GdzieÅ na koÅcu Åwiata - Biblioteka Miejska w Cieszynie

Joanna Jurgała-Jureczka 

Biblioteka Miejska 

w Cieszynie 

2011

Joanna Jurgała-Jureczka 

Ilustracje 

Mariola Ptak 

Biblioteka Miejska w Cieszynie 

2011

Biblioteka Miejska 

43-400 Cieszyn 

ul. Głęboka 15 

tel./fax +48 33 8520710 

e-mail: biblioteka@um.cieszyn.pl 

www.biblioteka.cieszyn.pl 

Druk: 

Oficyna Drukarsko-Wydawnicza AKANT 

43-400 Cieszyn 

ul. Kraszewskiego 9 

tel. +48 33 8522650 

e-mail: druk@akant.cieszyn.pl 

Skład i pracowanie graficzne: 

Hanna Gawlas 

ISBN 978-83-930493-1-8

Wstęp 

Marta i jej rodzina mieszka w małej miejscowości pod Cieszynem, 

nazwijmy tę miejscowość po prostu Wsią. Ma ona swoje 

ulice, a raczej drogi, które noszą dumną nazwę ulic. Każda ulica 

zaprowadzi w końcu przybysza do jakiegoś domu lub nawet 

domów. Niektóre domy są okazałe i piękne — tak piękne, że nawet 

przypominają szlacheckie dworki, które musiały mieć obowiązkowo 

jasne ściany, ganek i kolumienki, a dokoła piękny i zadbany 

ogród. Są też domy dużo skromniejsze, mniejsze i starsze, 

jak przygarbieni i zmęczeni ludzie, ale one też mają swój 

urok. W nich zamknięta jest historia rodzin, które tam od pokoleń 

mieszkają, przeżywają swoje dobre i złe dni, witają nowych 

domowników i żegnają tych, którzy ten dom opuszczają, aby 

znów do niego powrócić lub nie zobaczyć go już nigdy. 

Stare domy szczególnie lubi mama Marty — Róża. Przystaje, 

przygląda im się, czasem fotografuje, ale zawsze — jeśli tylko nie 

jest sama — mówi: 

— Patrzcie, to są stare chałupy. Piękne. Trzeba je uwiecznić, żeby 

ludzie pamiętali, jak kiedyś wyglądała nasza Wieś. 

Dzieci, przyzwyczajone do tych zachwytów, przerywają najczęściej 

jej wywód już po pierwszych słowach i kiedy zaczyna 

mówić: 

— Patrzcie… 

…któreś z nich domyślnie dodaje: 

— Wiemy, wiemy! Stara chałupa! 

Starych domów na Śląsku Cieszyńskim jest sporo, więc zachwyty 

mamy powtarzają się co jakiś czas. 

Pani Róża zachwyca się także krajobrazami w ogóle, więc kiedy 

zaczyna mówić: 

— Patrzcie… 

3

… może mieć na myśli niezwykły wschód słońca, niebo zmieniające 

kolory i niebieskawe szczyty Beskidów, które widać z każdego 

prawie miejsca Wsi. Zauważa jeszcze stare rozsiane po 

całej Ziemi Cieszyńskiej kapliczki, drewniane kościoły i dworki, 

które w wielu miejscach przypominają o minionych czasach. 

Jedna z kapliczek budzi szczególny zachwyt Róży Malinowskiej. 

Jest to stojący w szczerym polu biały domek z czerwonym dachem. 

Obok kapliczki rośnie złoto-srebrne zboże albo posadzone 

w równych rzędach ziemniaki. Daleko w tle widać las zmieniający 

kolory w zależności od pory roku, a obok lasu i nad nim 

— góry — tym razem „zagraniczne” — jak mawiają dzieci, bo położone 

po czeskiej stronie. 

Mama Marty jest malarką. Nic więc dziwnego, że zachwyca 

się tym wszystkim, czym tylko zachwycać się można, a potem 

te zachwyty przenosi na kartki akwarelowego bloku lub też rozciągniętego 

na drewnianej ramce białego płótna. Marta, widząc, 

że mama zaczyna malować, przychodzi co jakiś czas do jej pracowni, 

żeby sprawdzić, czy płótno jest jeszcze białe, czy już ożyło 

i jest czymś zupełnie innym — pełnym tajemniczych świateł 

lasem na przykład, albo niebem z chmurami, które przyglądają 

się z góry białej kapliczce z czerwonym dachem. Kapliczkę 

mama maluje często i w różnych porach roku. 

Róża Malinowska zajmuje się nie tylko malowaniem. Przede 

wszystkim zajmuje się dziećmi, domem i ogrodem. Największego 

zainteresowania domaga się najmłodsza Marta, która skończyła 

już wprawdzie aż dziewięć lat, ale nadal nie przestała być 

córeczką i wnuczką, którą z zapałem rozpieszczano, a robili 

to i robią nadal babcia Irena i dziadek Antoni. Rozpieszczanie 

wnuczki ułatwia im fakt, że mieszkają w tym samym domu przy 

ulicy Jaśminowej we Wsi pod Cieszynem. 

Gościnny dom chroni pod swym dachem także resztę rodziny, 

czyli zapracowanego i wiecznie czymś zaaferowanego tatę 

4

Zbigniewa Malinowskiego i dwóch starszych 

braci Marty — Jacka i Andrzeja. Bracia 

chodzą już do średniej szkoły, a ich rodzice 

i dziadkowie coraz częściej mówią o zbliżającej 

się maturze Jacka. Chłopcy są kilka 

lat starsi od Marty, więc bywają nie tylko 

towarzyszami zabaw, ale i opiekunami siostry. 

Kiedy trwa rok szkolny, odrabiają z nią 

zadanie, choć nazywają to zajęcie katorgą, 

bezsensownym traceniem czasu i wieloma podobnymi określeniami. 

Kiedy zaś rozpoczynają się wakacje, chodzą z nią na basen 

i nawet uczą ją pływać, wprawdzie bez wyraźnego rezultatu, 

ale za to wytrwale. Wszyscy troje uwielbiają razem zjeżdżać 

na zjeżdżalni i z impetem wpadać do wody, więc udają, że 

za rzekome postępy w nauce pływania nagradzają kochane maleństwo 

małą rundką po schodach do góry i zwariowanym zjazdem 

w środku ogromnej rury. 

Mama tego nie lubi i nazywa stratą czasu, bo przecież chodzi 

o naukę pływania, a nie zjeżdżania. Takie to bywa opiekowanie 

się młodszą siostrzyczką. 

Podobną rolę „opiekuna” i towarzysza zabaw pełni też kuzyn 

rodzeństwa i rówieśnik Andrzeja — Jan Kwiatkowski — zwany 

przez rodzinę Jankiem. Dla najmłodszych mieszkańców domu 

przy ulicy Jaśminowej jego rodzice to po prostu ciocia Basia i wujek 

Krzyś, ale dla pozostałych mieszkańców Wsi to lubiani i obdarzani 

szacunkiem lekarze pracujący w tutejszym Ośrodku 

Zdrowia. 

Dokonując prezentacji rodziny nie można zapomnieć o Julku 

— bracie Janka. Julek ma dopiero sześć lat, ale uważa, że świat 

stoi przed nim otworem i że wszystko już o tym świecie wie. Nie 

może więc zrozumieć, czemu nagle wszyscy uparli się, żeby go 

nauczyć czytać i pisać. Oto bowiem do jego najbliższych zaczęła 

5

ostatnio docierać smutna prawda o bezlitosnym upływie czasu, 

który spowodował, że o Julku nie można już myśleć jak o małym 

chłopczyku, który kiedyś tam i gdzieś tam dowie się wszystkiego, 

co trzeba. Nic podobnego. Teraz będzie się musiał uczyć, 

bo po wakacjach pójdzie do szkoły. Na razie jednak uparcie trzyma 

się ustalonej od dłuższego czasu wersji, że on już wszystko 

wie i umie. Wystarczy go zapytać: 

— Umiesz pływać 

— Umiem! 

— Umiesz jeździć na nartach 

— Umiem. 

Ten sam los spotyka pytania o jazdę na rolkach, na rowerze a także 

o czytanie i pisanie. Trzeba jednak dodać, że Julek na razie 

umie jeździć na rowerze, pozostałych rzeczy musi się dopiero 

nauczyć, a nie ma na to zbyt wielkiej ochoty. 

Niedawny konflikt rodzinny dotyczył niewinnej z pozoru 

kwestii. Julek uważał mianowicie, że cyfrę „pięć” pisze się stawiając 

ogonek w lewą stronę. Jego mama — Barbara Kwiatkowska 

— próbowała nieśmiało zauważyć, że wtedy „pięć” przypomina 

raczej „trzy”, ale obraził się śmiertelnie. Płakał i wyjaśnił, 

że żyje w wolnym kraju, gdzie każdy może pisać „pięć” tak, jak 

chce. Mama westchnęła ciężko i pomyślała, że na razie są wakacje 

i wszyscy, ona także, powinni wypocząć. 

Na wypoczynek i wakacyjne leniuchowanie liczyli prawie 

wszyscy bohaterowie naszej opowieści. Tymczasem lato okazać 

się miało niezwykłe i pełne dziwnych zdarzeń. Zaczęło się 

od przyjazdu nowych lokatorek sąsiedniego domu. 

6

ROZDZIAŁ I 

— Mamo! Tu jest beznadziejnie! To jakiś koniec świata! Okropna 

wiocha i nic się tu na pewno nie dzieje! 

Kamila była wściekła, rozgoryczona i obrażona. Wszystkie 

najgorsze określania, jakie mogła sobie przypomnieć wymieniała 

teraz jednym tchem, żeby mama wiedziała, co ona — Kamila 

z wielkiego miasta myśli o przeprowadzce na wieś. Sprawa 

i tak była z góry przesądzona. Nic nie mogły pomóc narzekania, 

fochy i rozpaczliwe protesty. Wygłaszająca je od jakiegoś 

czasu dziewczynka miała dziewięć lat i nikt nie liczył się z jej 

zdaniem. Tylko dziewięć lat… Gdyby była dorosła… 

Przysiadła na chwilę na ławce przed domem. Na wprost widziała 

sosny, które rosły równym szeregiem, bo poprzedni właściciel 

starannie odmierzył linię pachnącego sosnowego lasu. 

Kamila widziała ten las i nie widziała. Chociaż może należałoby 

raczej powiedzieć — widziała, ale w ogóle nie zwracała na niego 

uwagi. 

Milczała i myślała o tym, co zrobiłaby w tej sytuacji, gdyby 

była dorosła. 

Milczenie i upragniony spokój wykorzystała mama, która 

z ulgą odetchnęła, a potem pośpiesznie wniosła walizki i postawiła 

je w przedpokoju. Niewiele już zostało do uporządkowania. 

Wynajęta firma zajęła się przeprowadzką. Kamilę i jej matkę 

stać było na wiele rzeczy — na fachowców, którzy zorganizują 

przeprowadzkę — stać je było przede wszystkim. 

Kamila właśnie wyobrażała sobie jak zabiera ubrania, pakuje 

je bez słowa, potem do najmodniejszej na świecie torebki wkłada 

pieniądze (dużo), aha — i jeszcze jakieś rzeczy, które mama 

przed podróżą zawsze zabierała — może paszport — i wychodzi. 

Również bez słowa… Nie, może jednak nie. Zanim wyjdzie, powie: 

7

— Jadę do Francji! 

Dlaczego do Francji Kamila oczywiście mogłaby pojechać 

gdziekolwiek, ale Francja wydawała jej się najodpowiedniejsza. 

Dowiedziała się, że tam są najmodniejsze i najbardziej odlotowe 

ciuchy na świecie. 

Kamila lubiła oglądać pokazy mody, piękne ubrania i piękne 

dziewczyny i wiedziała, że kiedyś, tak jak one, zostanie modelką, 

może aktorką… Kiedyś… Teraz jednak wszystko stanęło na 

głowie. 

— Nie! Co to jest! — wrzasnęła nagle i wstała gwałtownie, 

przesuwając się w stronę drzwi. Do jej nóg łasił się kot. Kamila 

nie znosiła kotów. W ogóle niewiele rzeczy tolerowała, a jeżeli 

już — musiały to być rzeczy gustowne, piękne, czyste i modne. 

Kot był zwyczajny, byle jaki i z całą pewnością nie był ani odrobinę 

rasowy. 

— Fuj! Wynocha! Jesteś obrzydliwy! Jesteś brudny! — mówiła 

szybko i próbowała pozbyć się niechcianego gościa i tylko to 

zaprzątało jej uwagę. Zdziwiła się niezmiernie, kiedy usłyszała 

głos. Kot nie mówi, więc to nie był jego głos… 

— Wcale nie jest brudny. Myje się sam, jeśli chcesz wiedzieć. I nie 

jest obrzydliwy. Złotek — chodź do mnie… 

W bramie stała dziewczynka… Taka sobie — modelką nie będzie 

za żadne skarby świata — pomyślała Kamila. Jest taka zwyczajna 

jak ten głupi kot. 

Kot od razu zrezygnował z zawierania znajomości z nową lokatorką 

domu i błyskawicznie znalazł się obok swej pani. Tej, 

która nazwała go Złotkiem. 

— Złotek — prychnęła Kamila, ale prychnęła w duchu i tylko zdążyła 

pomyśleć, że nie będzie z tą zwyczajną, a nawet pospolitą 

dziewczyną omawiać kocich imion. Niech sobie swoje koty 

nazywa jak chce. Może być nawet Brylancik albo Kwiatuszek. 

Wszystko jedno. Ten kot i tak dla niej nie istnieje. 

*** 

8

Kot, którego Kamila postanowiła 

zignorować, zachowywał 

się nie jak rozleniwione i dostojne 

kocisko, ale jak rozbrykany piesek. 

Przed chwilą dwoma susami 

pokonał odległość dzielącą go od 

dziewczynki w bramie, a teraz, 

zamiast spokojnie stanąć i ewentualnie 

łasić się do jej nóg, zaczął 

podskakiwać. Próbował dosięgnąć kwiatka z ogródka i przegonić 

natrętną muchę. 

— Cześć! Jestem Marta — powiedziała zwyczajnie zwyczajna 

i pospolita dziewczynka, która właściwie powinna się od 

razu obrazić i odejść. 

— Głupia — mruknęła Kamila — Głupia i w dodatku od razu widać, 

że mieszka na wsi. 

— Pytasz, gdzie mieszkam — Marta starała się nawiązać rozmowę, 

ale bez skutku. Nowa lokatorka wchodziła już do domu. 

Marta nie dawała za wygraną. 

— Jestem twoją sąsiadką. Mieszkam obok. Mam dziewięć 

lat, a ty 

Nie dowiedziała się, że Kamila też ma dziewięć lat. W ogóle 

nie dowiedziała się niczego, bo jej pytania, jak to się pięknie 

i ozdobnie mówi, zawisły w próżni, czyli po prostu — pozostały 

bez odpowiedzi. 

*** 

Marta i Złotek, trochę urażeni nieuprzejmym traktowaniem, 

porzucili towarzystwo dziewczynki z sąsiedztwa. Mieli swoje 

sprawy. Wrócili do ważnych zajęć. Marta huśtała się na huśtawce, 

a kot podskakiwał obok niej. W końcu znudzony położył 

9

się w miejscu, gdzie widać było słoneczną plamę, dokoła której 

padał cień drzewa. Tego samego drzewa, na którego gałęzi zawieszono 

huśtawkę. Uczciwie mówiąc, nie możemy poprzestać 

na stwierdzeniu — zawieszono, ale musimy dodać od razu — dziadek 

Antoni zawiesił huśtawkę. Zawiesił ją kilka lat temu, kiedy 

mała Marta dowiedziała się, że na świecie istnieją huśtawki 

i oświadczyła, że jedną z nich musi, ale to naprawdę musi 

mieć. Najlepiej od razu. 

Dziadek nie potrzebował innej argumentacji. Kochał wnuczkę 

najbardziej na świecie i huśtawka już niedługo huśtała małą 

Martę, a dziadek tłumaczył, jak bardzo musi być ostrożna, żeby 

nie spaść. Powinna nie wzlatywać zbyt wysoko, nie huśtać się 

ani za szybko, ani za wolno. 

Marta słuchała tych wszystkich ostrzeżeń jednym uchem 

i myślała już o następnych zadaniach dla dziadka, którego też 

kochała, zapewniając, że jest najlepszym dziadkiem na świecie 

i nikt nigdy nie zrobił tak zachwycającej huśtawki. 

Słowo: „zachwycającej” usłyszała w którymś z tasiemcowych 

seriali, które oglądała babcia Irena, a ponieważ, jej zdaniem, 

było bardzo piękne, więc zapamiętała je i używała w różnych 

sytuacjach. Zauważyła też, że dorośli to słowo bardzo lubią. 

Prawie rok temu dziadek dowiedział się o zachwycającym kotku, 

albo może piesku, który jej się śni, bo ona bardzo, ale to bardzo 

chciałaby mieć jakieś zwierzątko. Kotka lub pieska Trzymalskiego. 

— Jakiego Dziadek słyszał o różnych kotkach — o dachowych 

i podwórkowych, o biało-czarnych i szarych, ale o Trzymalskich 

— nigdy. Tymczasem okazało się że jego mała wnuczka 

marzy o kotku lub piesku Trzymalskim. 

Po krótkiej rozmowie wszystko było jasne, jak łysina pana ze 

sklepu ogrodniczego. Trzymalski to taki do trzymania. I już. Najlepszy 

byłby kot, więc kot zamieszkał w domu przy ulicy Jaśminowej. 

10

Marta nazwała go, nie wiadomo dlaczego, Złotkiem, albo kotkiem 

Trzymalskim. Był biało-czarny, młody i głupi — jak wszyscy, 

oprócz Marty twierdzili. Chodził za nią niczym wierny pies i tylko 

ona mogła go wieczorem sprowadzić z kocich ścieżek i bezdroży 

do domu. Wołała: — kuuuć, a on przybiegał nie wiadomo 

skąd. Kiedy wołał dziadek Antoni, przyjmował to jego wołanie 

z doskonałą obojętnością. Po prostu nigdzie go nie było. 

Dziadek wołał coraz głośniej — kuuuć! Wołał coraz mniej przymilnie 

i w końcu — pokonany, szedł po Martę. Martę Złotek słyszał. 

Przychodził, choć wiedział, że zaraz go zamkną na noc, ale 

za to od rana siedział pod domem na jej klapciach (skrzyżowanie 

słów — klapki i papcie), wygrzewał się na słońcu i czekał, kiedy 

jego pani się obudzi, przywita z nim, by potem wrócić do domu 

na „rankowe bajeczki”. Po nich była już do jego dyspozycji. 

Tak było kiedyś. Teraz minęło trochę czasu i kot stał się już 

prawie pełnoprawnym członkiem rodziny Malinowskich z ulicy 

Jaśminowej i ten sam kot i jego pani zostali tego lata zlekceważeni 

przez nową sąsiadkę, która przyjechała z samej Warszawy. 

ROZDZIAŁ II 

Marta mieszkała na wsi i ten fakt był pewny i oczywisty. Kamila 

się nie myliła. Szkoda, że ona — Marta nie mogła powiedzieć 

od niechcenia: 

— Ja też mieszkam w Warszawie, a na wsi mieszka moja babcia, 

którą czasem odwiedzam. 

Gdyby tak powiedziała, skłamałaby, a kłamać przecież nie wolno. 

— Martusiu, pamiętaj — kłamstwo ma krótkie nóżki jak u kaczuszki 

— mówiła nieraz babcia Irena. Dawniej mała Marta niewiele 

z tego zdania rozumiała. Chyba tylko to, że chodzi o żółtą, 

13

sympatyczną kaczuszkę. Miała taką zabawkę. Dostała ją od cioci 

Basi. Kaczuszka była Przytulna, tak, jak kotek był Trzymalski. 

Była Przytulna, bo można ją było przytulić do policzka, kiedy tylko 

miało się na to ochotę. Rzeczywiście, miała krótkie nóżki. Teraz 

Przytulna kaczuszka razem z wieloma innymi pluszaczkami 

znalazła swoje miejsce na półce. Marta już się nie bawiła zabawkami. 

Była prawie dorosła. 

Tymczasem zdanie o kłamstwie, kaczuszce i krótkich nóżkach 

było od czasu do czasu powtarzane w domu przy ulicy Jaśminowej. 

Powracało zawsze wtedy, kiedy ktoś usiłował udowodnić, 

że można skłamać i nikt się o tym nie dowie. 

Mała Marta chciała być tak dorosła jak mama, więc kiedy 

miała pięć lat, pomalowała paznokcie czerwonym lakierem, który 

stał na półce w łazience. 

Na pytanie mamy: 

— Czy zabrałaś mój lakier — odpowiedziała bez namysłu: 

— Nie! 

Krótki był żywot tego kłamstwa. Czerwone paznokcie zdemaskowały 

ją od razu, a babcia wyrecytowała nieśmiertelną formułkę: 

— Widzisz Kłamstwo ma krótkie nóżki, jak u kaczuszki! 

Pewnie teraz też — gdyby powiedziała swojej sąsiadce, że na 

stałe mieszka w dużym mieście — ktoś prędzej czy później przypomniałby 

zdanie o kaczuszce, kłamstwie i krótkich nóżkach. 

Szkoda. 

Marta była zwyczajną dziewczynką i miała zwyczajne życie. 

W dodatku zwyczajne było też jej imię, które wybrała dla niej 

mama. Marta za nic w świecie nie chciała być Martą. Chciała 

być Antoniną, a potem Aurelią, może Izoldą lub Eleonorą, ewentualnie 

Laurą. 

W końcu mama już nie reagowała na jej natrętne sugestie, 

że przecież imię można zmienić w każdej chwili. Marta chciała 

być dziewczynką, którą się zauważy. Jeśli już nie dlatego, że jest 

14

niezwykle bogata i porażająco piękna, to chociaż dlatego, że ma 

przepiękne imię. 

— Kamila! Kamila! — Cóż to za przepiękne imię — myślała tego 

dnia, kiedy mama jej opowiedziała o nowych sąsiadkach i o tym, 

że dziewczynka ma, zdaje się, na imię Kamila. Postanowiła ją 

poznać i miała nadzieję, że ona — Marta ze swoim pospolitym 

imieniem wyda się Kamili chociaż trochę interesująca. 

Nic z tego. Stało się to, co się stać musiało. Kamila — jej imię, 

strój, torebka i wszystko było nadzwyczajne, więc Martę nawet 

specjalnie nie zdziwiło to, że nie chciała z nią rozmawiać. Trudno. 

Nie ona pierwsza i nie ostatnia. 

Zdradzimy teraz Czytelnikom pewną tajemnicę — otóż Marta 

była dość nieśmiała. Inna była tylko w swoim wymarzonym 

świecie, w którym zamieszkiwała wieczorami, kiedy wszyscy 

domownicy kończyli już codzienne prace — rozsiadali się wtedy 

w wysłużonych fotelach, albo na jeszcze bardziej wysłużonej 

kanapie i zaczynali leniuchowanie. 

Najmłodsza — Marta musiała pójść spać. Czasem buntowała 

się, chociaż wiedziała, że i tak jest na z góry przegranej pozycji, 

aż w końcu zabierała którąś z czytanych właśnie książek i posłusznie 

wchodziła pod kołdrę. Kołdra stanowiła parawan, który 

oddzielał nieśmiałą, a czasem nawet przestraszoną światem 

dziewczynkę od rzeczywistości. Im bardziej ta rzeczywistość 

była obca i nieprzyjazna, tym piękniejsze były marzenia. Wystarczyło 

zamknąć oczy, żeby stać się Martą, która nikogo się nie boi, 

jest przebojowa, odważna, wygląda pięknie i czarująco, a wszyscy, 

którzy na nią patrzą, zdumiewają się rozlicznymi jej umiejętnościami 

i talentami. Nic dziwnego — jest znaną piosenkarką, 

a czasem baletnicą, niekiedy pisarką, albo panią z ogrodu 

zoologicznego, która opiekuje się słoniem. We wszystkich tych 

rolach Marta umieszczała swoją bohaterkę, a raczej sobowtórkę 

w otoczeniu zwierząt i wymyślała dla niej takie zajęcia, które 

wymagały koniecznie, ale to koniecznie jazdy konnej. 

