Kako se nekad ribarilo na Dravici...

oj
117
Godina X.,
Zagreb,
rujan
2006.
»asopis za popularizaciju πumarstva
ISSN 1330-6480
Strogo
kontrolirani
poæari 2
SlovaËko
πumarstvo 4
Istra - zelena
regija i turistiËka
meka 8
©uma
Musapstan 18
Kako se nekad
ribarilo na
Dravici 28

MjeseËnik flHrvatske πume«
IzdavaË: flHrvatske πume«
d.o.o. Zagreb
Predsjednik Uprave:
Darko Beuk
Glavni urednik:
Miroslav Mrkobrad
Novinari: Irena DevËiÊ-Buzov,
Antun Z. LonËariÊ, Miroslav
Mrkobrad, Vesna Pleπe
i Ivica TomiÊ
UreappleivaËki odbor:
predsjednik Branko MeπtriÊ,
Ivan HodiÊ, Mladen Slunjski,
Herbert Krauthaker, »edomir
KriæmaniÊ, Æeljka Bakran
Adresa redakcije:
Lj. F. VukotinoviÊa 2, Zagreb
tel.: 01/4804 169
faks: 01/4804 101
e-mail: direkcija@hrsume.hr
miroslav.mrkobrad@hrsume.hr
Uredniπtvo se ne mora uvijek
slagati s miπljenjima autora
teksta.
Priprema i tisak:
AKD, Zagreb, Savska c. 31
Naklada: 6200
CJENIK OGLASNOG
PROSTORA
Jedna stranica (1/1) 3600 kn;
pola stranice (1/2) 1800 kn;
treÊina stranice (1/3) 1200 kn;
Ëetvrtina stranice (1/4) 900 kn;
osmina stranice (1/8) 450 kn.
Unutarnje stranice omota (1/1)
5400 kn; 1/2 stranice 2700 kn;
1/3 stranice 1800 kn; zadnja
stranica 7200 kn (tu stranicu
nije moguÊe dijeliti).
U ovu cijenu nije uraËunat PDV
koji plaÊa oglaπivaË.
Naslovna stranica:
Bijeg u visinu
- Zlatko LonËariÊ

u ovom broju
RU JAN
Fe sti val Dani
sla vonske
πu me
Du gu πu mar sku tra di ci ju Sla vonci
Ëu va ju i nje gu ju, iz meappleu osta log,
i odræava njem fe sti va la Da ni sla vonske
πu me, uz Da ne hr vat sko ga πumar
stva najz naËaj ni je ma ni fe sta ci je
i pro midæ be πu mar ske dje lat no sti.
I ovog odiπ nji Fe sti val, ko ji se od 7.
do 10. ruj na tra di cio nal no odræa va
u Naπi ca ma (naπ Ëa so pis upra vo je u
ti sku pa Êe mo o Da ni ma opπir ni je pisa
ti u slje deÊem bro ju), nu di bo gat
pro gram i struË nih te ma i do gaappleanja
vez nih uz πu mar stvo.
Pr vo ga da na, u Ëetvr tak 7. ruj na
na veËer, pozornost pri vlaËi pre dava
nje o suπe nju hrasta luæ nja ka, a
tom pri li kom bit Êe otvo re ne i dvi je
izloæ be: Ko lek ci ja oruæ ja pri vat nih
ko lek cio na ra naπiË koga kra ja te lovaË
kih tro fe ja, i veÊ poz na ta izloæ ba
©u ma okom πu ma ra.
Za pe tak (8. ruj na) pre dviapplee no
je meappleu na rod no sa vje to va nje o
ob nov lji vim iz vo ri ma ener gi je naslov
lje no Bioe ne r gi ja iz πu mar stva
i po ljo pri vre de kao ene rgent, gdje
Êe emi nent ni struË nja ci go vo ri ti
o toj znaËaj noj te mi. Bit Êe ri jeËi
i o gljivar stvu, na po seb nom preda
va nju.
Su bo ta je tra di cio nal no dogaappleaji
ma naj bo ga ti ji dan, ka da se Fe stival
sluæ be no i otva ra, a slije di na tjeca
nje sje kaËa pet sla von skih upra va
πu ma, izloæ ba πu mar ske opre me pa
na tje ca nje u ku ha nju Ëo ban ca, u pote
za nju ko no pa, razliËi te ra dio ni ce
(pËe la ri, glji va ri, pla ni na ri).
U ne dje lju 10. ruj na na ©a ra nija
di Êe se lo vi ti ri ba, odræat Êe se
atlet ska utr ka te bi ci kli ja da, pla ni nari
iz PD Krn di ja or ga n izi rat Êe svoj
izlet, a sve Êe zavrπi ti roappleen dan skim
kon cert om Do ri za roappleen dan u ZaviËaj
nom mu ze ju u Naπi ca ma.
Po bro ji li smo sa mo ne ke od vaæni
jih do gaapplea ja (za ba vu uz broj ne
glazbene sa sta ve te na stu pe fol klornih
skupina ni smo ni spo me nu li), a
oni ko ji na vra te u Naπi ce pro naÊi
Êe joπ po neπ to za se be. Meappleu ostalim,
moæ da, i upoz na ti ovaj sta ri
gra diÊ ko ji se pr vi pu t spo mi nje
1229. i ko ji su kao po sjed pri je 230
go di na ku pi li gro fo vi Pe jaËe viÊ i
dræa li ga do 1945. go di ne. Sto ga
tre ba po gle da ti i cr kvu sv. An tu na
Pa do van skog, sta ri dvo rac gro fa
Pe jaËe viÊa, mau zo lej i ka pe li cu uz
ko je se na la zi i grob kon te se Do re
Pe jaËe viÊ. (m)
2. - 4. ©UMSKI POÆARI 2006.
Strogo kontrolirani poæari
4. - 5. SLOVA»KO ©UMARSTVO
U Namestovu se dobro æivi od - smreke!
6. - 7. O©TE∆ENOST ©UMA
Kod veÊine stabala kriteriji oπteÊenosti
ujednaËeni
8. - 11. HRVATSKE REGIJE
Zelena regija i turistiËka meka
s bogatom kulturno-povijesnom baπtinom
12. -14. LIKA
Vojska Ëiji je najveÊi neprijatelj - vrijeme
15. - 16. OTPAD
Odlagaliπte otpada Bazjaπ bit Êe zatvoreno
do kraja godine
17. »UDESNA PRIRODA
TisuÊljetne masline
18. - 19. ZA©TI∆ENA PRIRODA
©uma Musapstan zelena
je oaza u zaleappleu Zadra
20. - 22. Mirovina od Sunca
22. - 24. MALA ENCIKLOPEDIJA ©UMARSTVA
Hrastovi (Quercus) (3)
26. - 27. POVIJEST ©UMARSTVA
Tradicija ureappleivanja πuma stara
stotinjak godina
28. - 30. KOPA»KI RIT
Kako se nekad ribarilo na Dravici...
31. ZDRAVI ÆIVOT
Deset tajni dugog i zdravog æivota
32. SVJETSKO PRVENSTVO SJEKA»A
Male pogreπke odnose velike bodove
33. - 34. SLOVA»KA
Atrakcija na obali jezera
Oravska priehrada
35. BA©TINA
Boπkarini opet na cijeni!
36. KULTURA
Tambura se spominje joπ u drugom
tisuÊljeÊu pr. Kr.
37. LOVSTVO
OtpoËeo svadbeni jelenski pir
38. LOVA»KI PSI
SlovaËki goniË
40. TURISTI»KA RAZGLEDNICA
Uz loviπta na Velebitu svakako treba
posjetiti i Krasno!
Broj 117 • rujan 2006.
HRVATSKE ©UME
1

πumski poæari 2006.
KA KO JE OVO GA LJE TA BI LO U DAL MA CI JI I IST RI
Stro go k
Iz nad
Kaπ te la
go rje la je
i vi so ka
πu ma
Na jo pa sni je je bi lo u Vi la niji gdje je poæar
doπao da sa mih kuÊa. KuÊe su spaπe ne, a u
gaπe nju su su dje lo va la i dva ka na de ra i
he li kop ter, va tro ga sci, πu mar ske op hod nje ko je
sva kod nev no obi la ze te ren te rad ni ci πu ma ri je.
Sr panj Êe se u split skoj
Upra vi πu ma pam ti ti kao
mje sec s naj viπe poæa ra -
67. To ne Ëu di jer tem pe ratu
re su ta da ne ri jet ko pre la zi le
35 ˚C. Ko lo voz veÊ dru gu go di nu
za re dom do no si viπe kiπe pa se
ta ko i broj ka od stoti njak poæara
do kra ja ko lo vo za u naj veÊoj
πum skoj upra vi ne bi tre ba la
sma tra ti tra giË nom. To viπe πto
je u nji ma (iz)go rje lo tek oko
2500 ha πu ma i πum skog zem ljiπta,
od Ëe ga 2000 ha u dræav nom
vla sniπ tvu. Pa ka da se i to raπË lani,
ispa da da je naj viπe go rje la
πi ka ra i ma ki ja (880 ha) i (sa mo)
83 ha vi so kih πu ma.
Us pjeπ no sti bor be pro tiv
poæa ra po sljed njih go di na
pri do ni je la je, uz vre me ske
uvje te, i do bro or ga n izi ra na
pre ven ti va.
- S 26 mo trio ni ca i 76 mo tritelj
skih mje sta te 89 op hod nji
od ko jih su 24 au to mo bil ske, a
tri op hod nje bro dom, pre mreæili
sm o ci je lu Upra vu i stvo ri li
uvje te da sva ki poæar na vri jeme
uoËi mo i lo ci ra mo te br zo
dje lu je mo - kaæe Dra gi ca Æa ja,
ru ko vo di te lji ca eko loπ kog odjela
u split skoj Upra vi. U pla nu je
po d iza nje joπ se dam mo trio ni ca,
a u pro tu poæar nu pre ven ti vu u
Spli tu ove je go di ne pla ni ra no
uloæi ti 18 mi li ju na ku na.
Us pjeπ nog spr jeËa va nja
i gaπe nja poæa ra ne ma bez
mreæe πum skih pro met ni ca
pa se ta ko pla ni ra i iz grad nja
no vih 40 km πum skih pro sje ka s
ele men ti ma ce sta, a dio sred stava
iz dvo jit Êe se i za odræa va nje
ne kih po sto jeÊih, kaæe dipl.
ing. Æa ja. Ona po seb no istiËe
vr lo do bru su rad nju sa Æu pa nijskom
va tro ga snom za jed ni com
i do bro volj nim va tro ga snim
druπ tvi ma gdje je s 33 DVD-a
pot pi san ugo vor o preu zi ma nju
di je la po slo va mo tre nja. Do bra
je su rad nja i s T-Mo bi lom ko ji je
ustu pio 247 mo bil nih te le fo na
za uspo stav lja nje su sta va ve za
ta ko da su mo tri te lji u sva kom
tre nut ku po ve za ni s Va tro gasnom
za jed ni com, po li ci jom te
2
Broj 117 • rujan 2006.
HRVATSKE ©UME

on tro li ra ni poæa ri
Piπe: Miroslav Mrkobrad
Snimio: M. Mrkobrad
Do kra ja ko lo vo za u Hr vat skim je πu ma ma za bi ljeæe no 158 poæa ra od
Ëe ga 142 na krπu, u ko ji ma je za hvaÊe no 4115 ha πu ma i πum skog
zem ljiπ ta, opet gotovo sve u obal nom i prio bal nom di je lu (4038 ha).
Ako ne bu de no ve veÊe va tre ne sti hi je, ri jeË je o povrπi na ma ko je ne bi
tre ba le izaz va ti po se bnu za bri nu tost. Obiπ li smo ti je kom ljet nih mje se ci
dio poæa riπ ta u upra va ma πu ma Split i Bu zet u ko ji ma je naj viπe go rje lo
i uvje ri li se da je pro tu poæar na pre ven ti va viπe ne go do bro or ga n izi ra na.
Ovo je priËa s te re na
Pre djel Ru di ne
TreÊa ni ca
osta lim usta no va ma s ko ji ma se
koor di ni ra no ra di.
Kao i u dru gim krπ kim uprava
ma u ko ji ma je opa snost od
poæa ra lje ti naj veÊa, deæu ra se
od 1. lip nja do 15. ruj na.
Obiπ li smo dio poæa rom zahvaÊe
nih povrπi na u ©u ma ri ji
Split iz nad Kaπ te la Sta rog te
jed nu mo trio ni cu iz nad Kli sa s
ko je Split „leæi na dla nu”.
Naj veÊih pet
Pet naj veÊih πum skih
poæa ra (do sa da)
zbi lo se u srp nju.
Met ko viÊ, 1045 ha
(23. srp nja)
Go spiÊ, 817 ha
(18. srp nja)
Knin, 300 ha (18. srp nja)
Pag (273 ha) (16. srp nja)
Split 16 ha ( 25. srp nja)
- U poæa ru u πum skom pre djelu
Ru di ne TreÊa ni ca iz go rje lo je
17 ha πu ma i πum skog ze mljiπ ta
- upoz na je nas s det lji ma An drea
Ru bin, re vir ni ca u split skoj ©u mari
ji. - Prem da je rijeË u pr izem nom
raπÊu, o ma ki ji, sva ki poæar loπ je
za eko su stav, za iz gled oko liπa, za
tu r izam. Iz go rje lo je i neπ to vi so kih
πu ma, a ukup na πte ta, da kle ona
na drv noj ma si te neizravna ko ja
se od no si na opÊeko ri sne funk ci je,
pro cje nju je se na pribliæno 7,8 mi liju
na ku na - kaæe re vir ni ca.
Poæar i do kuÊa!
Viπe poæa ra na ta ko ma lom
pro sto ru, pa Ëak u isto vri je-
me, upuÊu je na mo guÊ nost da
je rijeË o pod me ta nju. No to
je uvi jek teπ ko do ka za ti ako
ne kog ne uhva ti te “na dje lu”
pa Êe i ovaj pu t osta ti sa mo
sum nje, go vo ri Bo ris »er ne ha,
ru ko vo di telj Odje la za eko lo giju
u bu zet skoj Upra vi πu ma, dok
obi la zi mo ne ko li ko ma njih zgariπ
ta u ©u ma ri ji Bu je. SreÊa je da
su naπe do jav ne sluæ be poæa re
pri mije ti le na vri je me pa su brzom
in ter ven ci jom va tro ga snih
po stroj ba ugaπe ni.
Potkraj srp nja Istra bi ljeæi 19
πum skih poæa ra od poËet ka go dine,
od Ëe ga naj viπe na po druË ju
Bujπ ti ne (11). U nji ma je opoæare
no 222 ha, uo biËa je no viπe u
pri vat nim πu ma ma (155) ne go
u dræav nim. Izravna πte ta bi la
je pro ci je nje na na pribliæno 293
ti suÊe ku na, no ona neizravna
po razliËi tim osno va ma opÊekori
snih funk ci ja πu ma (zaπ ti ta,
tu ri stiË ka va lo r iza ci ja pro sto ra)
viπestruko je veÊa.
Naj veÊi po je di naË ni poæar
do go dio se u pul skoj ©u ma riji
gdje je bi lo za hvaÊe no 106 ha,
od Ëe ga dio dræav nih (vi so kih)
πu ma te veÊim di je lom pri vat ne
povrπi ne ma ki je i ga ri ga, dok je
u ©u ma ri ji Bu je naj veÊi poæar
bio u pre dje lu Far naæi ne gdje
je go rje lo 34 ha.
Na jo pa sni je je bi lo u Vi la niji
gdje je poæar doπao da sa mih
kuÊa, kaæe re vir nik Bo ris Bogdan
dok s njim i upra vi te ljem
©u ma ri je Bu je Ale nom ©e nom
ho da mo oko kuÊa ko ji ma se
poæar pri bliæio na ne ko li ko meta
ra. Spaπe ne su, a u gaπe nju su
su dje lo va la i dva ka na de ra i heli
kop ter, va tro ga sci, πu mar ske
op hod nje ko je sva kod nev no
Iz go rje la πi ka ra
Pre djel Vi la nia
- poæar je doπao
do kuÊa
Broj 117 • rujan 2006.
HRVATSKE ©UME
3

se do br
od - sm
Mo trio ni ca
iz nad Kli sa
U Na me
Pri rod na ob no va bu kve
Naj veÊi poæar u Bujπ ti ni bio je u pre dje lu Far naæi ne
obi la ze te ren te rad ni ci πu ma rije.
I ov dje spo mi nju mo guÊ nost
da su poæa ri pod met nu ti „jer
ka ko obja sni ti Ëi nje ni cu da u
jed nom da nu, 17. srp nja, iz bi ju
Ëe ti ri poæa ra ne dale ko je dan od
dru go ga”!
To ujed no znaËi da su lju di
joπ uvi jek ne za mje nji vi i da ka mere
ko je su po stav lje ne, njih 14, joπ
uvi jek ne po kri va ju ci je li te ren.
U pri pre mi je po stav lja nje joπ 14
ka me ra ka ko bi po druË je ci je le
Istre bi lo pre mreæe no vi deonadzo
rom, no to je po sao u ko ji su
za jedn iË ki uπ li Va tro ga sna za jedni
ca Istar ske æu pa ni je i Hr vat ske
πu me i u ko jem joπ tre ba do go vori
ti ovla sti i od go vor nost.
Osim Bujπ ti ne i Pu le poæa ri
ti je kom pr va dva iz nim no vruÊa
ljet na mje se ca ni su mi moiπ li ni
Po reË. Ta mo je u pre dje lu Ve le
Mu kle, na vi so rav ni iz nad ri je ke
Mir ne, poæar za hva tio povrπi nu
od Ëak 25 ha, od Ëe ga 7 ha bo rovih
πu ma. I ov dje su tek ka na de ri,
uz po moÊ va tro ga sa ca i πu marskih
rad ni ka, kaæe upra vi telj poreË
ke ©u ma ri je »e do Kriæ ma niÊ,
us pje li sa ni ra ti poæar. No, ve li
on, osta je pro blem na go rje lih
bo ro vih sta ba la po neg dje i za vidnih
pro por ci ja, ko ji u ova kvom
sta nju ni ko mu ne tre ba!
Na po druË ju Upra ve πu ma
Bu zet ti je kom ljet nih mje se ci
sva kod nev no te ren obi la zi 21
op hod nja, a ukup no se, osim
spo me nu tim vi deo ka me ra ma,
te ren mo tri s 21 mo trio ni ce ta -
ko da je, kaæe »er ne ha, ci je la
Upra va do bro po kri ve na.
Upra va πu ma Na me s to vo
(Le sni za vod) jed na je
od 26 upra va Slo vaË kih
dræav nih πu ma (Lesy
SL π.p.) sa sje diπ tem u Ban skoj
By stri ci. Uz πum ske tu su i dvi je
spe ci ja l izi ra ne upra ve, za meha
n iza ci ju i sje me nar stvo. Ova
dræav na tvrt ka go spo da ri s neπ to
viπe od mi li jun ha πu ma, πto je 38
posto svih πu ma u Slo vaË koj.
- Naπa upra va go spo da ri s
26.500 ha πu ma raspo reapplee nih
u tri πu ma ri je - Oravsky Pod zamok,
Orav ska Pol ho ra, Za ka mene,
i go diπ nje sjeËe oko 120.000
m 3 drv ne ma se - pred stav lja
ukrat ko Le sni za vod nje gov
Ti piË na smre ko va πu ma u
bl izi ni Na me sto va
4
Broj 117 • rujan 2006.
HRVATSKE ©UME

slovaËko πumarstvo
sto vu
o æi vi
re ke!
di rek tor Jo sef He rud, dipl. ing.
To je upra va ko ja æi vi od smreke
ko ja Ëi ni 75 posto eta ta! Joπ
je neπ to viπe je le (5 posto), dok
osta tak ot pa da na sve dru ge vrste,
ja vor, bu kvu i dru go.
Ula skom u EU u slo vaË kome
se πu mar stvu do sta to ga promi
je ni lo, ne baπ sve na bo lje.
Sa da je u Upra vi za po slen
151 rad nik, od Ëe ga po lo vi ca
πu ma ra inæe nje ra, dok osta li
ra de u razliËi tim ser vi si ma,
skla diπ ti ma, ad mi ni stra ci ji. Sve
po slo ve, od sjeËe, pri vlaËe nja i
pri je vo za do ra do va na uz ga janju
πu ma, obav lja ju pri vat ni ci,
i ta ko je od 2004. go di ne. ©to
su do ni je le pro mje ne
- Zna te πto Svi rad ni ci ko ji
su ne kad ra di li kod nas sa da
LESNY ZAVOD NAMESTOVO
Slo vaË ke dræav ne πu me (Lesy SL π.p.)
or ga n izi ra ne su tro sloj no, ima ju 26 πum skih
te dvi je spe ci ja l izi ra ne upra ve.
Go spo da re s 38 posto πu ma, dok je 52 posto
u pri vat nom vla sniπtvu.
Pred stav lja mo u krat kim cr ta ma jed nu od
upra va, onu u Na me sto vu, na sje ve ru
Slo vaË ke, ko ja go spo da ri s 26.500 ha πu ma i ima
go diπ nji etat od pribliæno 120.000 ku bi ka
ra de za po du zet ni ke ili su to
sa mi po sta li. Æu re se da bi napra
vi li πto viπe, ra deÊi Ëe sto
ne kva li tet no. Naπe je sa da da
ih kon tro li ra mo i to Ëi ni mo.
Dipl. ing. Jo sef He rud
Pro pu sti i loπ rad kaæ nja va ju
se ne ri jet ko obu sta vom 20 pa
i 30 posto ugo vo re ne ci je ne.
Kul tu ri ra da mo ra mo se uËi ti
i do go vo re no poπ to va ti - ve li
di rek tor He rud.
U Na me sto vu, a ni u ci je lim
Slo vaË kim πu ma ma ne ma proble
ma s pla sma nom dr va! Da je i
viπe sve bi proπ lo, tvr di di rek tor.
Svu ro bu preuz me drv na in dustri
ja, a dr vo iz pri vat nih πu ma,
πto ni je za ne ma ri va ko liËi na,
iz vozi se, uglav nom u Polj sku.
Pri vat ni ci ma je sa da opÊe ni to
bo lje, iz EU do bi va ju i po ti ca je
za sad nju no vih povrπi na, dok
dræav no πu mar stvo pod li jeæe
ne kim ogra niËe nji ma iz EU.
- To se po seb no od no si na
Na tu ru 2000. ko ja pro pi su je sve
veÊe stup nje ve zaπ ti te πu ma, a tu
su i broj ne udru ge ze le nih - kaæe
He rud. Dru gi je pro blem s ko jim
se su sreÊe mo znatno po veÊan
na pad smre ko va pot kor nja ka na
πu mu posljednjih 10 go di na. La ni
je, pri mje ri ce, bi lo za raæe no 19
posto smre ko vih sa sto ji na, ove
go di ne Ëak 50 posto!
S ob zi rom na to da su
πu me na ve li koj nad mor skoj
vi si ni, iz nad 1000 m, te da je u
ovim kra je vi ma pu no sni je ga,
Ëe ste su ne po go de i ka la mi te ti.
Ta ko je zbog ve li kih sn je golo
ma proπ le go di ne etat bio
po veÊan na 234.000 m 3 .
U Tvr doπi nu, dvadesetak kilo
me ta ra od Na me sto va, jed na
je od pet sred njih πu mar skih πkola
u Slo vaË koj. ©ko lo va nje tra je
pet go di na, kroz πko lu go diπ nje
proapplee oko 200 uËe ni ka, no tu se
uz rad ob razu ju i od rasli. Na kon
tri go di ne oni ko ji æe le mo gu
poËe ti ra di ti kao πum ski rad ni ci
u dræav nim πu ma ma.
- Na treÊoj go di ni je 50 posto
prak se, oni ko ji na sta ve πko lova
nje mo gu po sli je ma tu re iÊi
stu di ra ti πu mar stvo - kaæe di rektor
πko le Jan VorËak. Za iz razi to
na da re ne po sto ji joπ jed na moguÊ
nost, oni mo gu iÊi u »eπ ku na
jed no go diπ nju spe ci ja l iza ci ju za
rad na har ve ste ru i for var de ru.
Spo me ni mo i da su, za razliku
od hr vat ske πu mar ske sin dikal
ne sce ne, u Slo vaË koj πu ma ri
u jed nom sin di ka tu, i ne sa mo
πu ma ri. Je din stve ni Sin di kat drva,
πu mar stva i vo da obu hvaÊa
24.000 Ëla no va. Taj nik u sin dika
tu An ton By stron kaæe da
su ta ko jaËi, a za ovu go di nu
pot pi sa no je pet ko lek tiv nih
ugo vo ra za razliËi te dje lat no sti
ko je obu hvaÊa sin di kat.
Piπe: Miroslav Mrkobrad
Snimio: M. Mrkobrad
Svi rad ni ci ko ji su
ne kad ra di li kod nas,
sa da ra de za
po du zet ni ke ili su to
sa mi po sta li. Æu re se
da bi na pra vi li πto viπe,
ra deÊi Ëe sto
ne kva li tet no. Naπe
je sa da da ih
kon tro li ra mo i to
Ëi ni mo. Pro pu sti i loπ
rad kaæ nja va ju se
ne ri jet ko obu sta vom
20 pa i 30 posto
ugo vo re ne ci je ne.
U Na me sto vu, a ni u
ci je lim Slo vaË kim
πu ma ma ne ma
pro ble ma s
pla sma nom dr va! Da
je i viπe sve bi proπ lo,
tvr di di rek tor. Svu
ro bu preuz me drv na
in du stri ja, a dr vo iz
pri vat nih πu ma, πto
ni je za ne ma ri va
ko liËi na, iz vozi se,
uglav nom u Polj sku.
Na me sto vo, sre diπ nji
grad ski trg
Broj 117 • rujan 2006.
HRVATSKE ©UME
5

oπteÊenost πuma
Pro cje na oπte Êe nih bu ko vih sta ba la
Kro πnje sta ba la obiË ne bu kve
Kod ve Êi ne sta ba la kri te ri ji
Te ren ski
ko lo kvij o
pro cje ni
oπte Êe no sti
obiË ne bu kve i
hra sta
lu ænja ka odræan
je na dvje ma
plo ha ma
©u ma ri je
Le ke nik, na
po dru Ëju si saË ke
po dru æni ce
Hrvat skih πu ma
Na po dru Ëju ©u ma ri je Leke
nik (U©P Si sak) odræan je
11. sr pnja te ren ski se mi nar za
us kla applei va nje kri te ri ja pro cje ne
oπte Êe no sti πu ma. StruË ni surad
ni ci za eko lo gi ju Hrvat skih
πu ma, po di je lje ni u skupine, u
su rad nji s mr. sc. Pe trom Jur je-
vi Êem iz di rek ci je te struË njaci
ma iz ©u mar skoga in sti tu ta
Ja s tre bar sko, dr. sc. Iva nom
Se let ko vi Êem i mr. sc. Ne nadom
Po to Ëi Êem, pro cje nji va li
su stup nje ve oπte Êe no sti na
dvje ma bi o in di ka cij skim plo hama
(mre æa 16x16 km) s po 24
sta bla, u sa sto ji na ma obiË ne
bu kve i hra sta lu ænja ka. Po zorno
st je us mje re na na osu to st
(de fo li ja ci ju) i gu bi tak bo je
li πÊa, u uspo red bi s pot pu no
ra zvi je nim, zdra vim i vi tal nim
sta bli ma.
Fo to al bum kao ko ri sno
po ma ga lo - Radi svo applee nja
su bjek tiv nih po gre πa ka na najma
nju mo gu Êu mje ru, ko ri πteni
su, kao ko ri sno po ma ga lo,
fo to al bu mi s fo to gra fi ja ma
kro πa nja ra zli Ëi tih oπte Êe nja.
Na prvoj plo hi (obiË na bu kva)
oda bra na su i tri re fe ren tna
sta bla. Oπte Êe no st i po æu tjelo
st kro πa nja ra zv rsta va ni su
za sva ko sta blo u po je di ne
stup nje ve. Ta ko je nul ti stupanj
bez oπte Êe nja kro πnje, a
obu hva Êa do 10 po sto gu bitka
li πÊa. Prvi je stu panj sla bo
oπte Êe nje od 11 do 25 posto,
dru gi umje re no oπte Êe nje (gubi
tak li πÊa >25 - 60%), tre Êi
stu panj zna Ëi ve li ko oπte Êe nje
(>60-

