Konferenca : - Riinvest Institute

Konferenca :
“Aktivizimi i burimeve të rritjes ekonomike në
Kosovë”
Tema :
“Të menduarit kritik, teknologjia e informimit dhe
zhvillimi ekonomik”
Autori : Drita Kadriu
Vendi : Prishtinë ,
Data : 14/05/2010
1

Përmbajtja:
I. Përmbledhje : ...........................................................................................................3
II. Hyrje : ..........................................................................................................................4
III. Përshkrimi i problemit :.........................................................................................5
IV. Studim rasti ( Casy stady):....................................................................................5
IV.1 Planet zhvillimore të shkollave: ..................................................................5
IV.2 Metodologjitë e mësimdhënies: ....................................................................5
IV.3 Teknologjia e informimit dhe komunikimit:..........................................7
V. Rekomandimet: ...........................................................................................10
VI. Shtojcat dhe bibliografia : ........................................................................12
2

I. Përmbledhje
Është e njohur se zhvillimi ekonomik i një shoqërie është në korrelacion me nivelin e
arsimimit të popullatës dhe me aftësinë e asaj shoqërie për t’i vënë të arriturat në arsim
dhe në shkencë në funksion të zhvillimit të qëndrueshëm njerëzor. Zhvillimi njerëzor
është më shumë se rritja e BPV-së, më shumë se prodhimi i mallrave dhe më shumë se
akumulimi i kapitalit, që janë vetëm mjete për shtimin e mundësive për njerëzit.
Zhvillimi njerëzor ka të bëjë me krijimin e ambientit ku njeriu mund ta zhvillojë
plotësisht potencialin e tij dhe të bëjë një jetë produktive dhe kreative në pajtim me
nevojat dhe interesat e tij. Njerëzit janë pasuria e çdo kombi, ndërsa zhvillimi njerëzor
është shtimi i mundësive për të bërë një jetë që ata dëshirojnë dhe vlerësojnë.
Për këtë arsye, ndërlidhja e arsimit me zhvillimet globale ekonomike dhe shoqërore është
një status normal i një sistemi arsimor me pritshmëri të larta dhe një parakusht për
ndërtimin e një shoqërie demokratike me në qendër qytetarin.
Kur Kosova ndodhet tashmë në fazën e transicionit dhe ekziston një hendek në mes të
rezultateve që prodhon sistemi arsimor dhe kërkesave që shtron ekonomia e vendit, janë
të domosdoshme debatet e hapura dhe interesimi i shtuar i punëdhënësve për zhvillimin e
arsimit për të arritur zhvillim ekonomik të përshpejtuar.
Studimi paraqet dy shkaqe të rëndësishme të rezultateve që prodhon arsimi :
• Mësimdhënia nuk zhvillohet përmes mendimin kritik dhe kreativ
• Teknologjia e informimit dhe komunikimit nuk përdoret si vegël e të nxënit
Zhvillimi i të menduarit kritik në të gjitha nivelet duhet të përbëjë shtyllën kurrizore të
tërë sistemit : planet, programet, tekstet e metodologji të cilat përmblidhen në konceptin
kurrikuli. Kjo kërkesë objektive buron nga prirja e sotme e zhvillimit , nga orientimi
strategjik i integrimit në familjen e kombeve të përparuara që ndryshe quhen edhe
shoqëri e dijes.
Për të përgatitur qytetar për shoqërinë e dijes janë përcaktuar shprehitë bazë (të emëruara
edhe kompetenca) që shkolla duhet ti përpunojë. Ato përbëjnë një tërësi njohurish,
shprehish dhe vlerash që u nevojiten individëve për zhvillimin e tyre të gjithmbarshëm.
Të gjitha këto duhet të zhvillohen deri në fund të arsimit të detyruar dhe shërbejnë si bazë
për të mësuar më tej si pjesë e të nxënit tërë jetësor.
Pjesë e këtyre njohurive e shprehive janë edhe ato të të menduarit kritik, të zgjedhjes së
problemeve , të përpunimit të informacionit, të të nxënit në mënyrë të pa varur dhe në
bashkëpunim me të tjerët.