15

Konie były jej wielką i prawdziwą miłością od zawsze — odkąd 

nauczyła się rozróżniać mamę i całą resztę świata. Widywała je 

często, bo niedaleko domu, w którym mieszkali Malinowscy była 

stadnina. Wieś to wieś. Ma swoje dobre i złe strony. Jeszcze przed 

przyjazdem Kamili Marta nieraz żałowała, że nie mieszka w dużym 

mieście, gdzie kino i wszystkie sklepy są na wyciągnięcie 

ręki, gdzie nikt nie chodzi w ubłoconych gumowych butach, za 

to wszyscy są eleganccy, jeżdżą równie eleganckimi samochodami, 

a w eleganckich cukierniach jedzą lody. 

— U nas nie ma cukierni — wzdychała czasem, kiedy razem 

z babcią oglądała któryś z seriali. 

Babcia, słysząc to żałosne westchnienie odwracała się w stronę 

małego drewnianego krzesełka, który dziadek zrobił dla najmniejszej 

kobiety w rodzinie i mówiła: 

— A konie W mieście nie ma koni! Tam są tylko samochody. 

To wystarczyło. Na jakiś czas wnuczka rezygnowała z porównywania 

wsi i miasta. Nie mówiła już, że tu jej się nie podoba 

i wolałaby nie tylko zmienić nieciekawe imię, ale także znaleźć 

arcyciekawy i supernowoczesny dom w wielkim i migającym 

światłami mieście. 

W mieście nie było koni. To ostatecznie przesądzało sprawę. 

Nie warto przecież pchać się w najcudowniejsze nawet miejsce, 

16

skoro ich tam nie ma. I jeszcze kot. Kot też nie czułby się dobrze 

w dużym mieście. Tak przynajmniej mówiła babcia, a wiele 

z tych rzeczy, które babcia wywróżyła sprawdzało się i było prawie 

tak pewne jak „amen w pacierzu”. „Amen w pacierzu” — długo 

Marta nie rozumiała, co to znaczy. Wreszcie pojęła i już wiedziała, 

że każde jej wieczorne „Aniele Boży, stróżu mój…” kończy 

się słowem „amen”. I to był ten „amen w pacierzu”. Babcia mówiła: 

— jeśli się nie ubierzesz ciepło, będziesz chora — jak amen w pacierzu. 

Albo — jeśli nie zjesz od razu jajecznicy, będzie zimna i niedobra. 

Masz to pewne jak amen w pacierzu. 

Babcia się nie myliła. Efektem bywały i katary, które łapała 

Marta wychodząca na podwórko bez czapki w chłodne 

dni, i zimna jajecznica, którą zamiast niej zjadały kury, a babcia 

robiła nową, bo wnuczka bardzo ją o to prosiła i bardzo była przy 

tym pokorna i przepraszająca. Babcia miała dobre serce. To też 

było pewne, jak amen w pacierzu. Pewne też było to, że jej ukochana 

wnuczka Marta konie pokochała od pierwszego wejrzenia. 

Kiedy tylko nauczyła się mówić, domagała się bliższej znajomości 

z którymś z koników z pobliskiej stadniny. Maciej Dębicki, 

właściciel, szybko nazwany wujkiem, kilka lat tłumaczył 

upartej dziewczynce, że — owszem — może ją na chwilę posadzić 

w siodle, a nawet kawałek przewieźć na koniu, ale nic poza 

tym. Jej kości są jeszcze słabe, a ona maleńka i krucha. Musi 

więc czekać. Kiedy urośnie, nauczy ją konnej jazdy. Obiecuje. 

Marta z całych sił starała się rosnąć, ale nic nie mogła poradzić 

na to, że i tak wciąż była za maleńka i krucha i jakaś tam jeszcze. 

Dorośli byli uparci i bezwzględni. Pozwalali wprawdzie przy 

każdej okazji odwiedzać wujka Macieja i nawet pogłaskać konia, 

ale na prawdziwą jazdę przyszedł czas dopiero wtedy, kiedy 

zaczęła chodzić do szkoły. 

Odtąd była częstym gościem wujka Macieja, a stadnina z czasem 

stała się jej drugim domem. 

17

ROZDZIAŁ III 

— Czy gadałaś już z tą nową sąsiadką — Andrzej oparł się o framugę 

drzwi w pokoju Marty i przerwał jej pracowite kolorowanie 

następnej podobizny któregoś z ukochanych koni. Każdy mógł 

zauważyć, że koń był wyraźnie uśmiechnięty i miał rozanielony 

wyraz twarzy. 

— Nie! Koń przecież nie ma twarzy — pomyślał Andrzej i powiedział: 

— Koń ma pysk A może coś innego Co on ma tu, z przodu — 

doprecyzował. 

— Różne ma! Chrapy i łeb. A po co ci to — Marta przeczytała 

wszystkie książki, jakie wpadły jej w ręce na temat koni i kotów 

i coś niecoś wiedziała. 

— A po co ci to — powtórzyła, bo starszy brat kontemplował właśnie 

obrazek z nieodgadnionym wyrazem twarzy. Nie pytał nawet, 

dlaczego koń jest różowy, bo przyzwyczajony był, podobnie 

jak reszta domowników do tego, że wszystko, co dotyczyło jego 

siostry — musiało być różowe. Była więc różowa pościel i lampka 

obok łóżka, tornister i mydełko, bluzki, rajstopy i gumki do włosów. 

Koń na obrazku też był różowy. Nikogo to nie dziwiło. 

Andrzej oderwał wzrok od wściekle odblaskowego konia 

i przeniósł w zamyśleniu na otwarte okno. Za oknem był 

dom sąsiadów. 

— Właśnie — przypomniał sobie, że nie usłyszał odpowiedzi na 

poprzednio zadane pytanie — Co z tą sąsiadką Gadałaś z nią 

— A co Podoba ci się 

— Nie! Jak ma mi się podobać, skoro jej nie widziałem, a poza 

tym, dziewczyno — ja jestem w liceum, a ona podobno jest jeszcze 

dzieckiem. D z i e c k i e m — powtórzył wolno i z naciskiem, 

bo wiedział, że jego słowa wywołają święte oburzenie. I wywołały. 

— Dzieckiem! Dzieckiem! — Marta powiedziała, a raczej wy- 

18

krzyczała coś, co brzmiało jak pytanie, na które odpowiedź jest 

oczywista — Czyś ty zgłupiał Ja i ona jesteśmy już prawie nastolatkami. 

Też ma dziewięć lat. I jest z miasta. I jest bardzo elegancka 

— mówiła Marta głośno i zadziornie. Nagle umilkła, na 

chwilę zamyśliła się i dodała znacznie ciszej: 

— I nie chce ze mną gadać.…Wiesz 

Andrzej, który wychodził już z pokoju, zatrzymał się nagle 

usłyszawszy dość żałosne zdanie i wrócił do siostrzyczki. Teraz 

była jego małą siostrzyczką, smutną i skrzywdzoną, którą trzeba 

było pocieszyć. Usiadł przy jej biurku, odsunął kredki, które 

walały się po całej powierzchni blatu i oparł łokieć na kawałku 

wolnego miejsca, które udało mu się wygospodarować. Przyjrzał 

się siostrzyczce, której buzia była jeszcze trochę zagniewana, ale 

już troszeczkę smutna i powiedział: 

— Coś ty Nie chce gadać! — oburzył się i po namyśle dodał — 

Głupia! 

To wystarczyło. Starszy brat stanął po jej stronie. W razie czego 

ma pewnego sprzymierzeńca. Nie jednego. Wiadomo było doskonale, 

że dołączy do niego i dorosły już prawie Jacek, nieco 

mniej dorosły kuzyn Janek, a nawet jego młodszy brat — Julek. 

Dodać trzeba przy okazji, że Marta nieustannie, ku rozpaczy 

reszty rodziny, drze koty z braćmi i narzeka, że bywają nieznośni, 

dokuczają jej i uważają, że pozjadali wszystkie rozumy. 

Jakaż w tym ich zasługa, że są starsi! Żadna. Owszem, chodzą 

do liceum, ale to nie jest powód, żeby bezkarnie nazywać 

ją…Małą albo Skrzatem! Nie jest mała. Mały jest jej kuzyn — Julek, 

albo siostra koleżanki z klasy. Tymczasem wszyscy traktują 

ją prawie tak, jak niemowlaka. No, może trochę inaczej, ale bracia 

wprost uwielbiają dokuczać jej na każdym kroku. Mama nie 

zawsze staje po jej stronie, a nawet zwraca uwagę, że przecież 

bracia są dobrzy i opiekuńczy wtedy, kiedy trzeba. Może i ma 

rację, bo w gruncie rzeczy, w chwilach trudnych bracia stawali 

się rycerzami swojej księżniczki Marty. Skoro nowa sąsiadka nie 

19

chce z nią gadać i ich siostrę to wyraźnie martwi, trzeba wymyślić 

i zrobić coś, co jej poprawi humor. Postanowili pójść z nią do 

stajni pana Macieja. 

ROZDZIAŁ IV 

Rodzina Malinowskich nie lubi, kiedy zaczyna się sierpień, 

bo sierpień ma to do siebie, że się kiedyś kończy, a raczej zamienia 

się w kolejny miesiąc. Lipiec wcześniej zmienił się w sierpień 

i specjalnie nie rozważano tej kwestii, bo stał się kolejnym 

miesiącem wakacyjnym. Tymczasem teraz zaczął się sierpień 

i zbliżał się wrzesień. Cóż mogło z tego zbliżania się wyniknąć 

Szkoła, oczywiście. Tylko maluchy cieszyły się, że mają, 

albo będą miały nowy tornister, woreczek i śniadaniówkę i jeszcze 

nowe książki, i pióro, i koleżanki. Starsi, a w tej liczbie i Marta 

— wiedzieli doskonale, do czego te wszystkie zakupy prowadzą. 

To, co teraz cieszy, bo pachnie nowością, z czasem zmieni 

zapach i będzie się kojarzyć z zadaniami domowymi, ocenami 

i nauką. Koleżanki zaś można mieć bez tych wszystkich zawirowań. 

— Chodź kotku — pójdziemy nad staw — powiedziała Marta. 

Właśnie poukładała na biurku wszystkie nowości, które kupiła 

zapobiegliwa mama. Wśród „nowości” znaleźć się musiały, 

jak zwykle, książki. Nie, nie podręczniki, ale „czytadełka”. Mama 

wiedziała, że jej córeczka, która z czasem stawała się już bardziej 

córką — nie córeczką — kocha książki. To one przenosiły 

ją w inny świat, w którym była księżniczką i miała swojego konia. 

Nazywał się Kary i był trochę szalony, bo jego pani też taka 

była. Robił rzeczy, które grzeczny koń zna tylko z opowiadań. 

Niespodziewanie zbaczał z drogi, którą prowadził go jeździec, 

czasem stawał i zamyślał się, albo zjadał jabłka i śliwki, leżące 

20

pod drzewami. Nie znosił zakazów i nakazów, a jedyną osobą, 

która mogła nim kierować, była Marta. Z nią rozmawiał i opowiadał 

jej o swoich marzeniach. 

Z czasem Marta nie tylko wyobrażała sobie Karego, ale także 

pisała o nim w swoim sekretniku. Sekretnik był grubym zeszytem, 

oprawionym w piękne okładki. Na okładce był koń — cudny, 

z rozwianą grzywą, galopujący gdzieś wśród wysokich traw 

— w nieznane. Był wolny i niezależny. Był taki, jak Kary, którego 

sobie wymyśliła i miał przyjaciół, których ona też chciała mieć. 

*** 

Tego dnia Marta postanowiła wstać wcześnie, a przynajmniej 

wcześniej, niż zwykle. Kiedy zacznie się szkoła, wczesne 

wstawanie będzie na porządku dziennym. Trzeba zacząć 

się przyzwyczajać. Po śniadaniu usłyszała, że ktoś zadzwonił do 

drzwi, a mama, która je otworzyła, zawołała: 

— To do ciebie, Marto! Chodź tutaj. Marta, wychodząc z kuchni 

usłyszała: 

— Proszę. Zostawiłaś to w ogrodzie. Przechodziłam przypadkiem 

i… 

Kamila stała w drzwiach, piękna jak marzenie — w sukience, jaką 

Marta mogła sobie tylko wymarzyć i w rękach trzymała jakiś zeszyt. 

To nie był jakiś zeszyt, pojęła w końcu. To był jej sekretnik. Najwyraźniej 

Marta zapomniała o nim i przeleżał całą noc w ogrodowej 

altance. 

Była wdzięczna Kamili, że go znalazła, chociaż, swoją drogą, 

dlaczego myszkowała wokół ich domu. To było trochę dziwne. 

— Dziękuję ci, to dla mnie bardzo ważna rzecz — powiedziała — 

Może wejdziesz 

— Nie. Tak tylko przechodziłam. 

21

Kamila już zaczęła iść w stronę swojego domu. Nagle stanęła 

i odwróciła się. Marta przeglądała swój sekretnik sprawdzając, 

czy nic złego się z nim nie stało. Kamila powiedziała: 

— Ależ ty jesteś jeszcze dziecinna… Księżniczka, Modrzewiowe 

Królestwo…. Dawno wyrosłam z takich bzdur. Niby jesteśmy rówieśnicami, 

ale mam wrażenie, że ja jestem dużo bardziej dorosła. 

No cóż, pa! 

Kamila, wygłosiwszy 

swoją opinię, pożegnała 

się i efektownie opuściła 

teren ogrodu sąsiadów. 

Kot odprowadził ją do 

furtki i wrócił do domu. 

Marta stała i stała, bo 

zaskoczenie, żal, rozgoryczenie 

i pretensje były 

tak silne, że musiała się 

skupić na przeżywaniu tych skomplikowanych i bardzo dorosłych 

uczuć. Nic więcej nie mogła robić — tylko stać i przeżywać. 

Jak można czytać cudze sekretniki Jak można wyśmiewać 

się z jej historii, z jej księżniczki, Gardena, Niezwykłego i Modrzewiowego 

Królestwa… Przecież mama mówiła… 

Właśnie. Marta już wiedziała, komu powinna się wyżalić. Kot, 

owszem, wysłucha, ale nic nie poradzi, za to mama — to zupełnie 

coś innego. Ona posłucha, pomyśli i powie, o czym pomyślała. 

Kiedy kończył się rok szkolny, pani zachęciła dzieci do pisania 

pamiętnika. Powiedziała wtedy: 

— Załóżcie sobie zeszyt, który będzie waszym sekretnikiem, 

a więc miejscem, które będzie znało wasze sekrety, czyli 

tajemnice. 

Marta wtajemniczyła w swoje sekrety mamę, z którą codziennie 

razem spisywały historię Karego, jego przyjaciół i nieprzyjaciół. 

Wieczorami, kiedy była ładna pogoda, siadały ra- 

22

zem w ogrodowej altance i pisały, a najczęściej mama pisała, 

czyli „ubierała w słowa” historie, które wymyśliła Marta. Świetnie 

się rozumiały, bo obdarzona fantazją malarka, czyli mama 

Róża z powagą traktowała wszystkie pomysły córki, nawet jeśli 

wydawały się trochę dziwne i nierzeczywiste. Opowieść o Karym 

i jego przygodach robiła się coraz dłuższa i dłuższa i wciąż 

jeszcze nie wiadomo było, jak się zakończy. Oto, co do tej pory 

zostało spisane podczas wieczornych spotkań w ogrodowej altance 

przy ulicy Jaśminowej. 

ROZDZIAŁ V 

W mieście, na jednej z witryn sklepowych ktoś przykleił 

ogłoszenie „Sprzedam szczeniaki”. Do właściciela psów 

zgłosił się chłopak, który ogłoszenie przeczytał i teraz 

przyszedł zobaczyć pieski. Przybiegły wszystkie. Były 

sympatyczne i rozbrykane, ale jeden był inny. Utykał. 

Chłopiec wybrał właśnie tego chorego, najwolniejszego ze 

wszystkich i najmniej radosnego. Pan, który sprzedawał 

szczeniaki, był zdziwiony, a kiedy nie udało mu się przekonać 

chłopaka, żeby wybrał innego psa, powiedział, że odda 

go za pół ceny, albo nawet za darmo. Piesek jest chory i nie 

jest taki, jak jego rodzeństwo. Nie jest więc tyle samo wart. 

Chłopak nie chciał płacić mniej. 

— Zapłacę tyle, ile pan chce za zdrowe psy. Teraz mam tylko 

połowę, ale resztę pieniędzy przyniosę jutro. 

— Dlaczego Właściciel szczeniaków był co najmniej zaskoczony. 

Zrozumiał jednak wszystko, kiedy uważnie przyjrzał 

się odchodzącemu chłopcu. Chłopiec też był inny niż 

23

wszyscy. Utykał. Był kaleką, a przecież nie był wart mniej, 

niż inni ludzie. Dlatego wybrał kulawego psa i dlatego uważał, 

że jest wart tyle, ile zdrowe psy. Miał rację. 

Teraz odchodził niosąc na rękach swojego nowego przyjaciela 

szczeniaka. Śpieszył się, bo było już ciemno, a obiecał 

mamie, że wróci o takiej porze, żeby nie musiała martwić 

się o niego. Nawet nie zdziwił się specjalnie, kiedy piesek 

powiedział po prostu: — Dziękuję. Od razu wiedział, że 

to musi być niezwykły szczeniak, a fakt, że mówi ludzkim 

głosem świadczył tylko o tym, że stworzenia, które uważa 

się za inne, a nawet odrzuca, wyśmiewa i mówi, że są warte 

tylko połowę ceny, są właśnie niezwykłe. 

— Już wiem — powiedział do swojego nowego przyjaciela — 

nazwę cię Niezwykły… Niezwykły. 

Najwyraźniej nowe imię spodobało się szczeniakowi. Nie 

zaprotestował, wtulił się tylko w ramię swojego właściciela, 

a rytm kroków utykającego człowieka ukołysał go do snu. 

Zanim zasnął, usłyszał jeszcze: 

— Zapamiętaj, Niezwykły. Jestem Janek. Po prostu i zwyczajnie 

Janek. I jestem twoim nowym przyjacielem. 

Kiedy Janek wrócił do domu, mama zaczynała się już 

niepokoić, ale wytłumaczył jej, że pojechał po psa. Niezwykły 

już się przebudził i próbował zrobić dobre wrażenie na 

wszystkich domownikach, a zwłaszcza na mamie Janka. 

Kiedy stanął na swoich trochę niepewnych i chwiejnych łapkach, 

próbował zrobić parę kroków tak, żeby nie rzucało 

się w oczy jego kalectwo. Nikt jednak nie wspominał o tym, 

że utyka, za to wszyscy chwalili jego miękkie futerko i mówili, 

że jest kuleczką. Niezwykły pomyślał, że pewnie gdyby 

24

zobaczyli jego braci, na niego nawet nikt by nie spojrzał… 

Jego bracia byli tacy piękni. 

*** 

Wieczorem, kiedy wszyscy już zajęli się swoimi sprawami, 

Janek usiadł obok miski z mlekiem i powiedział do nowego 

mieszkańca domku na skraju wsi: 

— To jest twoje jedzenie. Na razie jesteś jeszcze 

mały, a wszystkie maluchy piją mleko. 

Niezwykły znał już smak mleka i nie zdziwił się wcale, że 

jego nowy pan dał mu je na kolację. Zdziwiła go za to zamyślona, 

a nawet smutna mina chłopca. Nad czymś się wyraźnie 

zastanawiał. 

— Wiesz, jutro musimy pójść do Królestwa Modrzewiowego. 

Pracuję tam i, chociaż nie lubię tego miejsca, muszę zdobyć 

pieniądze dla twojego poprzedniego pana. Obiecałem, że 

zapłacę za ciebie, a ja słowa dotrzymuję. Tak, jutro czeka 

nas ciężki dzień. Pójdziesz ze mną Będzie mi raźniej. 

— Pójdę — bez namysłu odpowiedział Niezwykły i zajął się 

swoim mlekiem, a potem miejscem do spania. Tym miejscem 

okazał się koszyk, na dnie którego leżał kolorowy kocyk. 

Szczeniak nie pytał Janka o nic, ale myślał przez chwilę — 

jak też może zarabiać czternasto, czy piętnastoletni chłopak, 

który powinien jeszcze chodzić do szkoły, a nie pracować. 

Niezwykły, jak na niezwykłego szczeniaka przystało, 

wiedział o świecie wiele. Wiedział też, czym jest szkoła. 

Przypomniał sobie, że przecież teraz są wakacje. Może 

jego nowy pan i przyjaciel w jednej osobie ma jakieś wakacyj- 

25

ne zajęcie… Ale w Modrzewiowym Królestwie Co to może 

być 

— Jutro się dowiem. Teraz tak bardzo jestem zmęczony — 

pomyślał i ledwo położył się na kocyku, zasnął, a śniły mu 

się piękne krainy, przez które wędrował razem z Jankiem. 

Wędrowali i wędrowali, a ich nogi były zupełnie zdrowe. 

*** 

Mimo letniej pory, poranek wstał mało wakacyjny. Było 

mglisto i zanosiło się na deszcz. 

Niezwykły z trudem przypominał sobie wczorajszą 

obietnicę. Ciepłe mleczko czekało, jeszcze cieplejsze legowisko 

kusiło, a on musiał wstawać. Szkoda, ale obietnica to 

obietnica. Wprawdzie chora łapka bolała, ale może dobry 

Janek znów weźmie go na ręce. Nagle Niezwykły zobaczył 

swojego nowego pana. Wyglądał zupełnie inaczej, niż wczoraj. 

Miał na sobie szarą koszulę i spodnie. Wszystko jakieś 

dziwne — jakby z innej epoki. 

— Dlaczego tak wyglądasz — Niezwykły nie chciał się domyślać. 

Chciał wiedzieć. Janek milczał chwilę, w końcu powiedział: 

— Może trudno ci to zrozumieć. W Modrzewiowym Królestwie 

jestem zwykłym służącym. Gdybym ubrał się inaczej, 

nie zarobiłbym dzisiaj ani grosza. Pewnie zamknęliby 

mnie w zamkowej wieży… Chodźmy, muszę wcześnie rano 

być w stajni. Wypij mleko. Mama dała nam trochę jedzenia. 

Nasi chlebodawcy nakarmią nas dopiero wieczorem. 

Wszystko, o czym mówił Janek, było dziwne i niezrozumiałe, 

ale Niezwykły też był dziwny. Mówił ludzkim gło- 

26

sem, a nikt w jego nowym domu nie był tym zaskoczony. 

Może on też nie powinien już o nic pytać. 

*** 

Szli już dość długo. Las, który zaczynał 

się tuż za domem, był coraz 

gęstszy i ciemniejszy. Sosny, świerki 

i drzewa liściaste skończyły się i teraz 

wokół wędrowców rosły same modrzewie. 

Pachniały i były piękne, ale jakieś 

tajemnicze i nienaturalne. 

Niezwykły zdrzemnął się trochę, tak monotonne były 

drzewa, a zapach, który unosił się wokół, uśpił małego psa. 

Obudziwszy się, nie mógł zrozumieć, co się właściwie 

stało. Lasu nie było. Janka też nie było, a on — Niezwykły 

leżał na sianie w jakimś dziwnym miejscu. Pachniało nieszczególnie. 

Można nawet powiedzieć, że wcale nie pachniało. 

Śmierdziało po prostu. 

— Co ty tu robisz, mały Uważaj, bo ktoś z nas może cię 

kopnąć. Klacze są trochę ostrożniejsze, ale my nie zwracamy 

uwagi na szczeniaki. Nie, to nie znaczy, że tobą gardzimy, 

albo że specjalnie chcemy ci zrobić krzywdę, ale… 

sam rozumiesz… Jesteśmy olbrzymami. 

No tak. Głos dochodził z góry. Niezwykły zrozumiał. 

Jest w stajni. Dookoła stukają kopytami i parskają konie. 

Dla niego rzeczywiście były olbrzymami. Musiał uważać, 

żeby go nie stratowały, ale miał wrażenie, że konie źle mu 

nie życzą. 

— Jak się nazywasz — spytał największego z nich. 

27

— Jestem Garden. Najpiękniejszy koń w tej stajni. 

— Dobrze, dobrze. Widzę, że jesteś piękny, ale za to niezbyt 

skromny. 

— Jak śmiesz! Jestem koniem, którego dosiada sama 

księżniczka Marta! Muszę być najpiękniejszy i nie dziw 

się, że o tym wiem. 

Nie o przymiotach charakteru swojego rozmówcy myślał 

teraz Niezwykły. 

— Księżniczka Marta… a więc są w Królestwie Modrzewiowym. 

Znaleźli się w tym jakimś innym świecie, o którym 

mówił Janek i w którym był służącym. Pewnie dlatego go tutaj 

nie ma, bo pracuje w królewskiej stajni, skoro go w niej 

zostawił. 

