Piekary Śląskie

Piekary Śląskie, 17 marca 2011 r.
Protokół z postępowania wyjaśniającego
przeprowadzonego w Miejskim Gimnazjum nr 4 w Piekarach Śląskich
W dniach od 22 lutego 2011 r. do 11 marca 2011 r. w Miejskim Gimnazjum nr 4 w Piekarach
Śląskich prace prowadziła komisja powołana Zarządzeniem nr ORo.0050.29.2011 Prezydenta Miasta
Piekary Śląskie z dnia 21 lutego 2011 r. do przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w związku
z wnioskiem Rady Pedagogicznej Miejskiego Gimnazjum nr 4 o odwołanie pani Bernadety Nowak
ze stanowiska dyrektora. Komisja pracowała w składzie:
1. Marek Kapica – Naczelnik Wydziału Edukacji, przewodniczący komisji,
2. Małgorzata Machula – zastępca Głównego Księgowego w Zakładzie Ekonomiczno-
Finansowej Obsługi Placówek Oświatowych,
3. Łukasz Krawczyk – pracownik kancelarii prawnej przy Urzędzie Miasta w Piekarach Śląskich.
Przeprowadzono 35 rozmów z członkami Rady Pedagogicznej. Dwie pisemne wypowiedzi
nauczycieli, przebywających na urlopie zdrowotnym i na zwolnieniu lekarskim, trafiły wprost do rąk
Prezydenta Miasta. Dodatkowo rozmawiano z przedstawicielami Rady Rodziców oraz z Sekretarzem
Szkoły. Z każdej rozmowy sporządzono protokół, podpisany przez komisję oraz nauczyciela. Trzech
pedagogów nie wyraziło woli rozmowy.
W toku postępowania komisja ustaliła, co następuje:
Z wypowiedzi nauczycieli na plan pierwszy wysuwa się, utrzymująca się od 2 – 3 lat, atmosfera
strachu panująca wśród grona pedagogicznego. Nauczyciele podkreślali, że wzięła się ona z pozornie
odizolowanych nieprzyjemnych przypadków i „drobnych” zajść, a później stopniowo potęgowała się.
Niektórzy jej początek umiejscawiali dokładnie, wskazując na moment, kiedy jedynym Wicedyrektorem
została pani Beata Gawron. Określenie „atmosfera strachu” w różnych odmianach pojawiło się
podczas rozmów z nauczycielami gimnazjum 25 razy. Jedna z germanistek użyła określenia
„inteligentna presja”. Strach jest powodowany przede wszystkim obawą o utratę pracy. Pani Dyrektor
stale i uporczywie podsyca tę atmosferę przez wypowiedzi typu „Na każde wasze miejsce czeka parę
osób”, „Jak się Pani nie podoba, to ja mam sześć podań o pracę na pani miejsce”.
Nauczyciele z wielkim strachem odebrali cykl szkoleń, przeprowadzonych na zlecenie pani
Dyrektor, które dotyczyły przepisów oświatowych i to głównie tych, które mówiły przede wszystkim o
odpowiedzialności nauczyciela. Szczególnie mocno w pamięci jednego z nauczycieli utkwiło
szkolenie, którego jeden z punktów był poświęcony „procedurze zwalniania nauczycieli”. Ogłoszenie
o tym szkoleniu i jego tematyce – mimo zastrzeżeń grona pedagogicznego – widniało
w ogólnodostępnej gablocie, a uczniowie szeroko komentowali ten temat. To z kolei nie sprzyjało
utrzymaniu należytej dyscypliny i nie służyło prawidłowemu wizerunkowi nauczyciela w oczach
młodzieży w wieku gimnazjalnym. Nauczyciele po serii tych szkoleń czuli się mocno zastraszeni
i sparaliżowani w pracy. Nie ulega wątpliwości, że powszechna obawa o pracę wzmożona postawą
dyrekcji szkoły a także presja znajdującej się w trudnym pod względem wychowawczym wieku
1

młodzieży nie przyczyniały się do kształtowania właściwej atmosfery pracy, w której nauczyciel winien
mieć możliwość prawidłowego realizowania założeń programowych oraz skupienia się na swoim
najważniejszym zadaniu, jakim jest przekazywanie wiedzy uczniom.