Tipar i zhvillimit të sotëm është “Shpërthimi i informacionit” në teknologjinë e
informimit. Në këtë zhvillim të vrullshëm e të shpejt askush nuk mund të mësoj gjithçka
që i duhet të dijë , për më tepër nëse njohurit mësohen përmendësh ato harrohen shpejt
pasi që informacioni rritet dhe përtërihet me shpejtësi marramendëse.
E-mësimi është një proces edukativ (mësimdhënia dhe të nxënit) me përdorimin e
informacionit dhe të komunikimit që ndihmon në përmirësimin e cilësisë së procesit dhe
cilësinë e rezultateve arsimore.
Për të marrë pjesë në ekonomi dhe për të përmirësuar standardin jetësor nxënësit nuk
duhet vetëm të kuptojnë thellësisht lëndët shkollore veçanërisht shkencat matematikën
dhe teknologji .Ata duhet të kenë edhe shkathtësitë e mjaftueshme për tu përgjigjur në
3

mënyrë të pakufizuar. Ata duhet që ti përdorin njohurit e tyre për të menduar në mënyrë
kritike, për të hulumtuar, për ti përpunuar të dhënat, për të përdorur mjetet multimediale ,
për të bashkëpunuar, për të komunikuar, për të zgjedhur probleme dhe për të krijuar.
Qëllimi i këtij punimi është paraqitja e marrëdhënies në mes mendimit kritik, TIK ,
arsimit dhe zhvillimit ekonomik të cilat mund të lidhen nga krijuesit e politikave dhe
administratorët e shkollave për reformën e qëndrueshme të arsimit dhe rritjes ekonomike.
II. Hyrje
Në zhvillimin e kapitalit njerëzor dhe social rolë të rëndësishëm ka efikasiteti dhe
efektiviteti i sistemit arsimor . Sistemi i arsimit në Kosovë gjatë 20 viteve të kaluar, ka
lundruar përmes tranzicioneve të vazhdueshme . Sot jemi dëshmitarë të rezultateve të
ulëta të arsimit për të cilat tani më ka mjaft analiza dhe tentime për të shpjeguar se ku e
kanë burimin. Edhe në dy vitet e fundit shkollore rezultatet e provimit të maturës
shtetërore janë të ulëta (në vitin shkollor 2008 44.70%, dhe në vitin 2009 45.66% ). Ky
rezultat është një tregues i cilësisë së sistemit të arsimit në Kosovë, që është një sistem
shumë kompleks. Rezultati flet mjaft edhe për kualitetin e programeve mësimore, flet për
kualitetin e mësimdhënies, për kualitetin e teksteve, për udhëheqjen dhe organizimin që
kemi në sistemin e arsimit dhe për infrastrukturën.
Aktualisht reformat janë duke vazhduar të ndodhin duke ngritur një sërë pikëpyetjesh
dhe dilemash edhe për udhëheqjen dhe menaxhimin e institucioneve arsimore si pjesë e
këtij sistemi. Deri më tani ndër pikat më të ndjeshme të sistemit arsimor janë udhëheqja
dhe menaxhimi. Zhvillimi i koncepteve bashkëkohore planifikuese dhe menagjeriale në
sistemin e arsimit janë ndër faktorët kryesor që e përcaktojnë efikasitetit dhe efektivitetit
në arsim.
Menaxhimi i sistemeve arsimore, vjen si një fushë studimi dhe fushë praktike në lidhje
me operacionet e institucioneve arsimore. Edhe pse shumë nga teoritë e konceptet të cilat
i adresohen menaxhimit të arsimit vijnë nga ambientet organizative industriale, sot
ambienti i arsimit është i përcaktuar në ndërtimin e formave specifike të aplikimit të
teorive dhe zbatimit praktik të tyre. Si menaxhimi edhe udhëheqja , në kontekstin e
institucioneve arsimore shikohen si aktivitete praktike. Gjithsesi aplikimi i teorive në
situatat praktike shikohet nga ekspertë si një gjë e vështirë. Në çdo situatë, drejtuesit e
institucioneve arsimore duhet të rregullojnë raportet në mes të udhëheqjes , menaxhimit
dhe administrimit në punën e tyre.