— Kuternogo! Znów jesteś zbyt powolny i zbyt słaby — rozległ 

się nagle wrzask człowieka, który musiał mieć wygląd 

godny skrzekliwego głosu. Wszedł do stajni. Rzeczywiście. 

Był gruby i zwalisty. Miał cuchnące i brzydkie ubranie. 

Za nim, utykając, szybko szedł Janek. 

— Staram się, ale daliście mi panie trudne zadania, a ja 

nie mam jeszcze tyle siły, ile dorośli ludzie. Mam szesnaście 

lat. 

— Tak! — prychnął grubas — a zarobić chcesz tyle, ile dorośli! 

Dzisiaj dostaniesz najmniejszy ze srebrnych pierścieni! 

— Potrzebuję pieniędzy. Będę się bardzo starał. Kupiłem 

psa… 

Głos Janka był pokorny i łagodny. Widać jego losy zależały 

od tego niesympatycznego człowieka. 

— Zajmij się Karym. Właśnie wrócił z przejażdżki — rozkazał 

stajenny. 

28

Janek poszedł do zmęczonego konia. Zajął się nim. Rozsiodłał 

i poszedł po coś do jedzenia. Tymczasem Kary opowiadał 

straszne rzeczy. Niezwykły słuchał i nic nie mówił, 

bo i co miał powiedzieć, skoro wszystkim odebrało mowę. 

Dziś rano Kary został wybrany do wykonania zadania, 

którego nie chciałby wykonać żaden koń z tutejszej stajni. 

Ludzie, którymi kierował stajenny, porwali księżniczkę 

Martę. Jest uwięziona w jego domu nad strumieniem. 

Nikt z jej rodziny się nie domyśla, że coś się stało. Sądzą, 

że pojechała na codzienną przejażdżkę. Czasem długo nie 

wraca, więc zanim się zorientują… Jej damę dworu też 

zatrzymano w domku stajennego. Grubas chce okupu. Jest 

zdolny do paskudnych rzeczy… Jaka szkoda, że ludzie 

nie słyszą mowy koni... 

Kary był zaniepokojony i bezsilny. Konie znały doskonale 

księżniczkę Martę i, podobnie jak większość jej poddanych, 

wiedziały, że miała dobre serce, choć czasem była 

uparta i zbyt dziecinna. Dobre serce jednak pozwalało sądzić, 

że kiedyś władać będzie królestwem tak dobrze, jak 

jej rodzice. Nawet w dobrze rządzonym i zamożnym kraju 

znajdą się zawsze tacy poddani, którzy zdradzą swoich 

władców dla osiągnięcia własnych korzyści. Takim człowiekiem 

był stajenny o wyglądzie ogra i smoczym oddechu. Nazywali 

go Lutogniewem. Imię i tak okazało się dużo sympatyczniejsze 

niż on sam. 

Konie rozmawiały jeszcze o szczegółach uprowadzenia 

i nie zauważyły, że szczeniak wybiegł przed stajnię. 

Niezwykły pędził ile sił w trzech zdrowych i jednej chorej 

nodze. Dopadł Janka i zaczął mu przeszkadzać. 

29

— Zostaw mnie, bądź grzeczny! Mam tyle pracy, a Lutogniew 

nie jest w dobrym humorze. 

Janek próbował się uwolnić od natarczywego towarzystwa 

szczeniaka. Pomyślał nawet, że 

może szkoda, że zabrał go ze sobą… 

— Nic nie rozumiesz! — Niezwykły 

z trudem łapał oddech. — Trzeba 

ratować Martę. Znaczy tę jakąś księżniczkę. 

— Co ty opowiadasz 

Janek zaczął słuchać uważnie i już 

po chwili wcale nie żałował, że zabrał 

ze sobą psa… Nawet jeśli był to całkiem mały pies… 

Wpadł jak burza do stajni. Wsypał owies do żłobu, przy 

którym stał Kary, osiodłał Gardena i zwinnie wskoczył na 

jego grzbiet. 

— Co robisz! Głupcze! 

Głos, a raczej skrzeczenie stajennego rozlegało się 

gdzieś w okolicy wejścia. Janek nie zwracał na niego uwagi. 

Zabrał na siodło psa i pognał w stronę lasu. 

Stajenny wrzasnął jeszcze tylko: 

— Nawet nie myśl o zapłacie! Czeka cię więzienie! — i poszedł 

w stronę strażnika, który znudzony pełnił wartę 

przed pałacem. 

Wkrótce zaczęto szukać Janka. 

Stajenny sugerował, żeby pojechać w stronę lasu, a nie 

nad strumień, do jego domu. Tam on się sam rozejrzy. 

Głupi służący pewnie ucieka w inną stronę, za granicę królestwa 

rzucił niedbale i dodał, że radzi dobrze pilnować 

30

królewskiego skarbca. Ten Janek jest chciwy i nieobliczalny. 

W dodatku zabrał konia — szalonego i nieobliczalnego, 

jak on sam. 

*** 

— Garden! Ja nie mam pojęcia dokąd my jedziemy! — Janek 

należał do tych ludzi, którzy nie zastanawiają się długo 

i kiedy trzeba, zaczynają po prostu działać. Teraz jednak 

zaniepokoił się, nie wiedział, gdzie mieszka stajenny. 

Słyszał, że chodzi o dom nad strumieniem, ale nigdy tam 

nie był. 

— Jeżeli chcesz być bohaterem musisz mieć przede wszystkim 

dobrego konia! — zawołał Garden i dodał nieskromnie 

— i masz dobrego, a nawet najlepszego konia! Oczywiście, 

że wiem, gdzie mieszka ten stary tłuścioch! 

Janek nie wdawał się w żadną dyskusję z koniem, bo — 

prawdę mówiąc — kto z ludzi dyskutuje z koniem W dodatku 

ani on, ani Garden nie mogliby złapać tchu, gdyby dłużej 

rozmawiali. 

Niezwykły skulił się i, podtrzymywany przez swojego 

pana, starał się nie spaść z tego szalonego konia. 

Znaleźli się w lesie. Niezwykły pomyślał, że jest to pewnie 

znowu modrzewiowy las, bo w tym dziwnym królestwie nie 

ma innych drzew. 

Garden już nie galopował. Zwolnił. Byli nad strumieniem. 

— Strumień jak strumień — pomyślał Niezwykły i zdziwił 

się, że Garden jest wyraźnie czymś zaniepokojony — może 

nawet czegoś się boi. 

— Boisz się strumienia 

— Gdzie tam, strumień nawet lubię, ale te złośliwe paskudztwa… 

31

— Kto Co A gdzie ty widzisz jakieś złośliwe paskudztwa 

I ty mówiłeś, że jesteś najlepszym koniem… 

— Cicho bądź! — Garden wyraźnie skupiony był na czymś 

zupełnie innym. Nie w głowie mu były bezsensowne kłótnie ze 

szczeniakiem, nawet jeśli ten szczeniak jest po jego stronie. 

Koń przystanął. 

— Dalej nie pójdę — powiedział tak stanowczo, że Janek nie 

próbował już o nic pytać. Zsiadł z konia i chciał tylko wiedzieć, 

dokąd ma teraz iść. 

— Idź w stronę, gdzie zachodzi słońce. Za chwilę powinieneś 

zobaczyć dom. Co ja mówię Ruderę raczej, a nie 

dom. Z nikim po drodze nie rozmawiaj, a jeśli już, staraj 

się być sprytniejszy od twojego rozmówcy. Nikomu nie ufaj. 

Zaczekam tu. 

Garden skończył i był wyraźnie zakłopotany. Janek domyślił 

się, że chyba najlepszy koń w tym królestwie nie powinien 

być tchórzem, a Gardenowi wyraźnie zabrakło odwagi. 

— Jeśli nie wiesz, czego powinieneś się bać, to się po prostu 

nie boisz — powiedział nagle Niezwykły, który już wiedział, 

że zapachy lasu mieszają się z zapachami czegoś lub kogoś… 

— No, drodzy goście — zapraszamy, zapraszamy! — 

Woda da ochłodę. Warto podejść bliżej… — słowa te mówiły 

żaby, a może ludzie, a może jednak żaby 

Głosów było kilka. Może to było kumkanie, a może skrzeczenie 

Janek i Niezwykły wsłuchiwali się w głosy, które wyraźnie 

dochodziły znad strumienia, ale tam nikogo nie było widać. 

32

— Kim jesteście Jeśli chcecie, żebyśmy z wami rozmawiali, 

musimy was zobaczyć! — zawołał Janek, który, prawdę 

mówiąc, bał się tych dziwnych stworów, które skrzeczały, 

a może kumkały. 

— Z ludźmi można rozmawiać, można się z nimi zgadzać, 

albo nawet kłócić, ale jak rozmawiać z kimś, kogo nie 

widać i w dodatku wszystko wskazuje na to, że nie jest człowiekiem 

— zapytał bezradnie towarzyszącego mu psa. Pies 

nie zdążył odpowiedzieć, kiedy z głębi lasu rozległo się wołanie: 

— Nie dajcie się zwieść! One tylko na to czekają! 

— Na co — wędrowcy byli zdumieni, trochę oszołomieni, 

a przede wszystkim zdezorientowani. 

— Utopce chcą was utopić! — usłyszeli znowu wołanie. 

Tym razem jedno wiedzieli na pewno. Skrzeczące stwory 

mieszkające w rzece nazywają się Utopcami, ale nadal 

nie wiadomo, do kogo należą dziwne głosy, które ostrzegają 

Janka i Niezwykłego. Za chwilę wszystko stało się jasne, 

ponieważ jeden z Utopców wygramolił się z wody, stanął na 

brzegu i, grożąc pięścią, zaczął wymyślać komuś, kto najwyraźniej 

chował się w lesie. 

— Nie daruję ci, Skrzacie! Zobaczysz! Za te słowa zrobię 

cię swoim służącym! Będziesz u mnie pasł krowy! Nie będziesz 

zachwycony! Czy wiesz, jak trudno paść krowy pod 

wodą! 

Ten ktoś wołał znad strumienia i już nie był to głos uprzejmy, 

wręcz przeciwnie. 

Teraz już wszystko było jasne. To nie są ludzie. Do wody 

zapraszają jakieś Utopce, a ostrzegają przed nimi Skrza- 

33

ty. Utopce już się nie próbowały ukrywać, więc widać je było, 

jak uwijały się na brzegu. Coś przenosiły i wrzucały do wody. 

Trochę przypominały ludzi z wyłupiastymi oczami i dziwnymi, 

zielonymi włosami. Były wśród nich Utopce, Utopcule 

i małe Utopczątka, a wszystkie poubierane były w czerwone 

kamizelki. 

— Chodźcie do nas, chodźcie, przygotowujemy dla was 

ucztę! Mamy tu pod wodą wielkie bogactwa. Nie pożałujecie 

— słychać było ciągłe nawoływania. 

Janek i Niezwykły nie wiedzieli dokładnie, kim są, ci 

którzy tak natarczywie domagają się ich przybycia, ale 

nie mieli już wątpliwości, że powinni być sprytni i ostrożni. 

Nad strumieniem stała chałupa, w której najprawdopodobniej 

czekała na uwolnienie księżniczka. W końcu właśnie 

po to tu przyjechali — żeby ją uwolnić! Nad strumieniem 

też, a może i w samym strumieniu mieszkały jakieś dziwne 

stworzenia. Z kolei w lesie najwyraźniej był ktoś, kto ich 

ostrzega, więc może to przyjaciel. 

— Co robić Co robić — myślał gorączkowo Janek, który 

wiedział, że czasu zostało niewiele. Stajenny na pewno za 

chwilę zjawi się w swoim domu. Janek musi tam być pierwszy, 

żeby zabrać stamtąd uwięzioną księżniczkę. Skoro 

jednak nad strumieniem są Utopce, trzeba byłoby trzymać 

się od nich z daleka. Janek nie przypuszczał nawet, że 

istnieją w realnym świecie. Sądził, że były tylko wytworem 

wyobraźni. Owszem, słyszał, że na Śląsku Cieszyńskim 

mieszkają dziwaczne i niebezpieczne stworzenia, które wyglądają 

jak niewysocy ludzie, ubierają się w nieco staroświeckie 

stroje, a ich dłonie przypominają łapy żaby. Utop- 

34

ce, skrzywdzone lub wyśmiewane przez ludzi, mogły zemścić 

się okrutnie. Podobno to one właśnie wciągały w wodne 

wiry… 

W tej sytuacji może należałoby poprosić o pomoc Skrzaty. 

Janek wiedział, że Skrzaty, zwane Bożatkami, zawsze 

sprzyjały ludziom, strzegły domów i pilnowały, żeby nikomu 

nie przytrafiło się nic złego. Sęk w tym, że Skrzaty 

były małe, dużo mniejsze od Utopców i same czuły się w ich 

towarzystwie co najmniej niepewnie. 

— Nie! Skrzaty nam nie pomogą! — myślał Niezwykły, który 

już jakiś czas temu wywęszył niebezpieczeństwo i wiedział, 

że woda stanowi zagrożenie… 

— Janku, a może byśmy… — Niezwykły zwrócił się w stronę 

przyjaciela i umilkł zaskoczony. Janek w ogóle go nie 

widział. Patrzył przed siebie i szedł jak zahipnotyzowany 

w stronę niebezpiecznej wody. Nagle jakby oprzytomniał. 

Zatrzymał się i powiedział zdecydowanie: 

— Nie! Nie pójdę za tobą! 

— Za kim nie pójdziesz — zapytał zdumiony Niezwykły, 

zorientowawszy się, że jego pan rozmawia sam ze sobą, ale 

Janek go nie słyszał i mówił dalej: 

— Pani! Jesteś piękna, a twój głos wabi mnie do siebie, ale 

nie pójdę w stronę wody! Za żadne skarby świata!... 

Na szczęście Niezwykły był inteligentny i dużo wiedział 

o świecie. Zorientował się, że Janek rozmawia z Nocznicą, 

a Nocznice to zjawy przybierające postać pięknych kobiet, 

które wabią zbłąkanych wędrowców i prowadzą w stronę 

niebezpiecznych miejsc. Ukazują się tylko ludziom i tylko 

ludzie słyszą ich głosy. 

35

— Janku! Masz rację! Nie idź za nią! To znaczy, nie masz 

racji! Ona nie jest piękna! Chodźmy stąd! — Niezwykły wiercił 

się niespokojnie, bo miał wrażenie, że Janek wciąż zastanawia 

się, dokąd miałby pójść. 

— Ale ja znam tajemnicę Utopców! Ty głupi psie, nie powstrzymuj 

swojego pana! — zaskoczony Niezwykły usłyszał 

głos, a raczej szept. To chyba mówiła Nocznica… 

— Jakim cudem — zastanawiał się — przecież psy ich podobno 

nie słyszą 

— Jesteś inny niż wszystkie psy, jesteś Niezwykły — powiedziała, 

a raczej wyszeptała tajemnicza zjawa, którą teraz 

nie tylko usłyszał, ale i zobaczył. Trudno się było oprzeć jej 

urokowi. Miała zwiewną, jasną suknię, idąc prawie nie dotykała 

ziemi, a ciemne włosy opadały jej na ramiona. 

— Nie jesteś w moim guście — powiedział w końcu Niezwykły, 

który zdecydowanie postanowił nie poddać się jej urokowi. 

I tak zresztą był psem, niezwykłym wprawdzie, ale jednak 

psem. 

Miał wrażenie, że Nocznica jest obrażona, dotąd nikt 

nie powiedział tak po prostu: — Nie jesteś w moim guście. Postanowiła, 

że musi zadbać o siebie… 

— Może jakaś kuracja odmładzające, albo trzeba będzie 

zmienić kolor włosów — westchnęła i dodała — Poradzę się 

swojego fryzjera. 

— Tak zrób! — pochwalił Niezwykły — A teraz gadaj — co 

wiesz o tajemnicy Utopców. Tylko nie kłam, bo cię zamęczę 

swoim szczekaniem, a jak już będę wielkim psem, to pogonię 

cię po polach tak skutecznie, że… 

— Dobra, dobra — przerwała mu Nocznica — powiem ci na 

ucho. 

36

Janek stał obok i przyglądał się, jak zwiewna zjawa 

przecudnej urody o bladej twarzy i czarnych włosach mówi 

coś cichutko do jego psa, po czym znika tak nagle, jak się pojawiła. 

Janek nie mógł się doczekać, kiedy jego szczeniak opowie 

o tajemnicy Utopców. 

— To proste! One uwielbiają kapuśniak! 

— Co uwielbiają 

— To taka zupa. Niektórzy nazywają ją kwaśnicą. Nocznica 

ją dla nich ugotuje. Zmusiłem ją do tego — dodał po chwili 

i z wyraźną dumą uniósł łebek do góry. 

Janek nie zdążył się nawet porządnie zdziwić, gdy po chwili 

od strony strumyka dobiegło mlaskanie, chlipanie i pomrukiwanie. 

— Jest kapuśniak! Teraz o bożym świecie nie wiedzą! 

W nogi! 

Niezwykły przejął dowodzenie. Żadna przeszkoda nie 

dzieliła ich od chaty stajennego Lutogniewa. 

Zwykła drewniana chałupa, dość zaniedbana i mroczna, 

zamknięta była niedbale na skobel. Wpadli do środka 

i stanęli niepewni, co dalej zrobić. Jak się ratuje księżniczki 

— zastanawiał się Janek. Nigdy dotąd żadnej nie 

uratował i czuł się trochę skrępowany. Za to Niezwykły był 

pewny siebie. Ciemność mu najwyraźniej nie przeszkadzała. 

Miał swój niezawodny węch i on właśnie podpowiadał mu, 

że w rogu izby są jacyś ludzie, a dokładniej — dwie kobiety. 

— No tak! To muszą być kobiety! Perfumy i to dwa różne rodzaje. 

Pachniało fiołkami i konwaliami, a przecież ten stary 

grubas na pewno nie miał tutaj wazonów z kwiatami! Nie! 

37

To musiała być księżniczka Marta i jej dama dworu. 

Powiedział o swoim odkryciu Jankowi, a on, nie namyślając 

się długo, przystąpił do uwalniania księżniczki i jej towarzyszki. 

Był przekonany, że będą zachwycone. Jedna z nich owszem, 

cieszyła się najwyraźniej, że ktoś rozwiązał jej ręce, 

ale druga, od momentu, kiedy mogła mówić (obie miały zakneblowane 

usta), obsypała Janka samymi pretensjami, których 

on się nie spodziewał. 

— Ty prostaku! Jak śmiesz stać obok mnie! Na kolana! 

Tylko nie myśl, że skoro mnie uwolnisz, zostanę twoją 

żoną! W żadnym razie! Nie jesteś w moim typie! Zresztą, 

ja mam inne plany! Uważaj! Podrzesz mi sukienkę! Zachowujesz 

się jak słoń w składzie porcelany! Jesteś niezgrabny 

i z całą pewnością w ogóle nie wziąłeś odpowiedniej ilości 

lekcji dobrych manier! 

— Przestań gadać! Jesteś głupia! W życiu się z tobą nie 

ożenię! Chciałbym mieć żonę małomówną! Słyszysz! Mało-mów-ną! 

— ryknął nagle Janek. 

— Aha! — mruknął dużo ciszej Niezwykły. — Zdenerwowała 

go w końcu. — Ta pyskata to pewnie księżniczka Marta. 

Szczerze mówiąc, zupełnie inaczej ją sobie wyobrażałem. 

Tymczasem księżniczce odjęło mowę. Zuchwały młodzieniec 

tak ją zaskoczył swoją zuchwałością, że nie od razu 

znalazła słowa, które mogłyby go dostatecznie pognębić. 

Zanim je znalazła, Janek zapytał rzeczowo: 

— Idziesz, czy nie Twoja dama ma najwyraźniej więcej oleju 

w głowie, niż ty. Za chwilę będzie nad strumieniem. 

— Anastazja! — zawołała przestraszona nagle księżniczka 

Marta — Anastazja! Zaczekaj! Ani chwili dłużej nie 

38

zostanę w towarzystwie tego nieokrzesanego gbura i jego, 

pożal się Boże — psa! 

W tym momencie spojrzała z pogardą w stronę Niezwykłego, 

który poczuł się urażony i nie omieszkał o tym powiedzieć. 

Użył wprawdzie dość eleganckich, ale i dość dosadnych 

słów. 

— Droga księżniczko! Jestem zaszczycony, że mogę cię 

ratować, ale jednak domagam się mimo wszystko szacunku. 

Nie jestem byle kim. Pozwól, że się przedstawię. Nazywam 

się Niezwykły. 

Księżniczka, idąc w stronę zgiętej w pokornym ukłonie 

Anastazji, zastanawiała się nad kwestią, która do tej pory 

umknęła jej uwadze — Dlaczego ten pies mówi Kim są ci 

dziwni przybysze i skąd wiedzieli, że ona tu jest i że trzeba 

ją uwolnić Zwabiono ją tu na rzekomą lekcję tańca i dobrych 

manier, której miał jej udzielić najlepszy nauczyciel 

z Francji. Wszystko odbyć się miało w tajemnicy, bo nauczyciel 

musiał się ukrywać. Chodziło o jakieś polityczne 

układy, o których nie miała zielonego pojęcia. 

Tymczasem żadnego nauczyciela nie było, a ten gburowaty 

i nieokrzesany stajenny zamknął ją i Anastazję i odjechał. 

— Właśnie — zastanowiła się — i ten, i tamten jest gburowaty 

i nieokrzesany. Ten, który ją uratował chyba nawet bardziej. 

Nie raczył się nawet przedstawić — myślała idąc szybko 

za nim. Dawno już zgubiła pantofelki (najnowszy krzyk 

mody), szła jednak dalej, bo wiedziała, że musi w końcu jakoś 

znaleźć się w domu, to znaczy w zamku, a ten, który ją 

uwolnił, nawet nie spogląda w jej stronę. Na szczęście zobaczyła 

Gardena. 

41

— Jesteś! Koniku najdroższy! To twoja zasługa! Na pewno! 

To ty sprowadziłeś pomoc, prawda — Księżniczka gładziła 

łeb konia, a Janek znieruchomiał na chwilę, bo dopiero teraz 

zobaczył, że Marta jest po prostu piękna. Nie potrafił 

opisać ani nazwać tej urody, ale było w niej coś… No było 

coś takiego, że… Zresztą, mniejsza z tym — pomyślał odzyskując 

równowagę i zdolność trzeźwej oceny sytuacji. 

Ucieszył się, kiedy zobaczył, że Garden nie jest jedynym 

koniem stojącym na polanie. Kiedy on i Niezwykły uwalniali 

księżniczkę, ze stajni przybyły jeszcze dwa. Jednym 

z nich był Kary. To on zapewne wpadł na pomysł, żeby 

dołączyć do tych, którzy szukają uwięzionej Marty. 

Teraz już tylko trzeba było dosiąść koni i pędzić do zamku. 

*** 

Okoliczności uwolnienia księżniczki z chaty odrażającego 

stajennego zostały opisane wczoraj wieczorem. Teraz Marta siedziała 

w kuchni z sekretnikiem na kolanach i opowiadała mamie 

o tym co i jakim tonem powiedziała jej rano dumna i nieuprzejma 

Kamila. 

— Cóż, twoja koleżanka jest wścibska, a to nie jest dobra cecha 

— powiedziała mama Róża, kiedy usłyszała, co się wydarzyło. 

— To nie jest moja koleżanka — od razu zaprotestowała Marta. 

— Mniejsza z tym, jest wścibska, w dodatku lubi ludziom sprawiać 

przykrość — to też jest zachowanie, którego powinna się 

wstydzić. — Mama wyraźnie była po stronie swojej córki. Nic 

dziwnego — po pierwsze — mama to mama, a po drugie — razem 

pisały opowiadanie o Modrzewiowym Królestwie, więc skoro 

Kamila uważała, że jest ono dziecinne i naiwne, krytykowała 

nie tylko Martę. 

— Cóż — zdarza się — podsumowała mama i tak zakończyła roz- 

42

mowę. Dodała jeszcze, że mimo wszystko, trzeba się jakoś dogadać, 

bo Kamila jest ich sąsiadką, a w dodatku od września będzie 

z Martą chodziła do tej samej szkoły, a nawet klasy. 

— Słucham! — tego już było za wiele. Nie dość, że jest zarozumiała 

i wścibska, że uwielbia krytykować innych, a sama uważa 

się za ósmy cud świata — to jeszcze będzie w tej samej szkole! 

Marta miała zły humor już do końca dnia. 