Znaczna część nauczycieli obawia się bezpośrednich kontaktów z panią Dyrektor lub panią
Wicedyrektor (12 wypowiedzi). Część nauczycieli ze strachem odbiera każdą informację
o konieczności udania się do gabinetu dyrekcji, a zamieszczany przy wejściu do szkoły komunikat
mówiący, że dana osoba proszona jest do dyrekcji, automatycznie wywołuje u odbiorcy sytuacje
stresowe. Pojawiło się kilka wypowiedzi o zażywaniu leków uspokajających. Jedna z nauczycielek
przytoczyła wypadek sprzed kilku lat, kiedy pani Boryczka przyszła do szkoły w stanie nietrzeźwym.
W jej odczuciu powodem spożywania alkoholu przez panią Boryczkę była presja wywierana przez
panią Dyrektor.
Nauczyciele podkreślali przed komisją, że ich dotychczasowe rozmowy z panią Nowak miały
charakter bardzo nieprzyjemny. Odbywały się zazwyczaj w sekretariacie lub gabinecie w obecności
Wicedyrektora, Sekretarki, a czasem i uczniów. Dwóch nauczycieli określiło nawet te spotkania jako
„krzyżowy ogień” pytań i krzyków ze strony pani Dyrektor i pani Wicedyrektor. Wypowiedzi te
spuentowano stwierdzeniem, że wówczas „poczuli się zaszczuci”. Jedna z nauczycielek podała czas
takiej rozmowy – 1 godzina i 20 minut. Część rozmówców potwierdziła, że pani Dyrektor miała
w zwyczaju wzywać nauczycieli wtedy, kiedy zabierali na konferencji – w jej ocenie niepotrzebnie –
głos lub gdy czegoś nie wykonali lub zrobili coś samodzielnie – nie po myśli Pani Dyrektor. Zarzuty
wobec nauczycieli dotyczyły m.in. takich spraw, jak: robienie notatek lub wymiana zdań z osobą
sąsiadującą podczas konferencji, rozmowa z innym nauczycielem podczas dyżuru na korytarzu.
Z relacji nauczycieli wynika, że pani Nowak nie stawia konkretnemu nauczycielowi zazwyczaj
zarzutów bezpośrednio, ale stosuje konstrukcje zdaniowe typu: „Jedna z koleżanek powiedziała
o Pani… Kto Nieważne…”; „Jednej z pań nie podobało się u Pani… Której Nie mogę powiedzieć”
(7 wypowiedzi). Posługiwanie się przez panią Dyrektor anonimowymi „donosami” i niesprawdzonymi
plotkami wywarło negatywny wpływ na relacje pomiędzy znaczną częścią nauczycieli a dyrekcją
placówki. Doprowadziło to również do wewnętrznego podziału grona pedagogicznego, a nawet,
w odczuciu niektórych nauczycieli, do izolowania poszczególnych grup lub osób. Jeden z pedagogów
nazwał tego typu działania budowaniem „inteligentnej presji”, a niektórzy określili to jako manipulację
ze strony pani Dyrektor. Nasuwa się tu komisji nieodparcie skojarzenie ze starym modelem
sprawowania władzy, opartym na zasadzie „Dziel i rządź!”. Nauczyciele dopiero z biegiem czasu
zaczęli odbierać rzeczone skargi i donosy jako upozorowane.
W odpowiedzi na bezpośrednie pytanie o kwestię nękania pracowników lub działania
mobbingowe, nauczyciele przytaczali przeżyte przez nich sytuacje, które odcisnęły się w ich pamięci.
Pojawiły się głosy o kwestionowaniu przez panią Dyrektor nauczycielskich kwalifikacji, czasem
w obecności uczniów lub osób postronnych (np. wypowiedzią typu „Kto tej osobie dał dyplom”).
Ośmiu nauczycieli stwierdziło, że pani Dyrektor wielokrotnie podkreślała własne wszechstronne
kwalifikacje mówiąc to w sposób wywołujący u swoich rozmówców skrajnie niską samoocenę jako
pedagoga.