Piπe: Ivica TomiÊ
Foto: I. TomiÊ
Ti je kom ana li ze na
de mon s tra cij skoj
plo Ëi
Pro pi sno obi lje æe no lu ænja ko vo sta blo
Na plo hi hra sta lu ænja ka
oπte Êe no sti ujed na Ëe ni
izno si 9800 m 3 , drvna ma sa po
hek ta ru 579 m 3 , a sred nji prsni
pro mjer 43 cm. Dru ga plo ha
smje πte na je u istoj go spo darskoj
je di ni ci, u 126-go di πnjoj
lu ænja ko voj sje me nja Ëi, pov rπine
9 ha, u odje lu 51 a. Drvna
je za li ha 4850 m 3 , drvna ma sa
po hek ta ru 535 m 3 , a sred nji
pro mjer 36 cm.
Po nov na pro cje na spornih
sta ba la - Re zul ta ti procje
na zor no su pri ka za ni na
de mon s tra cij skoj plo Ëi, po
plo ha ma, bro je vi ma i stup njevi
ma oπte Êe no sti sta ba la, a
pri kup lje ni po da ci bit Êe naknad
no obra applee ni. Naj ve Êa odstu
pa nja (15% - 60% ) uo Ëe na
su kod bu ko vih sta ba la 2 i 9
na prvoj te lu ænja ko va sta bla
broj 20 na dru goj plo hi (35%
- 70%). Spor na sta bla joπ jednom
su te me lji to pre gle da na
i uz de talj nu ana li zu po nov no
pro ci je nje na. Zak lju Ëe no je
da su na ve de na od stu pa nja
uglav nom re zul tat po gre πnog
izbo ra lo ka ci je te ne pot pu nog
pro ma tra nja kro πnje ti je kom
pro cje ne, ali i ne do volj nog
isku s tva pro cje ni te lja ko ji se
na svo me po dru Ëju su o Ëa va ju
s dru gim vrsta ma drve Êa. Premda
su u po je di naË nim slu Ëa je vima
kri te ri ji bi li u ra spo nu od
vrlo bla gih do izra zi to oπ trih,
kod ve Êi ne sta ba la pro cje na je
oπte Êe no sti bi la kom pak tna i
s dopuπtenim od stu pa njem, a
kri te ri ji ujed na Ëe ni i za do volja
va ju Êi.
Vje æba njem do ujed na Ëava
nja kri te ri ja - Cilj je ko lo kvija
(se mi na ra) bio da se struË ni
su rad ni ci za eko lo gi ju H©-a
izv je æba ju za obav lja nje bu du-
Êih pro cje na i us kla de kri te ri je,
ka ko bi pra Êe nje sta nja πu ma
u Re pu bli ci Hrvat skoj bi lo πto
pre ci zni je i kva li tet ni je. Tre ba
pod sje ti ti da se u nas pro cje na
za kon ti nen tal no i me di te ransko
po dru Ëje pro vo di od 1987.
go di ne, pre ma me appleu na rod noj
me to do lo gi ji sta nja kro πa nja,
kao po ka za te lja oπte Êe no sti πuma.
In ten ziv no pra Êe nje sta nja
πum skih eko su sta va u na πoj je
dræa vi po Ëe lo 1994. go di ne.
Na se mi na ru je do go vo re no
da se ovo go di πnja pro cje na
oπte Êe no sti πu ma oba vi do
po lo vi ce ko lo vo za.
Eko lo zi Hrvat skih πu ma na
po dru Ëju ©u ma ri je Le ke nik
Broj 117 • rujan 2006.
HRVATSKE ©UME
7

hrvatske regije
IS TRA
Naj va æni ja
go spo dar ska gra na
je tu ri zam. ZaËetke
ra zvo ja suv re me nog
tu ri zma u Is tri
na la zi mo veÊ
po Ëet kom 19. sto lje Êa.
Da nas Istar ska
æu pa ni ja ra spo la æe s
225.000 kreveta
u ho te li ma, tu ri stiË kim
na se lji ma,
kam po vi ma, i u
ukup nim smje πtaj nim
ka pa ci te ti ma
Re pu bli ke Hrvat ske
su dje lu je sa 31 po sto.
Ze le na re gi ja
i tu ri stiË ka
Re zer vat lu ænja ka u
Mo to vun skoj πu mi
me ka s bo ga tom
kul tur no-
-po vi je snom
ba πti nom
Bri ju ni
Pro te æu Êi se na vi πe od 3400 km 2
u tri dræa ve, od Ëe ga je naj ve Êi dio
u Hrvat skoj, istar ska re gi ja
pred nja Ëi ne samo po go spo dar skoj
raz vi je no sti, do hot ku po sta nov ni ku,
ne go je i pri mjer mul ti e tiË no sti
i mul ti kul tu ral nosti. Ona je tijekom
sto lje Êa bi la mje sto do di ra mno gih
na ro da i nji ho vih kul tu ra, o Ëe mu
sv je do Ëi njezi na po vi je sna ba πti na
kroz sa Ëu va ne spo me ni ke, knji æev na
dje la, na Ëin svi ra nja so pi la...
Is tra je i ze le ni po lu o tok na ko jem
πu me za u zi ma ju 35 po sto pov rπi ne.
Tu ri stiË ka je me ka ko ju sva ke go di ne
obi la ze no vov je kov ni no ma di i
uæi va ju na njezi nim pla æa ma, u
ze le nim se o skim oa za ma, do ma Êim
je li ma i vi ni ma, u go sto lju bi vo sti.
Is tra, naπ naj ve Êi po lu o tok,
obu hva Êa pov rπi nu od 3476
km 2 , a di je le ga tri dræa ve -
Hrvat ska, Slo ve ni ja i Ita li ja.
Naj ve Êi dio, 3130 km 2 ili 90 posto
pov rπi ne, pri pa da Hrvat skoj.
Od to ga se 2820 km 2 na la zi na
po dru Ëju Istar ske æu pa ni je, a
osta tak ad mi ni s tra tiv no-te rito
ri jal no pri pa da Pri mor skogo
ran skoj æu pa ni ji. Smje πte na
je na sje ve ro i stoË nome di je lu
Ja dra na. Ge o graf ski, gra ni ca
Is tre pre ma sje ve ru pla nin ski je
la nac ∆i Êa ri ja, a pre ma isto ku
pla nin ski ma siv UË ke.
Di je li se na tri po ja sa. Ju æni
dio (za pad na oba la) ko ji je
naj ni æi, i ko jem obi lje æje da je
zem lja crlje ni ca (ter ra ro ssa)
zo ve se Crve na Is tra. Iznad nje
pro te æe se ma lo vi πi po jas koji
je zbog si vog la po ra do bio
ime Si va Is tra i to je po dru Ëje
sre di πnjeg di je la po lu o to ka.
Naj vi πi je dio Bi je la Is tra; obuhva
Êa pa di ne UË ke i istoË ni dio
po lu o to ka, a na ziv je do bio po
ka me ni tom tlu.
Du æi na istar ske oba le za jedno
s oto ci ma i oto Ëi Êi ma izno si
539 km. Za pad na je oba la
ra zve de ni ja i du ga 327 km, a
istoË na 212 km. Glav ni na je obale
na krπkome i vap ne naË kom
zem lji πtu. Po ta pa njem krπkih
udu bi na na sta li su spe ci fiË ni i
ra z gra na ti za lje vi, kao me dulin
ski za ljev, po reË ko i ro vinjsko
pri mor je. Oba la obi lu je s
mno go uva la, dub ljih za lje va i
uπÊa ri je ka.
Pre ma po pi su sta nov ni π-
tva iz 2001., u Is tri je æiv je lo
206.344 sta nov ni ka ili 4,65 posto
sta nov ni π tva Hrvat ske. Od
to ga u gra do vi ma 145.894, a
u op Êi na ma 60.540. Po na rodno
sti naj ve Êi je dio Hrva ta, 71
po sto, Ta li ja na 6,9 po sto, ali
kao mul ti et niË ka sre di na u
njoj æi ve i dru ge na rod no sti,
Sr bi, Bo πnja ci, Al ban ci, Slo venci
i dru gi.
Osnov ne zna Ëaj ke pod neblju
da je sre do zem na kli ma ko ja
prev la da va duæ oba le, a pre ma
unu tra πnjo sti postupno se mi-
8
Broj 117 • rujan 2006.
HRVATSKE ©UME

Are na u Pu li
Piπe: Vesna Pleπe
Snimio: B. Pleπe i Arhiv
To po lik
©i jan ska πu ma
je nja i pre la zi u kon ti nen tal nu.
Glav na su kli mat ska obi lje æja
to pla i su ha lje ta, dok su zi me
bla ge i ugod ne. Ko li Ëi na oborina
po ve Êa va se od za pad ne
oba le pre ma unu tra πnjo sti. Karak
te ri stiË ni su vje tro vi ju go,
bu ra i ma e s tral.
Za hva lju ju Êi ne pro pu snim
fli πnim na sla ga ma, ovaj kraj
ne osku di je va vo dom. Va æni ji
pov rπin ski vo do to ci na podru
Ëju Is tre su Mir na, Ra πa,
Bo ljun Ëi ca, Dra go nja te ponor
ni ca Pa zin Ëi ca i pov rπin ske
aku mu la ci je, je ze ra Bu to ni ga
i Bo ljun Ëi ca.
Naj du æa istar ska ri je ka je
Mir na, du gaË ka 53 km, izvi re
kod Bu ze ta. Dru ga je po du æi ni
(23 km) ri je ka Ra πa ko ja izvi re
u »e piÊ kome po lju.
Ve Êi gra do vi i op Êi ne u Is tri
su Pu la, Pa zin, Po reË, Ro vinj ,
Umag, No vi grad, La bin, Bu zet,
Mo to vun.
Bla go va lo vi ti re ljef ni oblici
uzdi æu se pre ma sre di πnjem
di je lu po lu o to ka, a na sje ve ro i-
sto ku, na pla nin skome ma si vu
∆i Êa ri je i UË ke do sti æu svo ju
naj vi πu toË ku. ∆i Êa ri ja po Ëi nje
u bli zi ni Trsta, a nad Ri jeË kim
za lje vom do seæe naj ve Êu vi sinu,
vrh Pla nik (1273 m). Za razli
ku od ∆i Êa ri je, UË ka je pla nina
jed no stav nog obli ka, s dvi je
strme pa di ne i oπ tro ocrta nim
hrptom. Naj vi πa toË ka joj je Vojak,
1396 m. Istar ske su pla ni ne
vap ne naË ke gra applee i bo ga te
kr πkim po ja va ma.
Prvi tra go vi ljud skog æivo
ta na ovim pro sto ri ma vo de
nas da le ko u pro πlo st, ka da su
prvi na se lje ni ci Is tre æiv je li u
πpi lja ma. O to me sv je do Ëi i na lazi
πte πpilj skog Ëov je ka u πljun ku
πpilje ©an da lja kod Pu le. U æe ljezno
do ba (I. ti suÊ lje Êe pri je Krista)
bi la je na se lje na naj ve Êim
di je lom ilir skim ple me ni ma,
Hi s tri ma (po ko ji ma je do bi la
i ime), Li bur ni ma i Ja po di ma.
Iz ilir skoga do ba osta la su i
mno ga na la zi πta ma te ri jal ne
kul tu re, po put utvrda na breæulj
ci ma gra applee nih teh ni kom
su ho zi da - ve li kim ka me nim
blo ko vi ma.
Po bje dom nad ilir skim pleme
ni ma 50. go di ne pr. Kr.
Ëi ta va Is tra do la zi pod vla st Rimlja
na. Po sli je prve ko lo ni za ci je
i ro ma ni za ci je au toh to no stanov
ni π tvo bje æi u unu tra πnjo st
po lu o to ka, dok se veÊ di je lom
ro ma ni zi ra no sta nov ni π tvo
vra Êa na oba lu gdje se po Ëi nju
ra zvi ja ti i prvi gra do vi.
Pro pa πÊu Rim skoga Car s tva
Is trom su naj pri je zav la da li Goti,
a po sli je to ga Bi zant Ëi ja Êe
vla st po tra ja ti do 788.
U VI. i VII. sto lje Êu na ove
pro sto re na se lja va ju se Sla ve ni
πto ih je kao kme to ve do vo di la
fra naË ka dræa va ko ja je u to
doba vla da la po lu o to kom. Slaven
ska ko lo ni za ci ja na stav lja se
i sljedeÊih sto lje Êa, pa su u 11.
sto lje Êu ne po sred na za le applea grado
va po go vo ru bi la sla ven ska,
dok su se po tom ci ro ma ni zi ranih
se lja ka za dræa li u ne kim
se li ma ju æne i za pad ne Is tre.
Sre di nom 15. sto lje Êa ovim
kra je vi ma zav la da la je Ve ne cija,
osim istoË ne oba le ko ja je
potkraj 14. sto lje Êa do πla pod
vla st Hab sbur go va ca, no ta da
po Ëi nju i Ëe ste pro va le Tu ra ka,
u ko ji ma su stra da la po seb no
mje sta na ∆i Êa ri ji i Pa zin ska
gro fi ja, a epi de mi je ku ge u 15.
i 16. sto lje Êu opu s tje le su Ëi ta ve
kra je ve.
Mi rom u Be Ëu 1809. Is tra
je pri po je na Na po le o no vim
Ilir skim pro vin ci ja ma, a veÊ
1813. do la zi pod vla st Au s tri je.
Dru gu po lo vi cu 19. sto lje Êa te
ra zdob lje I. sv jet skog ra ta obi-
Iz doba vla da vi ne
Rim lja na osta la
su Her ku lo va vra ta,
naj sta ri je sa Ëu va ne
obram be ne zi di ne
Pu le, sta re rim ske
vi le, Sla vo luk
Ser gi je va ca,
am fi te a tar u Pu li.
Od za πti Êe nih
pri rod nih ob je ka ta
naj po zna ti ji je
Na ci o nal ni park
Bri ju ni, pa mor ski
re zer vat Lim ski ka nal,
re zer vat πum ske
ve ge ta ci je
Mo to vun ske πu me,
Park pri ro de UË ka,
Park-πu ma ©i ja na
pokraj Pu le,
Orni to lo πki re zer vat
Pa lud po kraj Ro vi nja…
Broj 117 • rujan 2006.
HRVATSKE ©UME
9

Bu zet
Istar ske to pli ce
Oto ci is pred Ro vi nja
lje æa va ju bor be za na ci o nal nu i
po li tiË ku rav no prav no st hrvatskoga
i slo ven skoga sta nov niπ
tva u od no su na ta li jan sko.
Hrvat sko je sta nov ni π tvo bi lo
pre te æno ru ral no i osim di je la
sve Êen s tva sla bo obra zo va no,
dok je grad sko sta nov ni π tvo
bi lo pre te æno ta li jan sko. Predvod
nik bor be za hrvat ska
pra va u Is tri bio je bi skup Ju raj
Do bri la, ko ji je Istar skom sa boru
u Po re Ëu upu tio zah tjev da
uz ta li jan ski i hrvat ski po sta ne
slu æbe ni je zik u Is tri.
Izbi ja njem I. sv jet skog ra ta
pre sta le su na ci o nal ne bor be,
ali je ugo vo rom u Ra pal lu kralje
vi na Ju go sla vi ja pre pu sti la
Is tru Ita li ji.
Zav rπet kom II. sv jet skog
ra ta ri je πen je dio pro ble ma
ve za nih uz te ri to rij Is tre, a tek
Osim skim spo ra zu mom 1975.
po tvrapplee na je ko naË na dræav na
gra ni ca izme appleu Ita li je i biv πe
Ju go sla vi je.
Re gi ja kul tu re - Ti je kom
Ëi ta ve po vi je sti Is tra je bi la
mje sto do di ra mno gih na roda
i nji ho vih kul tu ra, ko ji su
svo jom pri sut no πÊu na ovim
pro sto ri ma osta vi li du bok trag,
o ko jem da nas sv je do Ëi bo ga ta
kul tur no-povijesna ba πti na. Iz
vre me na Ili ra osta li su osta ci
gra di na na bre æulj ci ma, o Ëemu
sv je do Ëe ar he o lo πki na la zi
ci je lih na se lja po put Vi za Ëe,
Fa ve ria i Mu ti la. Iz doba vlada
vi ne Rim lja na, Her ku lo va
vra ta naj sta ri je su sa Ëu va ne
obram be ne zi di ne Pu le, sta re
rim ske vi le, Sla vo luk Ser gi je vaca,
af mi te a tar u Pu li. U vri je me
in ten ziv ni je po ja ve krπÊan s tva
na ovim pro sto ri ma gra de se i
po zna ti sa kral ni objek ti po put
Eu fra zi je ve ba zi li ke u Po re Ëu,
ka te dra le u Pu li, Sv. Eu fe mi je u
Ro vi nju. Tu su i mno go broj ne
sred njov je kov ne crkvi ce oslika
ne fre ska ma (Sv. Bar na be u
Vi æi na di, Sv. Fo πke u Ba tva Ëima,
Sv. Mar ti na u Lov re Ëu, Sv.
Mar ga re te pokraj Vod nja na).
Iz sred njov je kov nog ra zdob lja
po zna ti su ka πte li i utvrde u Dvigra
du, Sve tvin Ëen tu, Pa zi nu,
Pu li, Mo mja nu, Pi e tra Pe lo za
po kraj Bu ze ta. Za nim lji vi su
i osta ci sta re ta li jan ske ar hitek
tu re izme appleu dva sv jet ska
ra ta, te je din s tve ne polj ske
ka me ne ku Êi ce kru ænog obli ka
- ka æu ni.
U Is tri se go vo ri mno gim
je zi ci ma i nar je Ëji ma. Uz hrvatski,
go vo ri se slo ven skim i
ta li jan skim je zi kom, te is troro
man skim i is tro ru munj skim,
πto kav skim i Ëa kav skim di jalek
tom.
Tra di cij ske vri jed no sti Istre
sa Ëu va ne su u knji æev nim
dje lima, na Ëinu svi ra nja na
baj se vi ma, so pi la ma i mi hu, te
u po se bnom na Ëinu pje va nja
pe to ton ske istar ske lje s tvi ce. I
da nas se u spo men na ve li kog
Ma tu Ba lo tu, An to na ©o lja na,
Ful vija To ma zzija odræa va ju
Da ni ese ja u Pu li, Sa bor Ëakav
skog pje sni π tva u Æmi nju
i mno ge sliË ne ma ni fe sta ci je
ko je i da lje nje gu ju tra di cij ske
vri jed no sti i kul tu ru.
Kao dio kul tur ne ba πti ne
valja spo me nu ti i sta re obrte
- tka nje na tka laË kom sta nu,
lon Ëar s tvo, izra dbu na rod nih
no πnji, te joπ mno go to ga po
Ëe mu je ova re gi ja je din s tve na
i ne po nov lji va.
Go spo dar s tvo Is tre da nas je
vrlo ra zno li ko s ob zi rom na svoje
po ten ci ja le, pri rod ne re sur se
i po vo ljan zem ljo pi sni po lo æaj.
Uz bro do grad nju, ra zvi je na je
pro i zvod nja du han skih pro i zvoda,
di je lo va za au to mo bil sku
in du s tri ju, pro i zvod nja gra appleevin
skog ma te ri ja la, tek stil na
in du s tri ja, πu mars tvo.
No naj va æni ja go spo dar ska
gra na je tu ri zam. ZaËetke razvo
ja suv re me nog tu ri zma u
Is tri na la zi mo veÊ po Ëet kom
19. sto lje Êa. Da nas Istar ska
æu pa ni ja ra spo la æe s 225.000
kreveta u ho te li ma, tu ri stiËkim
na se lji ma, kam po vi ma, i
u ukup nim smje πtaj nim ka paci
te ti ma Re pu bli ke Hrvat ske
su dje lu je sa 31 po sto.
Ve ge ta ci ja - Is tra je najve
Êa ze le na oa za sje ver noga
Ja dra na. ©u me za u zi ma ju oko
35 po sto pov rπi ne, a πu ma ma
i πum skim zem lji πtem go spoda
ri Upra va πu ma Po dru æni ca
Bu zet. U njezi nu sa sta vu ra di
10
Broj 117 • rujan 2006.
HRVATSKE ©UME

de vet πu ma ri ja: Bu je, Bu zet,
Cres-Lo πinj , Opa ti ja, Po reË, Rovinj
, La bin, Pa zin i Pu la.
Na po lu o to ku se ra spo znaju
dvi je re gi je, me di te ran ska
i eu ro si bir ska. Me di te ran ska
je re gi ja po di je lje na na za jedni
ce eu me di te ran ske i sub medi
te ran ske zo ne.
Eu me di te ran sko po dru Ëje
obra slo je zim ze le nom ve ge taci
jom za jed ni ce crni ke. To ni su
sa Ëu va ne πu me ne go ra ste prete
æi to ma ki ja, drve Êe i grmlje, u
ko je pro di ru i li sto pad ne vrste,
od ko jih su naj zna Ëaj ni ji bi je li
grab i hra st me du nac.
Sub me di te ran sko po dru-
Ëje je naj ra s pro s tra nje ni je, u
nje mu prev la da va za jed ni ca
bje lo gra bi Êa ko ja se uzdi æe do
350 m n.v., a na ve Êim vi si na ma
∆i Êa ri je i UË ke zo na je crnoga
gra ba, s ce rom, ze le ni kom, muki
njom i ke ste nom.
U do li ni ri je ke Mir ne i njezina
pri to ka Bu to ne ge na la zi
se za jed ni ca hra sta lu ænja ka i
polj skog ja se na.
Eu ro si bir ska re gi ja gor sko
je po dru Ëje iznad 1000 m n.v.
Obra sla je bu ko vim πu ma ma
za stup lje nim s dvi je za jed ni ce:
pri mor skom πu mom bu kve i
pret pla nin skom πu mom bukve.
Pret pla nin ska πu ma bu kve
ra zvi la se na vi si na ma iznad
1100 m n. v.
Osim tih pri rod nih πu ma,
u Is tri na la zi mo i ra zba ca nih
kul tu ra crno go ri ce ko jih je u
pro πlom sto lje Êu po dig nu to
vi πe od 1000 ha. Kul tu re bje logo
ri ce (to po la) na la zi mo sa mo
u do li ni ri je ke Mir ne.
Una toË to mu πto je kroz
po vi je st bi la pod tu applein skom
vla πÊu, πu ma ma na nje zinom
po dru Ëju uvi jek se na sto ja lo
ra ci o nal no go spo da ri ti, i to
joπ u doba vla da vi ne Mle Ëa na.
VeÊ 1532. osni va ju se πu mar ske
in spek ci je, sa stav lja ka ta star
πu ma, prvi 1584., a po sljed nji
1776. To su bi li prvi ka ta s tri
πu ma u svi je tu. Ve ne ci ja izda je
i po seb ne pro pi se ve za ne uz
go spo da re nje πu ma ma. Do bro
go spo da re nje na stav lja se i
za fran cu ske vla da vi ne, ali su
za au s trij ske vla da vi ne ve li ke
de va sta ci je πu ma, a πum ski se
fond upro pa πta va. Do po novne
ob no ve πu ma do la zi za
vla da vi ne Ita li je, a 1886. Istarska
skup πti na do no si Za kon o
po πum lja va nju, ko jim je ure appleen
i na Ëin fi nan ci ra nja uzgoj nih rado
va. Izme appleu dva sv jet ska ra ta
po πum lje no je oko 2000 ha. Posli
je II. sv jet skog ra ta za po Ëi nje
in ten ziv na ob no va πu ma na
krπu pa ta ko i u Is tri. Osam dese
tih go di na pro πloga sto lje Êa
ve li ke pov rπi ne po πum lje ne
su i za hva lju ju Êi omla din skim
rad nim ak ci ja ma (po dru Ëje
©u ma ri je Bu je).
Pri rod ne lje po te - Ima ih
mno go, po Ëev πi od naj po sje Êeni
jeg i naj po zna ti jeg Na ci o nalnog
par ka Bri ju ni, mor skog
re zer va ta Lim skoga ka na la,
re zer va ta πum ske ve ge ta ci je
Mo to vun ske πu me, za πti Êe nog
kra jo li ka Lim skoga za lje va,
oko li ce Istar skih to pli ca, Pa zinskog
po no ra, Par ka pri ro de
UË ka, Park-πu me Zlat ni rat,
Park-πu me ©i ja na pokraj Pu le,
Orni to lo πkog re zer va ta Pa lud
po kraj Ro vi nja…
Flo ra i fa u na - Na po dru Ëju
po lu o to ka æivi bo gat i bilj ni i
æi vo tinj ski svi jet. Od div lja Ëi tu
su je len obiË ni, je len lo pa tar,
sr na obiË na, div lja svi nja, zec,
ja za vac, li si ca, ku na zla ti ca i
ku na bje li ca.
U bo gat s tvu flo re ne ke su
od bi lja ka i za πti Êe ne, po put
vi lin ske pla ni ke, zv je zda stog
lji lja na, kranj skog lji lja na, bije
le na gla vi ce, ze len ka stog
vi me nja ka, pla nin skog ja gla ca,
lo vo ra stog li kav ca.
Za bi o lo πku ra zno li ko st
va æne su i mno go broj ne lokve
kao sta ni πta vo do ze ma ca,
ku ka ca i mo Ëvar nog bi lja ko ja
tre ba oËu va ti i za πti titi, kao
po sljed nja uto Ëi πta au to hto nih
bilj nih i æi vo tinj skih vrsta.
Bran do vi Is tre su, uz crni i
bi je li tar tuf, do ma Êe ma sli ne,
au toh to na istar ska vi na, ali i
po zna to istar sko go ve do bo πkarin,
ko ji je kroz po vi je st po magao
se lja ku u naj te æim fi ziË kim
po slo vi ma u nje go voj bor bi za
pre æiv lja va nje. Ka ko je bo πka rinu
pri je ti lo izu mi ra nje, po du ze-
te su ak tiv no sti za
nje go vo oËu va nje i
za πti tu.
Ono po Ëe mu je
doista spe ci fiË na,
nje zi na je mul tie
tiË no st i mul ti kultu
ral nost, te prevla
da va ju Êe ozra Ëje
to le ran ci je ko je
joj s pra vom da je
pov la πte no mje sto
i ugled ne sa mo u
na πoj zem lji veÊ i
u eu rop skim zemlja
ma s ra zvi je nim
vi so kim stup njem
de mo kra ci je.
Bo πka rin
Va le ri jin
park u Pu li
Sa sto ji na crnog bo ra
Broj 117 • rujan 2006.
HRVATSKE ©UME
11

lika
S obzirom na mo gu Êu
tu ri stiË ku ulo gu, pa i
Ëi nje ni cu πto je sa mo
tridesetak km od
Pli tviË kih je ze ra,
La u do nov gaj mo gao bi
po sta ti tu ri stiË ka
atrak ci ja za jed nod nev ne
vo applee ne izle te. »u di sto ga
πto nig dje u Ko re ni ci, a ni
u ne kome dru gom mje stu
ne ma ni ka kve ozna ke o
ta ko vri jed nom objek tu!
Ne bi bi lo lo πe da se na
ne ko li ko ve li kih pa noa
na la ze po ste ri i oba vi je sti
o toj je din s tve noj πu mi,
te ti ska bro πu ra o ga ju.
Po vi je sna isti na o
Krbav skoj bit ci ka zu je
ka ko je ban De ren Ëin, kad
se pro Ëu lo da se tur ska
voj ska vra Êa iz Kranj ske
pre ko Mo dru πa s ve li kim
pli je nom i broj nim
krπÊan skim rob ljem,
uspio oku pi ti Ëak 13.000
lju di. Do du πe, sla bo
na o ru æa nih, bez
rat niË kog zna nja.
Fran ko pa ni su pre dla ga li
da se Tur ke sa Ëe ka u
klan ci ma gdje Êe i πu ma
bi ti sa ve znik u bo ju. No
ban De ren Ëin odlu Ëio se
za vi te πku bit ku na
otvo re nom, u ko joj,
po ka za lo se poslije,
ne o bu Ëe na hrvat ska
voj ska ni je ima la
ni ka kve iz gle de.
Ma lo broj na ali do bro
oprem lje na i uv je æba na
tur ska voj ska u ro ku od
go to vo jed nog sa ta
po tu kla je i ma sa kri ra la
oko 10 000 hrvat skih
voj ni ka.
Po gled iz Bu ni Êa
na Krbav sko po lje
i La u do nov gaj
PARK-©UMA LAUDONOV GAJ
La u do nov gaj je dan je od
naj sta ri jih æi vih spo me ni ka
πu mar s tva Li ke i Hrvat ske.
To je park-πu ma hra sta
lu ænja ka za sa applee na na æi vim
pi je sci ma sje ve ro za pad noga
di je la Krbav skoga po lja,
pov rπi ne 33 ha. Za sa dio
ju je 1746. go di ne (ta da)
ma jor Er ne st Gi de on La u don,
za pov jed nik Bu niÊ ke sat ni je.
Park-πu ma je din s tve na je u
svi je tu po to me πto je ma jor
La u don, za ljub ljen u voj niË ki
po ziv, πu mu obli ko vao ta ko
da iz gle da kao voj ska uoËi
bit ke u ko joj se vi de stra æe,
glav ni na, izvid ni ca...
O tom ri jet kom pri rod nom
spo me ni ku veÊ smo pi sa li
(pri je se dam, osam go di na).
Pod sje Êa ju Êi joπ jed nom na
po vi je sne okol no sti na stan ka
ove πu me, do no si mo i ne ke
no ve za nim lji vo sti.
Voj ska Ëi ji je
La u do nov gaj je din s tve na je u svi je tu πuma
hra sta lu ænja ka. Sta ra viπe od dva i
pol sto lje Êa, ta park-πu ma, za πti Êe na kao
pri rod ni objekt joπ 1965. go di ne, na la zi
se na sje ver oza pad nome di je lu Krbav skoga
po lja, a naj lak πe je do nje do Êi iz se la Bu ni Êa
uda lje nog 15-ak ki lo me ta ra na ce sti od Ko reni
ce pre ma Go spi Êu.
Na pov rπi ni od 33 ha, po sa applee ni 1746. godi
ne pre ma za mi sli za pov jed ni ka Bu niÊ ke
kra ji πke sat ni je ma jo ra Gi de o na La u do na, u
pra vil nim re do vi ma i po ra spo re du kao voj ska
uoËi bit ke, i da nas sto je hra sto vi kao drve ni
voj ni ci Ëe ka ju Êi bit ku do ko je ni kad ne Êe do Êi.
Je di na ko ju vo de je ona s vre me nom (sta ro πÊu),
ko ju Êe na kra ju izgu bi ti.
Pod sto ljet nim, sve rje appleim hra sto vi ma i njiho
vim πi ro kim kro πnja ma πto pr ko se sta ro sti
joπ je do volj no hla da.
Vri je me ipak ne mi nov no te Ëe i ostav lja
sve dub lji trag na sta bli ma me appleu ko ji ma je
sve vi πe πup ljih, a u sa moj πu mi sve vi πe pa lih
Ëi je ko ri je nje vi πe ni je mo glo iz dræa ti joπ je dan
na let vje tra.
U ovoj πu mi ni πta se ne sije Ëe, ona se Ëu va
kao ri jet ka dra go cje no st ko ja sv je do Ëi o mi nulom
vre me nu, o jed nom feld mar πa lu i jed noj
ve li koj lju ba vi pre ma πu mi.
Naπ Ëa so pis op πir no je pi sao o tom sv jetskom
ra ri te tu pri je se dam go di na pri re vi zi ji gospo
dar ske je di ni ce La u do nov gaj, ukup ne pov r-
πi ne oko 400 ha, ko jom go spo da ri ©u ma ri ja
Ko re ni ca. U park-πu mi ta da je bi lo 545 sta ba la
(godine 1987. bi lo ih je 584). Ovih ljet nih da na
po nov no smo u dru π tvu vo di te lji ce eko lo πkog
odje la go spiÊ ke Upra ve Man di ce Da so viÊ i re virni
ka u ©u mari ji Ko re ni ca To mi sla va Vin ko vi Êa
obi πli Krbav sko po lje i park-πu mu. I u ta ko kratkom
vre men skom ra zdob lju pro mje ne su oËite,
a M. Da so viÊ, ko ja je ra di la i ma gi star ski rad o
12
Broj 117 • rujan 2006.
HRVATSKE ©UME