ROZDZIAŁ VI 

Kamila musiała prowadzić zdrowy tryb życia — tak zdecydowała 

jej energiczna mama 

— Skoro mieszkamy na wsi… Nieważne, czy jesteśmy tym zachwycone, 

czy nie… 

— Ja nie jestem zachwycona — wtrąciła szybko Kamila. 

— Wiem — pani Marcelina po raz kolejny przyjęła do wiadomości 

uwagi i opinię córki i kontynuowała zaczętą myśl. 

— Otóż, na wsi wypada dobrze się odżywiać, przebywać na 

świeżym powietrzu, żeby dobrze wyglądać. 

Uwaga na temat wyglądu nieco zainteresowała obrażoną 

pannicę. 

— To co mam robić — zapytała już nieco mniej niechętnie. 

— Nie wiem, pojedź gdzieś na rowerze, albo pospaceruj, może 

idź do tych Malinowskich z sąsiedztwa. Są zupełnie znośni. I pobaw 

się z tą ich córką… 

Pani Marcelina mówiąc to wszystko układała dokumenty 

w eleganckiej teczce w niebieskie wzorki i w tym momencie 

przerwała na chwilę swoje zajęcie, bo usiłowała skupić się na 

przypominaniu sobie pospolitego imienia tej dziwnie ruchliwej 

dziewczynki. 

— Marta, ma na imię Marta — bąknęła Kamila i zaraz dodała: 

43

— Nie będę się z nią bawić. Chyba jej nie lubię… 

— Jak chcesz — mamie było wszystko jedno. Chciała mieć trochę 

spokoju, więc dodała zachęcająco: 

— Jest przyzwoita pogoda. Idź na spacer, nabierzesz kolorów. 

Dobrze ci to zrobi. 

Powiedziawszy to wszystko ostatecznie skupiła się na pracy. 

Pogoda była rzeczywiście niezła, a nawet, można powiedzieć, 

piękna. Poranna burza orzeźwiła powietrze, więc popołudniowe 

słońce nie prażyło, ale ogrzewało i rozświetlało ponurą rzeczywistość 

tej straszliwie i beznadziejnie nudnej Wsi, w której zły 

los kazał jej teraz wegetować. Niezupełnie wiedziała, co znaczy 

to przygnębiające słowo, ale słyszała w telewizji, że jakieś biedne 

rodziny wegetują na granicy ubóstwa. Biedne rodziny, które 

przy tej okazji pokazano, wydawały się być tak bardzo nieszczęśliwe, 

jak ona teraz. Skoro więc zamiast „mieszkają” mówiono 

„wegetują”, widocznie to słowo w pełni oddawało ich tragedię 

i nadawało się doskonale do opisu jej tragedii i opłakanego 

położenia, w jakim się znalazła tego lata. 

Rozmyślając o tym wszystkim wyszła z domu i skierowała 

się w stronę lasu. Wtem stanęła jak wryta, bo oto niespodziewanie 

tuż obok niej przemknął jakiś chłopczyk na rowerze. Rower 

chyba nie miał hamulców, albo chłopczyk nie wiedział, że istnieją 

i można ich użyć, kiedy się zjeżdża ze stromej górki. 

Droga, która prowadziła w stronę lasu, była stroma, dość wyboista 

i wąska. Samochody dojeżdżały tylko do dwóch ostatnich 

domów na ulicy Jaśminowej. Tylko do tego miejsca tę ulicę, a raczej 

drogę pokryto asfaltem. Dalsza jej część nadal nazywała się 

szumnie ulicą Jaśminową, ale przypominała raczej polną miedzę 

lub dróżkę. Nic dziwnego, skoro wiodła prosto do lasu. Tam samochodem 

nikt się nie wybierał, bo po co Czasem tylko przejeżdżał 

leśniczy Ryszard Sośnicki — wąsaty, sympatyczny pan w średnim 

wieku, który nosił zielony kapelusz, zielony mundur i przemieszczał 

się zielonym terenowym autem. 

44

Kamila nie poznała jeszcze Ryszarda Sośnickiego, a szkoda, 

bo widok jego radosnej czerstwej twarzy a także jego wesołe 

opowieści, na ogół poprawiały innym nastrój. Tymczasem zamiast 

zadowolonego z życia leśniczego, Kamila zobaczyła małoletniego, 

szalonego i nieobliczalnego kolarza. 

— Cześć, jestem Julek. A ty — usłyszała zdumiona, kiedy zeszła 

w dół, gdzie mały się zatrzymał. 

— A ja nie — odpowiedziała nieuprzejmie. 

— Wiem, że nie. Jesteś przecież babą, a ja chłopczem! 

— Nie jestem żadną babą — zaprotestowała. 

— No to dziepczyną. 

— Dziewczyną — poprawiła go odruchowo, chociaż nie zamierzała 

wdawać się w pogawędkę z wyraźnie młodszym od siebie 

wesołym blondynkiem trzymającym śmieszny niebieski rower 

marki „Reksio”. 

Drgnęła, kiedy usłyszała za sobą głos: 

— Chodź tu Julek, bo cię jeszcze ktoś porwie, a ja miałem cię pilnować. 

— Ale tu jest dziepczyna — Julek najwyraźniej miał ochotę zawrzeć 

bliższą znajomość z Kamilą. 

— Dziewczyna — poprawiła go znowu, tym razem nie myśląc 

nawet o tym, co mówi, ponieważ przyglądała się temu komuś, 

kto twierdził, że zajmuje się pilnowaniem rajdowca na niebieskim 

„Reksiu”. Byli podobni do siebie. Mieli krótkie blond włosy 

i śmiejące się oczy, ale ten nowy był wyraźnie starszy — dużo 

starszy. 

— On już na pewno chodzi do gimnazjum, albo nawet do liceum 

— pomyślała i nagle postanowiła: na wszelki wypadek będzie 

uprzejma, zwłaszcza, że blondyn był modnie ubrany i bardzo 

przystojny. Było w nim coś takiego… 

— Fajny chłopak — powiedziała wskazując na trzymającego rower 

Julka, choć wcale tak nie uważała. Maluch, jej zdaniem, był 

pyskaty i głupi. 

45

— Pewnie że fajny. To mój brat, a ja mam na imię Janek — powiedział 

wysoki blondyn, który zdążył podejść bliżej i stanął tak, że 

aby na niego spojrzeć, musiała zadzierać głowę. 

— Jestem Kamila — wyciągnęła rękę na powitanie. 

— Widzisz, czyli dziepczyna — upierał się Julek. 

— Dziewczyna — znów uważała za stosowne wtrącić Kamila. 

— Nie ma sensu go poprawiać — niedbale machnął ręką starszy 

brat. On ma swój język. Jeszcze się przekonasz — mówił, zabierając 

niebieskiego „Reksia” i ciągnąc za rękę nieco opierającego 

się brata. Wyraźnie szli w przeciwną stronę, niż wiodła trasa jej 

popołudniowego spaceru. 

— Cześć — powiedziała z żalem, choć humor jej trochę poprawiło 

zdanie, w którym Janek obiecywał, że ona jeszcze się przekona, 

jaki to Julek ma swój język. Przekona się, czyli jest szansa, 

że jeszcze się spotkają. Janek wlecze się za tym malcem, więc 

pewnie opiekuje się nim. Skoro wypowiedziana została obietnica 

spotkania małego rowerzysty, istnieje prawdopodobieństwo, 

że w jego pobliżu, tak jak teraz, będzie jego starszy brat. 

— Aha, to ty pewnie jesteś tą nową sąsiadką Marty, mojej kuzynki 

— usłyszała głos Janka, który przystanął na chwilę, żeby jej 

zadać pytanie. 

Julek tymczasem uwolnił rękę i dość niezgrabnie próbował 

wgramolić się na swojego „Reksia”. 

— Tak, jestem nowa. Mieszkam tu od niedawna — odpowiedziała 

patrząc, jak Janek szybko i sprawnie opanował sytuację. Znów 

wziął niepokornego brata za rękę i znów ciągnął do góry jego 

zdezelowany rower. 

— Cześć, do zobaczenia — rzucił jeszcze na odchodnym i Kamili 

nie pozostało nic innego, jak odwrócić się i kontynuować swój 

rozpoczęty spacer, który teraz zrobił się jeszcze bardziej beznadziejny 

i nudny, niż wydawał się być w momencie, kiedy wyszła 

z domu. 

— Taki Janek — myślała. On na pewno nie mieszka na wsi, pew- 

46

nie przyjechał tu tylko w odwiedziny. Jest dobrze ubrany, taki wyluzowany 

i nowoczesny. I umie rozmawiać z dziewczynami, nawet, 

jeśli są od niego kilka lat młodsze. 

— A swoją drogą — przypomniała sobie — ma na imię tak, jak 

właściciel kulawego pieska z opowieści Marty. 

— Szkoda, że nie mam rodzeństwa — myślała idąc przed siebie 

— koleżanki zostały w Warszawie, Gosia jedzie do nowej szkoły 

do Stanów, a Paulina na wakacje do Tunezji. Tylko moja mama 

nie ma czasu i mówi, że w tym roku spędzę resztę wakacji na 

wsi. Nawet jeśli w końcu spotkam się z Pauliną i Gosią, o czym 

im opowiem O nierasowym kocie sąsiadki 

Doszła już do głównej drogi. W międzyczasie przejechało nią 

kilkanaście samochodów. Trudno się dziwić. Była to jedyna droga 

prowadząca do cywilizowanego świata. Można się było nią 

dostać nawet do Gdańska. 

— Trzeba wracać — pomyślała, gdy wtem coś dziwnego zwróciło 

jej uwagę. Elegancki samochód, stalowy volkswagen passat 

zjechał na bok i zatrzymał się. Ktoś, kto siedział na tylnym siedzeniu, 

otworzył drzwiczki auta, wyrzucił coś i samochód gwałtownie 

ruszył. 

Już w trakcie jazdy drzwiczki samochodu zostały zamknięte. 

— Jak w sensacyjnych filmach — pomyślała Kamila. 

Tymczasem coś białego najpierw chwilę leżało na poboczu, 

a potem nagle poruszyło się i pobiegło za odjeżdżającym 

autem. Kamila stała zdumiona. To był młody piesek. Niezgrabnie 

biegł i szczekał, ale nie miał żadnych szans. Po samochodzie 

zostało tylko wspomnienie. Mały psiak najwyraźniej był zdezorientowany. 

Nie rozumiał, co się stało, ale Kamila doskonale zrozumiała. 

Ktoś wyrzucił tego psa, a skoro tak — pewnie miał swoje 

powody. Może pies był chory albo wył po nocach, albo miał głupie 

psie pomysły. 

— Trzeba stąd iść i to jak najszybciej — pomyślała — zresztą i tak 

postanowiłam, że będę już wracać do domu. 

47

Odwróciła się i, starając się nie zauważać małego psa, poszła 

z powrotem. 

Tymczasem szczeniak już nie biegł ani w stronę, w którą 

odjechali właściciele eleganckiego samochodu, ani w żadną 

inną. Stał i obwąchiwał miejsce, w którym go wyrzucono. 

Na koniec zrezygnowany pobiegł za dziewczynką, która szła 

w stronę lasu. 

Nie mógł biec tak szybko, jak biegają inne psy, ponieważ był 

psem kulawym. Owszem, był sympatyczny i dość beztroski, jak 

każdy mały psiak, ale jedna jego łapka była trochę krótsza, niż 

pozostałe. Mimo to dogonił wreszcie Kamilę, która najpierw się 

zdziwiła, bo sądziła, że ten wyrzucony zwierzak poszedł sobie 

już dawno w inną stronę, a potem zauważyła, jak śmiesznie 

biegnie. 

— Aha! Już wiem. To jest wyrzutek — wyrzucony wyrzutek, którego 

tamta rodzina nie chciała, bo jest chory. Nic dziwnego. Pies 

-kaleka, choćby najpiękniejszy, zawsze będzie psem-kaleką. 

Tak myślała Kamila i szła coraz szybciej, żeby znaleźć się 

po drugiej stronie lasu w tym miejscu wyraźnie zwężającego 

się, bo sąsiadującego z ludzkimi siedzibami. 

Coś jednak nie pozwalało jej, mimo wcześniejszego postanowienia, 

ignorować szczeniaka. Był tak ruchliwy i zabawny, 

że trzeba było rzucić na niego okiem, chociaż od czasu do 

czasu. Obwąchiwał kwiatki, kamienie, kłosy zboża rosnącego 

przy drodze, małe i duże drzewa w lesie i szyszki, i suche, zeszłoroczne 

liście. Przystawał i patrzył na Kamilę, a w oczach 

miał coś takiego… No — coś tak niezwykłego, jak gdyby już, już 

miał coś jej powiedzieć, więc nie mogła go tak po prostu zostawić. 

W dodatku przypomniała jej się ta głupia historia wymyślona 

przez Martę z sąsiedztwa i jej mamę. Nie dość, że przed 

chwilą spotkała Janka, to teraz prawie znikąd pojawił się kulawy 

pies. Tam też był pies. Niezwykły pies, który myślał i mówił 

tak, jak człowiek. 

48

Był taki sam, jak ten, który 

dreptał teraz blisko jej nóg, 

potykał się o kamyczki i grudki 

ziemi, a czasem czujnie nasłuchiwał. 

Może liczył na to, 

że odezwie się jego pan lub 

pani — ten sam, który zostawił 

go na drodze we Wsi niedaleko 

Cieszyna. Może czuł to samo, co czuje człowiek, którego 

ktoś odrzuca, wyśmiewa, nie chce w swoim domu, w swojej 

klasie, w swojej grupie… 

Kamila spojrzała znów na psa, a spojrzenie to było życzliwe 

i przyjazne. Takiej twarzy Kamili jeszcze nie widział dotąd 

nikt z ulicy Jaśminowej. Taką twarz widział tylko jej nowy znajomy 

— pies, który miał jedną łapkę zbyt krótką. Kamila już nie była 

tylko i wyłącznie zarozumiałą dziewczynką z Warszawy. Może 

nawet od tego momentu powoli zaczęła stawać się zupełnie inną 

osobą. Może ten pies rzeczywiście był zaczarowany, skoro dziewczynka 

zamyśliła się i powiedziała powoli i z namysłem: 

— Wiesz co, nazwę cię: Niezwykły. 

Pies przystanął, spojrzał, chyba zrozumiał i zapamiętał. 

— Nie mam pojęcia o tym, jak zajmować się psem (pies ufnie 

obwąchiwał jej but) — ale może coś wymyślę. Jesteś pewnie 

głodny i zmęczony — stwierdziła w końcu. — Chodź ze mną do 

domu. 

Niezwykły poszedł, a jego poprzedni właściciele rozmawiali 

w samochodzie o tym, jak to dobrze, że skutecznie pozbyli się 

kulawego psa. 

*** 

Mijały kolejne dni wakacji. Niektóre z nich uśmiechały się 

słońcem, inne płakały deszczem. Bywały też dni nijakie — ani 

49

słoneczne, ani deszczowe. Były takie, jak zachmurzone i obrażone 

dziecko, które jeszcze nie wie, czy ma wybuchnąć płaczem, 

czy też może lepiej roześmiać się i rozchmurzyć. 

Niezwykły zapomniał już chyba, że dawniej miał inny dom. 

Mieszkał od tygodnia w pięknym, przytulnym domu na ulicy Jaśminowej. 

W nocy popiskiwał i domagał się, żeby jego pani — Kamila, 

której oczy same zamykały się ze zmęczenia — wstawała 

z łóżka i towarzyszyła jego psim smutkom. Czasem zapominał, 

że grzeczny pies nie robi z pokoju albo z przedpokoju ubikacji, 

nie wylewa mleka z miski i nie bawi się wszystkim, co leży na 

podłodze — nie usiłuje zjeść dywanu i butów i nie wyciąga z odchylonej 

szuflady w szafie wszystkich skarpetek, które tam dotąd 

leżały starannie poukładane. Niezwykły był coraz bardziej 

szczęśliwy i uważał się za nowego mieszkańca domu przy ulicy 

Jaśminowej we Wsi pod Cieszynem. Może nawet nie wiedział, 

że ma na swoją nową panią zbawienny wpływ. To dzięki niemu 

Kamila częściej się śmiała i od czasu do czasu pomyślała, że życie, 

nawet na Wsi, wcale nie musi być wyłącznie nudne i beznadziejne. 

ROZDZIAŁ VII 

Wstał rześki, słoneczny poranek. Marta, która obudziła się 

wcześnie i już zdążyła przywitać się ze swoim kotem — Złotkiem 

zwanym też Trzymalskim, ze zdziwieniem zauważyła, że Jacek 

też nie śpi. Dziwne… Jej bracia rzadko widywali na własne oczy 

rześkie poranki. Tymczasem teraz Jacek zajmował się czymś 

na podwórku i gołym okiem widać było, że nie jest zachwycony. 

Ciągnął drabinę, choć dziadek Antoni chciał go dogonić i pomóc, 

ale najwyraźniej Jacek wolał wszystko zrobić sam i, co najważniejsze, 

mieć to z głowy. Żeby się go już nikt nie czepiał. 

Przynajmniej dzisiaj. Opowiedział Marcie, która dzielnie posta- 

50

nowiła mu pomagać, albo przynajmniej towarzyszyć, że bladym 

świtem wywlókł go z łóżka dziadek Antoni. 

— Śpicie — zawołał — jeszcze śpicie A wiecie, co się stało 

W nocy lało jak nie wiem i woda zamiast do rynny leciała 

obok. Nowe rynny, nowy dach i co Słuchasz mnie, Jacek 

— Słucham — mruknął Jacek, ale kołdrę naciągnął na uszy. Myślał, 

że może mu się to tylko śni. Nie śniło się, niestety. Dziadek 

uważał, że trzeba koniecznie, ale to koniecznie i nie za godzinę, 

tylko teraz, wziąć drabinę i wdrapać się po tej drabinie, 

no i sprawdzić, co u ciężkiego licha zatkało rynnę. Nową rynnę, 

jako się rzekło. Jeśli zaś chłopcy udają, że nie słyszą, to on pójdzie 

sam, ale żeby potem nie było, jak jemu się coś stanie… 

— Dobra! — Jacek najwyraźniej wiedział już, że nic mu się nie 

śni, wszystko jest aż do bólu prawdziwe. 

Wstał i teraz ciągnął drabinę i zaciągnął ją pod dach tratując 

po drodze ogródek Róży Malinowskiej. Marta usłyszała, jak komentował 

głośno: 

— No tak, jakieś krzaki czy kwiatki, czy inne zielsko. Po co 

mama upiera się, że wszystko dookoła domu ma kwitnąć i „cieszyć 

oko”, skoro z tym jest tyle roboty, a jak już kwitnie — to parę 

dni, a potem trzeba zbierać to, co z tego kwitnącego czegoś spadło. 

Koszmar po prostu… 

Dziadek skomentował: 

— Jak mama to zobaczy, będzie awantura. 

Dziadek Antoni już oglądał rozmiary spustoszenia i informował 

Jacka o tym, co mama powie i co on o tym myśli. 

— W końcu nic się takiego nie stało, dziadku. Żaden się tak na 

amen nie złamał. Trochę tylko się pogięły, ale same się pozbierają, 

zobaczysz. 

— Pozbierają, pozbierają — mamrotał dziadek i coś tam próbował 

postawić i wyprostować. 

— Może się kobiety od razu nie zorientują, że tędy wiódł drabinowy 

szlak. Może, ale to nic pewnego. Z daleka tak nie rzuca 

53

się w oczy, ale kiedy się podjedzie bliżej…Niedobrze… — mówił 

półgłosem. 

Stojąca w otwartym oknie pani Róża w tym momencie pomyślała, 

że z daleka też się rzuca, ale tę uwagę zostawiła dla 

siebie. 

Tymczasem Jacek już oglądał rynnę i komentował. 

— No tak, wróble sobie w niej gniazdo na wiosnę zrobiły. Zapchana 

na amen. Nic dziwnego, że woda nie leci. Jak ma lecieć! 

Wyciągał z rynny jakieś trawy, małe gałązki i piórka, a potem 

rzucał wszystko jak popadnie na piękny, i aż do dzisiaj bardzo 

zadbany ogródek Róży Malinowskiej. 

— Jacek, powoli! Nie rób takiego spustoszenia! Mama cię pogoni. 

Nie dość, że krzaki są już w opłakanym stanie, to jeszcze na 

te jej róże rzucasz byle jak paprochy z rynny — narzekał dziadek. 

Można było mieć wrażenie, że Jacek nie słyszy. Wyrzucił 

wszystko, zlazł z drabiny i najwyraźniej już przymierzał się, żeby 

tą samą drogą odtransportować ją z powrotem, kiedy z domu, 

ziewając, wyszedł Andrzej. 

— Nareszcie! Sam to zrobiłem! Żebyś chociaż palcem kiwnął, to 

nie. Weź tę drabinę. Odniesiemy. Ciężka jest. — Jacek, choć z natury 

niezbyt rozmowny, zdobył się na dłuższą wypowiedź. Wiadomo 

było, że teraz już tryumfuje. Po pierwsze — jest po akcji. Po 

drugie — Andrzej, jego młodszy brat, na tę akcję nie zdążył i kiedy 

za chwilę rodzinka znów wymyśli jakąś robotę (a wymyśli, 

tego był pewien) — wyśle się Andrzeja. On — Jacek harował już 

przecież od samego rana i to w dodatku sam. I teraz idzie wypocząć 

i niech nikt się nie odważy mu przeszkadzać. 

*** 

Wszystko, co działo się wokół domu i wokół nieszczęsnej 

rynny, budziło spore zainteresowanie Złotka. Ciekawe, a nawet 

bardzo ciekawe były piórka, kawałki gałęzi i suchej trawy. 

Wszystko to od czasu do czasu spadało na trawę z czyszczo- 

54

nej przez Jacka rynny. Piórka zaś spadały prześlicznie, tak lekko 

i zwiewnie, że Złotek każde z nich musiał przywitać, kiedy 

dotykało ziemi. Zajęcie to było nadzwyczaj absorbujące, wymagało 

skupienia i uwagi, bo piórka spadały niespodziewanie. Wymagało 

również szybkości i refleksu, ponieważ spadały w różne 

miejsca. Złotek skakał, dwoił się i troił, żeby nie przegapić ani 

jednej przesyłki z nieba, a raczej z rynny. 

Niespodziewanie na podwórku znalazł się wróg, a ponieważ 

kot nie spodziewał się dzisiaj żadnych wrogów, więc był zaskoczony. 

Oto jakiś obcy pies szedł po śladach, wyraźnie węszył 

i nosem prawie dotykał trawy. Stanął, podniósł łeb, a może 

lepiej powiedzieć — łebek — i chyba był równie zaskoczony, jak 

stojący przed nim kot. Z jednej strony stał jak posąg pies Niezwykły 

— z drugiej — kot Trzymalski zwany także Złotkiem. 

Jacek, który odniósł już drabinę i przy pomocy dziadka i Andrzeja 

zawiesił ją w garażu na specjalnych hakach, stał teraz 

i przyglądał się dziwnej scenie, jaka rozgrywała się tuż koło nieco 

zrujnowanych przez niego różanych klombów. Kot powinien był 

uciec, najlepiej na drzewo, a pies pognać za nim i przynajmniej 

udawać, że jest psem groźnym i zdolnym do wszystkiego. 

— Czy to jest pies obronny — spytał z powątpiewaniem dziadek. 

— Tak, trzeba go bronić — odpowiedział ze śmiechem Jacek, widząc, 

że to Trzymalski wyraźnie czuł się panem sytuacji, nie zamierzał 

się wycofać, a już z całą pewnością — nie miał najmniejszego 

zamiaru uciekać na drzewo. Tymczasem Niezwykły był 

coraz bardziej zakłopotany, speszony, w końcu 

także przestraszony. 

Kot był na swoim terenie i widać, że postanowił 

ten teren oczyścić z intruzów. Niezwykły 

już był przy otwartej na oścież furtce, 

wreszcie za nią, a Trzymalski odprowadził 

go, czy raczej doprowadził do wyjścia i dumny 

wrócił do siebie. 

55

— To chyba ten nowy lokator z sąsiedniego domu — zauważył 

Jacek domyślnie. Słyszał o tym, że Kamila ma psa i że się nim 

opiekuje. 

— To musi być jednak dobre i wrażliwe dziecko — cieszyła się 

babcia, zachwycając się dziewczynką z Warszawy, ale Marta 

wcale tak nie sądziła. 

„Dobre i wrażliwe dziecko” nadal nie uważało za konieczne 

odwiedzić ją, albo zaprosić do siebie, za to pies Kamili zaznajomił 

się już rano z Malinowskimi, a po południu, kiedy po raz 

drugi tego dnia gościł na ich podwórku, miało się wrażenie, że 

już coraz mniej boi się Trzymalskiego. Nie uciekał, ale z szacunkiem 

i okazując ostrożność i respekt, chodził tymi samymi ścieżkami, 

które kot wybierał dla swoich wędrówek. 