2

Jeden z nauczycieli poczuł się szczególnie mocno poniżony i dotknięty pewną sytuacją, kiedy to
będąc wezwanym w charakterze świadka do obowiązkowego stawiennictwa przed organami ścigania
poinformował o tym fakcie dyrekcję szkoły, a pani Dyrektor wywiesiła (bądź poleciła wywiesić)
na ogólnodostępnej tablicy ogłoszeń komunikat o nieobecności nauczyciela z podaniem przyczyny –
„Sprawa na policji”. Uczniowie po zapoznaniu się z komunikatem zaczęli wprost wypytywać, o co
nauczyciel jest oskarżony oraz pozwalali sobie na niewybredne komentarze na ten temat. Znacząca w
opisanym przypadku była okoliczność, iż podejmowane próby wyjaśnienia sytuacji w początkowej
fazie skutkowały sugestiami ze strony dyrekcji, że informacja o przyczynie nieobecności wypłynęła
do młodzieży od innych nauczycieli (zwłaszcza tych, którzy prowadzili zajęcia w zastępstwie), podczas
gdy oczywistym było, że ów komunikat ukazał się w gablocie, co również potwierdzili nauczycielowi
sami uczniowie. Przedstawiony komisji przypadek wpisuje się w spotykaną w szkole praktykę
zarządzania ludźmi poprzez „podburzanie” jednych nauczycieli przeciwko drugim, co potęgowało
wzajemną nieufność i brak należytej współpracy.
Inny nauczyciel, będący doradcą metodycznym z matematyki, skarżył się, że pani Dyrektor
niezgodnie z prawem starała się w styczniu 2011 r. ocenić jego pracę, mimo że poprzednia ocena
z dnia 22 czerwca 2010 r. jest ważna i nie można jej powtarzać przed upływem roku. O propozycję
oceny pani Dyrektor Nowak wystąpiła do Dyrektora Wojewódzkiego Ośrodka Metodycznego
w Katowicach – rzekomo na wniosek organu sprawującego nadzór pedagogiczny tj. Kuratorium
Oświaty, pomimo że Kuratorium nie występowało z taką inicjatywą. Jest to sytuacja świadcząca
o skrajnym nadużyciu kompetencji dyrektora i nieuprawnionym występowaniu w imieniu Kuratorium.
Dwadzieścia siedem osób potwierdziło, że część nauczycieli odchodząc we wcześniejszym
okresie z Miejskiego Gimnazjum nr 4 uczyniła to w pierwszym możliwym momencie głównie z powodu
złej atmosfery pracy. Pogląd ten odnosił się zwłaszcza do językowców, których sytuacja na rynku
pracy, zarówno w szkolnictwie jak i poza nim, jest dość dobra.
W odczuciu nauczycieli panująca w szkole niewłaściwa atmosfera pracy odbiła się na zdrowiu
niektórych osób. Wspominano wyraźnie o jednym przypadku urlopu dla poratowania zdrowia
(diagnoza – nerwica wegetatywna), o środkach uspokajających zażywanych przed i po rozmowach
z panią Dyrektor, o dolegliwościach gastryczno-żołądkowych przed wyjściem do pracy lub przed
wizytą w gabinecie pani Dyrektor.
Pani Dyrektor nie wykazała zrozumienia dla sytuacji, w jakiej znalazły się dwie nauczycielki języka
niemieckiego, które próbując odmówić propozycji wyjazdu zagranicznego w ramach polskoniemieckiej
wymiany uczniów z uwagi na konieczność opieki nad małym dzieckiem deklarowały swój
udział w przedsięwzięciu podczas rewizyty niemieckich uczniów w Polsce.
