Ársskýrsla Skógræktar ríkisins - Skógrækt ríkisins

2006
Áhrif skógræktar á þéttleika jarðvegsdýra
Edda Sigurdís Oddsdóttir, Rannsóknastöð Skógræktar ríkisins,
Mógilsá, og Guðmundur Halldórsson, Landgræðsla
ríkisins, Gunnarsholti.
Inngangur
Megnið af láglendi Íslands var þakið birki (Betula pubescens)
við landnám en síðan hefur þekja birkis á öllu Íslandi fallið úr
25% í 1%. Í stað birkiskóganna þekur nú beitt mólendi stóran
hluta landsins, en í hluta þess hafa erlendar trjátegundir verið
gróðursettar. Rannsóknaverkefnið SKÓGVIST, sem er samstarfsverkefni
Skógræktar ríkisins, Landbúnaðarháskólans
og Náttúrufræðistofnunar, hefur það markmið að rannsaka
hvaða breytingar verða á vistkerfi lands þegar skógur er
ræktaður á mólendi (Ásrún Elmarsdóttir et al. 2003). Hluti
þeirra rannsókna fólst í að athuga hvaða áhrif skógrækt hefði
á jarðvegsdýr en fáar rannsóknir hafa verið gerðar hérlendis á
áhrifum skógræktar á þéttleika jarðvegsdýra (Úlfur Óskarsson
1984, Edda S. Oddsdóttir 2002).
Aðferðir
Rannsóknin fór fram á rannsóknarsvæði SKÓGVISTar á
Fljótsdalshéraði (65°13’N, 14°82’). Þéttleiki jarðvegsdýra var
skoðaður í 5 lerkiteigum og 2 birkiteigum á mismunandi aldri
og borinn saman við beitt mólendi (Tafla 1). Þess ber að geta
að yngri birkiteigurinn, B1, og lerkiteigurinn L2 eru í sama
landi (á Buðlungavöllum innan við Hallormsstað) sem friðað
var árið 1979. Lerki var gróðursett í hluta þess en birki sáði
sér í aðra hluta svæðisins.
Tafla 1. Stærð mæliteiga, gróðursetningarár eða friðunarár
Teigur Gróður Flatarmál Gróðursetningarár/
(ha) *friðað f. beit
H1 Mólendi 7.4
B1 Birki 5.1 1979*
B2 Birki 6.1 1905*
L1 Lerki 4.6 1990
L2 Lerki 7.2 1984
L3 Lerki 9.5 1983
L4 Lerki 3.2 1966
L5 Lerki 7.3 1952
Innan hvers mæliteigs voru lagðir út 5 rannsóknareitir (50x2
m). Innan hvers reits settir 5 smáreitir, sem lágu þvert yfir
reitinn. Lega þessara smáreita var ákvörðuð með tilviljanaúrtaki.
Einn slíkur smáreitur var valinn af handahófi til
jarðvegssýnatöku. Jarðvegssýni voru tekin 3.júní, 13.júlí og
14.september 2004. Tveir borkjarnar voru teknir í hverjum
smáreit. Kjarninn var 5 cm í þvermál og sýni voru tekin á
þremur dýptum, 0-5 cm, 5-10 cm og 10-15 cm. Vegna þess
að mjög fá dýr fundust á 5-15 cm dýpi var sýnatöku á 10-15
cm dýpi sleppt í síðustu sýnatöku en í staðinn tekin alls 4 sýni
á 0-5 cm dýpi (Tafla 2). Jarðvegsdýr voru flæmd úr sýnunum
í MacFayden jarðvegsdýraflæmi og greind í hópa. Fyrirhugað
er að greina mordýr til tegunda og er ætlunin að sú vinna í
lok ársins 2007, en ekki er ráðgerð frekari tegundagreining á
mítlum.
Mítlar
Mordýr
10.000
d
8000
bcd
Meðalfjöldi jarðvegsdýra
6000
4000
2000
0
bc
c
bc
a
a
abc
a
a
a
a
a
a
a
a
Mynd 1. Meðalfjöldi mítla og
mordýra/m2 á 0-5 cm dýpi í
mismunandi mæliteigum á öllum
sýnatökudögum. Láréttar línur
sýna StE. Ekki er marktækur
munur milli stöpla með sama
bókstaf. Merkingar fyrir mæliteiga
eru útskýrðar í töflu 1.
B1 B2 L1 L2 L3 L4 L5 H1 B1 B2 L1 L2 L3 L4 L5 H1
26 Ársskýrsla 2006 Skógrækt ríkisins · Áhrif skógræktar á þéttleika jarðvegsdýra