ROZDZIAŁ VIII 

Wieczór zapowiadał się zwyczajnie i nikt nie domyślał się, 

że zwyczajny nie będzie. 

— Chcę pojechać do Kalifornii — upierała się Marta, ale nikt się 

specjalnie nie przejął tym jej oświadczeniem, bo zdanie takie 

słyszało się w tym domu przynajmniej raz dziennie. W Kalifornii 

mieszkała Hannah — piosenkarka, idolka świeżo upieczonych 

nastolatek i prawie nastolatek. 

— No to jedź — mruknął tata znad jakiejś gazety. 

— Pojadę! 

— Pojedziesz czy polecisz — Jacek był dokładny i precyzyjny. 

— Bo to jest daleko — wyjaśnił po chwili. 

Marta była zdumiona. 

— Pojadę! Jak daleko muszę jechać — chciała wiedzieć — dalej 

niż nad morze 

— Dziecko — powiedział ze zgrozą tata — oczywiście, że da- 

56

lej. I radzę ci, nie jedź tam, bo nie warto. Nic tam nie ma ciekawego. 

Cudze chwalicie, swego nie znacie…. — zaczął przy okazji 

dydaktyczną część wieczornych kontaktów z rodziną, ale córeczka 

nie miała najmniejszego zamiaru tego słuchać. Zresztą 

i tak nie zwracała uwagi na „swoje” i „cudze”. Usłyszała tylko 

początek i przypuszczenie, jakoby nic tam nie było (w Kalifornii, 

rzecz jasna). 

— Jak to, nic tam nie ma! — zawołała potężnym głosem. — J a k 

to nic! Tam jest Hannah! 

Zaskoczony tata zamilkł, bo nie przypuszczał, że jego maleńka 

córeczka może ryczeć jak trąba jerychońska. Mętnie kojarzył 

jakąś piosenkarko-uczennicę, bohaterkę naiwnych filmów dla 

nastoletnich ofiar show — biznesu i nie przypuszczał, że moda 

na jakąś Hanę dopadła i jego dziecko. Dopadła, pochłonęła i zawróciła 

w głowie do tego stopnia, że mała nie słucha, co on 

ważnego ma jej do powiedzenia. I ryczy, i wykrzykuje swoje, pożal 

się Boże, racje. Chciał coś mądrego dodać, ale nie zdążył, bo 

do domu wtargnęła Kamila i jej pies. Drzwi widać były otwarte 

i wpadła bez pukania, czy też innych grzecznościowych zachowań 

uprzedzających przybycie gościa. 

Zbigniew Malinowski, tata Marty, pomyślał, że to może sama 

tajemnicza Hannah, albo następna nawiedzona wielbicielka 

z oburzeniem reaguje na jawne lekceważenie gwiazdy i idolki 

na ulicy Jaśminowej we Wsi pod Cieszynem. 

Wszyscy szybko doszli do wniosku, że Kamila nie przychodzi 

zwyczajnie z wizytą. Po pierwsze, było już dość późno. Po drugie 

— ani ona sama ani nikt inny jej wieczornego wtargnięcia do 

sąsiadów nie zapowiadał. Po trzecie — nigdy tu dotąd nie przyszła, 

bo, jak się domyślano, ani ona, ani jej mama nie były zainteresowane 

zacieśnieniem dobrosąsiedzkich kontaktów. Po czwarte 

wreszcie i najważniejsze — wyglądała na śmiertelnie przestraszoną, 

a nikt, a już na pewno nie Kamila, nie przychodzi z kurtuazyjną 

wizytą z tak szczerym i rzucającym się w oczy przerażeniem. 

57

Posadzono uprzejmie dziewczynkę na krześle, podano jej 

sok w szklance. Wypiła, ale chyba nie wiedziała, że pije. Pies położył 

się na podłodze. 

— Dziecko, czy coś się stało — zapytała ostrożnie mama Marty. 

— Tak, nie, nie wiem — odpowiedziała Kamila jednym tchem i bez 

namysłu. Bez namysłu — to pewne, bo taką odpowiedź mogła sobie 

spokojnie podarować. Nic nowego nie wniosła. 

— Cześć! Co jest, mała — Andrzej przed chwilą wszedł do pokoju, 

bo miał zamiar rzucić okiem na program telewizyjny, a program 

był w gazecie, a gazeta na stoliku. Teraz w mig pomyślał, 

że coś tu nie gra, bo na krześle siedzi blade dziewczę z wytrzeszczonymi 

oczami i przedstawia trzy sprzeczne komunikaty. 

Podszedł do Kamili, która w tym momencie z powodzeniem 

mogłaby grać rolę posągu obrazującego jakieś niewyobrażalnie 

dramatyczne emocje i dodał rozsądnie: 

— A gdzie mama 

To pytanie okazało się dużo prostsze i takie naturalne. 

— Mamy nie ma. Pracuje. Mama w ogóle dużo pracuje, więc jestem 

stale sama… 

— Biedactwo! — wyrwało się babci Irenie. 

To, co mówiła dalej Kamila, zabrzmiało jak wyuczona prawda, 

w którą wierzy, albo stara się uwierzyć. 

— Jestem już duża, dam sobie radę! 

— Aha…. — zauważył Andrzej, a to „aha” oznaczało coś pomiędzy 

powątpiewaniem i przyjęciem do wiadomości. 

Wygłosiwszy oświadczenie o swej dorosłości, niespodziewany 

gość milczał. 

— Może coś zjesz… — ostrożnie zaczęła zwyczajowe uprzejmości 

pani Róża, ale nikomu nie dane było usłyszeć odpowiedzi, bo 

Marta spojrzała w okno i zawołała nagle ze zdziwieniem raczej 

niż strachem, choć strach byłby w tych okolicznościach bardziej 

na miejscu: 

— Jakieś światełka chodzą koło waszego domu! 

58

Kamila jeszcze bardziej przypominała posąg, o ile można było 

jeszcze bardziej znieruchomieć, niż ona już na początku tej 

dziwnej wizyty, za to wszyscy pozostali rzucili się do okien. 

— Co jest — zaczął tata Marty, ale w tym samym momencie Kamila 

trochę oprzytomniała i nareszcie mgliście wprawdzie, ale 

jednak, zaczęła wyjaśniać przyczynę, dla której zakłóciła wieczorny 

spokój rodzinie Malinowskich. 

— Ktoś chciał wejść, ale to nie była mama. Ktoś chciał wejść od 

ogrodu. Tam są takie duże oszklone drzwi. I ja wybiegłam. Znaczy 

tymi głównymi drzwiami. I… 

— Zamknęłaś je — spytał przytomnie Jacek. 

— Tak, na klucz. 

— Dzielna z ciebie smarkula — mruknął Jacek — bardziej do siebie, 

niż do niej, ale Kamila nie skomentowała faktu, że nazwał 

ją, no…. smarkulą po prostu. 

W pokoju zrobiło się cicho. Prawie wszyscy z napięciem wpatrywali 

się w okno, a raczej w to „coś”, co było za oknem. Wyraźnie 

widać było sylwetki ludzi, którzy chodzili dokoła domu. Widać 

było, którędy chodzą, ponieważ mieli latarki i to w dodatku 

zapalone! 

— Złodzieje — zawyrokowała w końcu babcia Irena. — Matko 

święta, złodzieje! Nic, tylko chcą ten dom okraść. 

— Biedne dziecko — te słowa skierowała do Kamili, do której teraz 

nieśmiało przysunęła się Marta. Wprawdzie nie zostały — jak 

marzyła — przyjaciółkami od serca, nie zostały nawet zwyczajnymi 

koleżankami, ale teraz to nie miało żadnego znaczenia. Trzeba 

było jej pomóc. Marta zabrała z jej rąk szklankę po soku, bo 

miała wrażenie, że za chwilę spadnie na podłogę (szklanka, nie 

Kamila, choć Kamili też niewiele brakowało). Babcia pogłaskała 

ją po głowie, wzięła za rękę i zawlokła do swojego pokoju. Za 

nimi poszła Marta i oczywiście pies. Cała reszta rodziny naradzała 

się gorączkowo. Konkretnej strategii nie udało się ustalić. Jedno 

było pewne. Coś trzeba koniecznie zrobić. Tylko co Dzwonić na 

59

policję Do właścicielki Ale nie znali numeru telefonu. 

— Może ta mała — znaczy jej córka — wie — podpowiedział podekscytowany 

Andrzej. 

— A co jej powiemy Obrabiają pani dom, a my tu sobie stoimy 

i oglądamy ciekawe widowisko… Może jednak trzeba tam 

pójść i tych z latarkami przestraszyć…. — tata Marty widać doszedł 

do wniosku, że jako głowa rodziny ma pewne obowiązki, 

którym musi teraz sprostać. 

— Tato! A jeśli mają pistolet, albo co Przecież taki złodziej z pustymi 

rękami nie chodzi, ale z drugiej strony…. — Jacek rozważał 

„za” i „przeciw” planowanej ofensywy. 

— Zniknęli — przerwała tę dyskusję mama — zniknęli, znaczy 

zniknęły. Światła zniknęły. Nic nie widać. 

Rzeczywiście, naradzający się mężczyźni na czas dyskusji 

zaniechali tępego wpatrywania się w mrok oświetlony dwiema 

latarkami i teraz byli zdezorientowani. 

— Pewnie weszli jakoś do środka. Może przez okna — głośno 

myślał tata. 

Nagle wszyscy drgnęli, bo głośne myślenie taty zostało przerwane 

czymś, co zabrzmiało jak wystrzał z armaty. Nie był to żaden 

wystrzał, rzecz jasna, ale zwykły dźwięk dzwonka do drzwi, 

jednak w tych okolicznościach miał niezwykłą moc. Znów zrobiła 

się cisza. 

W pokoju babci, Kamila i Marta jednym susem wskoczyły 

pod kołdrę, którą od razu naciągnęły na uszy. Starały się nie oddychać. 

— Spokojnie. Ktoś przyszedł. Nie złodziej, bo złodziej przecież 

nie dzwoni i nie uprzedza, że chce kogoś ograbić, ani też nie informuje, 

że właśnie ograbił sąsiada. — Mówiąc te słowa babcia 

kierowała się w stronę drzwi. 

— Ależ mamo! W dzisiejszych czasach nigdy nic nie wiadomo! 

Zbigniew Malinowski lubił swoją teściową, którą, zgodnie 

z tradycją nazywał mamą i nie chciał, żeby coś głupiego ją 

60

spotkało, więc sam poszedł do przedpokoju. Poza tym wiedział, 

że jest głową rodziny, a głowa rodziny to… głowa rodziny i już. 

Czasem musi tę głowę narażać. 

Otworzył drzwi, a w tych drzwiach stali dwaj panowie. W rękach 

trzymali latarki. 

— Zbychu — powiedział jeden z nich — nie wiesz, czy u tych waszych 

sąsiadów ktoś jest Mamy tu uporządkować jutro ogród, 

chcieliśmy się trochę rozejrzeć, a tu — głucha cisza. Pomarli czy 

co Światło jest — ludzi nie ma. Wiesz coś o tym 

Zbychu, a właściwie Zbigniew wcale się nie zdziwił, że panowie 

z latarkami zwrócili się do niego w tak poufałej formie. Znali 

się tu wszyscy doskonale, a ci, których wzięto za złodziei, byli 

ogrodnikami, więc fakt, że widziano ich właśnie w ogrodzie, nie 

był niczym szczególnym. Ale dlaczego o tej porze! 

— Po nocy chcecie porządkować ten ogród, czy jak — tata Marty, 

Andrzeja i Jacka znacząco puknął się w czoło, a babcia Irena, 

która stała obok, powiedziała z wyraźną pretensją: 

— Dziecko wystraszyliście i tyle z was pożytku. 

Babcia mogła tak mówić do ogrodnika Piotra Lipowskiego 

i jego syna — Pawła, bo znała ich doskonale, rzec by można 

— od pieluch. Nie jeden raz tu przychodzili posiedzieć, pogadać, 

a przy okazji nie odmawiali, kiedy babcia Irena wyciągała 

ze spiżarni kołacz z serem. Nikt nie piekł podobnego kołacza 

z serem. Wiedzieli jedno — nie warto być innego zdania niż 

pani Irena, bo nie warto ryzykować wymiany zdań, która mogłaby 

na przykład doprowadzić do zaniechania przyjacielskich odwiedzin. 

Bez odwiedzin może dałoby się przeżyć, ale bez kołacza 

z serem — na pewno nie. 

Kiedy więc teraz babcia Irena zbeształa ogrodników jak sztubaków, 

a oni zaczęli czym prędzej tłumaczyć, że chcieli tylko 

zobaczyć, że nie wiedzieli nic o dziecku w domu, w dodatku 

o dziecku, którym nikt się nie opiekuje. A tak w ogóle to oni 

byli umówieni z tą panią Marceliną i ona powiedziała, że będzie 

61

czekać. Nic złego nie zrobili, a jeśli tak, to babcię i wszystkich innych 

przepraszają, a zwłaszcza dziecko, o którym była mowa. 

Dziecko, o którym była mowa nie miało o tych wyszukanych 

przeprosinach pojęcia, ponieważ nadal siedziało pod kołdrą. 

Nie siedziało samo. Kamila i Marta — dwie pannice nie odważyły 

się nie tylko wyjść z pokoju, ale nawet zrezygnować z dusznego 

i niewygodnego schowka. 

Wyciągnięto je prawie przemocą i wyjaśniano właśnie, że nie 

ma się czego bać i wszystko będzie dobrze, kiedy do sporej gromady 

domowników i niespodziewanych gości dołączyła promienna 

i olśniewająco piękna pani Marcelina. 

— A, jesteś córeczko — ćwierkała od progu — tak pomyślałam, 

drodzy państwo, że ona może tutaj przyszła. Nudziłaś się skarbie 

A przecież nie powinnaś. Masz tyle różnych atrakcji — kino 

domowe i nowy laptop i mnóstwo ubrań, które można przymierzać…. 

Wymienianie tych zapierających dech w piersiach cudowności 

przerwał ogrodnik. 

— Dzień dobry, a raczej dobry wieczór. Byliśmy umówieni. Jestem…. 

Ogrodnik Piotr nie dokończył, bo pani Marcelina miała jeszcze 

mnóstwo do powiedzenia i nie zamierzała zrezygnować z żadnego 

słowa, którym postanowiła uraczyć słuchaczy. 

— Ach tak — powiedziała — wyleciało mi jakoś z głowy, ale nic nie 

szkodzi. Prawda Taka jestem zagoniona, że doprawdy… 

Chyba nikt nie chciał dyskutować, potakiwać lub zaprzeczać. 

Zresztą nie bardzo można się było wtrącić, więc pani Marcelina 

odniosła zapewne wrażenie, że sąsiedzi są mało towarzyscy 

i zaczęła się żegnać. Babcia tylko zdążyła powiedzieć, że jej 

córka się przestraszyła, ale ta wypowiedź babci utonęła w powodzi 

słów sąsiadki, która teraz już wychodziła i taszczyła ze 

sobą oszołomioną nieco córkę, jej psa i ogrodników tłumacząc 

im po drodze, że wszystko, co jutro zrobią w jej ogrodzie musi 

62

yć oszałamiające, cudowne, niepowtarzalne i perfekcyjne! Perfek-cyj-ne! 

Ogrodnicy mieli miny dość niewyraźne, mruknęli na odchodnym 

coś w rodzaju — Cześć, do widzenia — i wszyscy wyszli. 

Zrobiło się cicho. 

— Patrzcie, nawet nie podziękowała — powiedziała mama. 

— Ale kobieta — dodał tata nie wiadomo, czy z zachwytem 

i uznaniem, czy też wręcz przeciwnie. Nikt nie dociekał, co 

miał na myśli i tak zakończył się ten dziwny wieczór. 

ROZDZIAŁ IX 

Od czasu wieczornej przygody Kamila była dla Marty jak 

gdyby nieco bardziej uprzejma. Zauważała ją i mówiła: cześć, 

ale nadal nie było mowy ani o spotkaniach, ani — tym bardziej 

— o przyjaźni. 

— Pewnie nie chce zadawać się z kimś tak mało interesującym 

jak ja. Nigdy nie mieszkałam w dużych miastach, więc o czym 

można ze mną rozmawiać... Nie mam ani najmodniejszych 

ubrań, ani tych wszystkich niezbędnych rzeczy, które reklamują 

w telewizji. 

Mama, której Marta zwierzyła się ze swoich smutków i smuteczków 

znów usłyszała, że jej córce nie podoba się zwykła 

miejscowość, która nie ma nic wspólnego z wielkim miastem, 

którą nie można się pochwalić i o której nic ciekawego nie można 

opowiedzieć koleżance z wielkiego świata. 

Tymczasem mama znała wielki świat. Studiowała w dużym 

mieście — w Krakowie. Organizowano wystawy jej obrazów i wyjeżdżała 

na spotkania, które odbywały się także w dużych miastach. 

Kiedy mama stamtąd wracała, najpierw obwieszczała 

całemu domowi — ścianom i mieszkańcom, że teraz dopiero 

63

jest w samym środku świata, że tu jest najlepiej i że bardzo, ale 

to bardzo tęskniła za Wsią i ulicą Jaśminową. 

Marta długo była pewna, że mama Róża ma rację, ale teraz 

miała wątpliwości. Poważne wątpliwości. Odkąd Kamila zamieszkała 

po drugiej stronie drogi zwanej uroczyście ulicą Jaśminową, 

mama często musiała tłumaczyć i przekonywać, bo 

stale w rozmowach powracała tęsknota za ruchliwym i pełnym 

cudownych niespodzianek miastem. 

— Córeczko kochana, przypomnij sobie, o ilu rzeczach ci opowiadałam, 

ile ciekawych miejsc jest w naszej Wsi, w ogóle na 

Śląsku Cieszyńskim… 

— Ciekawych! Ciekawe może być tylko miasto, gdzie jest dużo 

ludzi, dużo sklepów i…. 

W głosie córeczki była pewność, że mama nie ma racji i że 

niczego nie rozumie. Smutna wysłuchała w milczeniu powtarzanych 

w tym domu co jakiś czas opowieści mamy Róży, którą 

wspierała babcia Irena, dorzucając z kuchni co jakiś czas różne 

uzupełnienia i szczegóły. Wszystko razem miało udowodnić, że 

nie ma bardziej interesującego i niezwykłego miejsca na calutkim 

świecie, niż jej własny dom, a także bliższa i dalsza okolica. 

Marcie przypomniano, że we Wsi jest stary drewniany kościół, 

dawny dwór szlachecki, piękne przydrożne kapliczki, wspaniałe 

trasy rowerowe, krajobrazy, świeże powietrze…. 

— I jeszcze ten praczłowiek, który tu przylazł dawno temu. Widać 

mu się podobało…. — dorzucił Jacek, który siedział w swoim 

pokoju i najwyraźniej słyszał całą rozmowę. 

— Nie mówi się „przylazł”… — mama bez skutku starała się 

uszlachetnić i udoskonalić niedbałe słownictwo nastoletnich synów. 

— Nieważne — Jacek miał swoje zdanie — i tak wiadomo, o co 

chodzi… 

Marta słuchała jednym uchem. Siedziała przy stole i bezmyślnie 

bawiła się łyżeczką, którą zabrała ze starej, srebrnej cu- 

64

kiernicy. Czujna mama zabrała od razu łyżeczkę i przypomniała 

po raz nie wiadomo który: 

— Dziecko, to jest bardzo cenna rzecz, nie baw się, bo jeszcze 

coś zniszczysz. Tę cukiernicę moja babcia dostała od dziedziczki. 

To prawdziwy skarb. 

Słowo „skarb” wyraźnie zainteresowało zniechęconą słuchaczkę. 

Dotychczas o cukiernicy mówiło się zwykle: rodzinna 

pamiątka. Nikt nie wspominał o skarbie. 

— Skarb Jak to: „skarb” — zapytała wyraźnie ożywiona Marta 

i uważnie przyjrzała się cukiernicy. Była dość duża, srebrna 

i ciężka. Stała na czterech śmiesznych i wykrzywionych nieco 

nóżkach, a razem z równie ozdobną łyżeczka stanowiła komplet. 

Od zawsze mama i babcia dbały o to, żeby cennej pamiątki 

rodzinnej nikt nie traktował z lekceważeniem, najczęściej zamykano 

ją na cztery spusty w starym kredensie, który też nazywano 

rodzinną pamiątką. Należał bowiem do prababci Marianny 

i razem z nią przyjechał przed wielu laty z Wiednia. 

*** 

Marta poszła na spacer. Potrzebowała czasu i samotności, 

żeby zastanowić się nad ważną sprawą. Chodziło o tajemnicę. 

Wielką tajemnicę. Dzisiaj, kiedy usłyszała słowo: „skarb”, pomyślała, 

że trzeba byłoby opowiedzieć komuś o dziwnym zdarzeniu, 

które miało miejsce niedawno. Stało się coś, co należało 

ukryć, zwłaszcza przed mamą i babcią. Otóż parę dni temu cukiernica, 

której nie wolno było dotykać, 

spadła na podłogę. Prawdę 

mówiąc sama nie spadła — Marta 

jej trochę w tym pomogła, bo przeszukiwała 

kuchenny kredens, mając 

nadzieję, że znajdzie coś słodkiego 

do jedzenia. Nikogo nie było 

65

wtedy w domu — tylko ona i kot, nikt więc nie zauważył, że coś 

się stało, a kot przecież nikomu nic nie powiedział. Cukiernica 

nie ucierpiała podczas upadku, była solidna i trwała. Okazało 

się, że wewnątrz ukryty był schowek. Wyglądało to tak, jak gdyby 

miała drugie dno. W schowku, który najwyraźniej otworzył 

się w wyniku upadku, była jakaś kartka. Marta wyciągnęła ją 

stamtąd, schowała do swojego pamiętnika i szybko zatrzasnęła 

to dziwne dno cukiernicy tak, żeby nikt się niczego nie domyślił. 

Tego samego dnia wieczorem Marta, zgasiwszy światło i zapaliwszy 

lampkę, spróbowała odczytać dziwny list, który był 

nie tylko stary, ale i niezrozumiały i ledwo czytelny. Zniechęciła 

się i poszła spać. Zapomniała o wszystkim i dopiero teraz, kiedy 

mama wspomniała o skarbie, zaczęła się intensywnie zastanawiać. 

— Może trzeba opowiedzieć komuś o wszystkim — mówiła do 

siebie i do kotka — tylko komu 

Usiadła na ławce stojącej nad stawem. Przyglądała się rybkom 

pływającym tuż pod powierzchnią wody i ważkom, i różnym 

dziwnym żyjątkom, które siadały na liściach roślin okalających 

staw, lekko dotykały wody, wzlatywały w górę i znów siadały… 

— Mamie nie powiem. 

Zdenerwuje się, że mogłam 

zniszczyć tę jakąś 

rodzinną pamiątkę. 

Powie, że jestem nieostrożna, 

że jej nie słucham 

i tak dalej… Tata 

nie będzie chciał słuchać 

o jakiejś cukiernicy 

i zawoła mamę… Nie! Trzeba wtajemniczyć braci — postanowiła 

w końcu. 

66

Wstała, żeby zrealizować swoje postanowienie, ale usłyszała, 

że ktoś biegnie. Na schodach prowadzących do znajdującego 

się w dole stawu, stanął sześcioletni kuzyn Julek, który oświadczył 

tryumfalnie: 

— A ja będę tu cały dzień, bo moja mama pojechała do sklepu! 

— Czyli z rozwiązania tajemnicy nici — przynajmniej na razie 

— pomyślała smętnie. Wiedziała, że Julka w żadnym razie nie 

można informować o czymś, co nie powinno być od razu opowiedziane 

całemu światu. Julek mówił, co chciał i kiedy chciał. 

Teraz też mówił: 

— O! Rybki! Jakie czerwone! A wiesz co Ja chciałbym mieć złotą 

rybkę! 

— Dlaczego — zainteresowała się Marta. 

— Bo wtedy spełni moje trzy życzenia, żebym był bogaty, żebym 

miał dobrą ochronę i żebym umiał latać! 

Marta miała zupełnie inne życzenia, ale pod ręką i tak nie było 

złotej rybki, więc po co miała je teraz wymieniać. 

— Chodź Julek, pójdziemy na huśtawkę — powiedziała. 

I poszli. 

