Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
τανού αξιωµατούχου: «Θα ήµουν<br />
διατεθειµένος να αποδώσω το ατύχηµα<br />
στον υπερβολικό δανεισµό στο<br />
εξωτερικό, που προκάλεσε επιβάρυνση<br />
των εσόδων και στην επιβάρυνση<br />
αυτή ο τόπος, µε ατελή διοίκηση<br />
των δηµοσίων οικονοµικών, δεν<br />
µπόρεσε να ανθέξη. Σε ίσο βαθµό<br />
όµως έφταιγε και η χαλαρότης<br />
της διοικήσεως, που παραµέλησε<br />
την τακτική είσπραξη των<br />
φόρων, ενώ το εµπορικό ισοζύγιο,<br />
όπως το δείχνουν οι πίνακες<br />
των εισαγωγών και εξαγωγών,<br />
ήταν σταθερά παθητικό».<br />
Ποιες ήταν οι πλευρές της<br />
ατελούς διοίκησης; Σύµφωνα µε<br />
τον Λο ήταν:<br />
1) Η επίδραση της κερδοσκοπίας<br />
στην τιµή του συναλλάγµατος,<br />
εκµεταλλευόµενη την<br />
ανάγκη του κράτους σε χρήµα.<br />
2) Η χρήση των δανείων για<br />
εξυπηρετήσεις τοκοχρεολυσίων<br />
και,<br />
3) Η είσπραξη των φόρων.<br />
Τελικώς ο υπερβολικός δανεισµός<br />
από το εξωτερικό, που<br />
δικαιολογείται από την ανάγκη<br />
ξένων κεφαλαίων για µια «ανάπτυξη»<br />
πέραν των ορίων αντοχής<br />
της οικονοµίας, είναι η πραγµατική<br />
αιτία της επερχόµενης χρεοκοπίας<br />
για µια «οικονοµική ανάπτυξη»<br />
τους όρους της οποίας επέβαλε ο<br />
διεθνής και εγχώριος χρηµατοπιστωτικός<br />
τοµέας. Η Ελλάδα δεν ήταν βιώσιµη<br />
- αυτό ήταν το ζήτηµα. Η δηµοσιονοµική<br />
κατάρρευση λοιπόν του<br />
1893 ήταν µια προέκταση του αντικειµενικού<br />
προβλήµατος των περιορισµένων<br />
εθνικών πόρων, το οποίο,<br />
συνδυαζόµενο µε τον υψηλό ρυθµό<br />
δανεισµού και την πλήρη κυριαρχία<br />
του χρηµατοπιστωτικού έναντι του παραγωγικού<br />
κεφαλαίου, οδήγησε κάποια<br />
στιγµή σε αδυναµία πληρωµών.<br />
Η επιβολή του ∆ιεθνούς Οικονοµικού<br />
Ελέγχου το 1898, προϊόν της<br />
πτώχευσης του 1893 και της ήττας<br />
του 1897, είναι το τέλος µιας µακράς<br />
πορείας δηµοσιονοµικής αποσύνθεσης.<br />
Το βασικό πρόβληµα της ελληνικής<br />
οικονοµίας δεν ήταν πρόβληµα<br />
διαχείρισης αλλά πρόβληµα πόρων και<br />
µιας άνευ όρων ανάπτυξης µέσω χρη-<br />
µατοπιστωτικών κινήσεων.<br />
Όπως ωραία διατυπώνεται στα αγγλικά<br />
η φράση του Λο για την τρικουπική<br />
«ανάπτυξη»: «...such development...<br />
cannot be unnaturally forced,<br />
without grave risks» 3 – όταν προχωρείς<br />
σε παρά φύσιν ενέργειες, αναλαµβάνεις<br />
προφανώς µεγάλο ρί σκο.<br />
Έτσι, ήταν λογικό να προβλεφθεί<br />