Për të ndikuar në cilësinë e arsimit e cila ka rol të rëndësishëm në zhvillimin e kapitalit
njerëzor janë identifikuar tri pyetje kyç për arsimin e mesëm të ulët :
a) A i siguron plani zhvillimor i shkollës ndryshimet cilësore ?
b) Sa i përdorin mësimdhënësit metodologjitë e mësimdhënies që i zhvillojnë shprehitë e
të menduarit kritik dhe kreativ te nxënësit ?
c)Në çmasë i kanë diktuar rezultatet e pritura dhe korrelacioni lëndor në kurrikulin e
TIK për arsimin e mesëm të ulët nivelin e njohjeve tek nxënësit ?
4

III. Përshkrimi i problemit
Një nga rolet e autoritetit drejtues është te siguroje që shkollat të realizojnë përgjegjësitë e
tyre për ruajtjen e cilësisë nëpërmjet një programi efektiv të planifikimit gjithëpërfshirës.
Zhvillimi i koncepteve bashkëkohore planifikuese dhe menagjeriale në sistemin e arsimit
janë ndër faktorët kryesor që e përcaktojnë efikasitetit dhe efektivitetit në arsim, kjo nuk
shihet askund në prioritetet e planeve zhvillimore të shkollave që janë hulumtuar për këtë
rast. Njëra komponentë e Projektit për Përmirësimin e Pjesëmarrjes në Arsim ( PPPA) të
Ministrisë së Arsimit Shkencës dhe Teknologjisë (2005-2008) ka qenë sigurimi i cilësisë
së arsimit, duke zhvilluar aftësitë planifikuese të udhëheqësve me ekipet e shkollave. Pas
trajnimit të marrë për të zhvilluar shkathtësitë planifikuese , në këtë projekt, Planet
zhvillimore të shkollave të cilat janë motivuar me grante shkollore kanë paraqitur
prioritetet tri vjeçare zhvillimore të shkollave. Asnjë plan zhvillimor nuk e ka prioritet
zhvillimin e udhëheqjes dhe menaxhimit në shkollë. Për këtë rast të hulumtimi janë
analizuar planet zhvillimore të shkollave në katër komuna (Skenderaj, Drenas, Vushtrri
dhe Mitrovicë).
IV. Studim rasti
IV.1. Planet Zhvillimore të Shkollave
Sipas analizave të dokumentacionit shkollor (PZhSh) del se prioritetet e shkollave janë në
përmbushjen e nevojave objektive por jo edhe në zhvillimin e kapaciteteve tjera
njerëzore. ( Shih tabelën 1)
Përqindja
40
30
20
10
0
Prioritete e shkollave në Planet Zhvillimore
Menaxhimi cilesor i shkolles (0%)
Shkolla si qender e aktivitetit te
komunitetit(0.83%)
Transporti i organizuar(0.83%)
Sigurimi i kushteve higjieniko
sanitare(8.03%)
Trajtimi i nevojave sociale te
nxenesve(8.31%)
Ngritja e cilesise se mesimdhenjes dhe te
nxenit(16,34%)
Paisjet ,mjetet e konkretizimit(27.7%)
Infrastruktura(37,95%)
Grafikoni 1. Proritete t Planeve Zhvillimore të Shkollave në komunat Mitrovicë, Drenas,
Skendera dhe Vushtrri
IV. 2. Metodologjitë e mësimdhënies
Njëri prej problemeve qenësore që vazhdon ta ngulfat të nxënit e njohurive të reja dhe
zhvillimin e mendimit kritik janë metodologjitë e mësimdhënie të cilat ende vazhdojnë
me qenë të nivelit të memorizimit që paraqet nivelin më ë ulët të dijes. Problemet janë
përmbledhur në dy grupe kryesore :
5

• Mësimdhënësit nuk arrijnë të kuptojnë problemet që i kanë nxënësit gjatë orës
mësimore: sa e kuptojnë nxënësit mësimin e ri, si e ndërtojnë ata njohjen e re,sa janë
të vetëdijshëm për të nxënit, a kanë arritur ta strukturojnë njohjen, si i shtrojnë pyetjet
për ate që e dinë dhe ate që nuk e kanë të qartë, në çkuptim është ndërtuar togfjalëshi
“shprehja e mendimit të lirë”,sa kanë përqëndrim në ate që e thotë mësuesi,cili është
interesi i tyre për mësimin,sa lidhet mësimi me përvojat jetësore të tyre,a kanë qasje
kritike në diskutime e shumë të tjera.