*** 

Koniec sierpnia był deszczowy. Płakał razem z tymi, którym 

kończyły się wakacje. Była jedna zaleta ponurych dni, którą Marta 

od razu wykorzystała. Jej bracia siedzieli w domu, nie znikali 

na wycieczki rowerowe, więc można było z nimi spokojnie pogadać 

i wreszcie opowiedzieć o tajemnicy. Weszła do pokoju Andrzeja, 

który leżał na tapczanie i czytał któreś z jego ulubionych 

czasopism o rowerach górskich. Chcąc go oderwać od tego pasjonującego 

zajęcia zaczęła zachęcająco: 

— Chodź Andrzej, pójdziemy do mojego pokoju. Pooglądasz telewizor…. 

— Już widziałem — mruknął niechętnie. 

— Nieważne. Chodzi o prawdziwą tajemnicę i skarb — powie- 

67

działa jednym tchem i zamilkła, czekając na reakcję brata. Brat 

zaś nie wyglądał na zachwyconego, ani nawet na zaskoczonego. 

— Aha — znowu jakaś głupia gra, albo jeszcze głupsza książka… 

— zaczął z powątpiewaniem. 

— Nie! — przerwała mu — To prawdziwa prawda! Najprawdziwsza! 

Tyle w tym zdaniu było emocji, że Andrzej usiadł, odłożył gazetę 

i zaczął się przyglądać swojej małej siostrzyczce. 

— No, gadaj — powiedział — tylko krótko i zwięźle. 

Na takie przyzwolenie czekała przejęta Marta. Z wypiekami 

na twarzy, domagając się przysięgi, że nikomu (no, może oprócz 

Jacka) nie zdradzi tajemnicy, nawet na torturach — opowiedziała 

o cukiernicy, o tym jak „niechcący i przez przypadek” ją zrzuciła 

i o kartce, która była w środku. 

Andrzej słuchał uważnie: 

— Daj ten list — powiedział tonem, jakim zapewne Napoleon rozkazywał 

swoim żołnierzom. Marta posłusznie podała starą kartkę. 

Andrzej z trudem odczytywał to, co na niej dawno temu napisano 

atramentem — teraz już wyblakłym i ledwo widocznym. 

Droga Marianno! 

Byłaś dla mnie dobra również wtedy, kiedy inni odwrócili się ode 

mnie. Ludzie, którzy zabrali mój majątek, mogą zrobić krzywdę także 

tobie, skoro stanęłaś po mojej stronie. Kiedy umrę, będą domyślać 

się, że przekazałam Ci część moich bogactw. Niewiele mi ich pozostało, 

ale nie chciałabym, żeby Ci zabrali to, co do nich nie należy. Postanowiłam 

ukryć część biżuterii, a Tobie pozostawić wskazówki, jak 

masz ją odnaleźć. Dzięki temu u Ciebie w domu nic nie znajdą, a Ty 

lub ktoś z Twojej rodziny odbierzecie wówczas zapłatę za serce, które 

mi okazałaś. 

68

Skoro czytasz te zdania, domyślasz się, dlaczego błagałam Cię, 

żebyś nigdy nikomu nie podarowała srebrnej cukiernicy, żebyś jej 

strzegła i traktowała jak prawdziwy skarb. 

Nigdy nie przestanę Ci być wdzięczna, za to, że nie opuściłaś mnie 

w najtrudniejszych chwilach mojego życia. Niech Ciebie i Twoją Rodzinę 

Bóg za to błogosławi! 

Czy pamiętasz, jak stary Franciszek złamał nogę 

Dziedziczka 

Andrzej skończył czytać, zamyślił się i powiedział: 

— Mała… 

— Nie mów do mnie: Mała — ostrzegła go Marta. 

— Dobra — zgodził się bez wahania — Przede wszystkim: nikomu 

ani słowa. Jasne — znów przemawiał jak Napoleon do adiutanta. 

— Jasne — bez namysłu zgodziła się przejęta znalazczyni listu. 

— Idziemy się naradzić z Jackiem — zawyrokował starszy brat, 

który już zorientował się, że tym razem małą Martę i jej tajemnicę 

trzeba potraktować bardzo poważnie. 

69

ROZDZIAŁ X 

Wielkimi krokami zbliżały się urodziny Róży Malinowskiej. 

Porządne urodziny muszą wiązać się — po pierwsze — ze żmudnymi 

i męczącymi przygotowaniami, a po drugie — z wizytą licznych 

gości. Marta i jej bracia zdawali sobie doskonale sprawę 

z tego, że ta część urodzin mamy, która związana jest z przygotowaniami, 

czyli pieczeniem, sprzątaniem i gotowaniem, jest 

najbardziej nieprzyjemna. Dorośli bywają wówczas niecierpliwi 

i poirytowani i można oberwać za byle co. Dwa, a nawet trzy 

dni poprzedzające inwazję gości, należało przeczekać w bezpiecznym 

miejscu i nie rzucać się w oczy. Marta, Jacek i Andrzej 

starali się udowodnić, że nie istnieją. Mieli tyle ważnych spraw 

do omówienia. Jacek najpierw długo tłumaczył siostrze, kim była 

Dziedziczka: 

— W naszej wsi jest dworek. Ludzie mówią o nim pałac, albo zómek, 

to znaczy zamek. Kiedyś, jeszcze przed wojną, tam mieszkali 

właściciele wsi. Oni byli dużo bogatsi, niż zwykli gospodarze. 

— A byli dobrzy, czy źli — chciała wiedzieć Marta, która musiała 

wszystkie nowe wiadomości uporządkować na swój własny 

sposób. 

— Różnie — odpowiedział zniecierpliwiony Jacek — jedni dobrzy, 

inni źli. Ta pani, z którą się przyjaźniła nasza prababka była podobno 

dobra, ale komunistów to nie obchodziło. Wszystko jej 

zabrali po wojnie — cały majątek, a ona musiała się wyprowadzić 

ze swojego domu, to znaczy z dworku szlacheckiego, zwanego 

też przez niektórych zómkiem albo pałacem. Umarła w Cieszynie, 

ale chciała, żeby ją pochowali w jej dawnym majątku i tu, we 

Wsi jest jej grób. 

Marta słuchała i rozumiała piąte przez dziesiąte. Kim byli komuniści, 

dlaczego zabrali tej pani majątek i czemu ona się na to 

70

zgodziła To wszystko było zbyt skomplikowane, ale Marta wiedziała, 

że jeśli zacznie wypytywać — Andrzej i Jacek — albo odeślą 

ją do mamy, albo powiedzą, że wszystko zrozumie, kiedy dorośnie. 

Bracia tymczasem zastanawiali się, co należałoby zrobić 

z listem. Nie wątpili, że jest prawdziwy i mieli nadzieję, że 

skarb, o którym wspomina Dziedziczka, nadal nie został odnaleziony. 

— Chyba ktoś powiedziałby nam o tym — stwierdził Jacek, który 

cieszył się, że koniec wakacji zapowiada się dość interesująco, 

zwłaszcza, że pogoda wyraźnie się poprawiła. 

Inni domownicy, nie mając pojęcia o sensacyjnym odkryciu, 

jak co roku przygotowywali się do urodzin Pani Róży. Rodzeństwo 

nadal ukrywało się i starało się nie wejść nikomu w drogę. 

Niestety, zaaferowana mama zauważyła Andrzeja, który w końcu 

zgłodniał i już nie mógł dłużej omijać kuchni... 

— A! Tu jesteś! — zawołała tryumfalnie. 

Andrzej wiedział z doświadczenia, że za chwilę znajdzie mu 

coś do roboty i jeszcze przypomni sobie o Jacku, a nawet o małej 

siostrzyczce. Chcąc odwlec ten nieprzyjemny moment, udał 

ogromne zainteresowanie tym, co gotowało się w garnku. 

— Jak ładnie pachnie! — pochwalił uprzejmie i zapytał: 

— Co to jest 

— Sos słodko-kwaśny — odpowiedziała mama, która, jak zwykle, 

dała się nabrać sprytnemu synowi i uwierzyła, że naprawdę 

zainteresowała go zawartość garnka. 

W tym momencie jednak Andrzej już niczego nie musiał udawać. 

Naprawdę się zaangażował. 

— Że co — powiedział ze zgrozą — Sos słodko-kwaśny! Cóż to 

za głupia nazwa — Andrzej był szczerze oburzony. 

— To tak, jakbym powiedział… — tu na chwilę się zamyślił. 

— No tak jakbym powiedział: samochód piękno-brzydki! 

— Nie znasz się na gotowaniu! — zawyrokowała mama i dodała 

— to jest bardzo dobry sos! 

71

Andrzej chciał się wymknąć z kuchni, ale babcia, która od 

wczesnego rana była na posterunku, czyli, rzecz jasna, także 

w kuchni, poprosiła, żeby znalazł Jacka i razem przynieśli 

i rozłożyli duży stół w pokoju, w którym posadzi się gości. 

— Aha! I jeszcze przynieście krzesła! Wszystkie krzesła z całego 

domu! — zawołała po chwili. 

Nie było rady. 

— Wakacje się kończą, człowiek będzie znowu harował jak ten 

głupi wół, a tu nawet porządnie wypocząć nie można — narzekał 

i wspominał jeszcze coś o przepracowaniu i niewolniczym 

wykorzystywaniu taniej siły roboczej. Wiadomo było, że Andrzej 

zrobi, co mu każą, ale musi sobie pomarudzić. 

Wczoraj tata zniecierpliwiony mętnymi tłumaczeniami synów 

dotyczącymi prac rzekomo wykonywanych na działce w ostatnim 

tygodniu, wielkim głosem domagał się pisemnego sprawozdania. 

— Napiszcie mi tu, w tym zeszycie — grzmiał na cały dom — co 

zrobiliście! Mówiąc te straszne słowa energicznie postukał palcem 

w otwarty zeszyt w kratkę, wręczył zdumionemu Jackowi 

długopis i zażądał: 

— Pisz! 

Jacek usiłował zebrać myśli. Prawdę mówiąc, niewiele zrobili 

w tym tygodniu, bo jazda na rowerze górskim wydawała się akurat 

być dużo atrakcyjniejsza, pożyteczna, potrzebna dla zachowania 

odpowiedniej kondycji fizycznej, niż jakieś koszenie trawy. 

Co było robić Tata stał jak diabeł nad duszą i czekał na pisemne 

sprawozdanie. Przyszło jednak wybawienie w postaci 

zielonego samochodu leśniczego. Samochód stanął na podwórku, 

wysiadł z niego zadowolony z siebie i z życia pan Rysiek Sośnicki, 

a wysiadłszy zawołał tak głośno, że nie sposób go było 

nie usłyszeć: 

— Zbychuuuuu! Podobno zbutwiały modrzew przechyla się 

w stronę twojego ogrodzenia! Trzeba go ściąć!!! 

72

Zbychu, czyli tata, chwilowo porzucił zeszyt, długopis i swoich 

synów, którzy dyskretnie odetchnęli z ulgą. Wiedzieli, że jakiś 

czas zajmie mu drobiazgowe planowanie akcji ścinania wielkiego, 

choć zbutwiałego modrzewia, który istotnie, po wiosennych 

wichurach niebezpiecznie pochylił się i — jak zawyrokował dziadek 

Antoni — lada chwila przewróci się i zniszczy połowę płotu. 

— No! To krzywe drzewo nas uratowało — półgłosem powiedział 

Jacek. 

— Ale nie na długo! — rozsądnie zauważył Andrzej — Tata wróci 

i będzie się czepiał. Piszemy! 

Na szczęście zyskali czas do namysłu i zamiast, zgodnie 

z prawdą napisać: — W zeszłym tygodniu nie zrobiliśmy nic 

— wspólnymi siłami zredagowali dość obszerne sprawozdanie: 

1. Koszenie działki 

2. Przyniesienie suchych gałęzi z lasu 

3. Przygotowanie gałęzi do spalenia 

4. Próba spalenia gałęzi (nieudana) 

5. Przyniesienie gazet i zapałek 

6. Ponowna próba spalenia gałęzi (tym razem udana). 

Teraz, niechętnie rozpoczynając akcję szukania krzeseł, Andrzej 

przypomniał sobie wczorajsze mozolne tworzenie sprawozdania. 

Tym razem przynajmniej miał pewność, że ani babcia 

Irena, ani mama Róża nie będą się domagały żadnych pisemnych 

zeznań, tylko osobiście sprawdzą, czy wszystko zostało 

należycie przygotowane na przyjęcie gości. 

Tak rozmyślając, zerknął do pokoju Marty. 

— Mała! Dawaj krzesło! Mama kazała — zawołał już od progu. 

— Nie jestem mała! — jak zwykle zbuntowała się jego młodsza 

siostra, której bardzo było teraz potrzebne krzesło, ponieważ robiła 

laurkę dla mamy. Były na niej obrazki, na których zdecy- 

73

dowanie dominował kolor różowy i fioletowy — oba odblaskowe, 

czyli „świecące” — jak mawiała Marta. 

Teraz mozolnie przepisywała ułożony przez siebie wiersz. 

Andrzej zobaczył tekst, w którym każdy wyraz był uroczysty 

i niezwykły, bo został zapisany innym kolorem. Niektóre słowa, 

na przykład: aniołki, zapas — były żółte, więc ledwo widoczne, 

inne zaś — jak droga, sławią, chmurki — rzucały się w oczy dzięki 

swojej ciemnoczerwonej barwie. Dookoła tekstu były serduszka, 

motylki i uśmiechnięte buźki utrzymane w rozmaitej, ale obowiązkowo 

kontrastującej kolorystyce. Na stole leżało duże pudełko 

kredek z napisem: „Czterdzieści osiem kolorów”. Wszystko 

było jasne. Prawie każdy kolor został wykorzystany. 

Andrzej, opanowawszy pierwszy szok i przyzwyczaiwszy 

wzrok do niecodziennych doznań, przeczytał półgłosem: 

Mamusiu droga, złota! 

Niech nie męczą Cię kłopoty, 

Niechaj szczęście wciąż Ci sprzyja, 

Niechaj doktor Cię omija, 

Niech samochód się nie psuje, 

Niech Ci chumor zawsze służy, 

Miej pieniędzy zapas duży 

A aniołków wdzięczne chórki 

Niech cię sławią ponad chmurki! 

— Ładne, bardzo ładne. Mama się ucieszy — pochwalił i po namyśle 

dodał z wahaniem: 

— Humor się chyba pisze przez samo „ha”, tak mi się zdaje, ale 

lepiej sprawdź w słowniku — dodał. 

— Aha! Krzesło ci na razie zostawię — poinformował na odchodnym 

i zostawił Martę wśród kredek, papieru i kleju z nierozwiązanym 

problemem ortograficznym. 

74

— Humor, czy chumor — wszystko jedno. Ważne, żeby przetrwać 

przygotowania do urodzin, bo kiedy już przyjdą goście, może 

być zupełnie sympatycznie. A swoją drogą, ciekawe, czy te nasze 

nowe sąsiadki będą na urodzinach mamy — zastanawiał się 

Andrzej znosząc krzesła z pokoju na górze do pokoju, w którym 

„posadzi się gości”. 

Jacek do niego dołączył i, ponieważ pracowali, więc teraz nie 

starali się już ukrywać swojej obecności w domu — wręcz przeciwnie 

— byli hałaśliwi i rzucający się z oczy. Wyraźnie chcieli 

zostać zapamiętani, na wypadek, gdyby wieczorem znów ktoś 

próbował im udowodnić, że nic nie robili, a nawet wymagał pisemnych 

sprawozdań. 

W trakcie rozkładania stołu Jacek, usłyszawszy, dzięki otwartym 

oknom, rozmowę na podwórku, nakazał Andrzejowi całkowite 

milczenie. Teraz z natężoną uwagę słuchali obaj. 

— Ja nie mogę — jęknął Andrzej — oni ciągle o tym drzewie. Od 

wczoraj bez przerwy coś z kimś ustalają. Oni chcą to drzewo nie 

tylko ściąć, ale pociąć na kawałki! Znowu! Ty wiesz, co to znaczy 

— Wiem — Jacek też był zrezygnowany. 

Nie pierwszy raz przyszło im się zmagać z czymś, co trzeba było 

tylko „pociąć na kawałki”. Wiedzieli już, że to zajęcie jest gorsze 

nawet niż koszenie trawy! 

— No to wakacje, wakacje i po wakacjach! — podsumował ponuro 

Andrzej. 

— Skończyliście — zapytała mama, której widać podejrzana 

wydawała się długa nieobecność pomocników. 

— Tak — Jacek wszedłszy do kuchni, rzucił okiem na piec i zauważył, 

że w garnkach coś się gotuje, poczuł też, że to „coś” 

smakowicie pachnie. Na szczęście nie pytał, jak się nazywa, bo 

pewnie też zdziwiłaby go nazwa: sos słodko-kwaśny. 

— Mogę zjeść 

75

— Możesz — mama ochoczo nalewała jakąś zupę, czy potrawkę, 

bo zawsze cieszyła się, ilekroć ktoś docenił jej kulinarne talenty. 

Jacek położył talerz na kawałku wolnego miejsca na jednej z szafek, 

ale babcia zaprotestowała: 

— Idź do pokoju! — powiedziała — Tu jest taka kuchenna atmosfera. 

Sterta garnków, bałagan… 

— Okey! — Jacek nie protestował — Idę do pokoju! 

Wychodząc z kuchni dodał jeszcze: 

— Tam będzie za to pokojowa atmosfera! 

— Dobre! — powiedziała z uznaniem mama Róża, która, chociaż 

była malarką, bardzo lubiła językowe skojarzenia i dowcipy. 

W pokoju jej synowie, rozkoszując się pokojową atmosferą, 

a raczej świętym spokojem, naradzali się, jak uniknąć zajęć, 

które ich niebawem czekają. Dzisiejszy dzień też nie zapowiada 

się pod tym względem różowo. Siedzieli zgnębieni na fotelach, 

aż nagle Andrzej wpadł na genialny pomysł: 

— Wiesz co! Dzisiaj ogłosimy strajk włoski! 

— A na czym on polega — chciał się upewnić Jacek. 

— Trzeba robić wszystko sto razy wolniej, niż zwykle. 

Jacek przyjrzał mu się krytycznie i powiedział: 

— Aha! W ramach tego strajku będziesz siedział wolniej, niż teraz 

siedzisz 

W tym momencie weszła zadowolona Marta. 

— Mama mówi, że macie się mną opiekować i mamy pójść razem 

do stajni pana Macieja. 

— Czemu nie Możemy pójść! — zgodzili się ochoczo. Obaj błyskawicznie 

ocenili sytuację. Ze strajku zrezygnowali, a zajęcie 

polegające na pilnowaniu Marty jeżdżącej konno było i tak dużo 

lepsze niż to, co mogło ich spotkać w domu, w którym przygotowywano 

urodzinowe przyjęcie. 

76

ROZDZIAŁ XI 

— Konie już na ciebie czekają — przywitała 

Martę Zocha, córka właściciela stadniny. Oczywiście, 

miała na imię Zofia, ale nikt, albo prawie 

nikt jej tak nie nazywał. Była solidnie zbudowaną 

pannicą, która nie bała się ciężkiej pracy 

i już wiedziała, że kiedy zda maturę, na pewno 

pójdzie na weterynarię i całe życie będzie 

się zajmowała zwierzętami, najlepiej końmi. Zocha chodziła do 

klasy razem z Jackiem, który wypowiadał się o niej z szacunkiem 

i mówił, że ma ciężką rękę. Andrzej wytłumaczył Marcie, 

która koniecznie chciała wiedzieć, o co chodzi, że Zocha nie potrzebuje 

obrońcy i sama radzi sobie z tymi, którzy ją zaczepiają. 

Marta nie dopytywała o nic więcej i zaczęła przygotowywać 

się do jazdy konnej. Ubrała na głowę toczek i przy pomocy Jacka, 

dosiadła Gardena. Garden miał opinię zwierzęcia łagodnego 

i płochliwego. Marta zaczęła wykonywać zwykłe ćwiczenia, 

pod okiem Zochy, oczywiście, a tymczasem jej bracia gorączkowo 

dyskutowali na temat tajemniczego listu. 

— Nie wiadomo, czy to „coś”, co zostało ukryte, uda się odnaleźć 

— głośno myślał Jacek. — Po pierwsze — istnieje prawdopodobieństwo, 

że ktoś obcy już się tym „zaopiekował”…. 

— A po drugie — wtrącił Andrzej — i tak nie wiemy, gdzie szukać, 

bo Dziedziczka nie napisała… 

— Nie napisała, owszem, ale przecież zostawiła wskazówkę — 

Jacek wyciągnął kartkę, na której zanotował treść listu (oryginał 

schował jako cenny „dowód w sprawie”). 

Bracia zgodnie pochylili się nad kartką. 

— Ale ty bazgrzesz — powiedział prawie z podziwem Andrzej. 

— Nieważne. O! Lepiej przeczytaj to zdanie o starym Franciszku. 

— Rzeczywiście, takie zdanie ni z gruszki, ni z pietruszki. Nie 

wiadomo, o co chodzi. 

77

— Wiadomo… Pewnie nasza prababcia wiedziała, gdzie ten jakiś 

Franciszek złamał nogę, ale prababcia nie żyje i nic nam nie 

powie, a to miejsce jest na pewno jakąś wskazówką… 

Andrzej z uznaniem spojrzał na brata. Znów musiał przyznać, 

że jest niegłupi. 

— Dobra, skarb trzeba znaleźć — powiedział po chwili — albo 

przynajmniej spróbować. Jutro pogadam z babcią, może ona wie 

coś o jakimś Franciszku... 

— Ale pamiętaj — zaczął Jacek, ale nie dokończył zdania, bo nagle 

nie wiadomo skąd wpadł na podwórko pies. Nieduży wprawdzie, 

ale hałaśliwy i ruchliwy. Od tego momentu wszystko zaczęło 

się dziać tak szybko, że kiedy potem usiłowano odtworzyć 

przebieg zdarzeń, naoczni świadkowie twierdzili, że wszystko 

miało miejsce równocześnie. 

Pies, a raczej szczeniak potraktował Gardena jadącego spokojnym 

kłusem jako wroga numer jeden i zaczął szczekać. Koń 

przestraszył się tego „czegoś”, co gnało w jego stronę i zamiast 

nadal kłusować, nagle zdecydował się na galop. Marta, równie 

zaskoczona, jak wszyscy inni, nie przewidziała tego, co zrobi 

Garden i po prostu spadła. Jakiś czas leżała bez ruchu, a przestraszeni 

opiekunowie, a więc Zocha i dwaj bracia, biegli na pomoc. 

Jacek wziął swoją malutką bezbronną siostrzyczkę na ręce. 

Otworzyła oczy i zapytała: 

— Co się stało Spadłam Dlaczego 

— Nic cię nie boli — dopytywała się niespokojnie Zocha ignorując 

zadane wcześniej pytania. 

— Nic, trochę noga, ale… 

— Pokaż — potrafisz na niej stanąć A głowa Co z głową 

Pytań było wiele, odpowiedzi jeszcze więcej i ustalono w końcu, 

że nic takiego się nie stało. Marta, jak zwykle, miała toczek, 

który ochronił głowę. Trochę się potłukła, ale przede wszystkim 

bardzo się przestraszyła. 

78

Szukano teraz winowajcy całego zamieszania. Jedno było 

pewne — płochliwy Garden przestraszył się małego psa. 

— Właściwie żaden pies nie powinien tu być — powiedziała Zocha, 

która, znając zwyczaje Gardena, zamykała ogrodzenie, żeby 

nic i nikt nie przeszkadzał podczas jazdy. Tymczasem furtka 

była otwarta, a obok stajni stała przestraszona Kamila trzymając 

na rękach swojego psa, który wyrywał się i szczekał, chcąc 

nadal walczyć z dużo większym od siebie potworem. 

— Przepraszam — powiedziała, kiedy podszedł do niej zdenerwowany 

Jacek. 

— Po co otworzyłaś furtkę i wpuściłaś to awanturujące się zwierzę 

— powiedział oskarżycielskim tonem — nasza siostra mogła 

zrobić sobie coś złego. 

— Przepraszam — powiedziała trochę skruszona, a trochę obrażona 

dziewczynka i, trzymając ciągle wyrywającego się psa, poszła 

w stronę domu. 

Nikt nie wiedział, że zanim Niezwykły narobił tyle zamieszania, 

ona, stojąc cichutko przy stajni, usłyszała rozmowę Jacka 

i Andrzeja. Teraz wiedziała już, że szukają skarbu, wiedziała 

też, że ich nie lubi za to, że przez nich musiała przepraszać. Nie 

lubiła ani Marty, ani jej braci. 