Piπe: Miroslav Mrkobrad
Foto: M. Mrkobrad
La u do nov gaj
da nas
naj ve Êi ne pri ja telj - vri je me
La u do no vu ga ju, izni je la je niz
no vih i za nim lji vih po da ta ka
o toj je din s tve noj πu mi. Ukratko
Êe mo pod sje ti ti na po vi jesne
okol no sti po πum lja va nja
Krbav sko ga po lja i na stan ka
La u do no va ga ja te spomenuti
ne ka pi ta nja s ko ji ma se πu ma ri
da nas su sre Êu.
Au s trij ski fel dmar πal
Gi de on Fre i herr von La u don
ro appleen 13. ve lja Ëe 1717. (u nekim
izvo ri ma 2. ve lja Ëe 1716.)
u To ot ze nu u Li tvi, ci je li je
æi vot po sve tio voj sci. Slu æio
je naj pri je u ru skoj voj sci, potom
u au s trij skoj, u kor pu su
ba ru na Tren ka (1732.-42.)
ra tu ju Êi pro tiv Tu ra ka, a ca rica
Ma ri ja Te re zi ja za za slu ge
mu je do di je li la ti tu lu ba ru na.
Za hva lju ju Êi svo jim voj nim vjeπti
na ma sam na pre du je 1778.
do Ëi na fel dmar πa la. Na kon πto
je 1789. po stao vrhov nim zapov
jed ni kom au s trij ske voj ske
u ra tu s Tur skom, iste go di ne
za u zi ma Be o grad i Sem be ri ju.
Izne na da umi re 1790. go di ne
u Ne u tit sc he nu u Mo rav skoj, u
ti je ku ra ta pro tiv Pru ske.
Na kon πto su Li ka i Krba va
oslo bo applee ne od Tu ra ka 1689.,
na tom je pro sto ru usta nov ljena
Prva liË ka kra ji πka pu kov ni ja
sa sje di πtem u Go spi Êu. Iz nje se
sre di nom 18. sto lje Êa iz dvo ji la
sat ni ja Bu niÊ i pri po ji la Dru goj
otoË koj kra ji πkoj pu kov ni ji, a
na mje sto za pov jed ni ka do πao
je (ta da) ma jor La u don. Osim
voj nim, po Ëeo se ba vi ti i drugim
pi ta nji ma, osobito go spodar
skim.
Od mah se za in te re si rao za
æi ve pi je ske Krbav skoga po lja,
ko ji su u to vri je me stvarali
pro ble me go spo dar s tvu to ga
kra ja, a au s trij ski πu ma ri nazi
va li su ih Flug sand, le te Êi
pi je sci. Na re dio je po πum lja vanje
va lo vi te pje πËa ne za rav ni
na sta le dje lo va njem vje tra i
ra zno πe njem pi je ska, zbog Ëega
su na sta le di ne i defla cij ska
udub lje nja. Uz to je ve za na
i na rod na pre da ja ko ja ka æe
da je baπ pi je sak, od no sno vjetar
ko ji ga je ra zno sio, uzrok
po ra za hrvat ske voj ske pro tiv
Tu ra ka na Krbav skome po lju
9. ruj na 1493. go di ne. Pri Ëa
ka zu je da se digao jak vje tar
i pi je sak po nio u oËi hrvat skoj
voj sci.
Kao i u voj sci, La u don je i na
po πum lja va nju tra æio di sci pli nu,
„red i rad“. Sad nja hra sta luænja
ka po Ëe la je 1745./6., bi li su
du æni su dje lo va ti svi Kra ji πni ci,
a sva ka ku Êa mo ra la je da ti po
de set rad nih da na u pro lje Êe i
na je sen. Sad ni ce hra sta lu ænjaka
za ka pa ne su u ru pe du bo ke
je dan me tar, 10.000 sad ni ca po
hek ta ru. Ali ka ko! Ru pe su se
ko pa le po stro goj La u do novoj
za mi sli, po voj nom ra spo re du,
od no sno πu ma je tre ba la pri kaza
ti voj sku u po kre tu, uoËi bitke,
gdje se vi di stra æa, glav ni na,
re zer va!
Ne rad se ka ænja vao, Ëak je
voj ska Ëu va la po πum lje nu pov r-
πi nu - i na ra sla je πu ma ko ju je
na rod pro zvao La u do nov gaj.
La u do nov gaj da nas je
je dan od naj sta ri jih æi vih spome
ni ka πu mar s tva Li ke i Hrvatske
po sa appleen na æi vim pi je sci ma
Krbav skoga po lja. To je, uz
Ja si ko vac i Vuj no viÊ brdo, jed na
od tri park-πu me na po dru Ëju
LiË ko-senj ske æu pa ni je.
Po vi je sni po da ci ka zu ju
da se sto ti njak go di na poslije
(1856.) na po dru Ëju Krbav skoga
po lja na sta vi lo s po πum lja vanjem
i uz veÊ za sa applee ni hra st
lu ænj ak (La u do nov gaj) po Ëeo
uno si ti o biË ni bor (Pi nus sylves
tris) i crni bor (Pi nus ni gra), a
in ten ziv nom se po πum lja va nju
pre o sta le pje πËa re pri stu pi lo
potkraj 19. sto lje Êa sad ni ca ma
obiË nog bo ra (Pi nus sylve s tris),
pi to mog ke ste na (Ca sta nea
sa ti va), ba gre ma (Ro bi nia pse u-
do a ca cia) i to po le (Po pu lus sp.)
Ta ko se po πum lje no po dru Ëje
do Dru goga sv jet skog ra ta proπi
ri lo na oko 400 ha. No poslije
su in ten ziv ne sje Ëe i ve li ke kraapplee
gotovo uzrokovale ne stan ak
izvor ne La u do no ve hra sto ve πume,
od ko je su osta la sa Ëu va na
i za πti Êe na 33 hek ta ra.
Pi je sci su da nas pot pu no
smi re ni i po kri ve ni ve ge ta ci jom,
ka æe mr. Da so viÊ. Mo æe se dobro
uo Ëi ti da je ju æni dio po lja
pre kri ven krup ni jim i sit ni jim
O LA U DO NO VU GA JU
Vla di mir Ki se ljak,
pro fe sor ©u mar ske
sred nje πko le u
Kri æev ci ma, u
©u mar skom li stu iz 1886.
pi πe o „po uË nom
pu to va nju po
liË ko-otoË kom okru æju i
Pri mor ju“ i me appleu osta lim
ka æe: „... La u do nov gaj
u Krbav skoj do li ni no si
ime slav no ga ge ne ra la
La u do na ko ji ga je, biv πi
joπ ka pe ta nom u Kra ji ni
oko 1750. za sa dio...Taj
gaj za pre ma 400 ju ta ra,
te je Ëi sti hra stik, za sa appleen
u obli ku po stav lje ne i
sprem ne voj ske; tu je
pred nji odjel,
pred stav lja ju Êi stra æe,
za tim je sa ve zna ove Êa
πu ma a to bi zna Ëi lo
je z gru voj ske, na po kon
do applee na sta no vi toj
uda lje no sti u ne kom re du
hra πÊe, pao po sli ed ni
odjel. Vi di se ukus i stro gi
red voj niË ki ko ji je ta da
va ljao i za πu me...“
Broj 117 • rujan 2006.
HRVATSKE ©UME
13

Osta ci crkve
u Bu ni Êu
πljun kom, a sje ver ni dio zemljom
i πljun kom.
Vi πe se pozornosti ovo me
ga ju po Ëe lo po sve Êi va ti na kon
Dru goga sv jets kog ra ta; prvo
ure applei va nje go spo dar ske je dini
ce La u do nov gaj izv rπe no je
1956. godine te se od ta da gajem
go spo da ri po odred ba ma
πum sko-go spo dar skih osno va.
Da nas je ta πu ma hra sta
lu ænja ka sta ra 260 go di na,
pre zre la je i fi zi o lo πki oslab ljena.
Po slje di ca je to ga sve vi πe
su hih sta ba la, πup ljih de ba la, a
s vre me na na vri je me po ko ji se
“voj nik” izv rne.
No u po sljed njih 50 go di na
lu ænja ko ve sa sto ji ne op Êe ni to
su znat no stra da le. Glav ni ra zlozi
su πe nja pro mje ne su vod nog
re æi ma, πto uzrokuje slab lje nje
ot por no sti sta bla ko je je on da
do sta agre si van i sve vi πe osva ja
na sta le pro ga le.
Ina Ëe, od ukup ne pov rπi ne
ci jele go spo dar ske je di ni ce Lau
do nov gaj ko ja izno si 407 ha,
obra slo je 85 posto.
Uz La u do na je ve za no i
po sto ja nje joπ jed noga kul turnog
i po vi je snog spo me ni ka u
se lu Bu ni Êu, na uzvi πi ci iznad
La u do no va ga ja. Tu su ka me ni
osta ci ka to liË ke crkve Bla æe ne
Dje vi ce Ma ri je, sa gra applee ne 1864.
go di ne na mje stu sta re crkve
iz 1743. Grad nju crkve je u spomen
na E. Gi de o na La u do na s
30 000 fo rin ti fi nan ci ra lo rat no
mi ni star s tvo iz Be Ëa, iz za kla de
ko ju je osno vao La u don kao
uspo me nu na svo je dvo je dje ce,
ko ja su umrla u Bu ni Êu. Crkva je
od te sa nog ka me na iz ka me nolo
ma kod De be log brda, ka men
Go di ne Ëi ne svo je
Ka ko pad ne, ta ko i osta ne
Na kra ju je πu me je ze ro
ko je ni kad ne pre su πu je
po dlo æno na pa du glji va i kukaca,
ka æe mr. Da so viÊ. Kul tu ra
hra sta lu ænja ka u La u do no vu
ga ju po sa sta vu pri zem nog
ra πÊa ko ji je osku dan di fe ren cijal
nim vrsta ma, naj vi πe se pri bliæi
la za jed ni ci hra sta lu ænja ka i
ve li ke æu ti lov ke.
Zbog su πe nja, u La u do no vu
se ga ju po jav lju je do sta pro gala,
tj. Ëi sti na. Na i me, po mla dak
lu ænja ka ko ji je na mje sti ma
vrlo kva li te tan i bro jan, na kon
jed ne do dvi je go di ne po Ëi nje
se su πi ti. Pa la je ra zi na pod zemnih
vo da, mla di ce se ni su pri lago
dile no vo na sta loj situ a ci ji za
ra zli ku od obiË nog bo ra, ko ji je
su kle sa li pri mor ski kle sa ri, a
crkvu zi da li ta li jan ski zi da ri.
Grad nja je po Ëe la go di ne
1862., a dov rπe na je u ko lo vo zu
1864. Go di nu da na poslije po dignut
je no v ukra sni ve li ki ol tar,
ob nov lje na su i dva po boË na
ol ta ra, sta ra je pro pov je da o ni ca
za mije nje na no vom, po zla Êenom.
Ka ko je crkva gra applee na na
bre æulj ku, vi di se veÊ izda le ka, a
s mje sta na ko jem se na la zi vi di
se ci je lo Krbav sko po lje. Pred
crkvom je zi da na grob ni ca u
ko joj su pokopana La u do no va
dje ca. To ranj i kro vi πte crkve sruπe
ni su 1945. go di ne i od ta da
je za pu πte na.
14
Broj 117 • rujan 2006.
HRVATSKE ©UME

otpad
VIN KOV CI
Sme tli πte Ba zjaπ,
na sta lo 1991. kao
priv reme no odlaga
li πte graappleevnog
ot pa da, s go di na ma
je pre ra slo u div lje
odla ga li πte
ra znog ot pa da
ve li kih di men zi ja.
Dio odla ga li πta koji
je go rio ne ko li ko
go di na po la ko se
uru πa vao u πu mu, a
opa sno st je pri je ti la
vo de nim to ko vi ma
ka na la Ba zjaπa i
ri je ke Bo suta i
uzga ja li πtu div lja Ëi
Ku njev ci. Sto ga je
sa na ci ja odla ga li πta
bi la nu æna
Sli ka ne ka da πnjeg divovskog odla ga li πta
Odla ga li πte ot pa da Bazjaπ
bit Êe za tvo re no do kra ja
go di ne
Sa da πnji iz gled biv πeg
de po ni ja Ba zjaπ
Teh niË ki i teh no lo πki ra zvitak
kao iz mije nje ni na Ëin
æiv lje nja sva kod nev no
stva ra ve li ke ko li Ëi ne tehno
lo πkog i ko mu nal nog ot pa da
ko ji se iz go di ne u go di nu po ve-
Êa va i zah ti je va po seb nu bri gu
i od go vor no st u zbri nja va nju.
Pro stor za odla ga nje ot pa da
re dov ito je bio ka men spo ti canja
na ra zi ni op Êi na i æu pa ni ja,
jer nit ko ni je æe lio “tu applee sme-
Êe u svom dvo ri πtu”. Ka ko je
ri jeË o odla ga li πti ma ot pa da,
ve Êi dio Hrvat ske mo gao bi se
sta vi ti pod isti na ziv nik. Ot pad
se mo ra odla ga ti ili pre ra applei va ti
u iz gra applee nim objek ti ma ko ji
su or ga ni zi ra ni i oprem lje ni
za tu na mje nu. Po stu pa nje s
ot pa dom zah ti je va poπto va nje
na Ëe la za πti te oko li πa, jer oko liπ
je do bro od op Êeg in te re sa za
dræa vu i ima nje zinu za πti tu.
Da kle, æe li mo li iÊi u Eu rop sku
uni ju, tre ba sa Ëu va ti ka kvo Êu
oko li πa iz bje ga va njem ri zi ka i
Sme tli πte Ba zjaπ 1991. bi lo je pre dvi applee no za priv re meno
odla ga nje gra appleev nog ot pa da, no s go di na ma je pre ra slo u
div lje odla ga li πte ra znog ot pa da. Na po je di nim mje sti ma
hrpe sme Êa pre la zi le su Ëak 15 do 20 me ta ra vi si ne, i to u
du æi ni vi πe od dva ki lo me tra pa je ta kav tip odla ga li πta bio
svo jev rstan pre se dan u Hrvat skoj.
Piπe: Z. PeiËeviÊ
Fo to: Z. PeiËeviÊ
Broj 117 • rujan 2006.
HRVATSKE ©UME
15

projekt foper
Piπe: Mi ro slav Mrko brad
U
Ti ra ni u Al ba ni ji po Ëetkom
ove go di ne pot pisan
je Me mo ran dum o
ra zu mi je va nju FO PER
pro jek ta. Ri jeË je, pod sje Êa mo,
o pro jek tu obra zo va nja u πumar
skoj po li ti ci i eko no mi ji ko ji
fi nan ci ra Re pu bli ka Fin ska a
ko jim su obu hva Êe ne πu mar ske
zna n s tve ne in sti tu ci je ze malja zapad
no ga Bal ka na (BiH, Hrvat ska,
SiCG, Ma ke do ni ja i Al ba ni ja). U
ime hrvat skih znan s tvenih in stitu
ci ja Me mo ran dum su pot pi sa li
Mi ro ljub Sto ja no viÊ iz Mi ni stars
tva po ljo priv re de, πu mar s tva
i vod no ga go spo dar s tva i dr.
Mi ro slav Ben ko, rav na telj ©u marsko
ga in sti tu ta Ja s tre bar sko.
U Me mo ran du mu se nagla
πa va va æno st odræi ve upora
be i oËu va nja πu ma u ju goopa
sno sti za æi vot nu sre di nu
ko ri ste Êi se do brim ino zemnim
isku s tvi ma i pri mje nju ju Êi
po stup ke naj po volj ni je za
oko liπ. Jed no je si gur no - ekolo
gi ja tra æi odri ca nja na svim
ra zi na ma.
Po dru Ëje vin ko vaË ke
po dru æni ce Hrvat skih πuma
ka rak te ri zi ra ju πum ski kompleks
Spa Ëva, iznim no vri jedna
sta ni πta za bilj ni i æi votinj
ski svi jet, tlo, hi dro lo πke
pri li ke, ve ge ta ci ja, do bro
ra spo re applee ni vo do to ci kao
πto su Bo sut, Spa Ëva, Biapple, Breæni
ca Stu dva i dru ge r je Ëi ce
i pri toc i. Ka da pro ma tra mo
πum ski eko su stav kao sta ni πte
æi vo tinj skoga svi je ta, mo æe mo
ra zlu Ëi ti dva poj ma: πu ma kao
sta ni πte i sta blo kao sta ni πte.
Po dru Ëje obi lu je ve li kim lo viπtem
i uzga ja li πtem ko ji ovom
kra jo li ku po da ru je iznim nu
lje po tu. Upra vo ta lje po ta oËuva
ne pri ro de na ne ki je na Ëin
pro blem pri izbo ru lo ka ci je za
odla ga li πte ot pa da.
U go spo dar skoj je di ni ci
Ku njev ci, u πum skom predjelu
Ma Ëva uz ka nal Ba zjaπ, nedale
ko od Vin ko va ca, na zem ljiπtu
ko je ka ta star ski pri pa da
op Êi ni Priv la ka, na la zi se ve li ki
de po nij, od no sno odla ga li πte
ko mu nal nog ot pa da. O tom
odla ga li πtu, pro ble mi ma i
pri pre ma ma za sa na ci ju, na-
Ëel nik op Êi ne An tun GrËe viÊ
ka æe:
- Na ma je po zna to ka ko
je sme tli πte Ba zjaπ 1991. bilo
pre dvi applee no za priv re me no
odla ga nje gra appleev nog ot pada,
no s go di na ma je pre ra slo
u div lje odla ga li πte ra znog otpa
da. Na po je di nim mje sti ma
hrpe sme Êa pre la zi le su Ëak
15 do 20 me ta ra vi si ne, i to u
du æi ni vi πe od dva ki lo me tra
pa je ta kav tip odla ga li πta
bio svo jev rstan pre se dan u
Hrvat skoj. Mje πta ni Vu ko varsko-sri
jem ske æu pa ni je u to
vri je me bi li su na æa lo st su o-
Ëe ni s Do mo vin skim ra tom, a
po slje di ce rat nog ra za ra nja,
izme appleu osta log i ot pa d, tre balo
je neg dje zbri nu ti. Za brzi
i pri je ko po tre ban smje πtaj
sti hij ski je ko ri πte no ovo smetli
πte, jer ot pad ni ma te ri jal
ne kon tro li ra no se odla gao i
spa lji vao. S go di na ma, de po nij
je pre ra stao u div lje odla ga li πte
ra znog ot pa da, i to u bli zi ni πumskih
pov rπi na ©u ma ri je Vin kov ci.
Jef ti no, pri mi tiv no zbri nja va nje
ot pa da ili se biË no za di ra nje u
πu mu ima lo je traj ne po slje di ce
za æi vot na ovim pro sto ri ma. Dio
odla ga li πta go ri o je go to vo dese
tak go di na, ot pad se po la ko
uru πa vao u πu mu, a opa sno st
je pri je ti la i vo de nim to ko vi ma
ka na la Ba zjaπa i ri je ke Bo suta.
Ugro æe no je i uzga ja li πte div lja-
Ëi Ku njev ci na 1279 ha, u ko jem
se uzga ja je len lo pa tar, muf|on,
sr ne Êa div ljaË i div lje svi nje.
Na dle æne πu mar ske ekolo
πke slu æbe uvi dje le su da
taj divovski de po ni j zah ti je va
po seb nu skrb. Tra æi se po seb na
skrb zbog πu me, ri je ka, podzem
nih vo da, at mo sfe re i tla,
te zbog lju di ko ji ra de u πu mi.
Zbog ne po sred ne bli zi ne ur bane
sre di ne, Mi ni star s tvo za πti te
oko li πa i pro stor nog ure applee nja,
Po druË na je di ni ca Vu ko var, nakon
du go go di πnjih ra zgo vo ra s
Ëel nim lju di ma Æu pa ni je odluËili
su sa nirati odla ga li πte. Prvu etapu
ra do va (jed nu tre Êi nu) u sa naci
ji odla ga li πta ot pa da oba vi la je
Dan ska tvrtka Ram bol sa svo jim
dje lat ni ci ma i suv re me nim stroje
vi ma, a tro πko vi ra do va iπli su
na te ret dan ske Vla de. Na sta vak
ra do va, sve do pre dvi applee nog zatva
ra nja odla ga li πta 31. pro sin ca
2006., obav lja vin ko vaË ka tvrtka
Eurko sa svo jim dje lat ni ci ma
i naj suv re me ni jim me to da ma
ra da. Sred s tva za obav lje ne rado
ve osi gu rao je Fond za za πti tu
oko li πa i ener get sku uËin ko vitost
Za greb i Vu ko var sko-sri jemska
æu pa ni ja.
- Iz grad nja no vog odla galiπta
i za tva ra nje sa da πnjeg de poni
ja ri je πi li bi mno ge pro ble me,
po naj pri je eko lo πke - isti Ëe
na Ëel nik GrËe viÊ. Vu ko var skosri
jem ska æu pa ni ja za go di nu
da na tre ba ima ti le gal no iz graapplee
no odla ga li πte ko je udo volja
va svim sv jet skim kri te ri ji ma
i stan dar di ma. Na i me, jed na
ino zem na tvrtka veÊ je inve stira
la znatna sred s tva u ra zmi nira
nje no ve lo ka ci je, a u sklo pu
tog pro jek ta nu di re gi s tra ci ju
tvrtke na po dru Ëju od po seb ne
skrbi, za po πlja va nje 30 lju di i
po re zna da va nja ko ja osta ju
Æu pa ni ji.
OBRA ZO VAN JE I OBU »A VA NJE
©U MAR SKIH KA DRO VA
Ove go di ne
tre ba otpoËeti
pro jekt FO PER
Pot pi si va njem Me mo ran du ma o
ra zu mi je va nju, ove bi go di ne tre bao
otpoËeti FO PER pro jekt, u sklopu
kojega bi Re pu bli ka Fin ska i Eu rop ski
πu mar ski in sti tut tre ba li do ni ra ti
3,89 mi li juna eura u obra zo va nje
πu mar skih ka dro va u πu mar skoj
po li ti ci i eko no mi ji u zem lja ma
za pad no ga Bal ka na
i stoË noj Eu ro pi za na ci o nal na
go spo dar s tva te va æno st zna nosti
u cje lo kup nom po slu.
Pot pi si va njem spo ra zu ma
stran ke (πu mar ske in sti tu ci je) sugla
si le su se “sklo pi ti par tner s tvo
i dje lo va ti unu tar nje ga” radi op-
Êeg na pret ka u πu mar skoj zna nosti
i is tra æi va nju. U tu Êe se sv rhu
u ro ku od go di nu da na izra di ti
pro gram su rad nje u “obra zo vanju,
obu Ëa va nju i is tra æi va nju u
ci lju ra zvo ja πu mar ske po li ti ke i
eko no mi je u re gi ji”, ko ji Êe me appleu
osta lim obu hva ti ti mo guÊ no st
ra z mje ne stu de na ta, za jed niË ki
rad na ra zli Ëi tim pro jek ti ma, ra z-
mje nu in for ma ci ja itd.
S Me mo ran dumom su potpi
sa na i dva pro to ko la. U proto
ko lu 1. de fi ni ran je pro gram
obu Ëa va nja ko ji se sa sto ji od
Su di o ni ci
Su di o ni ci u FO PER pro jek tu ko ji su pot pi sa li Me mo ran dum jesu
Eu rop ski πu mar ski in sti tut, preko ko jeg se pro gram pro vo di,
te ©u mar ski in sti tut Ja s tre bar sko, ©u mar ski fa kul tet, Za greb,
©u mar ski fa kul tet, Be o grad, In sti tut za πu mar s tvo, Be o grad,
In sti tut za is tra æi va nje πu ma i pa πnja ka, Ti ra na, Fa kul tet πu marskih
zna no sti, Ti ra na, ©u mar ski fa kul tet, Sa ra je vo, ©u mar ski
fa kul tet, Ba nja Lu ka, ©u mar ski fa kul tet, Sko plje.
16
Broj 117 • rujan 2006.
HRVATSKE ©UME

