Ársskýrsla Skógræktar ríkisins - Skógrækt ríkisins

2006
mars var hitasumman að laufgun komin í um 225 °C daga (óbirt
gögn). Um það leiti byrjuðu blaðvísarnir að vaxa í brumunum. Þessi
athugun bendir til að lítil hætta sé á að vetrarhlýindi veki aspirnar fyrr
en í febrúar. Veturinn 2002-2003 var óvenju mildur og sýnatakan gaf
innsýn í atburðarásina sem leiddi til kalskemmdanna í maí 2003. Í
Hellisskógi við Selfoss voru kannaðar blað- og sprotaskemmdir á 29
asparklónum eftir vorhretið 2003 og mældur sprotavöxtur þessara
klóna haustið eftir. Til að fá nánari mynd af áhrifum blaðskemmda
í maí á blaðflöt og sprotavöxt voru gerðar mælingar á sprota- og
blaðvexti sýnatökutrjánna í Vestmannaeyjum á tveggja vikna fresti
sumarið 2006.
Vorið 2006 kom í ljós að asparklóninn ‘Salka’ var illa kalinn víða
á Suðurlandi. Nánast öll brum voru dauð og sumstaðar var vaxtarvefurinn
dauður undir berkinum. Þessar skemmdir komu fram fyrir
maíhretið og gátu því ekki skýrst af því veðri. Á Stjórnarsandi voru
nánast öll brum dauð utan stöku brum á toppsprotum trjánna. Í byrjun
júlí var laufgun trjánna metin um 6% af því sem vænta mátti án kals
(3. mynd). Þótt brumin væru ónýt var vaxtarvefurinn lifandi á þessum
trjám og dvalabrum í berkinum náðu að laufgast þegar leið á sumarið
(4. mynd). Mikill klónamunur var í þessum skemmdum og á Stjórnarsandi
voru engar skemmdir sjáanlegar á ´Keisara’ þótt ‘Salka’ væri
illa leikin (3. mynd). Orsök skemmdanna fanst með athugunum á
Stjórnarsandi, í Hellisskógi við Selfoss og samanburði við vöktunargögnin
frá Vestmannaeyjum.
Febrúar 2006 var mjög mildur. Í lok febrúar höfðu blaðvísar í brumum
‘Keisarans’ í Vestmannaeyjm vaxið meira en dæmi voru til frá upphafi
mælinga (september 2005). Athuganir á dauðum brumum á trjám
af ‘Keisara’ í Hellisskógi sýndu að þau brum höfðu drepist eftir að
blaðvöxtur hófst í brumunum og blaðvísarnir voru á sama stigi og
í brumum ‘Keisara’ í Vestmannaeyjum í lok febrúar. Dauð brum af
‘Sölku’ í Hellisskógi voru komin lengra en brumin af ‘Keisara’ þegar
þau dóu. Sölku-brumin voru þá komin fast að laufgun. Samanburður
milli ‘Sölku’ á Stjórnarsandi og Hellisskógi sýndi að brumin á
sandinum voru komin lítileitt lengra eða í fyrsta stig laufgunar (1a)
þegar þau dóu. Fyrstu dagana í mars 2006 gerði grimmdarfrost eftir
hlýindakaflann. Þetta frost virðist ástæða skemmdanna á ‘Sölku’ sem
komu í ljós vorið 2006. Athugun á Stjórnarsandi í lok maí 2007 sýndi
að Sölkurnar höfðu þá náð sér furðu vel þótt kal væri í toppi og laufþekjan
nokkru minni en vænta mætti af óskemmdum trjám. Asparklóninn
‘Salka’ er vinsælt ræktunartré þar sem hann er fljótsprottinn og
sæmilega harðger. Septemberfrosti árið 1997 kól þennan klón illa víða
á Suðurlandi. Það var því vitað að hann væri ekki öruggur á haustin.
Vetrarkalið 2006 sýnir að þessi klónn kann að reynast ótryggur með
hlýnandi vetrarveðráttu.
Til að fá skýrari sýn á brumdvala, blaðvöxt að vetri, laufgun og kal
voru þessir þættir kannaðir á 29 asparklónum í Hellisskógi veturinn
2006-2007. Þær athuganir sýna að það er verulegur munur í þessum
eiginleikum milli klóna og það þótt alsystkin séu. Það virðast góðar
horfur á að við getum bæði séð fyrir kalhættu með breyttu loftslagi
og fundið klóna sem ráða við núverandi og væntanleg vaxtarskilyrði á
Íslandi.
4. Mynd. Öll vaxtarbrum dauð á grein af ‘Sölku’
á Stjórnarsandi en dvalabrum að laufgast í byrjun
júlí 2006 (Mynd Úlfur Óskarsson).
40 Ársskýrsla 2006 Skógrækt ríkisins · Kal og blaðvöxtur í asparbrumum