• Në rrethana të mbingarkesës me ndryshimin mësimdhënësit kanë dilema
fundamentale për nevojën e ndryshimit të metodologjisë së mësimdhënies dhe
motivi për zbatimin e ndryshimit. Edhe pse janë zhvilluar një mori trajnimesh nuk
ka informacion kthyes rreth ndërtimit njohjve të reja të mësimdhënësve nga
trajnimet. Mbingarkesa për ndryshimet kanë shkaktu hamendësime në orën e mësimit
si dhe keqkuptimi i fjalës “reformë”. Një problem në vete paraqet edhe planifikimi i
mësimit dhe përzgjedhja e instrumenteve që e ndhmojn nxënësin të jetë aktiv dhe në
qendër. Mësimdhënësit nuk e ndërtojnë çasjen në paranjohurit e nxënësve, dhe në
ndërtimin e kuptimit për të nxënit e vetëdijshëm të nxënësve i cili proces duhet të
administrohet me kujdes. Gjithashtu përdorimi i materialeve plotësuese për
konkretzimin e mësimit e lidhë mësimin me përvojat e nxënësve. Si dhe sa e kanë
ndërtuar mësimdhënësit kuptimin e togfjalëshit “të nxënit gjatë gjithë jetës” i
kontribon pjesëmarrjes së orientuar në proces të vet mësmdhënësve dhe nxënësve.
Gjithashtu grupëzimet e nxënësve pa plan të menagjimit të punës në grup shkakton
zhurmë të pa arsyeshme.
Shkolla fillore “Meto Bajraktari” gjatë programit të trajnimit “Të nxënit ndërveprues” ka
trajnuar dymbëdhjetë mësimdhënës.(Shih tabelën 2).Qëllimi i programit ka qenë ndërtimi
i koncepteve bashkëkohor të mësimdhënies. Mësimdhënësit kanë mësuar rreth 70 teknika
të punës të cilat më punën me klasën kanë me ju ndihmuar në zhvillimin e mendimit
kritik tek nxënësit. Mësimdhënësit u monitoruan për tu vlerësuar në pesë fusha: 1)
mjedisi i të nxënit, 2) planifikimi i mësimdhënies, 3) përdorimi i vlerësimit, 4) cilësitë
vetjake dhe profesionale të mësimdhënësve si dhe 5) vlerësimi i përgjithshëm. Për këtë
rast u përdor vlerat 1-3 ku vlera 1 paraqet nivelin e ulët ndërsa 3 nivelin më të lartë.
6

Vlera 1-3
2.5
2
1.5
1
0.5
1.5
Suksesi i përgjjithshëm
1.83
0
0 1 2 3 4 5 6
1.3
Standardet e vlerësimit
Grafiku 2. Vlerat më të ulëta të procesit të mësimdhënies janë 1) mjedisi i të nxënit dhe
3) përdorimi i vlerësimit gjatë mësimdhënies
Vlera 1-3
3.5
3
2.5
2
1.5
1
0.5
0
Mjedisi I te nxenit Planifikimi dhe
mesimdhenja
Vlerësimi i mësimdhënësve të trajnuar
2.25
Vleresimi Cilesi vetjake dhe
profesionale
Standardet e vlerësim it
Grafiku 3. Fushat e vlerësimit të mësimdhënësve dhe vlerat
IV.3. Teknologjia e informmit dhe komunikimit
1.56
Vleresimi I
pergjithshem
“Shpërthimi i informacionit” ende nuk e ka gjetur hapësirën në sistemin tonë arsimor.