3,89 mi li juna eura
u obra zo va nje
Pro jekt Obra zo va nja i is tra æiva
nja u ci lju ra zvo ja πu mar ske
po li ti ke i eko no mi je, FO PER
(Fo re st po licy and eco no mics
edu ca ti on and re sear ch) finan
ci ra Mi ni star s tvo vanj skih
po slo va Re pu bli ke Fin ske zajed
no s Eu rop skim πu mar skim
in sti tu tom (EFI). U Ëe ti ri go dine,
od 2005. do 2008., u progra
me obra zo va nja i ra zvo ja
πu mar s tva ovih ze ma lja oni
Êe be spov rat no ulo æi ti oko
3,89 mi li ju na eu ra. Od to ga
sa ma Fin ska oko 3,3 mi li ju na,
a EFI oko 600 ti su Êa.
Sa sto ji ne div ljih
ve li kih ma sli na
na oto ku Pa gu u
oko li ci Lu na
Ëudesna priroda
po sli je di plom skog stu di ja i progra
ma struË nog obu Ëa va nja,
dok se u pro to ko lu 2. pre ci zi ra
su rad nja u pro vo applee nju pro grama
“struË nog obu Ëa va nja iz
po dru Ëja πu mar ske po li ti ke i
eko no mi je”.
Prvi ci klus po sli je di plomskog
pro gra ma tre bao bi se
re a li zi ra ti u ra zdob lju 2006.-
2008. kroz “su rad nju πu mar skih
fa kul te ta u Be o gra du, Sa ra je vu
i Za gre bu”, ko ji su ob ve zni osigu
ra ti su dje lo va nje fa kul te ta
iz Ba nje Lu ke, Sko plja i Ti ra ne.
Fi nan ci ra nje to ga prvo ga ci klusa
osi gra va FO PER pro gram,
dok bi par tne ri za ev en tu al ni
dru gi ci klus (2008.-2010.) sred s-
tva tre ba li po tra æi ti iz dræav nih
i dru gih izvo ra. De talj no je
de fi ni ran na Ëin pro ved be posli
je di plom skog obra zo va nja
i za da ci sva kog od su di o ni ka
(npr. stu den ti bi po je dan se mestar
pro vo di li na sva kom od tri
fa kul te ta, be o grad skome, sa rajev
skome i za gre baË kome te u
Ëe tvrtom pi sa li ma gi star ski rad
na ma tiË nom fa kul te tu).
De talj no su na bro je ne uloge
par tne ra i u po sli je di plom skome
pro gra mu i u pro gra mu struËnog
obu Ëa va nja (or ga ni za to ri,
su rad ni ci, fi nan cij ska pi ta nja).
Sa stan ci stra na ka FO PER projek
ta odræa va ju se na i z mje niË no
u sva koj od ze ma lja su di o ni ca, a
je dan je, pro πle go di ne, odræan
i u Za gre bu gdje je do ma Êin bio
©u mar ski fa kul tet.
OKO LU NA
Ti suÊ ljet ne ma sli ne
Mje sta Lun i To varne le
na la ze se na krajnjem
sje ve ro za padnome
di je lu oto ka
Pa ga. Oko li ca tih na se lja, na pose
Lu na, ima ne πto je din s tve no
Ti suÊ ljet ne div lje
ma sli ne ra stu
na oskud nom
vap ne naË kom tlu
Ëega nema ni ti na jed nom
od na πih broj nih oto ka. To su
div lje ti suÊ ljet ne ma sli ne. Meappleu
tim, ono πto joπ viπe istiËe tu
je dinstve no st za πti Êe nih ma sli novih
sa sto ji na na Pa gu nji ho vo je
Piπe: dr. sc. Ra do van
Kranj Ëev, prof.
Foto: R. Kranj Ëev
oso bi to sta ni πte. Ma sli ne su
se odræa le na ta kvom sta ni πtu
ko je bi za mno ge na πe medi
te ran ske bilj ke bi lo po sve
ne prikladno. To je lju ti vapne
naË ki ka me njar na ko jem
osim tih sta ba la ma sli na ne
ra ste gotovo ni ka kvo dru go
ra sli nje. Ako po neg dje meappleu
πkra pa ma i ra ste po ko ji
bu sen ËiÊ ze le ni la, i on je u
te πkim æi vot nim okol no sti ma
jer je cio pro stor pod sna ænim
utje ca jem sto Ëa re nja, tj. ra z-
mjer no ve li kog bro ja ova ca
ko je, do slov ce, sva kod nev no
pro appleu sva ki ko ma diÊ tog
podruËja.
Ali i u ta kvom ne go stoljubi
vom oko li πu ogo lje loga
i pro su πe nog tla s tra go vima
crve ni ce, ispod ve li kih
kroπanja ma sli na i na malenim
osun Ëa nim sta ni πti ma,
ipak ra ste jed na ni ska bilj ka
traj ni ca. Nje zi nu si ste matsku
pri pad no st tek tre ba
utvrdi ti.
Broj 117 • rujan 2006.
HRVATSKE ©UME
17

zaπtiÊena priroda
Piπe: Ire na Dev ËiÊ-Bu zov
Foto: I. D. Buzov
Pro blem ot pa da te
min ski sum nji vo
po dru Ëje unu tar
jed nog di je la ove
πu me glav ni su ra zlog
sla be isko ri πte no sti
toga 380 ha ve li kog
kom plek sa.
©U MA MU SAP STAN
©u ma je ne za mje nji vi Ëim be nik za πti te
pri ro de, a u pri o ba lju i na oto ci ma
nje zi ne op Êe ko ri sne i estet ske fun kci je
po seb no su izra æe ne. ©u ma Mu sap stan
u za le appleu Za dra jed na je od ta kvih, a u
svo joj 70-go di πnjoj po vi je sti nje zi na je
re kre a tiv na, tu ri stiË ka i zdrav s tve na
fun kci ja bi la ne mjer lji va. Bi la je i osta la
ze le na oa za ko ju tre ba pom no Ëu va ti i
pa zi ti
©u ma Mu sap stan na lazi
se unu tar isto i me ne
go spo dar ske je di ni ce
ko jom go spo da ri ©u mari
ja Za dar. ©u ma je po dig nu ta
po πum lja va njem u razdoblju
1932. - 1936. go di ne, ka da se
Za dar s uæom oko li com na lazio
pod ta li jan skom vla sti. Podru
Ëje da na πnje go spo dar ske
je di ni ce Mu sap stan pri pa da lo
je di je lom Ita li ji, a di je lom Kralje
vi ni Ju go sla vi ji. Gra ni ca je
pro la zi la ot pri li ke sre di πnjim
di je lom πu me, a do da nas su
u pri bli æno jed na kom omje ru.
Od osta lih vrsta za stup lje ni su
crni bor te Ëem pres i ce dar ko ji
po ve Êa va ju estet sku vri jed no st
ove sa sto ji ne. Ka ko se sa sto ji na
aloh to ne crno go ri ce na la zi na
po dru Ëju ko je pri rod no pri pa da
za jed ni ci crni ke i crnog ja se na,
u po je di nim di je lo vi ma sa sto jine
u pod stoj noj eta æi do bro se
ra zvi ja au toh to na ve ge ta ci ja
te je za oËe ki va ti da Êe se dio
kul tu ra u bu duÊ no sti ob no vi ti
kao πu ma hra sta me dun ca odno
sno crni ke.
©u ma Mu sap stan po dig nu ta
je 1936. go di ne
Pro sje ke di je le πu mu na
kva dra te 600 x 600 m
©u ma Mu sap stan ze le na
vid lji ve stra æar ske sta ze ko ji ma
su pro la zi le gra niË ne pa tro le. Iz
tog vre me na osta li su sa Ëu va ni
osta ci zgra da ka ra u la i utvrappleene
obram be ne li ni je s bun ke rima
i be to ni ra nim ro vo vi ma ko ji
su po ka za li svo ju vri jed no st
i za vri je me Do mo vin skoga
ra ta. U doba ta li jan ske vla davi
ne za ovo po dru Ëje bi la je
or ga ni zi ra na πu mar ska slu æba u
obliku πum ske mi li ci je (Mi li zzia
fo re sta le), ko ja je vo di la brigu
o oËu va nju i nad zo ru toga podru
Ëja. Do da nas sa stav πu me
ni je se puno mi je njao, uglavnom
je to aloh to na crngo ri ca,
jed na od naj ve Êih i naj bo lje
sa Ëu va nih na Ja dra nu. Sa stav
kul tu re ve Êi nom je mje πo vit,
naj Ëe πÊe na la zi mo smje su alepskoga,
pri mor skog bo ra i pi ni je
Na po dru Ëju ci je le Dal maci
je op Êe ko ri sne fun kci je πu ma
vi πe s tru ko nad ma πu ju vri jednost
drvne za li he. Za ra zli ku od
pro πlih vre me na ka da je glav ni
ra zlog go spo da re nja πu mom bila
sje Ëa drva za ogrjev ili gra appleu,
da nas se uvi applea ju i dru ge ko ri sti
od no sno vri jed no sti πu me osobi
to na po dru Ëju Sredozemlja.
©um ske bi o ce no ze Sredozemlja
osjet lji vi su eko su sta vi izra zi to
bo ga ti flo rom i fa u nom. Vi πe s-
tru ku ko ri st πu me glede za πti te
tla od ero zi je, utje ca ja na vod ni
re æim, kli mu, fa u nu i div ljaË,
vi πe i ni je po treb no na gla πava
ti. Re kre a tiv na, tu ri stiË ka i
zdrav s tve na fun kci ja πu me za
tu ri stiË ke zem lje u ka kve se
sv rsta va mo osobito je va æna.
Do volj no go vo ri Ëi nje ni ca da se
Po æar 2004. uni πtio je dio πu me
18
Broj 117 • rujan 2006.
HRVATSKE ©UME

npr. u ©pa njol skoj za ho tel ske
so be s po gle dom na πu mu ili
park pla Êa vi πa ci je na ne go li za
one ko je ne omo gu Êu ju ta kav
estet ski do æiv ljaj. Na grËkom
oto ku Kre ti πu me su do te mjere
po sje Ëe ne i uni πte ne da se
da nas oto Ëa ni mo gu po hva li ti s
dvi je izo li ra ne kul tu re πu ma palmi,
od ko jih se jed na po sje Êu je
kao tu ri stiË ka atrak ci ja (mje sto
Vai). Zbog ja kih bu ji ca ko je se
jav lja ju sva ke go di ne, dio Kre te
odla zi u mo re te je otok sva ke
go di ne za nekoliko cen ti metara
ma nji i ne pov rat no to ne.
Pro ma tra ju Êi kra jo braz Ita li je
i GrËke iz zra ka, vi de se ze le na
po lja, ali isto ta ko i goleme
pov rπi ne pla ni na iz bra zda nih
vo do de ri na ma gdje je osta lo
vrlo ma lo πu ma. Ia ko su ove civi
li za ci je iza se be osta vi le ne procje
nji ve kul tur ne vri jed no sti, ne
mo æe mo re Êi da su bu du Êim
ge ne ra ci ja ma u na sli je applee ostavi
le i πum ska bla ga. ©u ma je neza
mje nji vi dio u za πti ti pri ro de
na svim ge o lo πkim i pe do lo πkim
po dlo ga ma i u svim kli mat skim
pri li ka ma, ali na oto ci ma i u
pri o ba lju nje zi na je op Êe ko risna
i estet ska fun kci ja po seb no
izra æe na. Svi objek ti na ja dransko-krπkome
po dru Ëju, bi lo da
su u slu æbi zaπti te pri ro de ili
Crni ka se ra zvi ja
kao au toh to na
ve ge ta ci ja
je oa za u za le appleu Za dra
tu ri stiË ki objek ti, ve za ni su uz
πu mu i nje zi ne fun kci je.
©u ma Mu sap stan na zapad
nom ula zu u grad Za dar
istin ska je ze le na oa za i mje sto
ide al no za πet nju, od mor i rekre
a ci ju. Una toË to me, ma lo
ko ji Za dra nin za nju zna, a joπ
ma nji broj njih do la zi uæi va ti
u njezi nim lje po ta ma. Ri jet ki
po sje ti te lji ko ji ova mo za la ze
uglav nom su “sav je sni” gra appleani
ko ji do la ze isto va ri ti krup ni,
gra applee vin ski i ini ot pad ko ji
uma nju je tu ri stiË ku lje po tu njiho
vih apar tman skih zda nja, ne
ra Ëu na ju Êi s ti me da Êe tu ri sti
u po tra zi za πet njom ili bici klizmom
kroz pri ro du na i Êi i na
hrpe sme Êa te za u vi jek nestati
u smjeru ne ke dru ge tu ri stiË ke
de sti na ci je. ©u ma ri ja Za dar
sva ke go di ne u su rad nji s »i sto-
Êom pro vo di ak ci je ukla nja nja
krup nog ot pa da iz ove iznim no
li je pe πu me, no na æa lo st ta kve
hva le vri jed ne ak ci je ni su do voljne
ka ko bi se za u vi jek ri je πio
pro blem odla ga nja ot pa da u
na πim πu ma ma. Pro blem ot pada
te min ski sum nji vo po dru Ëje
unu tar jed nog di je la ove πu me
glav ni su ra zlog sla be isko riπte
no sti toga 380 ha ve li kog
kom plek sa. Ka ko je πu ma Musap
stan po dije lje na pro sje kama
u pra vil ne kva dra te du æi ne
stra ni ca 700 m, mo guÊ no sti za
ko ri πte nje ovog pro stora u tu ristiË
ko-re kre a tiv ne sv rhe do i sta
su ve li ke i bez pre tje ra nih finan
cij skih ula ga nja: trim sta ze,
bi ci kli stiËke sta ze, ure applee nje odmo
ri πta te u edu ka tiv ne sv rhe,
npr. izra dba pouË ne sta ze s
istak nu tim vrsta ma drve Êa i
bi lja te pa no i ma ko ji bi educi
ra li po sje ti te lje o πum skim
bi o ce no za ma, osjet lji vo sti
πum skog eko su sta va, æi vo tinja
ma u πu mi, opa sno sti ma
od po æa ra, itd. Zbog svo je
iznim ne lje po te mno gi smatra
ju ka ko bi πu ma Mu sapstan
tre ba la ima ti vi πi stu panj
za πti te, kao npr. park-πu ma,
te da bi se ta da mo æda viπe
ko ri sti la i po sje Êi va la, a
moæda po sta la i omi lje no
izle ti πte gra applea na kao πto je
to park-πuma Go lu bi njak kod
Del ni ca. Do ta da, ovaj re lativ
no ma li kom pleks tre ba
pod sva ku ci je nu za πti titi za
Ëov je ka, ali i od Ëov je ka.
Broj 117 • rujan 2006.
HRVATSKE ©UME
19

KA KO ISKO RI STI TI SUN »E VU ENER GI JU I PRO I ZVO DI TI
ELEK TRI» NU ENER GI JU
Mi ro vi na od Sun ca
Piπe: Ivan Hrip ko
Foto: I. Hrip ko
Sv je tlo da na na ma je lju di ma ko ji bismo
ga htje li uhva ti ti, upreg nu ti u svo ju
“ener get sku bi lan cu”, ne po u zdan
par tner. Na rav no, ako pro blem gle da mo -
jed no s tra no, ona ko ka ko su nas uËi li
pro i zvo applea Ëi elek triË ne ener gi je πa lju Êi
nam je, pro i zve de nu ge ne ra to ri ma
po kre ta nim na pa ru ili pri ti sak vo de nog
sla pa - æi ca ma. No s vre me nom se i
teh no lo gi je mije nja ju! Pro ma tra ju Êi
go di na ma sve ve Êi broj za ljub ljenika u
be s plat nu ener gi ju ko ju nam mi li jar da ma
go di na πa lje, od jutra do mra ka, uæa re na
lop ta ko ju zo ve mo Sun cem, do πao sam
do la iË kih spo zna ja i mi slim da je do πlo
vri je me da ih se ob javi
Vri je me u ko je mu smo
be z bri æno (Ëe sto ne razum
no) crpi li re sur se
tla po ko jem ho da mo,
Ëi ste vo de ko ju pri je sve ga
pi je mo i sv je æeg zra ka ko ji udiπe
mo, po la ko ali sigurno cu ri u
ne pov rat, ostavlja ju Êi nas s uniπte
nim imu ni te ti ma, ko je ni smo
u sta nju ob no vi ti, una toË sil nim
na sto ja nji ma da se sta bil ni ja
æi vot na stvar no st na applee u pi lu lama,
inj ek ci ja ma, tret ma ni ma.
Ta k vu stvar no st ge ni ma, oËi to,
pre da je mo svo jim na sljed nici
ma ko ji po tom do æiv lja va ju
isto, sa mo u svo jim go di na ma,
ko je de set lje Êe - pri je. Do kaz:
sve mla applei bo le sni ci u sve nedjelotvorni
jim bol ni ca ma.
Sve mla applea go di πta oznaËe na
na kri æe vi ma onih ko ji ta kav
tip “ci vi li za ci je” ni su iz dræa li.
Zak lju Ëak se na me Êe sam; re z-
ba re Êi po pri ro di pin ce ta ma,
no æe vi ma, lo pa ta ma, ba ge rima,
umje sto da æi vi mo u skladu
s njom, iza zva li smo re ak ci ju.
Uzro ci uvijek re zul ti ra ju po sljedi
com. Ma ko li ko za tva ra li oËi
izgo va ra ju Êi se po tre ba ma, moguÊ
no sti ma da se isko ri sti po stoje
Êe, lju di ma ko ji ne mo gu bi ti
glad ni i u hlad nom, slu æe Êi se
pri tom ri je Ëi ma, sim po zi ji ma,
kon gre si ma u ko ji ma na stu pa ju
au to ri te ti - pri ro da od go va ra
taj fu ni ma nad moÊ nih sna ga,
vru Êi na ma u ko ji ma Sun ce izvla
Ëi vo du iz tla, a na po lo vi ma
to pi vje kov ni led. Sve to mi jenja
uv je te pri rod nog ra zvo ja
pa umje sto zna nih nam bi Êa,
ra stu stvo re nja izv rnu tih oso bina.
Zna no st, Ëini se, ra zu mi je
de ta lje, ali joj cje li na - izmi Ëe!
I to zbog sve ve Êe ljud ske pohle
pe ko ju vi πe sa mi ne zna mo
za u sta vi ti.
No izlaz po sto ji! Mo æe ga
se na Êi na In ter ne tu sa mo ako
se ho Êe. Jav ni me di ji o to me
πu te, osim ako nije rijeË o “senza
ci ja ma” pe ri fer nog ti pa. To
sta nje “do bro or ga ni zi ra nog
ka o sa” pla ti t Êe mo - sve kra Êim
æi vo tom. Sun ce nas mo æe uni πtiti,
ali i - spa si ti. Evo ka ko!
»i ta vu pri Ëu tre ba za sva ko
mje sto na Sje ver noj po lut ki
Zem lje po Ëe ti na dan 21. prosin
ca u go di ni. Mo æe i de se tak
da na prije a i posli je. Tih su
da tu ma da ni naj kra Êi, a no Êi
20
Broj 117 • rujan 2006.
HRVATSKE ©UME

naj du lje. Upra vo tih da na,
ka da Sun ce ispo ru Ëu je na naπ
dio po lut ke, zbog ne po volj no
nag nu te Zem ljine osi i zbog
nje zi ne elip sa ste pu ta nje oko
svo je zvi je zde, kra Êe i ne πto
sla bi je svo je zra ke (na rod ka æe
“ko se”) na pov rπi nu Sje ver ne
po lut ke, tre ba, s po mo Êu jedne
fo to na pon ske plo Ëe, a to
su plo Ëe ko je upi ja ju sv je tlo st
da na bio on sun Ëan ili obla Ëan,
izra Ëu na ti ko li Ëi nu fo to na ponskih
plo Ëa kako bi se do bio
op ti ma lan broj po treb nih solar
nih pre tvor ni ka za osnov ne
po tre be ku Êan s tava, tvor ni ca u
sv je tlo sno naj te æim uv je ti ma...
Na rav no, πto su pre tvor ni ci
osjet lji vi ji na sv je tlo - tre ba t
Êe ih ma nje.
Za hva lju ju Êi po tre ba ma za
sve mir ska is tra æi va nja, ra zvi jene
su no ve teh no lo gi je (umjesto
amor fnih - kri sta li niË ne) u
pro i zvod nji fo to pre tvor ni ka,
ko je su u sta nju na istoj kva dratu
ri plo Ëe pro i zve sti i do 200
va ta isto s mjer ne stru je. Plo Ëe
po sta ju sve osjet lji vi je, i sve
us pje πni je “izv la Ëe” stru ju iz
oblaË nih da na, a to Êe re Êi da
de set se rij ski po ve za nih plo Ëa
po 200 va ta pri op ti mal nim
uv je ti ma in so la ci je (Sun Ëe vo
zra Ëe nje sre di nom lje ta za
ve dra da na) mo gu pro i zve sti
pu na DVA ki lo va ta elek triË ne
ener gi je ko jom se vla snik mo æe
tro ja ko slu æi ti...
Pri sta bil noj me te o ro loπkoj
si tu a ci ji mo gu “fi la ti” (uz
po moÊ tran sfor ma tor skih ureapplea
ja ko je pro i zvo di i do ma Êa,
po gla vi to, obrtniË ka in du s tri ja)
sva tro πi la u sta ni πtu ko ja zah tije
va ju do dva ki lo va ta stru je, ili
pak pu ni ti vla sti tu aku mu la torsku
sta ni cu - smje πte nu u po drumu
ili za πti Êe nu na bal ko nu ili,
a to je i na je le gan tni je, pre da ti
svu Sun cem pro i zve de nu elektriË
nu ener gi ju mre æi HEP-a, a
tro πi ti stru ju iz nji ho ve pro i zvodnje,
ka ko to dvi je go di ne, ve zan
pro i zvo appleaË kim ugo vo rom, ra di
dok tor znanosti, in æe njer Lju bomir
Maj dan dæiÊ u Ka va nji noj
14 u na se lju ©pan sko - usred
Za gre ba. Ili ka ko to veÊ go dina
ma ra de i u “Uje di nje nim
Eu ro pa ma” ka mo ta ko æe sto ko
teæi mo. Na rav no, pe ri o diË no se
ra Ëu ni pre bi ja ju, pa a ko smo
po tro πi li stru je vi πe ne go πto
je “krov” pro i zveo, pla Êa mo
ra zli ku, a ako smo bi li πted lji vi,
HEP bi, kao πto se to i ra di u EU,
tre bao ra zli ku pla Êa ti na ma.
Ja sno je da ta k vi pro i zvo applea Ëi
stru je na, recimo, Hva ru ima ju
op ti mal ne πan se da i do je da nae
st mje se ci u go di ni “pe ru πa ju”
elek tro priv re du pod svo jim veÊ
po slo viË no ve drim pod neb ljem,
i ta ko stje Ëu pra vo na so larnu
pen zi ju. Ako nam HEP za
ki lo vat sat ispo ru Ëe ne stru je
na pla Êu je npr. 4 ku ne, on da
po tro πnja u de set sa ti istog ki lova
ta sto ji 40 ku na, ali ako pak
u de set sa ti mi na svo jem kro vu
pro i zve de mo isto ki lo vat na sat,
ta da bi se u naπ dæep mo ra lo sliti
tih 40 ku na. Kao u EU. Svo ta
se, u mje sec da na, za de set sa ti
so lar ne pro i zvod nje dnev no,
iz pet plo Ëa ko je u ide al nim
uv je ti ma da ju je dan ki lo vat
stru je, pe nje na 1200 ku na. Ako
na kro vu ima mo insta li ra nih,
kao dr. Maj dan dæiÊ, 7 ki lo va ta
pro i zvod nih ka pa ci te ta, on da
mje seË na do bit mo æe bi ti u opti
mal nim uv je ti ma 8400 ku na.
Svo ta se na rav no uma nju je za
po tro πe nu stru ju od Sun ca - za
vla sti te po tre be.
A ko na kro vu ima mo 20
ki lo va ta, ka pa ci te ta u in sta li ranim
plo Ëa ma, ta da je do bit bez
vla sti te po tro πnje pri 10-sat noj
pro i zvod nji i op ti mal noj in sola
ci ji 24.000 ku na mje seË no.
Ka ko Sun ce mo æe op ti mal no
pro i zvo di ti (10 sa ti dnev no) tek
u πe st ljet nih mje se ci, ispa da da
na Sun cu u ide al nim uv je ti ma
mo æe mo za ra di ti 144.000 ku na
πto, po dije lje no na 12 mje se ci u
go di ni, izno si i do 12.000 ku na
mje seË no, a to je i po da na πnjim
mje ri li ma iznim na mirovina! Pono
vno na po mi njem da je u ovoj
ra Ëu ni ci rijeË o op ti mal nim uv jeti
ma za so lar nu pro i zvod nju u
πe st naj sun Ëa ni jih mje se ci, od
ko je se po tom “mo ra” æiv je ti
i dru gih πe st mje se ci. Ka ko u
stvar no sti ni ka da ni je ta ko,
jer se i lje ti strmo gla vi ka kva
ci klo na ko ja za klo ni Sun ce i na
vi πe da na, ta da tro πi mo stru ju
iz aku mu la tor ske sta ni ce ili
jed no stav no od HEP-a ili iz gene
ra to ra pa izra Ëun op ti mal ne
do bi ti tre ba pri la go di ti me te o-
ro lo πkim ne vo lja ma. No “ni kad
ni bi lo da ne kak ni bi lo” pa Êe
opet gra nu ti Sun ce i po kre nu ti
- pro i zvod nju lo ve...
No ka ko pro i zvod ni kapaci
te ti i ko πta ju, ide mo izve sti
i tu “ma te ma ti ku”. Da nas kapa
ci te ti za je dan ki lo vat (pet
so lar nih plo Ëa od 200 va ta
sva ka, re gu la to ri pu nje nja,
mje ri la ula za i izla za stru je) u
EU stoje - 5000 eu ra. Za 10 kilo
va ta in sta li ra ne sna ge tre ba
iπËu pa ti iz dæe pa - 50.000 eu ra.
Za dva de set 100.000, ko li ko i za
ma lo bo lji BMW. Pritom tre ba
zna ti da je do da nas iz bro je no
viπe od 30 go di na ne pre kid nog
ra da prvih in sta li ra nih ka pa ci teta,
a sva je zgo da da su plo Ëe
Ma ko li ko za tva ra li
oËi izgo va ra ju Êi se
po tre ba ma, mo guÊ nosti
ma da se isko ri sti
po sto je Êe, lju di ma ko ji
ne mo gu bi ti glad ni i
u hlad nom, slu æe Êi se
pri tom ri je Ëi ma, sim pozi
ji ma, kon gre si ma u
ko ji ma na stu pa ju au tori
te ti - pri ro da od go vara
taj fu ni ma nad moÊnih
sna ga, vru Êi na ma
u ko ji ma Sun ce izv la Ëi
vo du iz tla, a na po lo vima
to pi vje kovni led.
Na kon de set go di na
ra da i ot pla Êe nog
kre di ta, sve πto
so la ri pro i zve du
posli je - osta je
vla sni ku. Sun ce ne ma
obi Ëaj sla ti ra Ëu ne za
svo je uslu ge sv je tla,
gri ja nja, osim ako ne
pre tje ra te u
- sun Ëa nju! Na taj
na Ëin, tek ro applee nog
unu ka mo æe mo
pre tvo ri ti u “pen zi Êa”.
Broj 117 • rujan 2006.
HRVATSKE ©UME
21