— Przecież nic się takiego nie stało, a oni patrzyli na mnie jak 

na winowajczynię — myślała i obiecywała sobie, że za wszelką 

cenę dowie się czegoś więcej na temat tego, czego szukają i zrobi 

wszystko, żeby im to „coś” odebrać. 

79

ROZDZIAŁ XII 

— Witaj synku — powiedziała mama zauważywszy wchodzącego 

do domu Andrzeja. Niedbale przewieszony przez ramię plecak, 

smętnie zwisający jedną stroną w dół, z dyndającą szelką, 

która powinna wspierać się na drugim ramieniu użytkownika, 

świadczył o tym, że syn malarki skądś wracał. 

— Pewnie z basenu — pomyślała mama — bo wczoraj mówił 

coś o tym, że chciałby popływać z kolegami, z których jeden miał 

już prawo jazdy i w dodatku pobłażliwych rodziców, którzy pożyczali 

mu samochód. Najwyraźniej razem pojechali do Skoczowa. 

„Delfin” był jego ulubionym basenem, ponieważ tam była 

zjeżdżalnia. Teraz już siedemnastoletni dryblas nie zachwycał 

się nią tak, jak dawniej, ale sentyment pozostał. 

Mama uprzejmie zapytała: 

— Byłeś na basenie Jak było 

— Mokro — usłyszała. 

Pani Róża nie była jakoś specjalnie zdumiona odpowiedzią 

Andrzeja, chociaż — rzecz jasna, liczyła na obszerniejszą relację. 

Andrzej był konkretny i rzeczowy. Pytanie — Jak było na lodowisku 

— kwitował zwykle stwierdzeniem — ślisko, a kiedy mama 

podczas tygodniowego pobytu we Florencji, dodzwoniła się 

wreszcie do niego (rzadko miewał włączoną komórkę) i chciała 

wiedzieć: 

— Co słychać 

Bez namysłu odparł zwięźle: 

— Szum wentylatora. 

Były to odpowiedzi ściśle zgodne z prawdą i w zasadzie nie można 

się było do niczego doczepić. Tym razem było podobnie — na 

basenie, jak zwykle, mokro i nic poza tym. 

— Nie pójdę do żadnej szkoły, bo wyjeżdżam — rozległo się ni 

stąd ni zowąd gromkie oświadczenie. To Julek razem ze swoją 

mamą, zwaną przez większość domowników, ciocią Basią, 

80

przyjechał tego dnia na ulicę Jaśminową i właśnie wypowiadał 

swój stanowczy sprzeciw wobec powakacyjnych planów dotyczących 

jego osoby. 

— Dokąd wyjeżdżasz — zainteresowała się babcia Irena, która 

schodziła właśnie ze schodów i, podobnie jak wszyscy inni, była 

zaskoczona tą deklaracją najmłodszego wnuka. 

— Za linię wyjeżdżam, kiedy koloruję. Mama tak ciągle mówi — 

dodał z wyrzutem. 

— Ale Juleczku — babcia chciała go jakoś przekonać — wszystkie 

dzieci chodzą do szkoły… 

— Ale nie ja! — uciął dyskusję Julek i zwrócił się do Andrzeja, 

który szedł już wprawdzie do swojego pokoju, ale przystanął na 

chwilę, bo nieletni kuzyn ze swoim stanowczym sprzeciwem 

wobec systemu edukacji był bardzo interesujący. 

— Mały wie, co go czeka — pomyślał, ale nic nie powiedział, bo 

nie wypadało. Julek kiedyś odwiedził starszego brata w szkole 

i opowiadał potem o strasznych rzeczach, których się tam 

wymaga. Zobaczył mianowicie napis na plakacie: „Myj zęby co 

dwie minuty”. (Napis przeczytała mu starsza koleżanka). 

— Próbowałem, ale to się nie da! — żalił się Andrzejowi, który 

jednak starał się go mimo wszystko uspokoić tłumacząc, że chodziło 

najpewniej o to, żeby mył zęby przez dwie, a nie co dwie 

minuty. Julek powiedział wówczas, że i tak mu się to wszystko 

nie podoba. Woli wakacje. 

— Jak wszyscy — westchnął dobrze już obeznany ze szkołą Andrzej. 

— Andrzeeeej — Julek nie chciał teraz rozmawiać o szkole. Chciał 

grać w dwa razy ogień, albo w Krzyżaków. 

Andrzej wiedział wprawdzie, o co chodzi, ale żadna z tych 

gier mu nie odpowiadała. Dwa razy ogień, to nazwa, którą jego 

najmłodszy kuzyn ochrzcił popularną grę „w dwa ognie”. 

— Nie chce mi się grać. Dopiero co wróciłem z basenu. Jestem 

zmęczony. 

81

Mówiąc to Andrzej wiedział, że Julek nie ustąpi, a w dodatku 

znajdzie sojusznika w osobie Marty, która już zauważyła samochód 

i domyśliwszy się, że w domu są goście, biegła z podwórka, 

a za nią Złotek zwany też kotem Trzymalskim. 

— To zagramy w Krzyżaków — usłyszał zrezygnowany Andrzej, 

który wiedział, że czeka go godzina dyskusji, ustalania, 

przekonywania i już czuł się bardzo zmęczony. Niewinna z pozoru 

gra planszowa podobała się dzieciom, ale — o ile Marta 

była w stanie zaakceptować zasady wynikające z prawdy historycznej, 

o tyle Julek zgadzał się na udział w bitwie wojsk krzyżackich, 

ale uważał, że ich przeciwnikami koniecznie muszą być 

Egipcjanie, a nade wszystko domagał się, żeby ostatecznie Krzyżacy 

wygrali. 

Dwa lata temu, na polach Grunwaldu, w miejscu, gdzie rozegrała 

się pamiętna bitwa, tata kupił mu krzyżacki miecz i tarczę. 

Julek tak wówczas zapałał sympatią do rycerzy, których pokonał 

król Jagiełło, że nie przyjmował do wiadomości oczywistego faktu. 

— To Krzyżacy wygrali — głosił wszem i wobec. 

W końcu Andrzej, Marta i Julek poszli grać w grę planszową, 

a Andrzej odchodząc powiedział: 

— Dostałem tak trudne zadanie, że czuje się zwolniony z wszelkich 

innych zajęć do końca dnia. 

82

ROZDZIAŁ XIII 

Pierwszy powakacyjny tydzień nauki upływa zwykle 

pod znakiem wypracowań pod tytułem: „Jak spędziłeś wakacje” 

i ogranicza się do oglądania nowych podręczników, podpisywania 

zeszytów i wypełniania niektórych rubryk w dzienniczkach 

ucznia. Wszyscy wchodzą w tryby nowej rzeczywistości 

powoli i ostrożnie. Wiedzą, że wkrótce wszystko zacznie przyspieszać 

i przyspieszać i nie będzie już odwrotu. Na razie jednak, 

na szczęście, były jeszcze trochę wakacje. Słońce świeciło 

i świat wyglądał tak, jakby nic się nie zmieniło. 

Jacek, Andrzej i Marta postanowili wcześnie rano pójść do 

swojej tajnej bazy. To nic, że sobota raczej powinna kojarzyć 

się z nieograniczoną wolnością wyrażająca się w jak najdłuższym 

porannym leniuchowaniu. Oni mieli inne plany. Tajna 

baza była warta poświęceń. Była tajna, więc nikt albo prawie 

nikt o niej nie wiedział. Trzeba się było namęczyć, żeby zbudować 

szałas w środku lasu i żeby w tym szałasie umieścić swoje 

skarby. Marta pracowicie ukradkiem nosiła w plecaku muszelki, 

ukochane książki i kamyki, zabawki i cudaczne świecidełka, 

które nazywała biżuterią. Chłopcy krzywili się widząc jej zbiory, 

ale sami wysłuchiwali pokpiwań Marty, która krytykowała zajmowany 

przez nich zagracony kącik tajnej bazy. Czego tam nie 

było Były dziwaczne pojazdy przypominające rowery, które ulec 

musiały chyba wypadkowi, albo czemuś w tym rodzaju. Były narzędzia, 

notatki z obliczeniami i dwa stare fotele, które dziadek 

chciał wyrzucić. Ze zdumieniem stwierdził pewnego dnia, że fotele 

chyba zrozumiały ludzką mowę i same zniknęły. Jakiś czas 

drapał się w zamyśleniu po głowie, chodził dookoła domu i mruczał 

do siebie coś w rodzaju: 

83

— A może mam jakieś przywidzenia, może wcale nie miałem 

żadnych foteli… 

W końcu dał spokój. Ogłosił całej rodzinie, że już chyba sam je 

wyrzucił, tylko nie pamięta kiedy i sprawę uważa za załatwioną. 

Skoro chłopcy mieli w tajnej bazie swoje prawdziwe mieszkanie 

i równie prawdziwe miejsca do siedzenia, ich młodsza siostra 

wywalczyła dla siebie nieduży materac, który na poddaszu 

domu czekał od dwóch czy trzech lat na lepsze czasy. 

Któregoś letniego poranka został potajemnie przetransportowany 

do lasu i tam już pozostał. Marta miała swój ulubiony 

kocyk z wczesnego dzieciństwa i kocyk też znalazł swoje miejsce 

w szałasie zwanym tajną bazą, a konkretnie na niedużym 

materacu. 

Jacek, Marta, Andrzej i kot siedzieli teraz w szałasie. Był cudny 

poranek, kończyło się lato i tajna baza musiała zostać niebawem 

przygotowana do jesieni, a potem do zimy. Na razie jednak 

jeszcze grzało słońce i można było sobie pozwolić na resztki leniuchowania. 

Toteż leniuchowali, chociaż niezupełnie. Ich ciała 

leniuchowały, ale umysły pracowały — i to bardzo intensywnie. 

Andrzej relacjonował, czego dowiedział się podczas długiej rozmowy 

z babcią. 

— Nie mogłem zapytać od razu o tego Franciszka, bo zaraz zaczęłoby 

się wypytywanie. 

— Jasne — Jacek przytaknął ze zrozumieniem. 

— Musiałem udawać, że mnie bardzo interesuje historia w ogóle. 

Babcia była trochę zdziwiona, ale jej wytłumaczyłem, że w szkole 

mówili nam o tym, jak ważna jest przeszłość własnej rodziny 

i że ja bym ją chciał poznać — tę przeszłość, a nie rodzinę, bo 

rodzinę już znam… — kontynuował swoją relację Andrzej. 

— Do rzeczy. Powiedz, czy dowiedziałeś się czegoś o tajemniczym 

Franciszku, który złamał nogę! — Jacek był wyraźnie zniecierpliwiony. 

84

— Tak! Franciszek był ogrodnikiem u Dziedziczki i podobno złamał 

nogę, bo wpadł do źle osłoniętej studni w parku za pałacem, 

czy dworem, czy jak tam nazywają to „coś”, w czym mieszkali 

właściciele majątku. Głośna to była historia, bo podobno szukali 

go cały dzień i myśleli, że zaginął na amen. Zaraz po wojnie się 

to działo, ale babcia nie wie dokładnie, w którym roku. To zresztą 

nieważne. 

— Nieważne! — Jacek i Marta byli bardzo przejęci dokonanym 

odkryciem. Teraz wszyscy troje zaczęli się gorączkowo zastanawiać, 

czy ta studnia w ogóle jeszcze istnieje. Może na jej miejscu 

jest coś zupełnie innego i skarb przepadł. 

— Cicho! Czekajcie! Muszę pomyśleć! — przerwał dyskusję najstarszy 

z rodzeństwa. Było oczywiste, że to on powinien mieć 

decydujący głos i postanowić, co teraz należy zrobić. Milczeli 

posłusznie. 

— Drogi Januszu, jestem doprawdy zafascynowana tą dziczą, tą 

głuszą, tym odludziem, tymi modrzewiami… Zapachem…. Zapach 

doprawdy odurzający, że tak powiem. To cudownie, że mogłam 

się tu znaleźć. Jesteś doprawdy niezwykły i interesujący. Jesteś 

niezwykle interesujący. 

Słowa, które nagle usłyszeli, dochodziły z oddali, ale można 

je było wyraźnie usłyszeć. Mówiła kobieta, a głos miała przenikliwy, 

nawet nieco irytujący i zdyszany. Widocznie próbowała 

nadążyć za tym jakimś Januszem, który się w ogóle nie odzywał. 

Ona za to mówiła i mówiła. 

— Niezbyt mądra — pomyślał Jacek. Idzie, gada i męczy się. Zupełnie 

niepotrzebnie. W lesie powinno się milczeć. 

Zaskakująca wizyta gadającej bez wytchnienia kobiety o piskliwym 

głosie i jakiegoś tajemniczego Janusza, zburzyła poranny 

spokój w tajnej bazie. 

— Co robimy Ujawniamy się, czy jesteśmy niewidzialni — zapytał 

Andrzej. 

— Niewidzialni — odpowiedzieli jednocześnie Marta i Jacek. 

87

Naradę odbywali przyciszonymi głosami. Na wszelki wypadek, 

bo na razie niechciani goście nie mogliby ich słyszeć, byli zbyt 

daleko. 

— Januszku, kochanie, czy długo jeszcze pójdziemy Jestem 

trochę zmęczona. Może znajdziemy tu jakiś zajazd, hotel, czy 

coś w tym rodzaju — szczebiotała niestrudzenie towarzyszka Janusza. 

— Natalia! Nie gadaj tyle! O jaki zajazd ci chodzi Tu — w lesie 

— mężczyzna odezwał się wreszcie. Sądząc po głosie był młody 

i wyraźnie zniecierpliwiony uciążliwą obecnością Natalii. Dalszy 

ciąg jego mrukliwych i niezbyt uprzejmych uwag wyjaśnił 

schowanemu w szałasie rodzeństwu, o co właściwie chodzi. 

— Mogłaś zostać w domu. Chciałem obserwować ptaki. Uparłaś 

się. Trudno. Mówisz bez przerwy. Trudno. Wypłoszyłaś nie tylko 

ptaki, ale chyba wszystkie okoliczne zwierzęta. Efekt jest taki, 

że nie dajesz mi się skupić. Teraz się zgubiliśmy. O zajeździe zapomnij, 

o śniadaniu najlepiej też. 

— Och, nie! — Natalia była chyba rzeczywiście zmęczona, bo zaprotestowała 

dopiero wtedy, kiedy wyszło na jaw, że znowu będą 

się błąkać w tym coraz bardziej nieprzyjemnym modrzewiowym 

lesie. Drzewa były takie podobne do siebie… Wydawało się, że 

wszędzie już byli. 

— Sam nie wiem, co teraz zrobić. Telefonu nie zabrałem, mapy 

też nie, bo sądziłem, że to nieduży zagajnik — Janusz był nie tylko 

zniecierpliwiony, był też zmartwiony. 

W tej sytuacji najstarszy, pełnoletni od niedawna Jacek zdecydował, 

że trzeba się ujawnić. 

— Dzień dobry państwu — powiedział grzecznie, kiedy już wyszedł 

z szałasu. 

— O matko! — pisnęła przestraszona Natalia, która była bardzo 

starannie umalowana i jeszcze staranniej ubrana. Jej towarzysz 

był wyraźnie dużo lepiej przystosowany do leśnych wędrówek — 

miał wygodną zieloną kurtkę, sportowe spodnie i buty. 

88

— Przypadkiem słyszeliśmy państwa rozmowę. Możemy pomóc. 

Znamy drogę, która prowadzi do naszej wsi, a konkretnie 

do ulicy Jaśminowej — Andrzej już stał obok Jacka i wyjaśniał 

rzeczowo, dokąd trzeba pójść. 

Okazało się, że Janusz i Natalia chcą dojść do ulicy Jaśminowej. 

Wdzięczni byliby, gdyby ktoś z nimi poszedł, bo zupełnie 

stracili orientację. 

Postanowili pójść wszyscy. Natalia odzyskała dobry humor 

i opowiadała, że na co dzień mieszkają w Warszawie. Przyjechali 

na kilka dni, Janusz jest miłośnikiem przyrody, zwłaszcza 

ptaków, choć, oczywiście, to nie jest jego zawód… Jest reżyserem 

i producentem, a ona — Natalia — jego asystentką. 

Andrzej i Jacek cierpliwie wysłuchiwali paplaniny asystentki, 

jej zachwytów, wyjaśnień i opowieści o tym, czym się zajmuje. 

Tymczasem jej warszawski szef — Janusz wyraźnie znalazł 

wspólny język z Martą. Kiedy żegnali się na skraju lasu — powiedział 

na odchodnym: — No to jesteśmy umówieni. Do jutra! 

*** 

— Już wiem! To jest wujek Kamili! — zawiadomiła braci chwilę 

później Marta, kiedy już zostali sami i wracali do lasu. 

— Jaki wujek — Andrzej był średnio zainteresowany cudzymi 

wujkami. 

— No wiesz, ten słynny wujek… Wszystkie koleżanki już o nim 

wiedzą. Kamila od tygodnia się chwali, że on tu przyjedzie i że 

omówi z nią szczegóły, bo ona teraz na pewno wystąpi w filmie. 

— Nie zawracaj sobie tym głowy. Niech występuje, gdzie chce — 

Jacek domyślał się, że jest jej pewnie trochę żal. 

— Ale dlaczego mówił: Do jutra — chciał wiedzieć najstarszy brat, 

bo przypomniał sobie teraz o pożegnalnych ustaleniach. 

— Do jutra, bo jutro pójdziemy wszyscy do wujka Macieja. 

Ten pan Janusz chce z nami pojeździć konno. Podobno trochę 

umie i chce, żebyśmy go zaprowadzili… 

89

— A czemu Kamila go nie zaprowadzi — przerwał Andrzej. 

— Bo Kamila nie lubi koni. W ogóle nie lubi zwierząt. Pamiętacie, 

jak zlekceważyła mojego koteczka 

Bracia pamiętali, chociaż zauważyli przy okazji, że istnieją 

zwierzęta, a raczej zwierzę, które Kamila polubiła. Mieli na myśli, 

rzecz jasna, Niezwykłego. 

Na koniec powiedzieli, że ostatecznie mogą iść z tym dziwnym 

panem i jeszcze dziwniejsza panią do stajni… 

— Jeszcze dziwniejsza pani też nie lubi koni — uściśliła Marta, 

która widać nie próżnowała i, jak przystało na kobietę, nie tylko 

sama chętnie i dużo opowiadała, ale także chciała wszystko 

wiedzieć. 

— W takim razie pójdziemy bez niej — postanowił Jacek. 

ROZDZIAŁ XIV 

Wielka szkoda, że sympatyczny reżyser z Warszawy nie przyjechał 

do Wsi podczas wakacji — wtedy rodzeństwo z ulicy Jaśminowej 

mogłoby poświęcić mu więcej czasu. Janusz Wiśniewski 

okazał się być człowiekiem oddanym różnym pasjom i zainteresowaniom, 

więc od razu znalazł wspólny język z sąsiadami swojej 

siostrzenicy. Nie tylko doskonale rozumiał konie, a konie rozumiały 

jego; ale i ze zrozumieniem odniósł się do konieczności 

posiadania tajnej bazy, różnych skarbów i tajemnic. Był nawet 

taki moment, że Jacek zastanawiał się, czy nie powierzyć mu tajemnicy 

Dziedziczki i jej listu, ale ostatecznie doszedł do wniosku, 

że na takie zwierzenia jest jeszcze za wcześnie. 

Póki co reżyser filmował z zapałem wszystko, co się ruszało 

i nie ruszało, a kot Marty pozował chętnie i z gracją. Marta 

zresztą też, a najbardziej lubiła oglądać filmy, które powstały 

podczas konnych przejażdżek po okolicy. 

90

Terminy konnych przejażdżek po okolicy trzeba było, niestety, 

dostosowywać do tego, co działo się w szkole, a działo się coraz 

więcej. Kamila i Marta, zgodnie z przewidywaniami mamy, 

chodziły do tej samej klasy, więc od czasu do czasu musiały ze 

sobą rozmawiać, ale obie robiły to dość niechętnie. Tydzień polegający 

na wstępnych przymiarkach do szkolnego życia dawno 

się skończył i zaczęły się sprawdziany, powtórki, zadania domowe 

i inne nieprzyjemne rzeczy. 

— Norrrrmalnie żyć nie umierać! — powiedział ponuro Andrzej 

— jutro klasówka z biologii i historii! 

— Zanim zaczniesz się intensywnie uczyć, w co wątpię, 

zrób z Martą zadanie — powiedziała mama, a powiedziała to na 

tyle szybko i głośno, żeby jej syn nie mógł się usprawiedliwiać, 

że właśnie wychodził i niczego nie usłyszał. Usłyszał i perspektywa 

spędzania najbliższej godziny w pokoju Marty w charakterze 

korepetytora załamała go zupełnie. W dodatku, nie wiadomo 

dlaczego, świeżo upieczona uczennica klasy trzeciej cieszyła 

się, że jutro pani przyniesie wszystkim dzieciom nowe zeszyty 

ćwiczeń z niemieckiego i matematyki. 

Andrzej przysłuchiwał się tym zachwytom i w końcu powiedział 

z niesmakiem: 

— To tak, jakby więzień cieszył się, że mu pomalują celę! 

— Cicho bądź! — zbeształa go czujna mama, która wybierała się 

już do swojej pracowni, gdzie czekał na nią rozpoczęty obraz 

olejny, ale zdążyła jeszcze usłyszeć wypowiedź Andrzeja. 

— Dobra, dobra — mruknął pojednawczo i niechętnie powlókł się 

do pokoju, w którym dominował kolor różowy. Chwilę później zrezygnowany 

stał nad jej biurkiem w postawie wyczekującej demonstrując, 

że nie ma czasu, a stoi, bo mu kazali i to jest w ogóle wyzysk 

człowieka przez matkę, a Marta mogłaby pisać i czytać szybciej, 

bo mu tu nogi wrosną w dywan. A Marta tymczasem czytała 

i czytała, aż w końcu z tego czytania wyłoniło się zdanie pytające: 

91

— Co pokazałbyś swojej koleżance (koledze) w swojej miejscowości 

— Co Ale głupie! A z czego to jest Z polskiego — zapytał Andrzej 

— było nie było uczeń doświadczony i świadomy szkolnych 

wymagań i tego, czego oczekują nauczyciele. 

— Z polskiego — potwierdziła bliska płaczu Marta przytłoczona 

ogromem niewinnego z pozoru zadania. 

— To pisz! 

Andrzej wolałby sam napisać, żeby było szybciej, ale trudno, 

szkoła ma głupie wymagania i upiera się, żeby maluchy same 

pisały — nawet jeśli to pisanie trwa całe lata świetlne. 

— No! Pisz! 

Andrzej tracił cierpliwość. 

— Pisz! Mojej koleżance pokazałabym bibliotekę… 

Marta zamiast pisać głupio się dziwiła. 

— Dlaczego bibliotekę 

— Pisz — Andrzej miał wyrobiony pogląd na gusta pań od polskiego 

— ucieszy się, zobaczysz. 

Marta próbowała protestować i tłumaczyć, że pokazałaby koleżance, 

gdyby ją miała, stadninę koni, ale Andrzej jej nie słuchał, 

więc posłusznie napisała, że koleżankę zaprowadzi do biblioteki. 

Następnego dnia okazało się, że pani z języka polskiego była 

zachwycona. 

Mniej zachwycony za to był Julek, który po tygodniu nauki 

w szkole przyszedł razem z mamą, żeby opowiedzieć, co 

słychać w jego klasie. Zaczął od tego, że obwieścił wszystkim 

głośno i dobitnie jedyną rzecz pozytywną, która kojarzyła mu 

się z nowym rozdziałem w jego młodym życiu: 

— A mój kolega ma zakochane imię! 

Zaczęło się uciążliwe zgadywanie, bo Julek zapomniał, o jakie 

imię chodzi, wiedział tylko, że było zakochane 

— Tristan! — powiedział domyślnie Jacek. 

92

— Nie! — Julek pierwszy raz słyszał o jakimś Tristanie. 

— Romeo! — Jacek nie dawał za wygraną. 

— Nie! — Julek zaczął się już denerwować i to zdenerwowanie 

zadziałało mobilizująco, więc ogłosił tryumfalnie: 

— Miłosz! On ma na imię Miłosz! 

Towarzystwo zgromadzone w pokoju odetchnęło z ulgą. 

— A co jeszcze słychać Juleczku — dopytywała się babcia, a Julek 

powiedział, że jest jeszcze Laura, która się będzie bujać. 