Nauczyciele jako dokuczliwy i nękający odebrali sposób organizowania pracy. Pięć razy pojawiła
się wypowiedź „Pani dyrektor nie zarządza, lecz rządzi”. Siedemnaście osób stwierdziło, że przydziały
godzin dla nauczycieli na początku roku szkolnego bywały zaskakujące, niezrozumiałe a czasami
wręcz postrzegano je jako swoiste nagradzanie „uległych” i karanie „niepokornych”. W rozmowach
podkreślano, że niekiedy nauczyciel dopiero w sierpniu dowiadywał się, czy w danym roku szkolnym
znajdą się dla niego godziny. Szczególnie boleśnie odbierano informację, że ma się niepełny etat lub
nie ma godzin w ogóle. Trzynaście razy pojawiały się głosy o nagłym i czasem, jak się później
3

okazało, zbędnym przeciążaniu pracownika nadmiernymi obowiązkami do wykonania w zbyt krótkim
czasie (nauczyciele utrzymują, że zmuszeni byli poświęcić swój wolny czas do późnych godzin
nocnych na wykonanie powierzonego im zadania). Piętnastu pedagogów określiło cotygodniowe,
wtorkowe poranne narady grona jako niepotrzebne. Niektóre w ocenie nauczycieli prowadzone były
„na siłę”. Część nauczycieli mówiła o zdarzających się kontrolach pani Dyrektor, polegających
na wejściu na lekcję, obserwowaniu zajęć i wyjściu bez słowa. Przyczyna i skutek takich kontroli nigdy
nie były wyjaśnione.
Trzydziestu nauczycieli stwierdziło, że pani Dyrektor niesprawiedliwie przydziela płatne
zastępstwa – głównie sobie i pani Wicedyrektor. Obrazuje to przeprowadzona przez komisję analiza
wykazu płatnych zastępstw w roku szkolnym 2010/2011 – od dnia 1 września 2010 r. do dnia
rozpoczęcia postępowania wyjaśniającego, tj. 22 lutego 2011 r., pani Bernadeta Nowak odbyła 56
płatnych zastępstw, a pani Beata Gawron – 42, podczas gdy spośród pozostałych ponad 40
nauczycieli zaledwie trzech odbyło do tej pory po kilkanaście płatnych zastępstw (pani Agnieszka
Rysztogi – 17, pani Małgorzata Kondej-Kapłon – 12, pani Izabela Zając – 11), a reszcie przypadło
od 1 do 8 płatnych zastępstw. Dysproporcja w tej kwestii okazała się wręcz rażąca. Podkreślenia
wymaga fakt, iż nauczyciele kwestionowali przydział płatnych zastępstw nie tylko z uwagi na wymiar
finansowy, ale także ze względów dydaktycznych, argumentując, że obie panie Dyrektor i
Wicedyrektor w znacznym stopniu wyprzedziły program nauczania swoich przedmiotów w klasach, w
których prowadzą zajęcia. Natomiast pozostali nauczyciele zmuszeni do bezczynnego przesiadywania
na „okienkach” mają problemy z realizacją minimum programowego ze względu na mniejszą ilość
godzin, jakie przypadają im na pracę z uczniami. Niektórzy z nich podkreślali swą stuprocentową
obecność w pracy. Powyższe świadczy o złej organizacji planu zajęć i złej organizacji pracy.
Niektórzy nauczyciele uskarżali się na niezrozumiałe utrudnianie realizacji i organizacji zajęć.
Nauczyciel od wychowania fizycznego za przykład podał zdarzenie, kiedy umówił się na zajęcia
z grupą uczniów na 7.00 rano. Uczniowie to zaakceptowali, pani Dyrektor – nie, mimo że czasem
sama prowadziła lekcje o tej porze. Nauczyciel podkreślił, że źle skonstruowany plan lekcji
powodował, że rano sale gimnastyczne były puste, a później brakowało miejsca dla zbyt wielu grup.
Kilku nauczycieli podnosiło, że plan lekcji uniemożliwiał im skorzystanie ze szkoleń. Kiedy prosili o
zwolnienie z jednej lub dwóch lekcji, spotykali się z odmową ze strony pani Dyrektor.
Bardzo nisko nauczyciele ocenili pomoc, udzielaną przez panią Dyrektor młodym nauczycielom
(11 osób stwierdziło, że nie ma takiej pomocy, a 16 osób powiedziało, że pani Dyrektor ogranicza się
do wyznaczenia opiekuna).