du gov jeË ne ko li ko i æi vot vlasni
ka a ko, narav no, ne do applee
do fi ziË kog uni πte nja plo Ëa.
U EU se to bo gat s tvo na krovo
vi ma πti ti - osi gu ra va ju Êim
or ga ni za ci ja ma.
Ako se dig ne kre dit
od 100.000 eu ra na de set
go di na kao i u Eu rop skoj
uni ji, gdje za ta kav pot hvat
mo æeπ do bi ti i po ti caj na
sred s tva, za vje ro va ti je, ako
i ka da uapplee mo u EU, da Êe i
u nas bi ti isto, ra ta bi (bez
ban kar skih na me ta) izno si la
833 eu ra mje seË no ili, ako za
1 eu ro mo ra mo da ti pribliæno
7,5 ku na, ra ta bi u ku na ma
izno si la 6247 - mje seË no. Meappleu
tim, tu ne tre ba izgu bi ti
iz vi da da se u πe st mje se ci
so lar ne pro i zvod nje stva ra
do ho dak za svih dva na e st
mje se ci u go di ni. Ka ko Sunce
si je i osta lih πe st mje se ci
u go di ni, ta ko appleer se mo æe
pro i zvo di ti stru ja. Isti na, ne
u op ti mal nim ko li Ëi na ma, ali
ako se i do bi je Ëe tvrti na od
ljet ne pro i zvod nje, gru bim
ra Ëu nom i do 2000 ku na mjeseË
no - ni je ma lo. Na rav no
da Êe zim ski mje se ci tu vrlo
ma lo pri do ni je ti (za to smo
i uze li 1/4 ka pa ci te ta), ali Êe
za to sun Ëa ni da ni u oæuj ku,
trav nju i po lo vi com svib nja,
te je se nji a i mno go ko ji zimski
mje se ci (ko lek to ri ma ni je
- hlad no), po go to vo na Ja dranu,
na pu ni ti, pa Ëak moæda
i pre pu ni ti tu kvo tu. Ako
se to i ne do go di - lje to Êe
ot pla Êi va ti kre dit, a sve ostalo
je io na ko - izv je sni vi πak.
Na kon de set go di na ra da i
ot pla Êe nog kre di ta, sve πto sola
ri pro i zve du posli je - osta je
vla sni ku. Sun ce ne ma obi Ëaj
sla ti ra Ëu ne za svo je uslu ge
sv je tla, gri ja nja, osim ako ne
pre tje ra te u - sun Ëa nju! Na
taj na Ëin, tek ro applee nog unu ka
mo æe mo pre tvo ri ti u “pen ziÊa”.
I dok HEP mo ra po prav lja ti
ge ne ra to re, elek triË nu mre æu,
pla Êa ti za po sle ni ke i tko zna
πto sve ne, mi mo æe mo vrtje ti
pal Ëe ve u sje ni ispod stre he,
dok na kro vu Sun ce - radi za
nas. Ima joπ jed na pred no st, a
ta je da ku Êan s tva ni ka da ne
osta ju bez na po na, bi lo da ga
do bi va ju od Sun ca, bi lo iz Suncem
“na fi la ne” aku mu la tor ske
ba te ri je ili iz HE P-o ve mre æe.
Mre æe su, i to se zna, osjet lji ve
na - pre ki de, bi lo to pri rod nim
ili ne pri rod nim na Ëi nom. U tak
vim okol no sti ma i, na rav no,
ako vaπ krov osta ne Ëi tav, sva
je zgo da da Êe od sva tri na Ëi na
- je dan fun kci o ni ra ti.
Na taj se na Ëin mo gu
izmi je ni ti i dru π tve ni od no si,
jer ra to ve za mje sto pod Suncem
ne bi tre ba lo vo di ti.
Naπ “so lar ni dok tor”, ka ko
vo lim na zi va ti pri ja te lja Maj dandæi
Êa, ne mo æe se na Ëu di ti svim
vrsta ma vla sti, ko je to pi ta nje
stal no gu ra ju ne sa mo pod
te pih, veÊ i u naj dub lju sje nu
ispod sa bor skih par ke ta. Sto ga,
za stup ni ci u Sa bo ru, iz gla saj te
πto pri je te do pun ske ak te za
in di vi du al nu pro i zvod nju struje,
ka ko bi na rod shva tio da
mu vla st dopuπta za ra applei va ti na
pro i zvod nji “elek tri ke” kao u
©pa njol skoj, Ita li ji, Nje maË koj,
pa i ta mo u smrznu toj Nor veπkoj
gdje Sun Ëe va zra ka sti æe
sa svim “ko so” pa ipak gri je i
svi je tli.
A mi Tre ba oti Êi u No vigrad
istar ski u “So la ris” ili kliknu
ti na: www.so la ris-no vi grad.
hr i upi ta ti ih za teh no lo πko
zdrav lje. Oni ko ji æi ve u Za grebu
mo gu do Êi do Ka va nji ne
uli ce 14 u ©pan skom pa sa ce ste
ra z gle da ti, a na pri lo æe nom
pa ne lu iznad ogra de i vi dje ti
ka ko Êe se usko ro mo ra ti æiv je ti
sa Sun cem.
U nas se zbog
de ko ra tiv nih
svoj sta va
uzga ja ju u
par ko vi ma i
na sa di ma,
po neg dje i
πu ma ma,
po je di ni stra ni
hra sto vi iz
istoË no ga di je la
Sje ver ne
Ame rike.
Me appleu nji ma je
naj po zna ti ji
crveni hra st
(Qu er cus rubra)
Od stra nih hra sto va koji
se u nas uzgaja ju u
par ko vi ma i na sa di ma,
po neg dje i u πu ma ma,
a pri pa da ju sek ci ji (po d ro du)
Er ytro ba la nus, sa znat nim brojem
vrsta iz istoË no ga di je la
Sje ver ne Ame ri ke, opi su je mo
crve ni, gri mi zni, Ëa mo li ki, vrboli
ki i lo vo ra sti hra st. Osnov na je
zna Ëaj ka ove sek ci je da su li sto vi
li sto pad ni ili zim ze le ni, la po vi ti
ili ne ra zdi je lje ni, a vrh li sta i
la po vi su bod lji ka vi. Za krælja li
sje me ni za me ci obiË no su na
vrhu plo da, a sje me ni je ovoj
(us plo applee) iznu tra dla kav. Æir dozri
je va u dru goj go di ni na kon
cvat nje. Lju ske ku pu le slo bod ne
su i pri le gle.
Crve ni hra st (Qu er cus rubra)
li sto pad na je vrsta s do
Hra st
40 m vi so kim sta blom, pro mjerom
de bla do 2 m te πi ro kom i
za ob lje nom kro πnjom. Ra s prosti
re se u istoË nom di je lu Sjever
ne Ame ri ke, se æu Êi da le ko
na sje ver u Ka na du, do 1000
m nad mor ske vi si ne. Ko ra debla
du go je vre me na glat ka.
Pu po vi su sit ni, ja jo li ki, crvenka
sto smeapplei i sjaj ni, uπi lje ni te
po kri ve ni mno π tvom ne znat no
izre zuc ka nih lju sa ka, ra spore
applee nih u ne ko li ko uzdu ænih
ni zo va. Vrπni pup je naj ve Êi,
okru æen s ne ko li ko po s tra nih
pu po va ra zli Ëi te ve li Ëi ne, ko so
ot klo nje nih od izboj ka. Mla di
izboj ci su ma sli na sto sme applei,
tanki, bri da sti, sjaj ni i go li.
Li stovi su krup ni, obrnu to ja joli
ki, na osno vi kli no li ki, du æi i
vi πe od 20 cm i 8-15 cm πi ro ki,
22
Broj 117 • rujan 2006.
HRVATSKE ©UME

mala enciklopedija πumarstva
Piπe: Ivi ca To miÊ
Fo to: Arhiv
Crve ni hra st (Qu er cus ru bra)
Li sto vi i æir
Sta blo
Gri mi zni hra st (Qu er cus coc ci nea)
Crve ni hra st do bro
uspi je va na sta ni πti ma
kit nja ko vo-gra bo ve
πu me, brdske bu ko ve
πu me te πu me ce ra i
sla du na.
o vi (Qu er cus) (3)
s oko 4 cm du gim pe telj ka ma.
Sa sva ke su stra ne 4 la pa odi jelje
na za o kru æe nim re ænje vi ma.
La po vi su uspo red nih ru bo va
i πi ri od re ænje va, na ru bu su
ori jet ko i oπ tro na zub lje ni, a
na vrhu fi no uπi lje ni. Ploj ka je
odo zgo tam no ze le na i sjaj na, a
odo zdo sv je tli ja, sa Ëu per ci ma
dla Ëi ca u ku to vi ma li snih æi la.
Li sta nje je ka sno, a li πÊe u je sen
mi je nja bo je, od na ran Ëa ste,
kar mi na ste do sme applee crve ne.
Æen ski cvje to vi smje πte ni su u
pa zu πci ma li sto va, po je di naËno
ili u pa ro vi ma. Cvat nja je
ti je kom svib nja. Æir je 2-3 cm
dug, 1-2 cm πi rok, s uπi lje nim
tje me nom i rav nom osno vom
(hi lu mom), s ko jom se na la zi u
ku pu li, crven ka sto sme applee bo je.
Ku pu la je plit ka, ta nju ra sta,
obra sla sjaj no sme appleim, go lim i
Ëvrsto pri le glim lju ska ma. Dozri
je va dru ge go di ne na kon
cvat nje.
De ko ra tiv na vrsta brzoga
ra sta - Crve ni hra st u mlado
sti pri ra πÊu je vrlo in ten ziv no,
bræe od lu ænja ka i kit nja ka pa,
pri mje ri ce, veÊ sa πest go di na
na ra ste 6 m i vi πe, no ka sni ji
je ra st uspo ren. Vrsta je sv je tla
(he li o fit), a zah tje vi na tlo ni æi
su ne go li u lu ænja ka i kit nja ka.
Za sje nu bo lje pod no si od do ma-
Êih hra sto va, no osjet ljiv je na
ra ne i ka sne mra ze ve. Uspi je va
i na vrlo si ro ma πnim tli ma ko ja
mo gu bi ti i ki se la, no iz bje gava
vap ne nac, a ne od go va ra ju
mu ni su ha tla. Vo li pje sko vi tu
ilo va Ëu, po se bi ce ako je sv je æa,
ali ne pod no si stag ni ra ju Êe i
po plav ne vo de. Uop Êe, la ko
se pri la go applea va kli mat skim i
te ren skim uv je ti ma. Do bre je
izda naË ke sna ge, ali u uspo redbi
s na πim hra sto vi ma ima drvo
sla bi je kva li te te te do æi vi ma nju
sta ro st. Do bro uspi je va na sta niπti
ma πu me kit nja ka i obiË no ga
gra ba, brdske bu ko ve πu me te
πu me ce ra i sla du na. U smje si s
bo rom upo treb lja va se za osniva
nje pret kul tu ra na vri πti na ma
i bu jad ni ca ma. U Hrvat skoj se, i
πi rom Eu ro pe, pre te æi to uzga ja
kao de ko ra tiv na vrsta brzo ga
ra sta, s po zna tim va ri je te tom
ma xi ma.
Gri mi zni hra st (Qu er cus
coc ci nea) li sto pad no je drvo
ko je na ra ste u vi si nu do 25 m,
a u deb lji nu do 1 m. Mla di izbojci
su go li, ze le no sme applei, sjaj ni
Broj 117 • rujan 2006.
HRVATSKE ©UME
23

U na πim se pri mor skim
kra je vi ma mo gu kao
ukra sno par kov no
drve Êe uzga ja ti
por tu gal ski, ka nar ski i
pi re nej ski hra st, vrste
ko je uspi je va ju na
sv je æim i bo ljim tli ma
te za πti Êe nim
po lo æa ji ma.
»a mo li ki hra st
(Qu er cus pa lu s tris)
Lo vo ra sti hra st
(Qu er cus im bri ca ria)
i po su ti sv je tli jim len ti ce la ma.
Pu po vi su ve li ki, tu po uπi lje ni,
spi ral no ra spo re applee ni, ja ja sti do
sto æa sti, po kri ve ni ve Êim bro jem
lju sa ka, po re da nih u vi πe uzduænih
ni zo va. Lju ske pu po va su
go le, sjaj ne, crven ka sto sme applee,
tam ni jih ru bo va, a gor nje pri
vrhu pu pa su ne znat no dla ka ve.
Vrπni (ter mi nal ni) pup ve Êi je
od po s tra nih, gu sto je okru æen
s po s tra nim pu po vi ma ra zli Ëi te
ve li Ëi ne, ko ji su ma lo ot klo nje ni
od izboj ka. Li sto vi su du bo ko
izre za ni, s obje stra ne sjaj ni, dugi
10-17 cm, ja ja sta obli ka, s 5-9
okru gla sto ili po lu o kru gla sto zaob
lje nih re ænje va te oπ tro uπi ljenih
zu ba ca na la po vi ma, ko ji su
uæi od re ænje va. Osno va li sta je
rav na ili kli na sta. Æir je crven kasto
smeapple, iz bra zdan, dug do 2,5
cm, ne ri jet ko s kon cen triË nim
kru go vi ma bli zu vrha. Do la zi po
1-2 za jed no, smje πten do po lo vice
u ku pu li. Ovaj hra st naj bo lje
ra ste na su hom, pje sko vi tom
tlu, a ot po ran je pre ma mra ze vima.
Zbog li je pe je sen ske crve ne
bo je li πÊa, uzga ja se u nas i na
eu rop skom kon ti nen tu kao deko
ra tiv na vrsta.
»a mo li ki hra st (Qu er cus
pa lu s tris) na ra ste u vi si nu 20-40
m, a po stig ne pro mjer do 1 m.
Li sto pad no je drvo πi ro ko kugla
ste kro πnje, rav na i du gaË ka
de bla. Ko ra je si vo sme applea i dugo
glat ka, a ko ri jen ski su stav
pli Êi ne go kod mno gih dru gih
hra sto va. Izboj ci su tan ki i otklo
nje ni, tam no ze len ka sto smeapplei,
uæli jeb lje ni, go li i po su ti
sv je tli jim len ti ce la ma. Pu po vi
su sit ni, ja ja sti do sto æa sti, tu po
uπi lje ni, po kri ve ni mno π tvom
lju sak a ra z mje πte nih u ne koli
ko uzdu ænih ni zo va. Lju ske
pu po va svi je tlo sme applee su do
crven ka sto sme applee, go le, sjajne,
sa sit no trpa vi Ëa sto-dlaka
vim ru bom. Vrπni je pup
ve Êi od po s tra nih, ko ji su
gu sto ra spo re applee ni i ra zli Ëi to
ve li ki te izra zi to ot klo nje ni
od izboj ka. Li sto vi su 8-12
cm du gi, obrnu to ja jo li ki, dubo
ko i ne pra vil no ure za ni, sa
7-9 kli no li kih re ænje va i oπ tro
uπi lje nih zu ba ca na la po vima.
Osno va li sta je rav na do
πi ro ko kli na sta. Li sto vi su odozgo
sv ije tlo zeleni i sjaj ni, a
odo zdo bli je di i sa Ëu per cima
Por tu gal ski hra st (Qu er cus lu si ta ni ca)
Ka nar ski hra st (Qu er cus ca na ri en sis)
Vrbo li ki hra st (Qu er cus phel los)
dla Ëi ca u pazu πcu li snih æi la. U
je sen je li πÊe crve no. Æi re vi su
svi je tlo sme applei, okru gla sti, ne rijet
ko iz bra zda ni, po je di naË ni
ili po vi πe za jed no, du gi oko 1,5
cm. Sa mo osno vom le æe u ta njura
stoj ku pu li, Ëi je su lju ske pri legle,
tam no crve ne i dla ka ve. Æir
do zri je va u je sen dru ge go di ne
na kon cvat nje. »a mo li ki hra st
ra ste na du bo kim tli ma, uz ri jeke
i je ze ra, pa i na mo Ëvar nim
te re ni ma. Ot po ran je pre ma
mra ze vi ma i grad skom zra ku.
Vrbo li ki hra st (Qu er cus
phel los) li sto pad no je drvo viso
ko 25-30 m, pro mje ra do 120
cm. Li st je li ne ar no lan ce ta st,
dug 5-8 cm, πi rok 0,8-2,5 cm, s
ci je lim, a ri jet ko s po ne πto nazub
lje nim ru bom. Na li cu je gol,
na na li Ëju ta ko appleer gol ili ri jet ko
si vo dla kav. Æir je dug do 1 cm.
Lo vo ra sti hra st (Qu er cus
im bri ca ria) na ra ste u vi si nu do
20 m. Li st to ga li sto pad nog
drve ta du gu lja sto je lan ce ta st
do du gu lja sto obrnu to ja jo lik,
du æi je i πi ri od vrbo li ko ga hrasta.
Odo zgo je sja jan i tam noze
len, odo zdo blje applei ili smeapple i
dla kav. Æir je dug 0,8-1,3 cm.
U na πim se pri mor skim
kra je vi ma mo gu kao ukrasno
par kov no drve Êe uzgaja
ti po lu zim ze le ne vrste
por tu gal ski hra st (Qu er cus
lu si ta ni ca), ko je mu je sta niπte
©pa njol ska i Por tu gal,
i ka nar ski hra st (Qu er cus
ca na ri en sis), ko ji do la zi u
©pa njol skoj, sje ver noj Afri ci
i na Ka nar skome oto Ëju, te
pi re nej ski hra st (Qu er cus
pyre na i ca), li sto pad no drvo
za pad no ga di je la ju æne Euro
pe. Uspi je va ju na sv je æim
i bo ljim tli ma te za πti Êe nim
po lo æa ji ma. Ti je kom ljet nih
su πa po treb no ih je Ëe πÊe osv
je æa va ti za li je va njem.
24
Broj 117 • rujan 2006.
HRVATSKE ©UME

zaπtiÊene biljne vrste
Piπe: Ivi ca To miÊ
Fo to: Park prirode Papuk
Kavkaski
divokozjak
(Doronicum
orientale)
Ova ri jet ka vrsta na πe flo re do la zi u
πu ma ma brdskog i pla nin sko ga
po ja sa, Ëe sto na stje no vi toj po dlo zi i
me appleu grmljem. U nas je na la zi mo na
Me dved ni ci, Psu nju i Po æe πkoj go ri
Kav ka ski di vo ko zjak (Doro
ni cum ori en tale) ze ljasta
je traj ni ca iz po ro di ce
gla vo Ëi ka (Aste ra ce ae;
Com po si tae). Ra s pro s tra nje na
je na Bal kan skom po lu o to ku, u
ju ænoj Ita li ji, Ma applear skoj, Ru munjskoj,
Ma loj Azi ji, na Kav ka zu i u
Si ri ji. Ima nad zem nu stab lji ku i
pod zem ni po da nak (ri zom), s
ra z gra nje nim pod zem nim vri jeæa
ma. Us prav na stab lji ka vi so ka
je 20-60 cm, u pod no æju vu na sto
dla ka va. Li sto vi su pri zem ni i
na du gim pe telj ka ma, sr co li ki i
πi ro ko ure za ni, na ru bu krat ko
na zub lje ni. Stab lji ku obu hva Êaju
1-2 oval na i sr ca sta li sta, a
na njezi nim vrπnim di je lo vi ma
ra zvi ja se uglav nom sa mo jed na
cvjet na gla vi ca, u pro mje ru 4-6
cm, s izra zi to zlat no æu tim je zi-
Ëa stim cvje to vi ma. Oni na vrhu
zav rπa va ju s 2-3 ne jed na ka zupca.
Li sti Êi cvjet nog ovo ja su po
obo du s trep lja ma te su kra Êi od
je zi Ëa stih cvje to va. Cvat nja je tije
kom trav nja i svib nja. Bilj ke se
ra zm no æa va ju plo do vi ma (ro πke
ili ahe ni ji), su him ne pu cav ci ma,
s jed nom sje men kom ko ja je Ëvrsto
sra sla s us plo appleem. No Ëe πÊe
je ve ge ta tiv no ra zm no æa va nje,
pod zem nim vri je æa ma.
Otrov no st bilj ke - Va æno
je istak nu ti ka ko su svi di je lo vi
bilj ke vrlo otrov ni za do ma Êe i
div lje æi vo ti nje, a sma tra se da
je otrov ni ja od au s trij sko ga divoko
zja ka. Do otro va nja do lazi
pre te æi to u pro lje Êe, po se bi ce
ako je pa πa oskud na. Otrov ne
tva ri ni su do volj no is tra æe ne, a
sliË ne su kao i kod ro da ko s tri πa
(Se ne cio).
Ugro æe na broj no st - Kav kaski
di vo ko zjak do la zi u πu ma ma
brdskog i pla nin sko ga po ja sa,
u ne kim aso ci ja ci ja ma sve ze
Os tryo-car pi ni on ori en ta lis, neri
jet ko na stje no vi toj po dlo zi i
me appleu grmljem. U Hrvat skoj je
na la zi mo na Me dved ni ci, Psunju,
Pa pu ku (La pjak) i Po æe πkoj
go ri. Ta je bilj ka ri jet ka i za πti Êena
vrsta na πe flo re, a zbog sje Ëe
πu ma i πi ka ra te bra nja, nje zina
se broj no st sma nju je. Zbog de kora
tiv nih svoj sta va, u hor ti kul tu ri
su uzgo je ne po seb ne odli ke.
Za ko nom o za πti ti pri ro de za πti-
Êe na je 10. lip nja 1958. na svim
pri rod nim na la zi πti ma.
De ko ra tiv na svoj s tva cvje to va
Li sto vi i cvje to vi
Za ko nom o za πti ti
pri ro de kav ka ski je
di vo ko zjak zaπti Êen
10. lip nja 1958.
na svim pri rod nim
na la zi πti ma.
Svi di je lo vi bilj ke vrlo
su otrov ni za do ma Êe
i div lje æi vo ti nje.
Broj 117 • rujan 2006.
HRVATSKE ©UME
25

povijest πumarstva
GORSKI KOTAR
Ream bu la ci ja
me applea u sta ra
vre me na
Tradicija ureappleivanja πuma
Ure applei va nje πu ma u Gor sko me ko ta ru po Ëe lo je joπ 1886. go di ne
i ota da se ova slu æba ti je kom svih po li tiË ko-ad mi ni s tra tiv nih i
or ga ni za cij skih pro mje na us tro ja πu mar s tva usav rπa va la
i pri mje nji va la no ve me to de i teh no lo gi je
1886. go di ne po Ëe tak
ure applei va nja
Do 1963. obav lje na
inven ta ri za ci ja drvne
ma se
Od 1974. pri mje na
ti po lo gi je u ure applei va nju
1981. za po Ëe ta izra dba
pe do lo πkih ka ra ta
1994. ra do vi na
di gi ta li za ci ji ka ra ta
Piπe: Vesna Pleπe
Fo to: Arhiv i B. Pleπe
lji πta i znaËajka ma sa sto ji na,
po seb no bilj nih za jed ni ca. U
pre bor nim sa sto ji na ma drvna
ma sa odre applei va la se to tal nom
klu pa æom, a u ma njoj mje ri pola
ga njem pri mje re nih pru ga.
U pri mor skim πu ma ma drvna
ma sa utvrapplei va na je oku lar nom
pro cje nom, a vr jed ni je bo ro ve
kul tu re su klu pi ra ne. Do 1963.
obav lje na je sva inven ta ri za ci ja
drvne ma se. Od 1969. do 1973.
izvrπe ne su i ra Ëun ske re vi zi je
osno va go spo da re nja, πto se
po ka za lo manj ka vim jer evi denci
je o po sje Ëe nim ma sa ma ni su
bi le do volj no toË ne.
Go di ne 1971. for mi ra se
i Odjel za ure applei va nje πu ma
del niË koga go spo dar s tva, a od
1974. da ti ra po Ëe tak pri mje ne
ti po lo gi je u ure applei va nju πu ma na
po dru Ëju ©G Del ni ce. Tak sa cij ski
ra do vi na dvi je ka rak te ri stiË ne
go spo dar ske je di ni ce (de fi nira
nje eko lo πko-go spo dar skih
ti po va, pro jek ti ra nje go spo darske
po dje le, utvrapplei va nje in ten zite
ta mje re nja, do pro jek ti ra nja
eta ta, πum sko-uzgoj nih ra do va
te de fi ni ra nja smjer ni ca i ci ljeva
go spo da re nja) ra applee ni su u
su rad nji sa ©u mar skim in sti tu-
Ure applei va nje πu ma na podru
Ëju del niË ke Upra ve
ima vrlo du gu tra di ciju,
od 1886. Glav ni cilj
uvi jek je bio da se du go roË nim
pla ni ra njem u πum skoj pro i zvodnji
osi gu ra po traj no st pri ho da,
odre appleen pri ra st i kva li te ta drvne
ma se. To je i osnov ni za da tak
svih do sad izra applee nih pla no va ili
osno va go spo da re nja.
U vri je me osni va nja ©umskoga
go spo dar s tva Del ni ce
1960., sve ra do ve na ure applei va nju
πu ma obavljala je Sek ci ja za
ure applei va nje πu ma u Ri je ci. Osim
izra dbe πum sko-go spo dar skih
osno va po dru Ëja, ra di le su se
i re a mu bla ci je me applea. Do kra ja
1960. go di ne ure applee no je 89.379
ha πu ma na po dru Ëju op Êi na
»a bar, Del ni ce, Ri je ka, Ma li
Lo πinj i Opa ti ja. Ne u re applee no je
bi lo samo oko 20.000 ha ma lov
ri jed nih ni skih πu ma i πi ka ra na
po dru Ëju Ri je ke i Opa ti je. Pov r-
πi na ko ja se ure applei va la bi la je
po di je lje na na 40 go spo dar skih
je di ni ca i 2155 odje la. Pro sjeË na
ve li Ëi na go spo dar ske je di ni ce
izno si la je 2200 ha, a pro sjeË na
pov rπi na odje la 40 ha. Odje li su
for mi ra ni pre ma obli ku zemtom.
Ti je kom iduÊih se go di na
udio In sti tu ta u izra dbi osno va
go spo da re nja sma nji vao. Na kraju
je Odjel za ure applei va nje πu ma
sa mo stal no obavljao sve ra do ve
ure applei va nja πu ma na osno va ma
ti po lo gi je. Po Ëet kom 1980. i
1981. za po Ëe te su i izra dbe pedo
lo πkih ka ra ta i fi to ce no lo πko
kar ti ra nje, ko je su bi le osno va
za izra dbu ti po lo πkih ka ra ta.
Do 1980. izra applee no je 12 osno va
go spo da re nja na temelju ti po logi
je. Ci je lo to vri je me bi la je i dalje
do bra su rad nja sa ©u mar skim
in sti tu tom u Ja s tre bar skome,
isti Ëe mr. sc. Bo ris Ple πe, ru ko vodi
telj Odje la za ure applei va nje πu ma
del niË ke po dru æni ce.
Za izra dbu osno va go spoda
re nja sa sto ji ne su bi le po dije
lje ne na go spo dar ske πu me,
πu me s po seb nom na mje nom i
za πtit ne πu me.
Se dam de se tih go di na proπloga
sto lje Êa po Ëi nju se izra appleiva
ti i dræav ne kar te u mje ri lu
1:5000, prvo za po dru Ëje sli va
ri je ke Ku pe, a posli je i za ci je lo
po dru Ëje ©G Del ni ce. Op se æni
ra do vi sni ma nja ci je log po dru Ëja
dov rπe ni su do pro lje Êa 1975., a
ti ska nje Ëe tve ro boj ne kar te do
26
Broj 117 • rujan 2006.
HRVATSKE ©UME