— Że co! — zdumiał się Zbigniew Malinowski, który przed chwilą 

wrócił z pracy i zdążył już wysłuchać rewelacji o zakochanym 

imieniu, a teraz dowiedział się, że jest jeszcze dziewczynka, 

która… 

— Jak to — będzie się bujać — zapytała zaniepokojona babcia. 

— No normalnie — wyjaśnił Julek — będzie kwiatkiem i będzie się 

bujać. 

Pierwszoklasista zademonstrował, jak Laura będzie się bujać 

i dodał, że on wtedy będzie mówił wierszyk. 

Skoro o wierszyku była mowa, mama Róża postanowiła pochwalić 

się umiejętnościami swojej córeczki i zaproponowała, 

że: 

— Martusia powie piękny wierszyk. 

Nie było rady, wobec gorących namów całej rodziny, Marta dygnęła 

i zaczęła: 

Chociaż jestem jeszcze mała, 

wiem, że szkoła jest wspaniała. 

W szkole są klasy i dużo dzieci 

A czas nauki tak miło leci… 

Andrzej i Jacek przyglądali jej się ze grozą, Julek z niechęcią, 

a kiedy skończyła długi i pochwalny poemat na temat zalet 

chodzenia do szkoły, wszyscy posłusznie bili brawo, a Andrzej 

mruknął: 

93

— Naiwna! — Po czym zaproponował, że zabierze maluchy na świeże 

powietrze, bo jeszcze im dorośli w głowach poprzewracają. 

Tymczasem dorośli wysłuchali jeszcze opowieści zatroskanej 

mamy Julka — cioci Basi, która opowiadała o tym, jak próbowała 

nauczyć swojego małego syna równie małej literki: „b”, 

która wciąż myli mu się z literką „d”. 

— Nie podważaj autorytetu pani Halinki — irytował się uczeń utrzymując, 

ze jego wychowawczyni ma inne zdanie — takie, jak on. 

— Może mylą mu się brzuszki, bo jest leworęczny — snuła swoje 

przypuszczenia zatroskana Róża Malinowska. 

Faktycznie, Julek był leworęczny i z tym wiązały się różne 

niedogodności. Kiedy małego Julka próbowano nauczyć pacierza, 

wciąż myliły mu się kierunki, w które należy uczynić znak 

krzyża. Wieczorem klękał zawsze w tym samym miejscu i zamiast: 

W imię Ojca i Syna i Ducha Świętego — mówił: 

— W imię Ojca i Syna, szafa, drzwi. 

W ten sposób zapamiętywał sobie, którego ramienia ma najpierw 

dotknąć. 

„Leworęczne” też były jego niektóre powiedzenia. Cała rodzina 

wiedziała na przykład, że kiedy Julek prosi o cieplutką herbatkę, 

ma na myśli schłodzoną, a kiedy mówi, że coś jest z przodu 

— to „coś” na pewno jest z tyłu. 

Te i inne kwestie omawiali dorośli, podczas gdy młodzież 

spędzała czas w towarzystwie pana Janusza, który, jak się okazało, 

też nie był wielbicielem pouczających wierszyków w rodzaju: 

„W szkole są klasy i dużo dzieci, a czas nauki tak miło 

leci” i wolał rozmawiać o czymś zupełnie innym. Dodał jednak 

uczciwie, że jeśli ktoś chce robić to, co on — Janusz Wiśniewski 

— robi teraz, musi się najpierw dużo uczyć, a do tego niezbędna 

jest szkoła. 

— Niestety — podsumował Jacek, który postanowił zostać reżyserem. 

94

ROZDZIAŁ XV 

Kończył się wrzesień, nieodwołalnie kończyło się lato i kończył 

się także pobyt na Wsi reżysera z Warszawy i jego asystentki 

— Natalii. 

— Szkoda, że pan Janusz wyjeżdża — westchnęła Marta przy 

obiedzie. 

Mama też była tego samego zdania, ale pocieszała córeczkę 

mówiąc, że zaprosiła sąsiadów na pożegnalne ognisko. 

— Kamilę też I jej mamę — dopytywała się Marta. 

— Wszystkich — mama była bardzo gościnna. 

— No, trudno — westchnęła Marta i zaraz przypomniała sobie, 

że przecież obiecała, że będzie teraz dobrze wychowaną 

damą i dodała po namyśle: 

— To cudownie! 

Pomyślała, że tak właśnie powinna się zachować prawdziwa 

dama. 

Mówiąc te słowa nie przypuszczała nawet, co wydarzy się 

wieczorem. Bracia zdecydowali, że trzeba wreszcie znaleźć 

studnię i skarb Dziedziczki. Dotąd nie mieli na to czasu, ponieważ, 

albo musieli być w szkole, albo dotrzymywali towarzystwa 

reżyserowi z Warszawy. 

Jedną z ostatnich narad odbyli nad stawem. Ani przez chwilę 

nie podejrzewali, że od jakiegoś czasu ktoś czujnie obserwuje 

ich poczynania. Kamila wiedziała o skarbie i starała się dyskretnie 

obserwować Martę i jej starszych braci. Oczywiście, nie mogła 

ich śledzić bez przerwy, ale kiedy w sobotę rano zauważyła, 

że wszyscy troje idą nad staw a po drodze rozglądają się, sprawdzając 

wyraźnie, czy nikt nie idzie za nimi, postanowiła odczekać 

chwilę a potem schować się za drzewami i podsłuchać ich 

rozmowę. Tym sposobem dowiedziała się, że za godzinę rozpoczną 

się poszukiwania. 

95

— Musimy najpierw spenetrować teren — zawyrokował Jacek. 

— A co to znaczy: „spenetrować teren” — chciała wiedzieć Marta. 

— Zobaczysz — usłyszała w odpowiedzi i pomyślała, że może 

powinna się obrazić, że nikt nie traktuje jej poważnie i niczego 

jej nie wyjaśnia. Nie było na to czasu, więc poszła z chłopcami 

do parku, o który kiedyś dbał ogrodnik Franciszek, a nawet sama 

Dziedziczka, czyli właścicielka Wsi pod Cieszynem. Za nimi szła 

Kamila, która udawała, że wybiera się na spacer z psem. Nie 

zwracali na nią uwagi — każdy może przecież iść ulicą Jaśminową. 

Nie zdziwiło ich nawet specjalnie to, że także wybiera 

się w stronę parku. 

Penetracja terenu wypadła dość pomyślnie. Nie byli pewni, 

czy znaleźli studnię, albo jej pozostałości, ale zauważyli w najdalszej 

i najbardziej zaniedbanej części parku dziwną dziurę, 

niezbyt głęboką, przykrytą zbutwiałymi deskami i suchymi liśćmi. 

Dziura, czy może jama, albo resztki zapomnianych wojennych 

okopów, mogła być tym, czego szukają. Mogła, ale nie musiała. 

Trzeba to było koniecznie sprawdzić. 

Marta, która dzielnie uczestniczyła w „penetracji terenu”, 

była już porządnie znużona. Bolały ją nogi i w ogóle miała wrażenie, 

że jest bardzo, ale to bardzo zmęczona, dlatego też z wyraźną 

ulgą przyjęła dalszy plan działania. 

— Teraz już nic nie wymyślimy ani niczego nie znajdziemy. 

Trzeba wracać do domu, bo mama na pewno nie da nam spokoju, 

nie mówiąc już o ojcu. Już słyszę, jak układają listę zadań dla 

nas na to popołudnie. Nie ma rady — ognisko to ognisko — narzekał, 

jak zwykle, Andrzej. 

Wracali do domu, a Kamila, która z daleka widziała, w którym 

miejscu zatrzymali się dłużej, postanowiła, że z chwilę pójdzie 

i zobaczy, czego szukali, albo raczej co znaleźli poszukiwacze 

tajemniczego skarbu. 

*** 

96

Ognisko było udane, chociaż żal było żegnać się z panem Januszem. 

— Szkoda, że pan wyjeżdża — powiedział Jacek, a mówił to najwyraźniej 

w imieniu swoim i nie tylko. Marta i Andrzej, którzy 

stali obok, przytaknęli. 

— Pewnie długo się nie zobaczymy. Ma pan swoją pracę w Warszawie… 

— Jacek domyślał się, że reżyser ma pełne ręce roboty. 

— Zdziwisz się może, ale chyba niedługo się spotkamy. 

Słowa te były skierowane wyraźnie do Marty. 

— Przyjedzie pan do nas — spytała z nadzieją. 

— Nie, to ty przyjedziesz do nas, do Warszawy. 

— Ja — Marta była zdumiona. Kiedyś zwiedzała Warszawę, ale 

niewiele z tego zwiedzania pamięta, chyba tylko tyle, że było 

bardzo dużo samochodów, zabytków, którymi zachwycała się 

mama i że ona, jej córka, była bardzo zmęczona. 

Janusz Wiśniewski powiedział, że wyjaśni wszystko, ale najpierw 

pójdzie zobaczyć, dlaczego wciąż nie ma Kamili i jej 

mamy — Marceliny. 

— To dziwne — powiedział zamyślony — przecież były zaproszone… 

Poszedł sprawdzić, co się stało, a tymczasem pozostali 

uczestnicy spotkania przy ognisku, które, jak zwykle, rozpalono 

nad stawem, rozmawiali o tym, że może po prostu nie wszyscy 

chcieli przyjść, albo nie wszyscy lubią ogniska, albo nie wszyscy 

lubią tych, którzy zapraszali na to ognisko. 

— Przestańcie — powiedziała w końcu babcia — a może rzeczywiście 

coś się stało. 

Okazało się, że babcia miała rację. 

— Nie wiemy, gdzie jest Kamila. Nie wróciła do domu. Marcelina 

dzwoni do wszystkich znajomych. Nikt nic nie wie — głos 

pana Janusza był zdyszany i wyraźnie niespokojny. Było już 

ciemno. Ognisko oświetlało zdziwione i przestraszone twarze 

tych, którzy jeszcze przed chwilą nie należeli do wielbicieli sąsiadek, 

a może nawet ich nie lubili. Teraz wszystko się zmieniło. 

97

Kamila zniknęła, jej mama się zamartwiała. Trzeba było coś zrobić. 

Zaczęły się gorączkowe ustalania, kto i kiedy widział ją po 

raz ostatni. 

— Spacerowała z psem… Około jedenastej, czy dwunastej… 

W każdym razie na pewno było to przed południem, nie 

później — powiedział Andrzej, który przypomniał sobie, że widział 

ją kiedy szli….. Właśnie, nie może przecież powiedzieć — 

kiedy szli szukać skarbu! 

— A dokąd szła Dokąd ty szedłeś — było do przewidzenia, że 

tata zada w końcu podobne pytanie. 

— Nie wiem, dokąd szła — odpowiedział szybko Andrzej ignorując 

drugą część pytania — szła ulicą Jaśminową, co się potem 

z nią stało…, nie mam pojęcia. 

— Siemano! Cześć — Miło was widzieć! — rozległ się z góry radosny 

głos. Nie należał, niestety, do Kamili. Wołał Janek — kuzyn, 

który rano wrócił z obozu sportowego i też został zaproszony na 

ognisko. Nie sam, oczywiście. Prowadził Julka, a pochód zamykali 

ich rodzice. Przywitano nowych gości o wiele mniej radośnie, 

niż się spodziewali, ale zaraz wyjaśniono im, że powodem 

takiego nastroju jest wielkie zmartwienie. 

Wszyscy zaproszeni goście stali się teraz ekipą dochodzeniowo-śledczą, 

nawet mały Julek, nawet delikatna i przestraszona 

Wsią asystentka reżysera — Natalia z Warszawy. 

Należało przede wszystkim porozmawiać z mamą Kamili, bo 

może były już jakieś nowe wiadomości. Wszyscy więc, w liczbie 

dwunastu osób, nie licząc kota Trzymalskiego, porzucili wygodne 

miejsca przy dogasającym ognisku i poszli do domu sąsiadek. 

Dom był na szczęście obszerny, więc bez trudu pomieścił aż tylu 

ludzi. 

Okazało się, że nie ma żadnych nowych — ani dobrych, ani złych 

wiadomości. Kamila nadal nie wróciła do domu, ale przynajmniej 

98

wiadomo było, że w okolicy nie zdarzył się żaden wypadek. 

Pośpieszna narada pozwoliła ustalić, że po raz ostatni widzieli 

Kamilę poszukiwacze skarbu Dziedziczki. Oczywiście, 

opowiedzieli wszystkim, że szli na spacer i zobaczyli sąsiadkę 

z psem… 

— A gdzie jest pies — wielkim głosem domagał się ustalenia tak 

istotnego szczegółu dziadek Antoni. 

Wszyscy obecni umilkli, nawet Julek. 

— Gdzie jest pies — jak echo powtórzyła babcia Irena. 

— Jaki pies — dopytywał się Janek, który przecież dopiero co 

wrócił z ponad miesięcznego wyjazdu i nie był jeszcze poinformowany 

o tym, jakie zmiany zaszły na ulicy Jaśminowej. 

— Jaki pies — powtórzył Jacek, który od razu sam sobie i innym 

odpowiedział — Niezwykły. 

— Dobrze, ale jak się wabi — pytał dalej zaskoczony Janek. 

— Wabi się Niezwykły — wyjaśnił zniecierpliwiony Jacek i dodał: 

— potem ci wszystko opowiem. 

W tej chwili za drzwiami rozległo się szczekanie. Trochę niecierpliwe, 

trochę żałosne. Mały pies informował cały świat o tym, 

że wrócił do domu i że ma coś smutnego do powiedzenia. Dawał 

też do zrozumienia, że trzeba się bardzo śpieszyć. 

Janusz Wiśniewski wpuścił psa do środka. Nie było żadnych 

wątpliwości, że Niezwykły wrócił sam. Kamili z nim nie było. 

— Boże drogi! Coś się musiało stać! Ona go nigdy nie zostawiała, 

zwłaszcza wieczorem — pani Marcelina była przerażona. 

Nikt nie wątpił, że teraz trzeba zachęcić zmęczonego i przestraszonego 

psiaka, żeby pokazał, gdzie jest jego pani. 

Wyruszono w drogę. Okazało się, że Niezwykły najlepiej czuł 

się w towarzystwie Janka. Zachowywał się tak, jakby go znał od 

dawna. Dziwny to był widok, który zaskoczył wielu mieszkańców 

spokojnej Wsi pod Cieszynem. Osobliwa procesja, na czele 

której biegł mały, kulawy piesek, szła ulicą Jaśminową, potem 

Słoneczną i Parkową. Składała się z ludzi w różnym wieku, któ- 

99

zy byli najwyraźniej czymś przejęci. Szczekały psy, ludzie zapalali 

światła i wychodzili z domów. Ten i ów postanowił zorientować 

się, o co właściwie chodzi i pytał: 

— Pali się, czy co — a usłyszawszy odpowiedź, dołączał do ekipy 

szukającej małej dziewczynki z wielkiego miasta. 

Dzielny szczeniak biegł wyraźnie w stronę starego parku 

obok dawnego dworu. Janek wziął go na ręce, a kiedy znaleźli 

się na miejscu, pieszczotliwie powiedział mu do ucha: 

— Maleńki, dużo od ciebie zależy. Wiem, że jesteś bardzo, bardzo 

zmęczony, ale wiem też, że jesteś dzielny. Musisz nam pokazać, 

gdzie jest Kamila. Szukaj! 

Postawił psa na ścieżce, a ten — nie namyślając się długo, pognał 

w najciemniejszy i najdalszy kąt parku. Nie trzeba dodawać, 

że nie był sam. Sporo osób biegło za nim, ale najszybszy był Janek. 

— Kto ma latarkę Dajcie latarkę! — powtarzano z ust do ust 

pytanie i polecenie, które sformułował ktoś biegnący z przodu. 

Znalazły się trzy latarki, które oświetliły najpierw pnie starych 

drzew, a potem starą studnię, a raczej jej resztki. Na brzegu dość 

głębokiego dołu stanął Niezwykły i szczekał. 

— Skierujcie światło do studni! — zakomenderował Janek. 

— Mamusiu! — rozległo się wołanie z dołu. 

— Kamila! Dziecko! — pani Marcelina już schodziła do pokrytej 

suchymi liśćmi i resztkami desek jamy, która kiedyś była studnią. 

Nie zwracała uwagi ani na włoskie buty, które zapewne się 

zniszczą, ani na kostium z delikatnego materiału, który tego wieczoru 

miała na sobie, a który musiał ucierpieć podczas tej karkołomnej 

wyprawy. Teraz liczyła się tylko przestraszona i zziębnięta 

córeczka. 

Janek najszybciej zszedł na dół. To on, podobnie jak bohater 

sekretnika Marty, pierwszy uratował dziewczynkę. Kiedy wziął 

ją — zziębniętą i przestraszoną na ręce, poczuła się jak prawdziwa 

księżniczka. 

100

Później Kamila znalazła się w objęciach mamy, trochę zaniepokojonej 

tym, że jej ocalona córeczka mówi dziwne rzeczy. 

Z jej bezładnej relacji wynikało, że szukała skarbu i chciała 

zobaczyć, co tu jest, że załamały się stare deski, na które stanęła. 

Potem spadła na dno tego czegoś dziwnego i bardzo boli ją 

noga. Kamila opowiadała też, że nie była tu sama, bo najpierw 

czuwał przy niej Niezwykły, któremu powiedziała, żeby poszedł 

do domu, a potem przyszły Skrzaty, które się nią opiekowały. Nie 

bały się nawet Nocznic i Utopców, które przychodziły bardzo blisko, 

ale Skrzaty znały jakieś zaklęcia i….. 

— Bredzisz, córeczko, pewnie masz gorączkę — mówiła pani 

Marcelina skupiona już teraz tylko na tym, żeby dziecko uspokoić 

i zawieźć do lekarza. 

— Niezwykły! — zawołała z radością Kamila widząc swojego 

psa w objęciach najsympatyczniejszego chłopaka, jakiego znała. 

Po chwili dodała ciszej: 

— Niezwykły i jego przyjaciel Janek. Ten, który ratuje księżniczki. 

Pani Marcelina z rosnącym niepokojem słuchała tych dziwnych 

zdań wypowiadanych przez jej rozsądną, aż do tej pory 

córkę. Nie zauważyła nawet, że obok idzie Marta i patrzy ze zrozumieniem 

na Kamilę, bo tylko ona wie, o co chodzi… 

Nikt nie pytał, czego Kamila szukała w starej studni. Nie pytali 

o to także Jacek i Andrzej — chociaż oni pierwsi domyśli się, 

co zaszło w parku. Marta zaś zastanawiała się nad tym, czy rzeczywiście 

Kamila widziała Skrzaty, Nocznice i Utopce. Może widziała, 

a może jej się tylko śniły. Nie wiadomo. 

*** 

Dalsza część wieczoru i nocy była dziwna, przedziwna. 

W cieszyńskim pogotowiu ratunkowym opatrzono nogę Kamili. 

Noga okazała się niegroźnie skręcona i poinformowano wszystkich 

zainteresowanych, że za parę dni dziewczynka znów bę- 

101

dzie mogła chodzić jak dawniej, ale, póki co, będzie utykać, podobnie 

jak jej dzielny pies nie bez powodu zwany psem Niezwykłym. 

Kamila dołączyła do uczestników ogniska, które, choć spóźnione, 

odbyło się jednak i było zgromadzeniem hałaśliwych i radosnych 

mieszkańców Wsi pod Cieszynem i ich gości z wielkiego 

świata. Tego wieczoru niespodziankom nie było końca. Okazało 

się bowiem, że reżyser z Warszawy szuka kogoś, kto zagra 

główną rolę w filmie dla dzieci. Jego bohaterka ma mieć około 

dziewięciu lat, powinna jeździć konno, być naturalna i mieć bardzo 

dobrą dykcję. W filmie przecież trzeba sporo mówić. Reżyser 

obserwował i filmował Martę i jest przekonany, że właśnie 

ona jest odpowiednia do tej roli. Teraz ją zaprasza na zdjęcia 

próbne do Warszawy. 

— No! Ładnie! — podsumował rewelacje Andrzej — własną siostrę 

będę oglądał w kinie. Do czego doszło. 

— Gratulacje, Skrzacie — dodał Jacek. 

— Tylko nie Skrzacie! — zaprotestowała szczęśliwa Marta. 

— Aha — dodał na odchodnym pan Janusz — może znasz Marto 

jakąś dziewczynkę, która mogłaby zagrać rolę twojej koleżanki. 

Jest to wprawdzie dużo mniejsza rola, ale zależy mi na tym, żeby 

to była twoja znajoma, łatwiej będzie wam się razem pracowało… 

Reżyser mówił jak do dorosłej osoby i Marta poczuła się dorosła. 

Była damą. 

— Tak, proszę pana, znam. Może Kamila zagra tę rolę. Pewnie 

ona też bardzo chciałaby wystąpić w filmie. 

— Kamila Czy ja wiem Nie jestem pewien, czy pasuje do tej 

roli… Zastanowię się. A teraz musimy się już pożegnać. Było mi 

bardzo miło. Do zobaczenia. 

102

ZAKOŃCZENIE 

Marta nie mogła zasnąć. Tyle wrażeń i taka niespodzianka… 

Nazajutrz opowiadała o wszystkim kotu, który wczoraj 

spał w najlepsze, kiedy świat stawał na głowie. Kot słuchał, ale 

nie wyglądało na to, że jest jakoś szczególnie zachwycony. Może 

nie wszystko zrozumiał. 

Parę dni później Marta opowiedziała jeszcze kotu i o tym, 

że w końcu odnaleziono skarb Dziedziczki. Dorośli dowiedzieli 

się o wszystkim, bo Jacek i Andrzej zdecydowali, że teraz 

już nikogo nie obowiązuje tajemnica. Na dnie studni znaleziono 

skrzynię, a w niej rodzinną biżuterię, pamiątki i dokumenty. 

O wszystkim napisano w „Głosie Ziemi Cieszyńskiej”, a nawet 

w Internecie. O niej i o znalezionym przez nią liście schowanym 

w cukiernicy też napisano. Było dużo szumu, ale Marty dziś 

już to specjalnie nie interesowało, bo myślała o reżyserze i jego 

propozycji. 

Do ogrodu weszła Kamila. Była jakaś inna, niż zwykle. Gdzieś 

ulotniła się jej pewność siebie. 

— Wujek mi mówił… — zaczęła niepewnie — dziękuję, że o mnie 

pomyślałaś, mimo, że ja…., że ja nie byłam dla ciebie dobra. 

— Nie ma sprawy — rzuciła na pozór niedbale Marta — wiem, że 

ci zależało. Ty pewnie nadajesz się do filmu lepiej niż ja. (Mówiła 

jak rasowa aktorka, która mówi to, czego w rzeczywistości wcale 

nie myśli). 

— Ależ skąd! — czym prędzej zaprzeczyła Kamila — Wujek twierdzi, 

że jesteś fotogeniczna i naturalna — i w ogóle… 

— Czyżby zabrakło jej słów — pomyślała z niedowierzaniem 

Marta. 

Zrobiło się cicho. Wszystko było jakieś uroczyste i niezwykłe. 

Świat jakby bardziej rozświetlony, a może tylko tak się wydawało… 

— Wiesz! — powiedziała Kamila — Ta twoja opowieść o Modrze- 

103

wiowym Królestwie… To było ciekawe w gruncie rzeczy… Może 

wymyślimy razem zakończenie Może napiszemy coś o skarbie… 

A właśnie… Przepraszam, że was wtedy śledziłam. Byłam 

niemądra… A co byś powiedziała na to, gdyby księżniczka Marta 

w końcu zwróciła uwagę na Janka, a on na nią Może zdarzy 

się coś takiego, co ich pogodzi Może nawet zakochają się w sobie 

Jak myślisz 

*** 

Poszły w stronę altanki. Kot Trzymalski pobiegł za nimi. Miał 

wyraźnie dobry humor. Żałował tylko trochę, że ani jedna z dziewięcioletnich 

młodych dam nie reaguje na jego zaczepki. Łasił 

się do ich nóg, podskakiwał. Na próżno. Były bardzo zajęte sobą. 

Na szczęście jak spod ziemi wyrósł Niezwykły, który chętnie dotrzymał 

towarzystwa Trzymalskiemu nie zwracając uwagi na to, 

że podobno koty i psy nie żyją w zgodzie. 

Kamila i Marta były bardzo zajęte. Miały tyle spraw do omówienia. 

Może nawet postanowiły zostać przyjaciółkami… Kto 

wie 

104

105

ISBN 978-83-930493-1-8

GdzieÅ na koÅcu Åwiata - Biblioteka Miejska w Cieszynie

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?

GdzieÅ na koÅcu Åwiata - Biblioteka Miejska w Cieszynie