η επερχόµενη πτώχευση από τον Λο,<br />
ο οποίος ζήτησε το τελευταίο δάνειο<br />
για τη µικρή και φτωχή Ελλάδα του<br />
1893, η οποία καταχρεωµένη ζητούσε<br />
έλεος. Το δάνειο φυσικά δεν δόθηκε<br />
ποτέ και η πτώχευση ήρθε.<br />
Ποια ήταν η αιτία; Μια χώρα χωρίς<br />
έδαφος, χωρίς πληθυσµό, χωρίς πόρους,<br />
ζήτησε να φτιάξει υποδοµές,<br />
στηριζόµενη στο δανεισµένο χρήµα.<br />
Λάθος, όπως κι αν το δει κα νείς.<br />
∆ιότι ποιο ήταν το πρόβληµα; Η<br />
έλλειψη πόρων, η έλλειψη πληθυσµού.<br />
Με τους ελληνικούς πληθυσµούς<br />
της Μακεδονίας, της Θράκης,<br />
της Ηπείρου, των νησιών και της Μικράς<br />
Ασίας να περιµένουν την έξοδό<br />
τους από την καταρρέουσα οθωµανική<br />
αυτοκρατορία, είναι προφανές ότι το<br />
ζήτηµα της επέκτασης των συνόρων<br />
του µικρού ελληνικού βασιλείου θα<br />
ήταν η µόνη λύση.<br />
Ωστόσο αυτή ήταν η α φορ µή<br />
να αναπτυχθούν δυνάµεις αλλαγής<br />
τόσο στο εσωτερικό τού<br />
στρατεύµατος όσο κυρίως στο<br />
πολιτικό πεδίο, δυνάµεις οι<br />
οποίες οδήγησαν στην Επανάσταση<br />
στο Γουδί το 1909 και<br />
στην έλευση του Ελευθέριου<br />
Βενιζέλου στην Αθήνα, η οποία<br />
θα οδηγούσε την Ελλάδα, λίγα<br />
χρόνια µετά την ήττα, στους<br />
εθνικούς θριάµβους των Βαλκανικών<br />
Πολέµων και στην απελευθέρωση<br />
της Μακεδονίας,<br />
της Ηπείρου και της Θράκης.<br />
Η λύση; Σήµερα δεν έχουµε<br />
άλλα εδάφη να διεκδικήσουµε.<br />
Έχουµε όµως δυνατότητες αύξησης<br />
των φορολογικών εσόδων,<br />
περιορισµού της αντιπαραγωγικής<br />
σπατάλης του ∆ηµοσίου<br />
και αύξησης των εθνικών<br />
πόρων από µια συνετή διαχείριση<br />
των κοινοτικών κονδυλίων σε παραγωγικούς<br />
τοµείς, κυρίως στον αγροτικό<br />
και τον βιοµηχανικό.<br />
πΕ.Β.Ε.Π.<br />
* Ο Απόστολος ∆ιαµαντής διδάσκει Ιστορία<br />
του Νέου Ελληνισµού στο Πανεπιστήµιο<br />
Πελοποννήσου<br />
1. Νικολάου Περσίδου, «∆ηµόσιον Χρέος<br />
της Ελλάδος. 1881-1900», «Τυπογραφείον<br />
Ανέστη Κωνσταντινίδου», Αθήνα 1901, σελ. ζ.<br />
Πρόκειται για µια πολύ ενδιαφέρουσα µονογραφία,<br />
η οποία δεν έχει προσεχθεί ιδιαίτερα<br />
µέχρι σήµερα. Ο Νικόλαος Περσίδης<br />
υπογράφει ως «επιτετραµµένος την διεξαγωγήν<br />
της υπηρεσίας των ∆ανείων του Κράτους<br />
παρά τη Εθνική Τραπέζη της Ελλάδος».<br />
2. Foreign Office, Annual Series Νο 1169<br />
(1893).<br />
3. FO, AS Νο 1169 (1893), p 17.<br />
26 • ΠΕΙΡΑΙΑΣ • ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2010
Change language