Go spodar ska je di ni ca Dle tvo
©u ma ri je Kla na
Ispi ti va nje Osno ve
go spo da re nja
πe zde se tih go di na
pro πloga sto lje Êa
stara stotinjak godina
Ko mi sij sko ispi ti va nje Osno ve go spo da re nja
kra ja 1980. Te su kar te posli je bile
po dlo ga za izra dbu go spo darskih
ka ra ta. Ka ko te kar te bez
ucrta va nja ka ta star skih pla no va
u osnov ne dræav ne kar te ni su
bi le do volj no pre ci zne, 1980.
poËelo je no vo sni ma nje go spodar
ske po dje le, a cjelokupno
sni ma nje go spo dar ske po dje le
i ukla pa nje u no vu dræav nu kartu
te ti ska nje za ci je lo po dru Ëje
del niË ke po dru æni ce dov rπe ni su
do kra ja 1990.
Od 1994. del niË ki ure appleiva
Ëi za po Ëe li su di gi ta li za ci ju
ka ra ta, te izra dbu Osno va na
osnovi GIS-teh no lo gi je. Prva
ta kva kar ta izra applee na je za GJ
Po dvo de njak ©u ma ri je Del ni ce.
Di gi ta li zi ran je i sloj ni plan, gospo
dar ska po dje la, ka ta star ske
Ëe sti ce, pu to vi i πum ske vla ke,
vo do to ci, a kar ti ra ni su i uzgojni
ra do vi. Kar to gra fi ja je po veza
na s nu me riË ko-tak sa cij skim
po da ci ma. Sve je to
snim lje no na di sku i
mo æe se um no æa va ti
s ra zno li kim po dloga
ma, te ma ma u neo
gra ni Ëe nom bro ju
pri mje ra ka.
Nekad se naj ve Êi
dio ra do va obav ljao
ruË no, a da nas se svi
obav lja ju uz po moÊ
ra Ëu na la, πto je jed nostav
ni je i bræe, go vo ri
Ple πe. Da je rijeË o
op se ænim ra do vi ma
go vo re i po da ci, jer
se na po dru Ëju del niË ke po druæni
ce dræav ne πu me pro sti ru
na 97.000 ha u 44 go spo dar ske
je di ni ce, dok se pri vat ne πu me
na la ze u 15 go spo dar skih je di nica
i za u zi ma ju 28.000 ha.
Osim izra dba osno va i progra
ma go spo da re nja za dræavne
i pri vat ne πu me izvo de se
i ge o det ski ra do vi sni ma nja
go spo dar ske po dje le, ob no ve
me applea, sre applei va nje imo vin skoprav
nih od no sa i sl.
Od ra do va u pro πloj go di ni
izv rπe ni su pri prem ni i te ren ski
ra do vi za GJ Su ho, Oπ trac, ukupne
pov rπi ne 6989 ha, zav rπni rado
vi u dræav nim πu ma ma GJ Jasle,
Vrπi ce, La zac, Po dvo de njak,
Rud nik, ukup ne pov rπi ne 6028
ha. Na prav lje ne su i izva nred ne
re vi zi je u dræav nim πu ma ma GJ
Pla tak, Mi let ka, ukup ne pov rπine
4556 ha, te go di πnji pla no vi
za GJ Su ho i Oπ trac.
Od ge o det skih ra do va izv rπena
je re am bu la ci ja me applea 18 km,
sre applei va nje imo vin sko-prav nih
od no sa, sni ma nje ka me no lo ma
za Upra ve πu ma po dru æni ce Senj
i Del ni ce, sni ma nje lo vaË kih ku-
Êa i osta lih obje ka ta.
Pri prem ni i te ren ski ra -
do vi u pri vat nim πu ma ma obavlje
ni su na ukup noj pov rπi ni od
6726 ha za go spo dar ske je di ni ce
Mrko palj , Fu æi ne, »a bar i Sve ta
Go ra, te zav rπni ra do vi u pri vatnim
πu ma ma u GJ Pe te ho vac,
pov rπi ne 2083 ha, isti Ëe Ple πe.
Ko mi si ja Mi ni star s tva po ljopriv
re de, πu mar s tva i vod noga
go spo dar s tva ispi ta la je re dovite
re vi zi je za GJ Ja sle, Vrπi ce, La zac,
Po dvo de njak te izva nred ne
re vi zi je za GJ Mi let ku i Pla tak
i go di πnje pla no ve za GJ Su ho
i Oπ trac.
Za po tre be re vi zi je ©um skogo
spo dar ske osno ve po dru Ëja
obra Ëu nat je drvni fond (sveden
na sta nje 1. si jeË nja 2006.),
prov je ra izv rπe nja eta ta i uzgojnih
ra do va po sljed njih go di na.
Obav lja ju se i ra do vi na eta ti ma
za πum sko-go spo dar sku osno vu
po dru Ëja, dov rπa va se osno va
go spo da re nja za GJ Su ho, program
za GJ Fu æi ne, te sre appleuju
imo vin sko-prav ni od no si.
U Odje lu za ure applei va nje πu ma
da nas ra di osam na e st lju di, πe st
πu mar skih in æenje ra, je dan ma gistar
zna no sti, je dan ge o det ski inæenjer,
dva ge o det ska teh ni Ëara
i osam πu mar skih tehni Ëa ra.
Se dam de se tih go di na
pro πloga sto lje Êa
po Ëi nju se izra applei va ti i
dræav ne kar te u mje ri lu
1:5000, prvo za
po dru Ëje sli va ri je ke
Ku pe, a poslije i za
ci je lo po dru Ëje
©G Del ni ce. Op se æno
sni ma nje ci je log
po dru Ëja dov rπe no je
do pro lje Êa 1975., a
ti skanje Ëe tve ro boj ne
kar te do kra ja 1980.
Te kar te bi le su posli je
po dlo ga za izra dbu
go spo dar skih ka ra ta.
Broj 117 • rujan 2006.
HRVATSKE ©UME
27

kopaËki rit
Piπe: mr. Dar ko Getz
Foto: D. Getz
Ce sta Ma ri je Te re zi je i
Jo si pa II. i mo st pre ko
Dra ve bi li su dov rπeni
1779. go di ne. Na li je voj
stra ni mo sta na la zio
se spo me nik visi ne
osam hva ti (Ëetiri iznad
zem lje i isto to li ko pod
zemljom). Na
spo me ni ku je me appleu
osta lim sta ja lo da je
na sto ja njem spo me nutih
vla da ra na kon Ëe ti ri
go di ne ra da sv la da na
si la vo de (po pla ve) i
da je ovaj ce stov ni put
na mi je njen trgo vi ni,
pro me tu i put ni ci ma.
Ka ko se ne kad ri ba ri lo
“Je ze ra” Ko paË kog ri ta
su eko lo πki ba re ko je
mo gu ima ti i za vid ne
du bi ne. Po ne ka su
“je ze ra” umjet na, kao
ona is pred crpnih
sta ni ca u Sta rom
Ti kve πu, Zlat noj Gre di
ili na Sa ka da πu. Je ze ro
Sa ka daπ vi πe je puta
mi je nja lo du bi nu i
pro stor.
©UM SKI RE VIR DRA VI CA, NE KAD I SAD
Na po dru Ëju Sta re bilj ske Dra ve kod se la Bi lja, u πum skom re vi ru
Dra vi ca, ko jim uprav lja ju Hrvat ske πu me, Po dru æni ca Osi jek, ti je kom
lip nja (5.-12. 6.) odræa no je Sv jet sko klup sko prven s tvo u pe ca nju
(WFC 2006. - Osi jek). To je pri li ka da se pri sje ti mo ne kih po vi je snih
do ga applea nja ve za nih za ovo po dru Ëje jer se, ma nje je po zna to, Dra vi ca
i Sta ra bilj ska Dra va na la ze u Par ku pri ro de Ko paË ki rit, ko ji je zbog
sple ta okol no sti bio po di je ljen na dva di je la, istoË ni (po plav ni),
za ko nom ime no van Po seb nim zo o lo πkim re zer va tom, i za pad ni
(za πti Êen od po pla ve na si pom Dra va - Du nav, 18 km), pro zvan od
πu ma ra Dra vi com
Dra vi ca je po vi je sno i
eko lo πki in te gral ni
dio Ko paË kog ri ta,
ko ji je do iz grad nje Tere
zi jan ske ce ste i na si pa 1779.
go di ne bio je din s tve ni pro stor.
Na kon iz grad nje ove ce ste na
na si pu i posli je grad nje æe ljezniË
ke pru ge (1869.) ta ko appleer
na na si pu, du nav sko-drav ska
inun da ci ja po di je lje na je na
dva di je la, spo me nu te Drav ske
ri to ve i Ko paË ki rit, ko ji se u 19.
sto lje Êu opi si vao pod ime nom
Ugao (ili tro kut) uto ka Dra ve
i Du na va.
Spo me ni mo da se u bli zi ni
Dra vi ce na la zio gla so vi ti drve ni
mo st Su lej ma na II. Ve li Ëan s tveno
ga (Di seg no del fa mo so Ponte
e for te zza di Essech, 1566.
god.) i rim ska ce sta (236. god.)
ko ju je opi sao Ka ta niÊ. Ne manje
za nim ljiv bio je i drve ni
28
Broj 117 • rujan 2006.
HRVATSKE ©UME

Sta ra bilj ska Dra va
sa sa mo ni klom
vrbo vom πu mom
©u ma EU-ame riË ke to po le
s nad s tre πni com, uz oba lu
na Dra vi ci...
mo st na Sta roj bilj skoj Dra vi
kod »in gi-lin gi-Ëar de.
Dra vi ca se na la zi sje ver no
od gra da Osi je ka, na pro sto ru
izme appleu na si pa Dra va - Du nav i
ce ste Osi jek - Bi lje.
Njezi ne vo de je din s tve ni su
dje liÊ bilj sko-ko pa Ëev sko ga hidro-eko
su sta va po ve za nog ustavom
Ko pa Ëe vo s Ko paË kim ri tom.
RijeË je o po dru Ëju vla ænih li va da,
ba ra, ka na la, “gre da”, ne pra vilno
iz mje πte nih u pro sto ru. Broj
bilj nih za jed ni ca ma nje je ili vi πe
iden ti Ëan Ko paË kome ri tu, uz manje
ra zli ke zbog po vi πe nja ko ta
te re na. Ta ko se na pred stav ni ke
otvo re nih vo da - lo po Ëe, lo kvanje,
pla vu ne, ra πce, mo Ëvar ne
lju ti Êe, na stav lja ju pre ma oba li
ba ra grpci, obli Êi, ro goz i trstika
ko ji Ëe sto za u zi maju i ve Êe
povrπi ne, osobi to oko Jan Ëi ri ta
i na po dru Ëju pre ma na si pu. Na
vla ænim li va da ma na Êi Êe mo uz
broj ne vrste πa πe va: vrbi cu, neza
bo ra vak, mo Ëvar nu pe ru ni ku,
æa bo Êun, iapplei rot, i dru ge vrste
bi lja ka. Rub no uz na sip i na poje
di nim gre da ma ra stu vrlo sta ra
sta bla crne i bi je le to po le, ali i
ru kom po dig nu te πu me eu ro a-
me riË kih to po la. Vrbo va sta bla
uz ne ka da πnji Se o ski pa πnjak kod
Ko pa Ëe va ko ri sti la su se u pro πlosti
za izra dbu ra zli Ëi tih pred me ta
od ple te no ga pru Êa, sto ga su nakon
vi πe go di πnjih sjeËa po pri mi la
iz gled ko ji pod sje Êa na Ëov je ka
sa πu ba rom. ©u ma ri ih na zi va ju
πu bar ci ma. Ve Êi dio πu ba ra ka
osu πio se na kon ka ta s tro fal ne
po pla ve 1965., a pre æiv je li su popri
mi li spe ci fi Ëan ha bi tus. Osim
πu ma vrba i to po la, mje sti miË no
se mo gu na Êi sa sto ji ne ja se na pa
Ëak i hra sta lu ænja ka.
Pre ma sta rom ri bar skom
ka ta s tru, Dra vi ca i nje zini vo doto
ci ad mi ni s tra tiv no pri pa da ju
Ko pa Ëko-bilj skom ri tu. U knji gama
Apa tin sko ga ri bar s tva, Sta ra
bilj ska Dra va (u 18.i 19. sto lje Êu
Belj sko je ze ro, “Bel lye”) pri pa dala
je ri bar skom re vi ru Ko pa Ëe vo
(4360 ha) za jed no s ri bo lov nim
lo ka li te ti ma Hor do vanj , »o nakut,
Sa ka daπ. Ne po sred no uz neka
da πnju go sti o ni cu »in gi-lin gi
Ëar da na la zi la se ri bar ska sta ni ca
Bi lje. Sve do 50-ih go di na u njoj
je bo ra vio Ëu var ri bo lo va, a povre
me no i ne ko li ko ri ba ra, jer su
se u vo di na la zi le bar ke i mre æe
- kre ve ti s ulov lje nom ri bom.
U vri je me po sto ja nja Vlaste
lin s tva obav ljao se tzv. jesen
ski lov ri be. Sta ri ji mje πta ni
opi su ju ga do ga applea jem ko ji bi
oku pio ci je lo se lo! Uz oba lu
Stare biljske Dra ve na πlo bi se
ju trom de se tak ri ba ra, uz njih
i πpa no vi, Ëu va ri ri bo lo va i se ljani.
Iz po ve Êega hra sto va Ëam ca
lap ta πa spu πta la bi se u vo du
du gaË ka mre æa (alov) ko jom bi
se luË no za hva tio dio pov rπi ne
vo de, a on da bi se Ëa mac i ri bari
us mje ri li pre ma oba li gdje bi
osta li za po Ëe li po te za ti gor nje i
do nje uæe ko ji ma su mre æe bi le
po ve za ne. Za sat vre me na, pone
ki pu t i du lje, ovi sno o du æi ni
Mre æa alov pri pa da
skupini pov la Ëe Êih
ri bo lov nih ala ta. Ko ri sti
se na za tvo re nim
vo da ma, na rib nja cima,
je ze ri ma, ba ra ma,
mrtvim ru kav ci ma i
sliËnim vo da ma.
Alo vima se naj Ëe πÊe
ri ba ri ti je kom je se ni i
zi me, ka da je ri ba
mir ni ja i krto æi (zi muje).
Du æi ne je pribliæno 700
oka, du bi ne (πi ri ne)
100-300 oka. Ve li Ëi na
oka je 27 mm.
Mre æa re ket pod sje Êa
na ogra du is ple te nu od
lje sko vih πi ba
po ve za nih div ljom
vi no vom lo zom u
ra zma ku od 2 co la
(1 col, pa lac, izno si 2,6
cm.). SliË na je ogra di
ple te noj od trsti ke.
Broj 117 • rujan 2006.
HRVATSKE ©UME
29

mre æe i pa nje va pod vo dom,
mre æa bi se pri vu kla oba li.
Od mno æi ne ri be vo da bi se
za pje ni la, po ne ke bi us pje le
isko Ëi ti iz mre æe. Za tim bi se
ulov lje na ri ba me re do vi ma
pre to var ila u ri bar ske bar ke,
a dio bi se ot pre mio u rin fu zi
pre ma Ri bar skoj sta ni ci Hulo
vo i da lje pre ma sa bir noj
po sta ji u Apa ti nu. Osim Biljsko
ga je ze ra, odlov lja va ne su
i dru ge ba re i je ze ra Bilj skog
ri ta do gra ni ce Vla ste lin s tva.
Belj sko je ze ro bi lo je po znato
po zna Ëaj nim ulo vi ma
πa ra na.
O tom rib nja ku pi πe
Jo seph Pa yer (1824.): “U
ne po sred noj bli zi ni ce ste prema
Osi je ku bi lo je iz gra applee no
spre mi πte ri be (ne ka vrsta ve-
Êeg rib nja ka-zi mov ni ka, op.
aut.). Izved bom je osob no
ru ko vo dio vi πi upra vi telj V.
Wit tman. Rib njak-zi mov nik
bio je du ga Ëak 175 hva ti (332
m), imao je isto to li ku du æi nu
obod ne ja me, te 200 hva ti
(380 m) du gaË ko ko ri to za ribu
kao i so li dan re ketz (vrsta
ogra de)...”
U jed nom struË nom ra du
o ri bar s tvu Du na va (Pin Ëir-
Crven Ëa nin,1965.) izme appleu
osta lo ga sto ji: “Po plav no podru
Ëje Ko paË ko-bilj sko ga ri ta
za pre ma pov rπi nu oko 9000
ha. Za slat ko vod no ri bar s tvo
otvo re nih vo da ima dvo s truko
zna Ëenje, jer da je rib lji
mlaapple i kon zum nu ri bu. Pri ma
vo du iz Du na va pre ko Hu lofo
ka, Du na fo ka, Ko vaË fo ka,
rje applee Re no fo ka. Ovaj zad nji
izla zi na Dra vu, jer se Ëi tav rit
na la zi u za mi πlje nom tro ku tu
izme appleu Du na va i Dra ve po Ëet
od uπÊa Dra ve. Kad vo do staj
Du na va po ra ste na 450 cm,
ci je lo je po dru Ëje pod vo dom.
Ri bo lov u Ko paË ko-bilj skome
ri tu bio je naj bo lji 1948. godi
ne i izno sio je 458.782 kg,
a naj sla bi ji 1950. ka da u ri tu
gotovo ni je bi lo vo de, a iznosio
je 67.780 kg.”
Belj sko je ze ro bi lo je ideal
no sta ni πte πa ra na, de veri
ke i dru ge bi je le ri be (jaz,
crven per ka, bo dor ka, ukli ja,
kru pa ti ca, ke se ga). Ri ba se ovdje
re do vi to mri je sti la. Spo meni
mo i ka nal Bar ba ru, Vo dar
Spor tsko-ri bo lov na sta za (gdje je odræan WFC)
(Va dar), broj ne la te ral ne ka na le
i ba re ko ji su se kod Me ca i Bi lja
uli je va li u Staru biljsku Dra vu.
Pre ma Staroj biljskoj Dra vi gravi
ti ra ju broj ni ka na li ve za ni s Maapplear
skom ba rom, ba rom Jan Ëi rit
i Aj zen gra ben (Ei sen gra ben) te
dru gim ne i me no va nim ba ra ma.
Te Ëe pre ma se lu Ko pa Ëe vu i kod
usta ve isto ga ime na uli je va se u
vo de je ze ra Sa ka daπa, od no sno
u Ko paË ki rit.
©por tsko-ri bo lov no zna-
Ëenje Dra vi ce kao ri bo lov nogo
spo dar ske vo de pre sta je
na kon iz grad nje na si pa Dra va
- Du nav, ka da je na si pom za pri je-
Ëe na po pla va, a ti me i mri je st gospo
dar ski vr jed ni je ri be. Na i me,
na usta vi Ko pa Ëe vo po stav lje na
je 1972. godine pre u ska re πet ka
kroz ko ju ni su mo gle pro Êi πa ranske
ma ti ce sprem ne za mri je st.
Osim to ga, vo do priv red ni ci su
za u ze li stav da je Dra vi ca re ten cijsko
po lje, od po seb ne va æno sti
u slu Ëa ju ne ke ne pre dvi di ve kata
s tro fal ne po pla ve. Uza sve to
umi je πa li su se i lo kal ni in te re si
ko ji su do pu sti li pre o ra va nje
i sad nju po ljo djel skih kul tu ra
na πum skim pro sje ka ma, di je lu
Se o sko ga pa πnja ka, Ma applear ske
ba re, Pav lo ve gre de. Prije toga
bi la su po sje Ëe na pra sta ra sta bla
crnih to po la i vrba u ko ji ma su
se za dræa va le div lje maË ke, kune
zla ti ce, zer da vi, ali i mno ge
vrste pti ca.
Una toË iz gra applee nom na sipu
ko ji je spri je Ëio do tok sv jeæe
vo de, Ko pa Ëko-bilj ski rit,
nje go ve ba re, trπËa ci, vrbo ve
πu me i πu mar ci za dræa li su do
da nas va ænu ulo gu u eko lo gi ji
æi vo ti nja, po seb no pti ca mo Ëvari
ca. Na vo di mo pri mjer na πih
ra ni jih is tra æi va nja i za pa æa nja
(1967.-1971.) ka da je uo Ëe no
da po je di nih go di na, za vri jeme
vi so kih vo do sta ja, ve Êi dio
div ljih pa ta ka iz sre di πnjega
di je la Ko paË ko ga ri ta (Bi je lo i
Ko paË ko je ze ro, Sar vaπ i Isinj bara),
gdje su im bi la pre plav lje na
gni je zda, se li u Dra vi cu i osni va
dru go le glo.
Za vri je me Do mo vin sko ga
ra ta, u Dra vi ci su se gni je zdi le
si ve div lje gu ske i crve nok lju ni
la bu do vi. Zbog min skih po lja
Dra vi ca je do bi la epi tet azil nog
po dru Ëja div ljih æi vo ti nja. U njoj
su pro na πli s klo ni πte je le ni, sr ne,
div lje svi nje i dru gi si sav ci.
Sta ra bilj ska Dra va je manje-vi
πe za tvo re na ri bo lov na
vo da. Ve za s Du na vom pre ko
usta ve Ko pa Ëe vo u ovom tre nutku
je ma nje vaæ na. OsjeË kim i
ba ranj skim πpor tskim ri bi Ëi ma
po zna ta je od dav ni ne. Bli zu je
Osi je ka, a asfal tna ce sta i bi ci klistiË
ka sta za osi gu ra va ju lak do lazak
do ove ri bo lov ne vo de. Ri be
ima re la tiv no do volj no, sva ke
go di ne ©por tsko ri bo lov no druπ
tvo Ka ras iz Bi lja ob nav lja fond
ri be do dat nim po rib lja va njem
(2-3 to ne). Uz ne za o bi la znu
ba bu πku (sre brno ga ka ra πa),
ov dje se mo gu na Êi joπ i πa ra ni,
πtu ke i dru ga ri jeË na ri ba.U novi
je vri je me ma nje je ba bu πke,
a sve vi πe au toh to ne bi je le ri be
(crven per ka, bo dor ka, ke se ga).
Ri ba se lo vi sen kom, blin ke rom,
ali po naj vi πe na pe ro.
Vla sniË ki od no si, pro stor ni
pla no vi - Stara biljska Dra va je
do 1966. go di ne bi la (ad mi ni s trativ
no) pod okri ljem L©G Je len.
©por tskim ri bo lov ci ma pre pu πtena
je Spo ra zu mom iz 1967.
Pri je Do mo vin sko ga ra ta, u
ra zmi πlja nji ma o Pro stor nom
pla nu Dra vi ca je bi la za mi πljena
di je lom bo ta niË kim vrtom, a
di je lom za ra zo no du i πpor tski
ri bo lov. Odlu kom biv πe ga Repu
bliË ko ga za vo da za za πti tu
pri ro de 1985. stav lje na je pod
priv re me nu za kon sku za πti tu sa
svim ogra ni Ëe nji ma πto se tiËe
isko ri πtava nja u po ljo djel ske
sv rhe, grad nje vi kend-ku Êa i
dru gih na mje na. Ne ko li ko go dina
posli je (1989./1990.), Jav no
po du ze Êe Hrvat ske πu me - Uprava
πu ma Osi jek i Po ljo priv red ni
kom bi nat Be lje s Od yssey De velop
ment li mi ted iz Ve li ke Bri ta nije
osni va ju po du ze Êe u mje πo vitom
vla sni π tvu radi fi nan ci ra nja
iz grad nje ho tel sko-re kre a cij skih
objeka ta za pru æa nje ra zli Ëitih
tu ri stiË kih uslu ga vi so ko ga
ran ga, prije svega na po dru Ëju
Ba ra nje. Me appleu osta lim, cilj im
je bio osni va nje Pa non sko ga
se la ne po sred no uz se lo Bi lje.
Izra applee na je Pre di nve sti cij ska
stu di ja Et no-na se lja “Pa non sko
se lo To po lik” s ur ba ni stiË kim
rje πe njem za o ba lja Stare biljske
Dra ve. Po dru Ëje Dra vi ce da nas
je ve Êim di je lom ne pri stu pa Ëan
pro stor zbog min skih po lja zao
sta lih iz Do mo vin sko ga ra ta,
πto se u eko lo πkom po gle du
po ka za lo ko ri snim za div lje æivo
ti nje ko je ugro æa va Ëov jek.
Na dru goj stra ni pro stor pre ma
ce sti Bi lje - Ko pa Ëe vo po stu pno
se ur ba ni zi ra (pri vat ni rib njak i
te nisko igra li πte, er ge la ko nja
za ja ha nje itd.). ©um skim zem ljiπtem
uprav lja ju Hrvat ske πu me,
di je lom Hrvat ske vo de (na si pi,
usta ve), Hrvat ske ce ste, lo vaËka
dru π tva Je len iz Ko pa Ëe va i
Sr njak iz Bi lja.
Zbog eko lo πko-go spo dar -
s tve ne i tu ri stiË ke ve ze s Ko paËkim
ri tom, Dra vi ca je pre dlo æena
za za kon sku za πti tu u ka tego
ri ji par ka pri ro de. Zah tjev
su pod ni je li Eko lo πko dru π tvo
OsjeË ki ze le ni i Udru ga eko lo gista
Osi je ka i Ba ra nje Flu vi us.
30
Broj 117 • rujan 2006.
HRVATSKE ©UME

zdravi æivot
Dr. Ivo Belan
Po sto ji li taj na - ili
vi πe njih - dugog i
zdra vog æi vota
To je pi ta nje bilo
postav lje no
skupini me di cin skih
struËnjaka i ov dje je
10 “no vih taj ni”, to
je st sav je ta,
ko je oni sma tra ju
naj va æni ji ma za
po sti za nje zdra vog i
du go traj nog æi vo ta
De set taj ni du gog i zdra vog æi vo ta
li st pe di ja tar Mat hews ka æe da
bo le st ne smi je ni kad bi ti “πtaka”
na ko ju Êe se net ko oslo ni ti,
osobito u dje tinj s tvu. Ako di je te
uvi di da mu “bi ti bo le stan”
pru æa mo guÊ no st ma ni pu la ci je
i kon tro le oko li ne, ono Êe na stavi
ti upo treb lja va ti to “oru applee” i
posli je kao odra sla oso ba. Bo lest
mo ra bi ti ne πto πto se mo ra svlada
ti. Ako to ni je ta ko, to je st
ako bo le st po sta je ko ri sna za
oso bu, sta nje te oso be ni kad se
ne Êe po bolj πa ti.
Osi gu raj te si do bar noÊ ni
san. Spa va nje je na jdjelotvorniji
na Ëin da se po stig ne onaj stupanj
od mo ra i osv je æe nja ko ji je
Fi ziË ke se te go be Ëini se ne ka ko
vi πe re spek ti ra ju ne go emo tiv ne
i Ëov jek se s nji ma lak πe no si.
Pre ma to me, mi iz bje ga va mo
su o Ëi ti se s onim u na ma i “prehla
di mo se”. Stres sam po se bi
ni ti je do bar, ni ti je loπ. Stres je
sa stav ni dio æi vo ta. Me appleu tim,
ono πto je va æno jest na Ëin kako
se pre ma nje mu od no si mo.
- Va lja na u Ëi ti ra zu mje ti na πe
vla sti te po je di naË ne stres-sig nale
i upo tri je bi ti te in for ma ci je
na kon s truk ti van na Ëin, umje sto
po ti snu ti ih neg dje unu tar se be
gdje se on da na la ze po put “tempi
ra ne bom be” - ka æe psi ho log
Fren den ber ger.
u sta ri joj do bi. Me appleu tim, u
ljud skom dru π tvu taj je na gon
Ëe sto sprijeËen. Pre ko mjer no
i pre Ëe sto one mo gu Êa va nje
tog na go na na kon cu ne povolj
no utje Ëe na op Êe sta nje
or ga ni zma.
Vo di te bri gu o to me
πto je de te i ko li ko je de te.
Bu du Êi da su u osno vi sva ke
hra ne ke mij ski spo je vi, tre ba
vo di ti bri gu da si osi gu ra mo
urav no te æe nu i ra znov rsnu
pre hra nu, πto je od iznimne
va æno sti za do bro zdrav lje.
Na stoj te da ba rem povre
me no po stig ne te unu tar nji
mir i ti πi nu. Me di cin ski struËnja
ci veÊ su dav no utvrdi li
da ti πi na igra va ænu ulo gu u
oz drav lje nju. To je i je dan od
ra zlo ga za πto se bo le sni ku
naj Ëe πÊe pro pi su je mi ro va nje
u kre ve tu. Po sta lo je oËi to
da u Ëov je ka sta nja du bo ke
Ra di te ono πto vas Ëi ni
sret nim. StruËnjaci mental
ne me di ci ne, psi hi ja tri
i psi ho lo zi, tvrde da su
sret ne oso be zna t no ot por ni je
na bo le sti. Ta kvo do bro zdravlje
te me lje no je na sna ænom
unu tar njem za do volj s tvu i sposob
no sti da se izvu Ëe naj bo lje
iz okol no sti ko je ni su ide al ne.
Ako u ne kim ne po volj nim si tua
ci ja ma mo æe te se be pri si li ti da
ra zmi πlja te o li je pim i sret nim
stva ri ma i do ga applea ji ma, po stoji
vje ro jat nost da Êe te po sti Êi
stvar no do bro ra spo lo æe nje. Vi
ste taj ko ji bo ji vaπ svi jet ru æi Ëasto
ili si vo!
Smij te se Ëe sto i glasno. Pravi,
do bar smi jeh (kad se hva ta te
za trbuh) je dan je od naj bo ljih
li je ko va pro tiv tje sko be. Spo sobno
st oso be da se smi je i da ci je ni
smi je πne stva ri isto je ta ko va æan
po da tak o njoj i ko ri stan in di kator
sta nja nje zi na zdrav lja, kao
πto su i dru gi po da ci, na pri mjer
krvni tlak, brzi na pul sa, tje le sna
te æi na itd.
Pre u zmi te od go vor no st za
vaπ stav pre ma bo le sti. Spe ci japo
tre ban srediπnjem æivËanom
su sta vu da bi mo gao obav lja ti
svo je ak tiv no sti. Ne sa mo noÊni
san, veÊ i ne ko li ko mi nu ta
dre muc ka nja ti je kom da na ima
po vo ljan i ko ri stan uËi nak na
or ga ni zam, osobito u pre ven ci ji
bolesti uzro ko va nih stre so vi ma.
Dr. Gnap, struË njak za po re metnje
sna, ka æe da mo ra mo ne ko liko
pu ta dnev no za u sta vi ti na πe
ak tiv no sti na ne ko li ko mi nu ta,
opu sti ti se i po ku πa ti si za mi sli ti
vrlo ugod ne sce ne. To Êe po mo-
Êi da “re pro gra mi ra mo” naπ
mo zak, pa Êe mo æda i pro ble mi
s pu πe njem, uzi ma njem pre komjer
nih ko li Ëi na hra ne, al ko ho la
(i dro ge) bi ti lak πe sv la di vi.
VeÊ da nas po du zmi te neπto
u ve zi s vla sti tim ne z dra vim
stres-sig na lima. Psi ho so mat ske
bolesti iza zva ne su i odræa va ju
se stre som i emo tiv nim na peto
sti ma. Me di cin ski psi ho lo zi
tvrde da sva kod nev ne bo le sti
u svo joj po za di ni ima ju isto toli
ko psi hiË kog ko li ko i fi ziË kog.
Gla vo bo lje, pre hla de, kri æo bo lje
- mo gu bi ti zna ko vi da ne πto
ni je u re du. I to je obiË no ne πto
s Ëim se oso ba ne æe li su o Ëi ti.
Uæi vaj te u uzbu applee nju od
po zi tiv nog stre sa. Pot pu na od sus
tnost svih stre so va ni je for mu la
za zdra vo æiv lje nje. Odreappleena
ko li Ëi na stre sa od vi tal ne je
va æno sti za op Êe bla go sta nje.
Prof. Sel ye, ve liki is tra æi vaË, kaæe:
“Na æa lo st, po sto ji znat na
kon fu zi ja o to me πto je uop Êe
stres i ka ko s njim po stu pa ti.
Stres je tje le sni ne spe ci fiË ni
od go vor na bi lo ka kav zah tjev
ko je mu je or ga ni zam izlo æen,
bez ob zi ra na to je li taj zah tjev
ugo dan ili ne. Sje di ti u zu barskoj
sto li ci stre sna je si tu a ci ja,
ali je stre sna si tu a ci ja i iz mje njiva
nje stra s tve nih po lju ba ca meappleu
lju bav ni ci ma. U oba slu Ëa ja
vaπ se puls ubrza va, di sa nje je
ubrza no, a i sr ce ja Ëe ku ca. Ipak,
ko ji bi se Ëov jek na ovom svi je tu
odre kao ta ko ugod nog ljub ljenja
sa mo zbog pri sut nog stre sa
Naπ cilj ne smi je bi ti pot pu no
iz bje ga va nje stre sa.”
Nje guj te ra do zna lo st ko ju
ste po ka zi va li kao di je te. Ljudska
bi Êa ima ju ja ku ge net sku
pre di spo zi ci ju da bu du ra dozna
li, da æe le is tra æi va ti, Ëak i
unu tarnje ti πi ne ima ju ve li ku
sna gu da pov ra te rav no te æu
i har mo ni ju kod ve li kog broja
fi ziË kih i psi hiË kih bolesti.
Ve Êi na lju di, kao ær tve dana
πnjega tem pa æi vo ta, ne
mo æe iz dræa ti po la sa ta ili Ëak
ne ko li ko mi nu ta ti πi ne, a da
ne po sta ne ra z dra ælji va ili nervo
zna. Ka ko po sti Êi to sta nje
mi ra Mno gi lju di po ku πa va ju
ra zli Ëi te teh nike me di ta ci je i
re lak sa ci je, dok si dru gi po maæu
du gim πet nja ma u pri ro di,
vo ænjom po mo ru, ri bo lo vom,
le æa njem na pla æi ili s po mo Êu
jog gin ga.
Bu di te pri sni s oni ma
ko je vo li te. “Pov rπan, brz polju
bac u obraz ne mo æe bi ti
za mje na za to pli za grljaj, a
isto ta ko i ko nven ci o nal no
ru ko va nje ne mo æe bi ti zamje
na za ru ku ko ja nje æno
do dir ne i po mi lu je”, ka æe pozna
ti an tro po log Mon ta gu u
svo joj knji zi Do di ri va nje. On
obja πnja va: “Na tijek i re zultat
mno gih bo le sti uvelike
utje Ëe i kva li te ta po drπke
do di rom”.
Broj 117 • rujan 2006.
HRVATSKE ©UME
31

