Biuletyn PTE nr 3/2009 - Polskie Towarzystwo Ekonomiczne
Biuletyn PTE nr 3/2009 - Polskie Towarzystwo Ekonomiczne
Biuletyn PTE nr 3/2009 - Polskie Towarzystwo Ekonomiczne
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Nobliści o ochronie środowiska naturalnego<br />
ciu pewnego poziomu bogactwa rosną nakłady<br />
na środowisko, które staje się dobrem samym<br />
w sobie i poziom zanieczyszczenia zmniejsza się.<br />
Zamożne społeczeństwo generuje większy popyt<br />
na ochronę środowiska. Simon Kuznets laureatem<br />
Nagrody Nobla został w 1971 r.<br />
Krzywa Kuznetsa wskazuje na tymczasową<br />
akceptowalność zanieczyszczenia środowiska.<br />
Może to powodować napięcia w skali międzynarodowej.<br />
Kraje aspirujące do grona krajów rozwiniętych<br />
w mniejszym stopniu będą chronić<br />
środowisko naturalne. Z kolei kraje wysoko rozwinięte,<br />
traktujące czyste środowisko jako dobro<br />
narodowe, zainteresowane będą w ograniczeniu<br />
zanieczyszczeń. Linia podziału przebiega na równiku,<br />
dzieląc świat na bogatą Północ i biedne<br />
Południe. W globalnym świecie zanieczyszczenia<br />
są również globalne.<br />
Pomimo wykorzystywania modeli matematycznych,<br />
zaawansowanej technologii badającej<br />
zjawiska atmosferyczne opinia ekonomistów<br />
nie jest jednolita. Thomas Schelling – noblista<br />
z 2005 r. – zajmuje się badaniem zmian klimatu.<br />
Jego zdaniem konsekwencje w postaci globalnego<br />
ocieplenia mogą być bardzo poważne.<br />
Efektem jest topnienie lodowców, podniesienie<br />
poziomu mórz, powodzie, susze 5 . Zwraca on uwagę<br />
na przeciwdziałanie niekorzystnym zjawiskom.<br />
Gary Becker, który Nagrodę Nobla otrzymał<br />
w 1992 r., sugeruje jednak, aby powstrzymać<br />
się z wydawaniem ogromnych sum pieniędzy na<br />
walkę z globalnym ociepleniem, ponieważ technologie,<br />
które ograniczą emisję gazów i usuną je<br />
z atmosfery, mogą się pojawić znacznie szybciej<br />
niż się spodziewamy. Poza tym naukowcy nie są<br />
jednoznaczni w swoich ocenach zagrożeń oraz<br />
czasu, w jakim się one pojawią 6 . Tak więc ocena<br />
stanu środowiska jest sprawą dyskusyjną, ma zarówno<br />
swoich zwolenników, jak i przeciwników.<br />
Do oceny efektu cieplarnianego wykorzystana<br />
została analiza przepływów międzygałęziowych,<br />
za którą Wassily Leontief w 1973 r. otrzymał<br />
Nagrodę Nobla. Metoda ta wykorzystywana jest<br />
do oceny wzajemnych powiązań pomiędzy różnymi<br />
sektorami w gospodarce. W 1993 r. posłużono<br />
się tą metodą do oceny strategii przeciwdziałania<br />
efektowi cieplarnianemu w Niemczech i Wielkiej<br />
Brytanii. Badanie polegało na opisie zależności<br />
pomiędzy strukturą gospodarki a ilością pyłów<br />
emitowanych do atmosfery 7 .<br />
Globalne ocieplenie, kwaśne deszcze czy zatrute<br />
rzeki bez wątpienia powodują duży problem<br />
i to zarówno z punktu widzenia ekonomii<br />
środowiska, jak i ekonomii ekologii. Stanowią<br />
efekty zewnętrze, które wywołane są przez inne<br />
jednostki i podmioty niż te, które ponoszą ich<br />
konsekwencje. Jako koszty zewnętrzne zakłócają<br />
procesy społeczne i gospodarcze. Dużym sukcesem<br />
ekonomii środowiska jest internalizacja<br />
kosztów zewnętrznych, „czyli wprowadzenie do<br />
rachunku kosztów wewnętrznych tego podmiotu,<br />
który powoduje powstanie kosztów zewnętrznych”<br />
8 . Jednym ze sposobów internalizacji jest<br />
wykorzystanie twierdzenia Ronalda Coase’a –<br />
laureata Nagrody Nobla z 1991 r.<br />
Twierdzenie to dotyczy dwóch stron: podmiotu<br />
zanieczyszczającego i podmiotu poszkodowanego.<br />
Transakcje dokonywane pomiędzy stronami<br />
mogą być według Ronalda Coase’a społecznie<br />
pożądane i nie ma potrzeby angażowania w nie<br />
państwa. Warunkiem jest dobre zdefiniowanie<br />
praw własności oraz niskie koszty transakcyjne.<br />
„Zasługą Coase’a było jednak zwrócenie po raz<br />
pierwszy uwagi na to, że każdy efekt zewnętrzny<br />
ma przynajmniej dwie strony i nie zawsze<br />
jest oczywiste czy władza powinna stanąć po<br />
którejś z nich. W przypadku alokacji częstotliwości<br />
radiowych i telewizyjnych (który to problem<br />
również rozwiązywał Coase) istnieją ważne<br />
argumenty przeciwko takiemu rozwiązaniu.<br />
W przypadku zanieczyszczenia środowiska istnieją<br />
przesłanki, aby opowiadać się za potrzebą<br />
ingerencji władz. Jednak również i w tym<br />
wypadku warto pamiętać, że do pewnego stopnia<br />
– za koszty zewnętrzne odpowiedzialny jest<br />
nie tylko sprawca. Lecz także poszkodowany” 9 .<br />
Poszkodowany ma wpływ na istnienie kosztów<br />
zewnętrznych, jeśli dobrowolnie decyduje się na<br />
oddziaływanie ze strony zanieczyszczającego poprzez<br />
np. zamieszkanie w okolicy fabryki.<br />
Rozwiązanie problemu kosztów zewnętrznych<br />
proponował też Joseph Stiglitz reprezentujący<br />
ekonomię sektora publicznego. J. Stiglitz<br />
do grona ekonomistów uhonorowanych Nagrodą<br />
Nobla dołączył w 2001 r. „Proponuje on prywatne<br />
i publiczne rozwiązanie problemów kosztów<br />
zewnętrznych. Do prywatnych zalicza: 1) tworzenie<br />
dużych przedsiębiorstw umożliwiających<br />
internalizację efektów zewnętrznych, 2) ustanowienie<br />
wyraźnych praw własności pozwalających<br />
podmiotom prywatnym negocjować porozumienia<br />
zapewniające efektywne rozwiązania zgodnie<br />
z twierdzeniem Coase’a, 3) odwoływanie się do<br />
systemu prawa pozwalającego zmuszać sprawców<br />
efektów zewnętrznych do wypłacania odszkodowań<br />
podmiotom, które poniosły straty”.<br />
Jeżeli system rynkowy nie sprawdza się, wówczas<br />
państwo dysponuje takimi środkami, jak:<br />
28 <strong>Biuletyn</strong> <strong>PTE</strong> <strong>nr</strong> 3/<strong>2009</strong>
Change language