W gimnazjum od dłuższego czasu (prawdopodobnie od 2 lat) znajduje się tablica interaktywna,
którą umieszczono w sali geograficznej pani Beaty Gawron. Okoliczności zakupu przedmiotowej
tablicy są do dziś dla nauczycieli niejasne, a część z nich utrzymuje, że tablica pojawiła się w szkole
w „tajemnicy”. Trzech nauczycieli stwierdziło, że w ogóle o tablicy nie wiedzieli, dziewiętnastu – że
tylko o niej słyszeli i że korzystać z niej może tylko pani Gawron. Ten brak informacji o tablicy i brak
dostępu do niej nauczyciele odebrali jako szczególnie oburzający i dyskryminujący.
Ponadto nauczyciele podkreślali, że pani Dyrektor bardzo często stosuje negatywną motywację
do pracy strasząc przepisami, żądając oświadczeń, wskazując na „obiektywne” warunki, które
4

spowodować mogą utratę miejsca pracy. Nie motywuje pozytywnie. Szesnastu nauczycieli
nie słyszało, by pani Dyrektor komuś personalnie pogratulowała lub podziękowała za dobrze
wykonaną pracę. Nikt w zasadzie w szkole nie wie, kto i za co otrzymał Nagrodę Dyrektora Szkoły.
Nie wręcza się z tego tytułu uroczystych dokumentów, ale finansowe „paski” w sekretariacie (28
wypowiedzi).
Komisja odnotowała też głosy (5), że nauczyciele albo nie wiedzieli o istnieniu funduszu
świadczeń socjalnych, albo nie znali jego regulaminu. Zwrócono uwagę na ograniczoną możliwość
korzystania ze świadczeń socjalnych, co jest m.in. wynikiem niewłaściwego informowania
pracowników o ich uprawnieniach z tym związanych (nauczyciele nie wiedzieli, że mogą składać
wnioski o świadczenia socjalne).
Jedenastu nauczycieli twierdziło, że do działań promujących Miejskie Gimnazjum nr 4 musiało
angażować prywatne środki finansowe. Dwie nauczycielki języka niemieckiego za służbowy wyjazd
do Niemiec zapłaciły po 750 zł. Część nauczycieli wyznała, że musiała na polecenie dyrekcji
wypełniać, przed ewaluacją prowadzoną przez Kuratorium Oświaty, ankiety, które miały być
wypełnione znacznie wcześniej. Kiedy do ankiet wstawili aktualną datę, musieli je przepisać jeszcze
raz – bez daty.
Większość nauczycieli wypowiadała się, że pani Dyrektor najprawdopodobniej jest dobrym
polonistą. Jej umiejętności menedżerskie jako dyrektora placówki ocenili jednak nisko.
Zarzuty stawiane pani Dyrektor we wniosku Rady Pedagogicznej o jej odwołanie potwierdzone
zostały w całości lub częściowo w bardzo dużej części wypowiedzi. Pięć wypowiedzi nie potwierdziło
żadnego zarzutu.
Komisja po przeprowadzeniu trzydziestu pięciu rozmów uzyskała w całości obraz sytuacji
panującej w szkole, którego nie mógł mieć żaden z rozmówców. Zdaniem komisji nieumiejętne
zarządzanie placówką oraz stosowanie w stosunku do bardzo dużej części grona pedagogicznego
wspomnianej zasady „Dziel i rządź!” przez panią Dyrektor doprowadziło do powstania i długotrwałego
narastania „inteligentnej presji” i paraliżującej atmosfery strachu. Z rozmów wynikało, że pani Dyrektor
uporczywie i długotrwale stosowała wobec dużej części nauczycieli działania polegające
na nieuzasadnionej krytyce, zastraszaniu zwolnieniem z pracy, pomniejszaniu kompetencji,
utrudnieniu w wykonywaniu pracy. Jej wypowiedzi w stosunku do nauczycieli były uszczypliwe,
sarkastyczne, a chwilami groźne. Zjawiska te można określić jako wypełniające znamiona mobbingu,
w rozumieniu art. 93 3 § 2 Kodeksu pracy, odnoszącego się do bardzo dużej grupy nauczycieli
Miejskiego Gimnazjum nr 4.
Na tym protokół zakończono i podpisano Piekary Śląskie, dnia 17 marca 2011 r.
1. Marek Kapica………………………………………………………..
2. Małgorzata Machula………………………………………………..
3. Łukasz Krawczyk……………………………………………………
5