svjetsko prvenstvo sjekaËa
27. SV JETS KO PR VENST VO ©UMS KIH RAD NI KA / ES TO NI JA, 15. - 20. KO LO VO ZA
Ma le pogreπ ke od no se
ve li ke bo do ve
Po bjed nik je Ta li jan Jo hann Raffl, a u ekip noj kon kuren ci ji
iz ne na di la je momËad do maÊi na. Ne ko li ko ne po treb nih
pogreπa ka hr vat skoj ekipi od ni je lo bo lji pla sman
Piπe: Ratko MatoπeviÊ
Foto: R. MatoπeviÊ
Hr vat ska eki pa
Po bjed nik, Jo hann Raffl
UEsto ni ji (Otepää) je od
15. do 20. ko lo vo za
2006. odræa no 27. svjetsko
pr ven stvo πum skih
rad ni ka na ko jem je su dje lo va lo
viπe od sto ti nu na tje ca te lja iz
28 ze ma lja. Hr vat sku su predstav
lja la tro ji ca pr vo pla si ra nih
s dræav nog pr ven stva 2005. u
Kar lov cu, i to: Franc Æa lac (Bje lovar),
Ili ja ©a riÊ (Vin kov ci) i Ni ko
Lu kaË (Vin kov ci).
Na tje ca nje se odræavalo u
mje stu Otepää, srediπtu zimskog
tu riz ma u Esto ni ji, oso bi to
nor dij skog ski ja nja. Na pro gramu
je bi lo pet di sci pli na pre ma
pra vil ni ku: oba ra nja sta bla
(oba ra la su se sta bla smre ke u
dovrπ nom si je ku u πu mi), okre tanje
vo di li ce, kom bi ni ra ni pre rez,
pre rez na pod lo zi i ko naË no,
kre sa nje gra na.
Od 84 na tje ca te lja u senior
skoj kon ku ren ci ji, svjet ski
pr vak po stao je Ta li jan iz juænog
Ti ro la Jo hann Raff| s osvo jenih
Ëak 1619 bo do va. U ekip noj
kon ku ren ci ji na opÊe je oduπevlje
nje po bi je di la do maÊa eki pa
Esto ni je (4764 bo da). Re zul tat
je svo jevr sno iz ne naapplee nje, jer
ni Jo hann Raffl, ni eston ska
eki pa ni su sma tra ni fa vo ri tima,
te su pri je zad nje di sci pli ne bi li
ispod naj bo ljih mje sta. No po kaza
lo se da su razli ke vr lo ma le
i da mje sta na vr hu ima sa mo
za one ko ji ne na pra ve ni mi nimal
nu po greπ ku. Po ka za lo se
da je vr lo vaæ na kon stant nost
i ujed naËe nost kva li te te svih
Ëla no va ti ma.
Hr vat ska ekipa osvo ji la
je 21. mje sto (od 28 eki pa)
s osvo je nih 4138 bo do va, πto
je na razi ni nji ho vih naj bo ljih
re zul ta ta. Da ni je uËi nje no neko
li ko ne po treb nih po greπa ka,
hr vat ski sje kaËi bi li bi u u zlatnoj
sre di ni, gdje po kva li te ti
pri pa da ju. U po je di naË nom
pla sma nu Ili ja ©a riÊ zau zeo je
35. mje sto (1491 bod), Franc
Æa lac 61. (1388 bo do va), a Ni ko
Lu kaË 72. (1259 bo do va). Naj bolji
po je di naË ni re zul tat po di scipli
na ma u ja koj je kon ku ren ci ji
ostva rio Ili ja ©a riÊ, 7. mje stom
u oba ra nju sta bla, gdje ga je
od savrπe nog oba ra nja di je li lo
sa mo 7,5 cm. Vo di telj eki pe bio
je Æelj ko SuËiÊ, a teh niË ki voapplea
Ma rin ko Ma teπiÊ. Ju nior sko je
na tje ca nje ta koappleer po ka za lo
da teæiπ te u bu duÊim pri pre mama
tre ba sta vi ti na mla de natje
ca te lje, ka ko bi se us pjeπ no
oba vi la smje na ge ne ra ci ja.
Or ga n iza ci ja na tje ca nja bila
je od liË na, uz ne ke na pret ke
u teh no lo gi ji (elek tron sko mjere
nje i di gi tal ni in stru men ti). U
sklopu na tje ca nja odræa na je 1.
skupπ ti na Meappleu na rod ne aso cija
ci je pr ven sta va πum skih rad nika
(IALC) gdje se do go va ra lo o
dalj njem ra du. U sklopu skupπti
ne, pred stav nik Hr vat ske
(Rat ko Ma toπe viÊ) iza bran je u
teh niË ki odbor pr ven sta va.
Re zu l ta ti, po je di naË no: 1.
Jo hann Raff| (Ita li ja), 1619 bo dova,
2. An ders Olesk (Esto ni ja)
1608, 3. Wolf gang Hei de mann
(Nje maË ka) 1608.
Ekip no: Esto ni ja 4764, 2. Itali
ja 4706, 3. Nje maË ka 4682.
Slje deÊe Êe se na tje ca nje od r-
æa ti u Bel gi ji 2008. go di ne.
32
Broj 117 • rujan 2006.
HRVATSKE ©UME

slovaËka
16. NAT JE CAN JE
SJE KA»A SLO VA» KE,
“DRE VO RU BA» 2006”
Atrak ci ja
na oba li je ze ra
Orav ska prie hra da
Po gled s je ze ra na
Am fi tea tar
Tri na jus pjeπ ni ja
sje kaËa s dræav nog
na tje ca nja u
Kar lov cu proπ le
go di ne su dje lo va la
su poËet kom
ko lo vo za kao go sti
na 16. na tje canju
sje kaËa Slo vaË ke,
„Dre vo ru baË
2006”.
u Na me sto vu
Kre sa nje gra na bi lo je na ja trak ti vni je
Na 16. dræav nom natje
ca nju sje kaËa SlovaË
ke „Dre vo ru baË
2006”- Orav ski pohar,
4. i 5. kolo vo za u Na mesto
vu, kao go sti na stu pi la su
i tri pr vo pla si rana sje kaËa s
lanj skog pr ven stva Hr vat ske
u Kar lov cu, Franc Æa lac, Ili ja
©a riÊ i Ni ko Lu kaË. U kon ku renci
ji 36 na tje ca te lja, od ko jih je
za sje kaËe iz Slo vaË ke i »eπ ke
ovo bi lo iz bor no na tje ca nje za
na stup na Svjet skom pr ven stvu
u Esto ni ji (dok ovo bu de te Ëi tali,
veÊ Êe se zna ti i re zul ta ti s
to ga „sku pa”
sje kaËa iz ci jelo
ga svi je ta!),
hr vat ski predstav
ni ci zau zeli
su so lid no
11. (©a riÊ), 17.
(Lu kaË) i 18.
(Æa lac) mjesto.
Mo glo je
i bo lje, no da
bi se to ostva rilo,
mo rat Êe se
mi je nja ti ne ke
stva ri na domaÊem
na tjeca
nju. Bo lje je
moæ da mo glo
bi ti zbog to ga
πto je I. ©a riÊ
na kon pr vo ga
da na i naj teæe
di sci pli ne bio
pr vi. Tre ba reÊi
da se na tje ca nje odræa va lo po
svjet skim pra vi li ma, i da se prva
di sci pli na, toË no oba ra nje
sta bla, odræa va - u πu mi! Ona
uje di nju je tri „naπe” di sci pli ne
(oba ra nje na ba lon, za sjek i
de fi ni tiv ni pre rez trup ca) i no si
naj viπe bo do va, 660 mo guÊih.
©a riÊ je baπ tu bio naj bo lji s
re spek ta bil nih 652 bo da (!)
is pred ka sni jeg po bjed ni ka
Per ve ke (645) i Pe tea s 643
bo da. Poslije, dru go ga da na,
pred nost je ispu stio. Po ka za lo
se, kao i kod osta lih hr vat skih
pred stav ni ka, da je stan ka
Im pre siv na je
bi la pr va di sci pli na
i oba ra nje „æi vog”
sta bla u πu mi.
Pro cje na gdje Êe
pa sti, ner vo za,
oba ra nje, tre sak,
oduπev lje nje
ili oËaj na tje ca te lja.
Pri su stvo va ti mo gu
sa mo su ci, po moÊ ni
rad ni ci i - no vi na ri,
svi u pu noj opre mi.
Ona uje di nju je
tri „naπe” di sci pli ne
(oba ra nje na ba lon,
za sjek i de fi ni tiv ni
pre rez trup ca)
i no si naj viπe bo do va,
660 mo guÊih.
Broj 117 • rujan 2006.
HRVATSKE ©UME
33

Hr vat ska eki pa
N. Lu kaË na okre ta nju vo di li ce
Oba ra nje
sta bla u
πu mi
I. ©a riÊ bio je naj bo lji
u oba ra nju sta bla
Oba ra nje svjet skog re kor da
u pre sije ca nju trup ca
Bo hu mir, Ma rin ko, Ni ko, Ili ja, Franc....
iz meappleu naπeg na tje ca nja i
svjet skog pr ven stva, una toË
krat kim pri pre ma ma u Repaπu,
pre ve li ka, te da Êe i hrvat
ski πu ma ri svo je na tje ca nje
mo ra ti odræa va ti u istoj go di ni
sa svjet skim pr ven stvom. No
bo ra vak u Slo vaË koj u sva kom
je sluËa ju bio do bar tre ning
za na stup u Esto ni ji, i ta ko ga
tre ba i shva ti ti.
Po bjed nik, Slo vak Ja roslav
Per ve ka (1540), neizmjer
no se, s dvo go diπ njim
si nom u na ruË ju na po zor ni ci,
ve se lio jer je tek u po sljed njoj
di sci pli ni pre te kao za ma lo
»e ha Ji rija Vor liËe ka (1536) te
dru gog »e ha Hu ber ta Bar ta ka
(1524).
Dru gi dan na tje ca nja za pravo
je spek takl za gle da te lje.
Prem da teËe ma lo uspo re no,
na tje ca nje u Am fi tea tru, na
pro sto ru na sa moj oba li je zera,
u središtu gra da, ureappleeno
za odræa va nje razliËi tih
pri redaba, po god no je za
cje lod nev ni bo ra vak. Po sebno
je spek ta ku lar na zavrπ na
di sci pli na, kre sa nje gra na, u
ko joj se isto dob no na tjeËu po
dvo ji ca sje kaËa, poËevši od slabi
je pla si ra nih pre ma oni ma s
veÊim bro jem bo do va, da bi se
u svo jevr snom fi na lu sa sta la
dvo ji ca vo deÊih. Ovaj pu t ta
je di sci pli na i od luËi va la ukupnog
pobjed ni ka pa je bi lo joπ
uz bud lji vi je.
Osim na tje ca nja bi lo je
dru ge zaba ve za po sje ti te lje
(pi le nje trup ca dvo ruË nom
pi lom, pre sije ca nje obli ce sjeki
rom). Ni su izo sta li ni broj ni
proiz voappleaËi πum ske opre me
ko ji su izloæi li svo je proiz vo de.
Pre hra na je bi la or ga n izi ra na vrlo
jed no stav no i funk cio nal no,
na bo no ve. Iz nim no atrak tiv no
bi lo je i oba ra nje re kor da za
Guin nes so vu knji gu re kor da
u pre sije ca nu trup ca to po le
pro mje ra 120 cm, πto je us pjelo
pe to ri ci do maÊih sje kaËa u
vre me nu 1.14,05.
Da su Hr va ti u Slo vaËkoj
dra gi go sti, i viπe od
to ga, po ka za lo se i ovaj put.
Ti je kom trod nev nog bo rav ka
bi li su oba su ti paæ njom, a nepo
sre dni do maÊin, Bo hu mir
GlonËak, ni je se odva jao od
hr vat ske ekipe. Poz dra vio ih
je i ge ne ral ni di rek tor Slo vaËkih
πu ma dipl. ing. Igor Ola jec,
a i no voi me no va ni mi ni star
po ljo pri vre de i πu mar stva, koji
je doπao obiÊi na tje ca nje,
ne po sred no je na kon pr ve
di sci pli ne Ëe sti tao ©a riÊu! Hrvat
sku eki pu vo dio je Mla den
Slunj ski, dok se o na tje ca te ljima
bri nuo Ma rin ko Ma teπiÊ.
Hr vat ske πu me po seb no su i
na gra di le po bjed ni ka na tje canja,
a po klon je po bjed ni ku
uruËio M. Slunj ski.
Na me sto vo je ma li gradiÊ
(7000 sta nov ni ka) na sjeve
ru Slo vaË ke (na 650 m/nm),
uz polj sku gra ni cu, okre nut
tu riz mu u pri vat nom po duzet
niπ tvu, osobito u pre ra dbi
dr va, usluæ nim dje lat no sti ma,
πum skoj me ha n iza ci ji (npr. Orvex).
To vri je di i za ci je lu Oravsku
re gi ju u ko joj vi so ko go rje,
Orav ska Ma gu ra pa Ma la Fa tra
pruæa od liË ne mo guÊ no sti
za ski ja nje. Sni je ga je, priËa
naπ do maÊin Bo hu mir, i previπe!
Je ze ro s hi dro elektranom
Orav ska prie hra da naj veÊa je
vo de na povrπi na u Slo vaË koj
(Bo hu mir kaæe da je to „slovaË
ko mo re”), raj za ri biËe, jedri
liËa re, jer s obliæ nje Orav ske
Ma gu re uvi jek puπe. S ob zi rom
na to da je je di no veÊe mje sto
na je ze ru, Na me sto vo pri vlaËi
broj ne do maÊe po sje ti te lje, a
no vi ugo sti telj ski objek ti niËu
kao glji ve.
34
Broj 117 • rujan 2006.
HRVATSKE ©UME

PU» KA FE© TA JA KOVL JA
I 16. SMOT RA
ISTARS KOG GO VE DA
Naj lje pπe
eu rop sko
go ve do!
baπtina
Boπ ka ri ni
opet
na ci je ni!
I ove go di ne u
Kan fa na ru su
bi ra ni naj ljepπi,
naj teæi, naj po sluπ ni ji
vo lo vi u sklopu
tra di cio nal ne
puË ke feπte Ja kov lje,
ko ja vuËe ko ri jen
joπ iz 14. sto ljeÊa
Do bro doπ li u zem lju
boπ ka ri na! Tim ri jeËi ma
obra tio se po sje ti te ljima
po seb ni iza sla nik
pred sjed ni ka Re pu bli ke Bo ri slav
VuË ko viÊ, otva ra juÊi ovo go diπnju,
16. smo tru istar skih vo lo va
na tra di cio nal noj puË koj feπ ti
Ja kov lji ko ja se sva ke go di ne, posljed
nje su bo te u srp nju, odræava
u ma lome istar skom mje stu
Kan fa na ru. A iz bor naj ljepπe ga
boπ ka ri na, pa on da naj teæeg i
naj po sluπ ni jeg bio je zavrπ ni i
naj vaæ ni ji do gaappleaj dvod nev ne
ma ni fe sta ci je u sklopu ko je su
odræa na i sport ska na tjeca nja u
boÊa nju, no go me tu, ru ko me tu,
pa bi ci kli ja da, pro daj na izloæ ba
istar skih su ve ni ra, su sret old time
ra, izloæ ba istar ske baπ ti ne i
πtoπ ta dru go ga. Uz broj ne po sjeti
te lje, raËu na se da je u dva da na
Kan fa nar proπ lo 5000 lju di, bi li
su tu i mnogi ugled ni ci, a pri godu
ni je pro pu stio ni æu pan Ivan
Ja kovËiÊ, ko ji je po seb no istaknuo
ulo gu ovo ga go ve da kroz
po vi jest i ustvr dio ka ko je “boπka
rin spaπen” te da je osmiπ ljen
pro gram ko jim bi za 5-7 go di na
tre ba lo do seÊi “i mi ljar go ve da”
(ti suÊu go ve da).
I proËel nik u OpÊi ni Kan fanar
San do Jur man kaæe da je
ova izloæ ba boπ ka ri na u Kan fana
ru po kre nu la ini ci ja ti vu da se
novËa no po tak ne uz goj vo lo va.
Dræav ni po ti caj je sma njen, no
za to je Istar ska æu pa ni ja osi gura
la 300 tisuÊa ku na za no vi
pro gram te 200 ti suÊa za po ti caj
uz ga ji vaËi ma.
Je len naj ljepπi
A ti tu lu na ljepπe ga u kon kuren
ci ji 20-ak boπ ka ri na (i novËanu
na gra du za svo ga vla sni ka)
po nio je vol ne sva ki daπ nja ime na
Je len, vla sni ka Stan ka Buæ le te,
naj teæi je bio boπ ka rin Ëi ji je vlasnik
Bo ris Or liÊ (na mje re nju je
ka zalj ka sta la na 1,256 to na!),
a za naj po sluπ ni je je pro glaπen
par vo lo va po no sno ga vla sni ka
Ver di lija BreπÊiÊa. Vo lo vi, nji ho vi
vla sni ci te valj da svi go sti, proπ li
su u po vor ci kroz Kna fa nar, πto je
ta koappleer dio po vi je snog obre da.
Ja kov lja
Na rod na feπ ta na dan sv.
Ja ko va vuËe ko ri jen joπ iz 14.
sto ljeÊa, a saj mo vi na taj dan
spo mi nju se Ëak i u Istar skom
raz vo du (na pi sa nom 1325., a
pre ma ne kim po vje sniËa ri ma
Ëak 1275!). Saj mo vi su se odræava
li na tro meapplei da naπ njih opÊina
Kan fa na ra, Ti nja na i Æmi nja,
pokraj cr kve Sv. Ja ko va (i da nas
po sto je ruπe vi ne). Bi la je to
ne ka daπ nja gra ni ca Dvi gra da i
Æmi nja, a ka ko je Dvi grad kroz
po vi jest ne stao, osta li su sa mo
osta ci gra da, Kan fa nar je preuzeo
tra di ci ju saj mo va nja i or gan
izi ra nja puË kih feπ ti. Na kon
pre ki da, Ja kov lja je ob nov lje na
1991. go di ne.
Sam Kan fa nar, mje sto s oko
500 æi te lja (opÊi na 1500), da nas
okreÊe sa svim no ve i drukËi je strani
ce po vi je sti. Smjeπ ten na (staroj)
pro met ni ci iz meappleu Æmi nja
i Ro vi nja, po ma lo za spao pro teklih
go di na, da nas na istoË nome
kra ku Istar skog ip si lo na doæiv ljava
no vi uzlet. Od ne dav na tu je
lo ci ra na moÊ na Tvor ni ca du ha na
Ro vinj, tu je i ispo sta va Ka me na
Pa zin, po ve zan je æe ljez ni com i
pri vlaËan za otva ra nje razliËi tih
dru gih obr ta.
Kan fa nar se u po vi je sti pr vi
pu t spo mi nje 1096. go di ne u
is pra vi ko ju je iz dao akvi lej ski
pa tri jarh Vol rik. Tijekom ci je log
je sred njo vje kov noga raz dob lja
bio, kao na se lje ra ta ra i pa sti ra,
pod upra vom Dvi gra da, a tek
nje go vom pro paπÊu, u 18. stoljeÊu,
po stao je opÊin sko sre diπ te.
ZnaËaj ni ja su opÊin ska na se lja
©o riÊi, SoπiÊi, Ma to han ci, Ku ri li i
dru ga, u ko ji ma se ve li kim ko raci
ma raz vi ja agro tu r izam.
Tra di cional na po vor ka kroz Kan fa nar
I tra di cio nal ni
obrti bi li su dio
puË ke feπ te
Piπe: Miroslav Mrkobrad
Foto: M. Mrkobrad
San dro
Jur man
Broj 117 • rujan 2006.
HRVATSKE ©UME
35

kultura
Ma li tam bu ra πki or ke star KUD-a “Ban Jo sip Je la ËiÊ” pod rav na njem
Da vo ri na Ka pe ca izvo di pri god ni kon cert na tam bu ri ca ma
u Hrvat skome πu mar skom dru π tvu, ogra nak Za greb
PO DRI JE TLO HRVAT SKIH
NA ZI VA MJE SE CI
Ru jan
ObiË no se mi sli da je mje sec
ru jan do bio na ziv po bo ji vi na,
ruj nom vi nu opje va nom u narod
nim pje sma ma. No u ruj nu
gro æapplee tek zri je, a na mla do
vi no tre ba Ëe ka ti do Mar ti nja
u stu de nome. Tvrdi se i da
je ru jan do bio ime po ruj noj,
crve noj bo ji do zre lo ga vo Êa,
ali ma lo je vo Êa u ruj nu baπ
ta kve bo je. Vi πe je crve na vo Êa
u lip nju, pri mje ri ce tre πa nja,
vi πa nja, ri bi za, ja go da...
Po dri je tlo na zi va ruj na treba
mo tra æi ti u da nas za bo rav ljenom
gla go lu ru ja ti ko ji ozna Ëava
gla sa nje je le na, ri ku. U ruj nu
se je le ni pa re s ko πu ta ma, ri Ëu,
ru ja ju, πu ma ma tra æe Êi æen ke
ra di pa re nja i tje ra ju mu æja ke
su par ni ke. Je le nju ri ku opo naπa
ju lov ci pa tru be u ro go ve
izra applee ne od ko re drve ta da bi
do va bi li je le na. Ru jan je mje sec
je le nje ri ke, ru ja nja, pa re nja jele
na. Gla glol ru ja ti po tje Ëe od
vrlo sta ro ga in do e u rop skog
ko ri je na ru od ko ga su na sta li
i gla go li ri ka ti, re va ti (gla sa nje
ma ga ra ca) i ru Ëa ti (gla sa nje gove
da, vi ka nje Ëov je ka). U Li ci se
i da nas go vo ri ru ja ti u zna Ëe nju
sva applea ti se, ga la mi ti. U Her cego
vi ni po sto ji pla ni na Ru jan, a
po sto je i æen ska ime na Ru ja i
Ru ja na te pre zi me Ru jan.
Ru jan je vrlo sta ri hrvat ski
na ziv mje se ca za bi lje æen joπ
u sred njem vi je ku. U sta ro slaven
skom je zi ku zvao se rju jin,
u sta ro bu gar skome rui, a u
Ëe πkom je zi ku ri jen, ali ta mo
je to de se ti mje sec.
Evo joπ ne kih na πih na zi va:
ruj, ru jen, run, ma lo me πnjak,
mi hol πËak, sep tem ber, septem
bar, se tem bar, se tem bre,
πe tem bar.
Na ziv sep tem bar, ko ji se
usta lio u mno gim je zi ci ma,
po tje Ëe iz la tin skog je zi ka
od bro ja se dam jer je ru jan u
rim skom ka len da ru bio sed mi
mje sec.
Mi lan Pa un
Piπe: Davor Kapec, dipl. ing.
Tam bu ra se spo mi nje joπ u
dru gom ti suÊ lje Êu pr. Kr.
Gla zba je ima la i ima iznimno zna Ëe nje u æi vo tu Ëov je ka, ona je izraz sta nja
du πe u ko jem su uko ri je nje ni i sa Ëu va ni lju bav, uspo me ne, ra do st, tu ga,
rad, us pje si, na stu pi, apla u zi, ko ji se ni kad ni Ëim ne mo gu isti snu ti iz
sje Êa nja ili za mi je ni ti ci je li æi vot. Ovo je pri Ëa o gla zba li ma kojima se Ëov jek
izra æa vao. Da nas go vo ri mo o tam bu ri ci
Za odræa va nja pri god noga
no vo go di πnjeg kon certa
na tam bu ri ca ma, u
ogran ku ©u mar skog druπ
tva Za greb pro πle go di ne, osim
odliË ne izved be Ma log tam bu raπkog
or ke s tra KUD-a “Ban Jo sip
Je la ËiÊ” iz Za pre πi Êa po zna tih i
po pu lar nih or ke s tral nih dje la
skla da nih za tam bu re, po sebno
st tre nut ka Ëi ni li su, za pra vo,
in s tru men ti od drva - tam bu ri ce.
Gle da ju Êi te ma le ne in s tru men te
i gla zbe ni ke ka ko pre bi ru po njima,
ni smo bi li da le ko od po mi sli
ka ko su ta gla zba la pra va ma la
re mek-dje la.
Tam bu ri ce su, kao i πu me, dugov
jeË ne, i na πe naj sta ri je na rodno
gla zba lo sa æi ca ma izdig nu to
na ta kav stu panj da je po sta lo
gla zba lo s vla sti tom izra æaj no πÊu,
fi zi o no mi jom, s vla sti tim or kes
tral nim sa sta vom i vla sti tom
gla zbe nom li te ra tu rom, jed na ko
i ana log no s dru gim gla zbe nim
in s tru men ti ma.
Tam bu ri ca je usko po ve zana
s na πom po vi je πÊu i æi vo tom
ju Ëer i da nas, a vje ru jem i su tra,
jer taj Ëu de sni ori gi nal ni pred met
sa zdan od pom no iza bra nog
drva iz pri ro de, u nas je naj πi re
pridonio oËu va nju na πe pje sme i
ori gi nal noga fol klor nog izra za.
©to se pak ti Ëe na πih du πa,
tam bu ri ce su osta vi le u nji ma
naj sna æni ji trag za jed no s ple meni
tim ak tiv no sti ma iz dje tinj s tva i
na πe mla do sti. Tu osta ju za u vi jek
uko ri je nje ni lju bav, uspo me ne,
za jed niË ki rad, us pje si, na stu pi,
apla u zi, ko ji se ni kad niËim ne
mo gu isti snu ti iz sje Êa nja ili za mije
ni ti ci je li æi vot.
Sklad be ko je se izvo de na tim
ple me ni tim in s tru men ti ma svakom
su na πem Ëov je ku, dje te tu,
mla dom ili odra slom po zna te i
bli ske jer su skla da ne i aran æi ra ne
u du hu na πega na rod nog gla zbenog
izra æa ja, u du hu ro man ti ke,
uzdi æu Êi vla sti ti na ci o nal ni i sta leπki
po nos. I to je ono pre ko Ëe ga
mo æe mo mno go vi πe i sna æni je
za vo lje ti svo ju do mo vi nu.
Na æa lo st, una toË po pu larno
sti i zna Ëenju tam bu ri ce kao
in s tru men ta od drva, ne ma dovolj
no na jo snov ni jih in for ma cija
o tome tra di cij skom gla zba lu
i mu zi ci ra nju na nje mu, o sta nju
i na Ëi nu izradbe, stan dar di ma,
upo rabi, ra zvo ju i osta lom,
prem da je stva ra njem Re pu blike
Hrvat ske tam bu ri ca do æiv jela
ve li ki uspon na suv re me noj
mul ti me dij skoj po zor ni ci.
Gla zba je ima la iznimno
zna Ëe nje u æi vo tu svih na ro da,
pa ta ko i Hrva ta. Ona je po ve za na
sa æi vo tom te po sta je ogle da lom
ra zvo ja Ëov je ka kao so ci jal nog
bi Êa, nje go va postupnog na predo
va nja k æi vot nim for ma ma,
ko je oda ju sve znat ni je osva ja nje
vanj skog svi je ta vo de Êi sl je de Êoj
fa zi po vi je snog ra zvit ka.
Vje ru je se da je tam bu ra kao
æi Ëa ni in s tru ment ima la svoj prau
zor u ta da πnjem pri mi tiv nom
oru æju lu ku i stre li ci. Ona je
ima la viπestruku ulo gu u æi vo tu
po je di na ca - pra ti rat ne po hode,
ma gij ska za kli nja nja, ples
i ra zne dru ge zgo de nje go ve
sva ki da πnji ce.
U bu di stiË koj mi to lo gi ji za bilje
æe no je da je prvu tam bu ru
na Ëi nio bog Tam bu ru, za πtit nik
gla zbe i gla zbe ni ka. Tam bu ra se
spo mi nje u dru gom ti suÊ lje Êu pr.
Kr. u Per zi ji, a zid na fre ska grob nice
u Ve se tu (Te ba) iz 15. sto lje Êa
pr. Kr. sv je do Ëi o po sto ja nju takvog
gla zba la u sta ro e gi pat skoj
kul tu ri. Sli ka gla zba la du gog
vra ta i ma log kor pu sa na la zi se u
3. sto lje Êu pr. Kr. u sta roj kul tu ri
Me zo po ta mi je.
F. ©i πiÊ u svo me dje lu Po vi je st
Hrva ta u vri je me na rod nih vlada
ra pi πe, ci ti ra ju Êi za pis jed nog
bi zan tskog pi sca, ka ko je 592.
go di ne car Ma u ri ci je na voj ni u
Tra ki ji uhva tio tri Hrva ta, pa se ne
na πav πi u njih oru æja veÊ tam bu rice
(ki ta ra Ëe) vrlo za Ëu dio. Hrva ti
mu tom pri li kom re ko πe: “Mi
smo Hrva ti. Sta nu je mo uz æa le
za pad nog mo ra. Mi uda ra mo u
tam bu ri ce, jer ni smo viË ni oru æju.
U na πoj do mo vi ni ne izra appleu je
se oru æje. Za to æi vi mo mir no i
ti ho te uop Êe ne zna mo za glas
boj ne trub lje”. Iz ovo ga se mo æe
zak lju Ëi ti da je tam bu ri ca ui sti nu
au toh to ni hrvat ski in s tru ment,
ne za o bi la zni i pre po znat ljiv znak
hrvat skog iden ti te ta ko ji je do πao
na ove pro sto re ka da i Hrva ti.
Kako je gra appleen od drva, ra zvio
se do da nas u upo tre bljivo speci
fiË no gla zba lo za umjet niË ke
po tre be jer sav rπe no od go va ra
aku stiË kim i sta tiË kim za da Êa ma.
Ta teh no lo πka svoj s tva bilo je
mo gu Êe isko ri sti ti pri usav rπa vanju
izradbe tam bu ri ca od drva,
je di nog ma te ri jala od ko jeg se
one mo gu gra di ti. Tu su spo zna ju
do bro zna li ci je ni ti i pra vil no kori
sti ti Hrva ti kao odliË ni prak tiË ni
po zna va te lji drve Êa i πu me sve do
da na πnjih da na.
36
Broj 117 • rujan 2006.
HRVATSKE ©UME