Kurrikula e lënëdës së TIK nuk i ndërton raporte në mes rezultateve të pritura dhe
korrelacionit lëndor . Nxënëst nuk janë hulumtues të informacionit , përpunues të të
dhënave . TIK në shkollat tona ka vendin e një shkence të shkëputur nga lëndët tjera
shkollore. Tek e fundit mjete nuk janë vetëm paisjet teknologjike por edhe metodat e
hulumtimit që mundësojnë gjetjen , filtrimin dhe analzimin e informacionit të
nevojshëm.Kurrikuli nuk siguron që nxënësit iu ka krijuar hapësira të ndërtojnë
7

makanizmin për ta vërtetuar diçka para se të pranojnë çdo gjë si të qenë.Me këtët rast
kam hulumtuar kurrikulin e lëndës së TIK të arsimit të mesëm të ulët për ti verifikuar
sypozimet e ndikimit të kurrikulit në rezultatet e nxënësve.
Në kapitullin IV. 1 të kornizës së të kurikulit 1 bërthamë dhe pjesa sipas zgjedhjes e
kurrikulit (kurrikulit të përcaktuar nga shkolla) paraqitet përmbajtja e Teknologjisë
si lëndë bazë dhe si lëndë zgjedhore e shkollave . Deri sa përdorimi i teknologjisë për
mësimi definohet edhe si “Përdorimi i teknologjive për të krijuar, shpërndarë dhe dhënë
të dhëna, informata, mësim dhe dituri, për të përmirësuar performancën në punë, në
organizatë dhe për të siguruar zhvillimin personal” 2 , kjo nuk përcaktohet me kurrikulin e
ri të Kosovës 2001 .
Konceptet teknologjike fillojnë të ndërtohen në arsimin fillor me lëndën “Punë
dore”,ndërsa në arsimin e mesëm të ulët me lëndën e Teknologjisë së përgjithshme.
Programi brenda vetës ngërthen edhe një numër shumë të kufizuar të orëve të
Teknologjisë së Informimit dhe Komunikimit. (Tabela 2) . Korrelacioni në mesë lëndëve
që ndërtohet me program është kryesisht korrelacion me gjuhën shqipe dhe gjuhën
angleze ndërsa lëndët e shkencave fare pak përmenden . Krijohet perceptimi se ky
korrelacion qëndron aty sa për ta përmbushë anën formale të dokumentit sepse në asnjë
përshkrim nuk tregohet se çka synohet të arrihet me këtë korrelacion. Kjo gjithashtu i
kufizon aktivitetet e mësimdhënësve që të nxisin tek nxënësit kreativitetin,
bashkëpunimin dhe hulumtimin përmes përdorimit të teknologjis së re . (Tabela 3).
Niveli
arsimor
Prandaj problemet me të cilat ballafaqohen mësimi elektronik në arsimin e mesëm të ulët
janë të ndryshme :
• Problem të veçantë paraqet mungesa e vizionit të qartë se çka dëshirohet të arrihet
me TIK ? Programet shkollore për e-mësimin nuk përcaktojnë se çka dëshirohet të
arrihet me futjen në përdorim të teknologjisë së re në mësimdhënie. Në to paraqitet
nivel i ulët i rezultateve të pritshme si dhe korrelacioni në mes programeve dhe
1 Lëmi i kurrikulit Teknologjia nxënsit i familjarizon me format dhe dimensionet e ndryshme të teknologjisë në fusha
të ndryshme të përvojave dhe veprimtarive njerëzore (banimi, transporti, gatimi, veshmbathja, komunikimi, udhëtimi,
argëtimi etj.). Në arsimin fillor, lidhur me teknologjinë nxënësit do të mësojnë nëpërmjet punëdores. Në arsimin e
mesëm, emërtimi i lëndës do të jetë Teknologji. Edhe në arsimin fillor edhe në arsimin e mesëm, kurrikulet e lëndëve
do të merren me teknologjitë moderne të informacionit dhe të komunikimit (TIK).
2 “Best of the eLearning guild’s learning solutions : top articles from the eMagazine’s fi rst fi ve years” / edited
by William R. Brandon, 2008, Pfeiffer.
Niveli klasor Lënda
Numri vjetor
i orëve të
teknologjisë
Arsimi fillor Klasa e V-të Punë dore 37
Arsimi i
mesëm i ulët
Numri vjetor
i orëve në
TIK
4 orë
Pjesëmarrja
orëve të TIK
në %
10.8%
Klasa e VI
5 orë 13.5 %
Klasa e VII
Klasa e VIII
Teknologji
37 4 orë
6 orë
10.8 %
21.6%
Klasa e IX 70 35 orë 50%
8

lëndëve tjera është jashtëzakonisht i kufizuar posaçërisht tek klasat e IX që janë urë
lidhëse në mes arsimit të mesëm të ulët dhe arsimit të mesëm të lartë .
• Mosnxitja e shkollave për t’u përfshirë si tërsi në sistemin elektronik të
mësimdhënjes - nxënjes si dhe menaxhimin elektronik të të dhënave të shkollës. Këtu
duhet të përmendim mos gatishmërin e udhëheqjes së shkollës për elektronizimin e të
gjitha të dhënave përmes zhvillimit të bazës elektronike të të dhënave të shkollës për
udhëheqje dhe menagjim elektronik, për ligjërim dhe administrim të të dhënave të
shkollës.
• Administrimi dhe menaxhimi i përmbajtjeve mësimore elektronike problemet kyçe
na dalin tek motivet e ulëta të mësimdhënësve për t’u trajnuar së pari në përdorimin e
pajisjeve kompjuterike, me platformën e mësimit elektronik, qasjen në përmbajtje të
sofistikuara mësimore multimediale, qasjen e pakufizuar në përmbajtjet mësimore në
aspektin kohor dhe hapësinor, mundësitë e ndërveprimit në mes mësimdhënësve dhe
nxënëseve, qasjen në materiale të standardizuara mësimore dhe të nivelit të lartë të
cilësisë mësimore. Shkaqet e kësaj mosgatishmërie të mësimdhënësve janë të
ndryshme si mosha, mosnjohja e punës me kompjuter, mungesa e kompjuterëve
personal , forma tradicionale e punës, mos përfshirja në reforma, mos gatishmëria e
bashkëpunimeve të aktiveve profesionale të mësimdhënësve të TIK-ut me aktivet e
lëndëve të tjera.Mungesa e përkrahjes së kooperimit dhe komunikimit ndër
mësimdhënës dhe përgatitja jo e mirë e nxënësve për mësim gjatë gjithë jetës (lifelong-learning).
Përmbyllje
Sipas të dhënave të Entit Statistikor të Kosovës për vitin 2008 përqindja më e lartë e të
punësuarve në Kosovë ka përgatitje të lartë arsmore 77.2% ku 80% janë mashkuj ndërsa
71.9 % janë femra. Basoj se ky hulumtimi do të i ndihmojmë mësimdhënësit t’i kuptojnë
ndryshimet që po ndodhin në botë .
Në Kosovë po ndodhin ndryshimet ekonomike dhe orjentimi kah ekonomia e tregut,
ndryshimet politike dhe synimet drejt BE dhe ndryshimet e mëdha sociale ku Kosova
synon të bëhet vend gjithnjë e më i barabart.
Edhe sistemi i arsimit i nënshtrohet ndryshimev në të gjitha fushat: decentralizimi i
udhëheqjes arsimore,planifikimi në arsim lëvizë drejt ndryshimeve sistematike përmas
përdorimit të teknologjisë bashkëkohore dhe planifikimit në nivel shkolle,kurrikulat
mësimore ndryshojnë në pajtim me nevojat e Kosovës,kompjuterizimi ofron mundësi dhe
sfida të reja e interesante për mësim. Niveli i ndryshimit bartet edhe në qasjen në klasë
që u mundëson nxënësve të hulumtojnë, të punojnë në detyra dhe të zgjidhin probleme të
jetës reale, duke përdorë metoda dhe mjete të ngjashme si të rriturit në vendet e tyre të
punës.
Këto ndrrime janë të pa shmangshme prandaj edhe fëmijët tanë nuk kanë tjetër
zgjedhje .