JE SEN U BA RANJS KIM LO VI© TI MA
lovstvo
Ot poËeo svad be ni je len ski pir
Na otvo re nje ovo go diπ nje lov ne se zo ne na
jelen sku div ljaË, u ba ranj ska lo viπ ta stiæe 50-ak
ino zem nih lo va ca iz ©pa njol ske, Fran cu ske,
Bel gi je, Dan ske, Au st ri je, Slo veni je i BiH ko ji
oËe ku ju od strjel 60-ak gr la je len ske div ljaËi u
me da lja ma
Potkraj ko lo vo za pr vi su
zna ci na do la zeÊe je se ni
u ba ranj skim lo viπ ti ma
od la zak pti ca se li ca i
poËe tak ri ke je le na. Sto ga u
svim lo viπ ti ma mo ra vla da ti mir
Piπe: A. Z. LonËa riÊ
Fo to: Ar hi v
i biti zavrπe ni πum ski ra do vi te
ureapplee nje lo viπ ta.
Ri ka je vri je me ka da se
pro ma tra ju i pro c je nju ju vrijed
no sti naj bo ljih gr la je len ske
div ljaËi, utvrappleu ju spol ne i dobne
struk tu re te opÊa kon di ci ja
lov ne div ljaËi. U to vri je me otpoËi
nje i lov na zre lu tro fej nu
je len sku div ljaË. Sre di nom ruj na
ri ka ili svad be ni pir, ka ko mno gi
lov ci na zi va ju ovaj pri rod ni nagon
je len ske div ljaËi, po stup no
se pre mjeπ ta u naπa brd ska zapad
na lo viπ ta.
Pr vi stra ni lov ci ko ji su joπ
proπ le lov ne se zo ne na ja vi li
svoj do la zak u ovo go diπ nju
je sen sku ri ku, otva ra ju no vu
lov nu se zo nu. Svoj su do lazak
potvr di li i mno gi lanj ski lov ci
iz ne ko li ko eu rop skih zema
lja ko ji su bi li iznimno
za do volj ni us pjeπ nim lov nim
tro fe ji ma, pa Êe i ove je se ni
u naπim ba ranj skim lo viπ tima
bi ti pre teæi to ino zem na
lov na kli jen te la. Ta ko je veÊ
do la zak na ja vi lo viπe od 50
lo va ca iz ©pa njol ske, Fran cuske,
Bel gi je, Au stri je, Dan ske,
Slo ve ni je, BiH te de se tak domaÊih
lo va ca. Ci je neÊi naπe
ba ranj sko lo viπ te Po du nav lje
- Po drav lje, veÊ u na ja vi stra ni
su lov ci po sta vi li i vi so ke zahtje
ve glede od str je la tro fej ne
div ljaËi. Ta ko su za traæi li odstrjel
naj ma nje 60-ak gr la u
me da lji, i to 8 - 10 gr la zlat ne
me da lje i tri de se tak ve pro va
u naj viπim me da lja ma, iz
lo viπ ta Brez ni ca. Moæe mo
reÊi ka ko Êe veÊ na poËet ku
ovo go diπ nje lov ne se zo ne,
naπe lov ne kuÊe od 1. do 27.
ruj na ubi ljeæi ti viπe od 200
pan sio na.
Broj 117 • rujan 2006.
HRVATSKE ©UME
37

PSI S KO JI MA (NE) LO VI MO
lovaËki psi
Piπe: Zoran Timarac
ribolov
Ke Ëi ga
Slo vaË ki go niË
Crni, sred nje ve li ki pas, oπtar, hra bar, odliË nog
nju ha, æi vah nog tem pe ra men ta i s izv rsnim osje Êaj em
za ori jen ta ci ju
Ka da je 1963. go di ne
Meappleu na rod ni ki nolo
πki sa vez (FCI) standar
dom 244 pri znao
slo vaË kog go ni Ëa (slo ven sky
ko pov) za sa mo stal nu pasmi
nu lo vaË kih pa sa, zav rπio
je du go go di πnji rad i na stoja
nje Ko lo ma na Sli ma ka i
dru gih slo vaË kih ki no lo ga u
stva ra nju do ma Êe pa smi ne
pa sa. Ta ko je slo vaË ki go niË
po stao predstavnik sv rho vi te
se lek ci je i uzgo ja na dah nu tih
slo vaË kih ki no lo ga prve po lovi
ce XX. sto lje Êa.
Ni su toË no po zna te gra nice
prvot nog ra πi re nja tih goni
Ëa, no nji ho vo je po dru Ëje
pri bli æno za u zi ma lo pla nin ski
dio Slo vaË ke. Prvi po da ci o
nje go vim pre ci ma po tje Ëu iz
XVII.-XVI II. sto lje Êa i ka rak te rizi
ra ju ta da πnjega go ni Ëa kao
izv rsnoga i hra brog po moÊ nika
u lo vu. Joπ u to vri je me nasto
ja la se za πti ti ti ta bu du Êa
pa smi na za bra nom kri æa nja
s dru gim psi ma. Ra zlog to mu
bi lo je isti ca nje me appleu dru gim
lo vaË kim psi ma.
Slo vaË ki go niË
Kao po Ëe tak suv reme ne
se lek ci je i uzgo ja mo æe se smatra
ti 1936. go di na, ka da su or gani
zi ra ne prve uzgoj ne je di ni ce
i od njih iza bra ni prvi pri mjer ci
za kon tro li ra ni uzgoj. Ubrzo su
se lek ci ja i uzgoj pro πli tri da ljnje
eta pe i nji hov je re zul tat vi tal na
pa smi na s do brom ge net skom
osno vom, Ëi ji su naj bo lji do kaz
prak tiË ni re zul ta ti u lo vu.
Pre ma stan dar du, gra applea
tije la je lak πa, ko sti Ëvrste, oblik
ti je la pra vo kut ni, Te æi na je od
15 do 20 kg. Vi si na u hrptu za
pse je 45 do 50 cm - ide al na 46
Slo vaË ki go niË
po naj pri je se ko ri sti u
lo vu na div lje svi nje,
za tim na ze Ëe ve, li si ce
i dru gu div ljaË. Izv rsno
ra di na krva vom tra gu,
na pro na la æe nju
na s tri je lje ne krup ne
div lja Ëi.
cm, za ku je - 40 do 45 cm - ideal
na 43 cm.
Dla ka je du æi ne 2 do 5 cm,
sred nje gru ba, za tvo re no pri leæe
Êa i gu sta. Du æa je na le applei ma,
vra tu i re pu. Opo dla ka gu sta, poseb
no u zi m skim mje se ci ma, ali
ne smi je bi ti ri jet ka ni lje ti. Uvijek
je crne bo je, s hrapplea vo smeappleim
do bo je ma ha go ni ja ozna ka ma
na pa pu li, nad oËima, na unutarnjoj
stra ni uπnih πkolj ki, na
no ga ma i do njoj stra ni re pa.
Sred nje ve li ki je to pas, æi vahnoga
tem pe ra men ta, oπtar, hrabar,
odliË nog nju ha i s izv rsnim
osje Êa jem za ori jen ta ci ju. Pre ma
slo vaË kim lov ci ma, od osta lih pasmin
skih sku pi na lo vaË kih pa sa
ra zli ku je se bo gat s tvom gla sanja
u lo vu i us traj no πÊu u pra Êenju
to plog i hlad nog tra ga.
©i ro ka slo vaË ka lov no-ki nolo
πka jav no st mo æe po tvrdi ti
do mi nan tan po lo æaj tog psa u
lo vi πti ma. Nje go va sve s tra no st
iza zi va div lje nje i u onih ko ji
ga osuappleu ju zbog tem pe ra mentno
sti i otu da te æeg vla da nja s
njim. Ak cij ski ra di jus, s ka kvim
mo æe iz drælji vo ra di ti na ve likom
pro s tran s tvu, ni je znak
da se sa slo vaË kim go ni Ëem ne
mo æe vla da ti. To je upra vo oËito
va nje nje go vih uroapplee nih osobi
na stra s tve nog lo vaË kog psa,
a pri pra vil noj obu ci i voapplee nju i
sve s tra no upo treb lji vog.
Slo vaË ki go niË po naj pri je se
ko ri sti u lo vu na div lje svi nje,
za tim na ze Ëe ve, li si ce i dru gu
div ljaË. Izv rsno ra di na krvavom
tra gu, na pro na la æe nju
na s tri je lje ne krup ne div lja Ëi.
Na ispi ti ma uroapplee nih oso bi na
u Slo vaË koj pri pu πta se na sve
vrste (pov rπin skih) ispi ta za diza
Ëe, te ri je re i ja zav Ëa re, ali ne
za go ni Ëe.
Ke Ëi ga je ri ba
zahva lju ju Êi kojoj
se mo æe, bar malo,
osje ti ti dah onog
sta rog, izgub ljenog
vreme na, ka da su
na oba lama rasle
di vov ske papra ti,
a di nosa u ri vladali
kop nom
Na æa lo st, u na πim vo dama
ko je joπ na sta nju je,
ke Ëi ga se ve o ma ri jetko
na applee na udi ca ma
sportskih ri bo lo va ca, ali i mreæa
ma go spo dar skih ri bo lo va ca.
No oni ko ji su je ima li pri gode
vi dje ti “u æi vo”, ali i na fo togra
fi ja ma ili crte æi ma, slo æit Êe
se da veÊ iz gled ka zu je o njezinoj
da le koj po vi je sti æi vo ta.
Po ti jelu i hrptu ima ro æna te
plo Ëi ce, po put oklo pa, ia ko joj
je ko æa go la. Pre po znat lji va je
po ka rak te ri stiË nome pro du æenom
ti je lu i za πi lje noj gu bi ci.
Po mi πlje nji ma onih ko ji do bro
po zna ju ovu po ro di cu ri ba, to
je i naj ljep πa ri ba iz po ro di ce
je se tri. Is pred usta, smje πte nih
ispod gu bi ce, na la ze se brËi Êi
ko ji ma ke Ëi ga pi pa ju Êi po dnu
pro na la zi hra nu. Le applea su joj
tam nosi va, a bo ko vi sv je tli ji.
Mri je sti se od trav nja do lip nja.
Ta da æen ka po lo æi oko 100.000
ja ja. Hra ni se kuk ci ma i li Ëin kama
dna.
Kod nas je ima u du bo kim
ni zin skim vo da ma, kao πto su
ri je ke Dra va i Du nav. Jat na je
ri ba, a ri bi Ëi ko ji na nju ci lja no
idu, lo ve je na po dru Ëji ma ri jeke
s tvrdim ilo va stim dnom.
Ke Ëi ga se lo vi du bin skim
pri bo rom i la kim teh nikama
s plov kom, Ëe ka ju Êim tak tika
ma. Pritom se ko ri ste πto
lak πi si ste mi, ko ji su mo gu Êi
s ob zi rom na stru ju vo de.
38
Broj 117 • rujan 2006.
HRVATSKE ©UME

struËna suradnja
Piπe: Vesna Pleπe
Fo to: Vesna Pleπe
Piπe: Siniπa SlavniÊ
MA–ARSKI ©UMARI U DELNICAMA
Ma applear ski stu den ti
upo zna li pre bor ni
na Ëin go spo da re nja
KeËiga
Naj bo lje je vri je me za ri bolov
pri je i po sli je mri je sta, te
lje ti i u je sen.
U po sljed njih 13 go di na,
otka ko mje seË nik za spor tske ribo
lov ce Ri bi Ëi & ri be pra ti ulo ve
ka pi tal nih vrsta slat ko vod nih riba
u vo da ma Hrvat ske, sve “naj”
ke Ëi ge ulov lje ne su u Du na vu i
Dra vi. Naj ve Êa me appleu nji ma, pravi
re kord, ke Ëi ga je te πka 11 kg,
ko ju je 2004. u Du na vu ulo vio
Æelj ko ©e riÊ. I dru ga po ve li Ëi ni
hrvat ska ke Ëi ga, te πka 8,10 kg,
ulov Igo ra Fil ka, ulov lje na je
(2003.) u Du na vu. Tre Êa po ve li-
Ëi ni, te πka 4,29 kg, ulov Dra æe na
Haj na la, ulov lje na je 2000. u
Dra vi. Po struË noj li te ra tu ri ke-
Ëi ga mo æe na ra sti mak si mal no
do 10-11 kg. U pra ksi naj Ëe πÊe
i naj vi πe lo ve se znatno ma nji
pri mjer ci, te æi ne do 1 kg.
Ke Ëi ga se lo vi du bin skim
pri bo rom i la kim teh ni ka ma s
plov kom, Ëe ka ju Êim tak ti ka ma.
Pritom se ko ri ste πto lak πi si stemi,
ko ji su mo gu Êi s ob zi rom
na stru ju vo de. Ne ko ri ste se
pritom naj lo ni ve Êeg pro mje ra
od 0,20 mm, a od udi ca one
ve li Ëi ne br. 14-18. Naj Ëe πÊi su
mam ci tan ke gu ja vi ce i li Ëin ke
vo den cvi je ta. Ima ri bo lo va ca,
po go to vo umje πnih so mo lo vaca,
ko ji ko ri ste ti je sto na prav ljeno
od vo den cvi je ta za ri bo lov
ke Ëi ge, ina Ëe odli Ëan ma mac
za so ma.
Potkraj lip nja na po dru Ëju
Upra ve πu ma Del ni ce
bo ra vi la je skupina od
pe de se tak ma applear skih
πu ma ra i stu de na ta πu mar s tva
s fa kul te ta u So pro nu, s pro feso
rom Ja no som Rum pfom nom
na Ëe lu. Ta kvi obli ci su rad nje
hrvat skih i ma applear skih πu ma ra
tra ju veÊ de se tak go di na, isti Ëe
prof. dr. An te Krpan iz Za vo da
za πu mar ske teh ni ke i teh no logi
je ©u mar skoga fa kul te ta u
Za gre bu.
Go di ne 1983. for mi ra na
je u Sred njoj Eu ro pi aso ci jaci
ja FOR MEC, sa sje di πtem u
Be Ëu, ko ja je oku pi la pro fe so re
is tra æi va Ëe ko ji se ba ve pro blema
ti kom isko ri πta va nja πu ma.
Cilj je aso ci ja ci je me appleu na rod na
ra z mje na i su rad nja πu mar skih
fa kul te ta i struË nja ka ne sa mo
u Eu ro pi, veÊ i πi re. Je dan je od
obli ka su rad nje i or ga ni zi ra nje
struË nih izleta ko ji omo gu Êu ju
πu mar skim struË nja ci ma po je dinih
ze ma lja da se me appleu sob no
upo zna ju i ra z mije ne struË na
mi πlje nja. Uz ra z mje ne in for maci
ja to je i pri go da da se stu den ti
i pro fe so ri fa kul te ta i do dat no
zbli æe. Uz struË ni dio, izleti imaju
i po seb ne pro gra me Ëi ji su
ci lje vi upo zna va nje s lju di ma,
obi Ëa ji ma, te pri rod nim i kul turno-po
vi je snim zna me ni to sti ma
zem lje do ma Êi na, isti Ëe prof.
dr. Krpan.
Za dvod nev nog bo rav ka
u Gor skome ko ta ru, u struË nom
di je lu ma applear ski πu ma ri upo zna li
su se s pre bor nim na Ëi nom gospo
da re nja πu ma ma ovo ga kraja.
Na po dru Ëju ©u ma ri je Crni
Lug u isto i me noj go spo dar skoj
je di ni ci do Ëe ka li su ih za mje nik
Ma applear ski πu ma ri na te re nu u GJ Crni Lug
vo di te lja upra ve Vla do Curl te
upra vi telj ©u ma ri je Crni Lug Zvoni
mir Prπle sa su rad ni ci ma. Zamje
nik vo di te lja upo znao ih je
s osob nom kar tom del niË ke podru
æni ce, a ru ko vo di te lji odje la
za ure applei va nje πu ma Bo ris Ple πe,
za eko lo gi ju Æelj ko Ka u zla riÊ, za
lov s tvo Da rio Maj na riÊ, za pro i-
zvod nju De nis ©ti mac, iznije li
su po dat ke o ra du i po slo va nju
del niË ke po dru æni ce. Upra vi telj
©u ma ri je Crni Lug upo znao ih je
s ra dom i po slo va njem ©u ma rije.
Po sli je te o ret skog di je la, na
te re ni ma im je de mon s tri ran
rad na sje Ëi i izra dbi, izv la Ëe nju
drvnih sor ti me na ta te na Ëin
grad nje trak tor skih vla ka.
Uz πu mar ske struË nja ke
del niË ke po dru æni ce, bi li su
na zoË ni i pro fe so ri sa ©u marskog
fa kul te ta, prof. dr. sc. An te
Krpan, do cen ti mr. sc. Æelj ko
ZeËiÊ i mr. sc. To mi slav Por πinsky
te asi stent Igor Stan kiÊ,
di pl. ing., ko ji su da li ve li k
do pri nos pri re a li za ci ji struËnoga
di je la izleta.
Uz ©u ma ri ju Crni Lug upozna
li su se i s na Ëi ni ma go spoda
re nja πu ma ma na po dru Ëju
Na stav no-po ku snog πum skog
objek ta ©u mar skoga fa kul teta
u Za le si ni te po sje ti li ©u mari
ju Ge ro vo.
U po seb nom pro gramu,
ko jemu je cilj bio upozna
va nje s pri rod nim zna meni
to sti ma Gor skoga ko ta ra,
obi πli su Na ci o nal ni park Risnjak,
Park-πu mu Go lu bi njak
Lo kve i πpi lju Lo kvar ku.
Po sjet Hrvat skoj zav rπi li
su obi la skom Gor njega gra da
u Za gre bu i ra z gle da va njem
nje go vih kul tur no-po vi je snih
zna me ni to sti.
Broj 117 • rujan 2006.
HRVATSKE ©UME
39

turistiËka razglednica
UPRA VA ©U MA SENJ
Nikole Suzana 27, 53270 Senj - tel. 053/881-002, faks 053/881-520
PutniËka agencija Hrvatske πume
ID COD: HR-AB-01-080251008
Lj. F. VukotinoviÊa 2, 10000 Zagreb
Tel. 01/4804 231, faks 4804 241
www.hrsume.hr
e-mail: tours@hrsume.hr
Uz lo vi πta na Ve le bi tu
sva ka ko tre ba po sje ti ti
i Kra sno!
Lo vi πta Sje ver ni Ve le bit
i Ri ËiÊ ko bi lo smje πte na
su na Ve le bi tu, naj vi π em
hrvat skom pla nin skom
ma si vu, s uzvi si na ma od 1200
do 1400 m nad mor ske vi si ne.
Ve le bit se s ju æne stra ne spuπta
do Ja dran skoga mo ra, a
sa sje ver ne stra ne gra ni Ëi s
Li kom.
Lo vi πta po kri va ju iskon ske
πu me je le, bu kve i kle ko vi ne,
unu tar ko jih se na la ze li va de,
ru di ne i ka me njar ske pov rπi ne.
Ov dje æive mrki me dvjed, je len,
sr na, div lja svi nja, pla ha di vo koza,
za πti Êe ni vuk i ris te te tri jeb
glu han.
Lov ci mo gu u lo vu ko ri sti ti
udob ne Ëe ke i πu mar ske ko li be,
a na kon lo va osi gu ran im je
smje πtaj u Kra snu, u ugo sti teljskim
objek ti ma Hrvat skih πu ma
d.o.o.
Je dan je od njih i ©u marska
ku Êa ko ja ima tri apar tmana
(2/3 i 1/5) te 11 dvo kre vet nih
so ba. Dva su apar tma na i u
Mu ze ju πu mar s tva u Kra snu (1/3
i 1/4) te dvije tro kre vet ne so be.
Ti ugo sti telj ski objek ti mo gu
bi ti za nim lji vi i osta lim go sti ma,
za ljub lje ni ci ma u pri ro du i pla nine,
i tijekom lje ta i u zim skome
razdoblju ka da je otvo re no
ski ja li πte ko je po sje Êu ju broj ni
go sti, ski ja πi iz ra znih kra je va
Hrvat ske.
Kra sno je ma leno, pi to mo
po dve le bit sko mje sto smje πte no
na 714 m nad mor ske vi si ne, a
po zna to je kao tu ri stiË ko, duhov
no i kul tur no sre di πte toga
di je la LiËko-senjske æu pa ni je te
sre di πte Na ci o nal nog par ka Sjever
ni Ve le bit.
Ov dje go di πnje pro applee desetak
ti su Êa pla ni na ra, a Sve ti πte
Maj ke Bo æje od Kra sna, ko je se
smje sti lo na brdu iznad kra snarske
do li ne, go di πnje po sje ti i do
100.000 lju di.
Po seb na je atrak ci ja za tu riste
ovoga kra ja sva ka ko Ve le bitski
bo ta niË ki vrt Za vi æan, po znat
po pet sto ti na sa mo ni klih ve lebit
skih bi lja ka.
U Kra snu tu ri sti mo gu ku pi ti
po zna tu lje ko vi tu ra ki ju Ve le bitsku
tra va ri cu te li ker Vi lu Ve lebi
ta, glasovite kra snar ske si re ve
i med s ve le bit skih li va da.
CJE NIK U KU NA MA: Kontakt: 098/450-559
1. 7. - 15. 12. - 16. 2. - 1. 9. -
31. 8. 15. 2. 30. 6. 14. 12.
©UMARSKA KU∆A 2 app.: 1/3 330,00 330,00 300,00 300,00
1 app: 1/5 500,00 500,00 450,00 450,00
11 soba: 11/2 200,00 200,00 180,00 180,00
MUZEJ ©UMARSTVA 1 app.: 1/3 360,00 360,00 320,00 320,00
1 app: 1/4 500,00 500,00 430,00 430,00
2 sobe: 2+1 220,00 220,00 200,00 200,00
Boraviπna pristojba plaÊa se posebno.
40
Broj 117 • rujan 2006.
HRVATSKE ©UME

u πumskom miljeu
Uz Gac ku
Izvo ri Gac ke i Ma je ro vo vri lo
Ton ko vi Êa vri lo
Ma ho vi na na ka me nu vo de ni ca
Gac ka je una toË sil nim promje
na ma πto ih u Li ku do no si
no va au to ce sta osta la pri rod ni
dra gulj i ri jet ka dra go cje no st
ove krπke i gor ske re gi je. I dalje
je nje zina vo da Ëi sta, a uz
tok te ze le ne ri je ke joπ uvi jek
se mo gu na Êi (i ob nov lje ne)
ne ka da πnje vo de ni ce. I pu no
to ga dru go ga πto net ko tko se
sva kod ne vno kre Êe ovim pro stori
ma, i uz svo ju re dov itu rad nu
opre mu no si i fo to a pa rat, mo æe
za bi lje æi ti i po ka za ti jav no sti.
UËi ni la je to upra vo i Man di ca
Da so viÊ, πu mar ka iz Ko re ni ce
(ina Ëe πe fi ca Odje la za za πti tu
πu ma u go spiÊ koj Upra vi), ko ja
nam je po sla la ne ko li ko fo togra
fija s Gac ke. Na jed noj je
Ma je ro vo vri lo, pa ma ho vi na
na vo de niË nom ka me nu, a na
dvi je je fo to gra fi je Ton ko vi Êa
vri lo. Uæi vaj te i vi!
Ton ko vi Êa vri lo

Zagrizite zubima u najtvrapplee poslove
1926 – 2006
Predstavljamo novu
motornu pilu
STIHL MS 650.
Nova motorna pila STIHL MS 650
izraappleena je i opremljena kako bi se
uhvatila u koπtac i s najteæim zadacima.
Svoju snagu od 6,5 KS i masu od
7,3 kg posebno Êe iskazati prilikom
obaranja snaænih stabala.
A svojim ergonomskim kvalitetama
omoguÊuje dugotrajan rad.
Za sve detaljne informacije, vrlo rado
Vam stojimo na usluzi.
www.unikomerc-uvoz.hr
Br. 1 u svijetu