9

90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
2007
2008
1-Arsimi fillor
2-Arsimi i mesëm
3-Arsimi i lartë
V. Rekomandimet :
Shkalla e punësimit sipas arsimit dhe gjinisë 2007-08
1 2 3 1 2 3 1 2 3
Mashkuj Femra Gjithsejtë
1. Planet Zhvllimore të Shkollave duhet ta sjellin nxënësin në qendër
2. Metodologjit e mësimdhënies duhet ti kushtojnë rëndësi të veçantë krijimit
të mjedisit të të nxënt dhe procesit të vlerësimit për të siguruar informata kthyese nga
klasa.Kjo ndikon në krijimin e individëve mendimtar kritik dhe bashkëpunëtor të
ekipeve si dhe në formimin e qytetarisë me shkathtësi të ndërrmarrësis dhe punësimit
.
3. Kurrikuli i lëndës së TIK duhet të shtrihet nga arsimi fillor (klasa 1-5) si
dhe rezultatet e pritura të rriten. Korrelacioni lëndor të shtrihet në shkencat ekzakte
ku përdorimi i TIK është mjet për zhvillimin e njohjeve të reja duke ju përshtatur
nevojave të shkollës së shekullit 21.
Arsyeshmëria
Shkollat të planifikojnë me gjithpërfshirje dhe të ballafaqohen me ndryshimin që është
proces ciklik. Në mjedisin shkollor ndryshimi nuk e nënkupton një model të dhënë saktë
se si të përmirësohet arsimi, por ai nuk nënkupton një filozofi që angazhohet për analizën
dhe të menduarit e vazhdueshëm si dhe si dhe për njohuri të reja. Kjo e nënkupton
pranimin se ndryshimi është i vazhdueshëm duke përfshrë bashkëpunimin me të gjitha
palët e interesit. Planifikimi duhet ti sjell rezultatet e pritshme për nxënësit në qendër.
Rekomandojmë :
• Përfshirja në licencim e udhëheqjes dhe menaxhimit të sistemit arsimor
• Planifikimin e programeve për aftësimin e vazhdueshëm të udhëheqjes arsimore.
Taksonomia e Blumit e cila i ndanë qëllimet arsimore në tri fusha atë emocionale,
psikomotorrike dhe kognitive .Qëllimi i Taksonomisë së Blumit ishte që t’i motivojë
arsimtarët që të fokusohen në të gjitha fushat që ashtu të krijojnë formë më të shprehur
holistike të arsimit. Megjithatë pjesa më e madhe e literaturës i referohet taksonomisë në
10

fushën kognitive. Shkathtësitë kognitivie i referohen diturisë, kuptimit dhe “të menduarit”
për një temë të caktuar. Arsimi tradicional duket se i potencon shkathtësitë e kësaj
fushe, veçanërisht qëllimet nga nivelet më të ulëta. Në vitin 2001 u rishkruan nivelet e
taksonomisë së Blumit dhe nga niveli i parë njohja u shëndrrua në memorizimin ndërsa
kuptimi dhe sinteza u zëvendësuan me kuptimin dhe krijimin, ndërsa vlerësimi ka rënë nji
shkallë më poshtë në vendin e sintezës. (Figura 1)
Konstruktivizmi është i orientuar drejt nxënësit; ai presupozon se mjedisi i të mësuarit
duhet të mundësojë pikëpamje ose interpretime të ndryshme të realitetit, konstruktim të
diturisë, pasuri të përmbajtjeve dhe aktivitete që bazohen në përvojë. Konstruktivizmi
fokusohet në diturinë, e jo në përsëritjen e diturisë. Këtu bëhet fjalë për besimin se
personi e krijon diturinë e tij në bazë të përvojës së tij, strukturave mendore dhe besimeve
që përdoren për interpretimin e objekteve dhe ngjarjeve. Mendja përdoret si instrument
në interpretimin e ngjarjeve, qëllimeve dhe perspektivave, sepse ato janë personale dhe
individuale. Pikëpamja ndaj botës së jashtme dallohet nga ajo e të tjerëve për shkak të
përvojave personale që i kemi përvetësuar ne.
Rekomandojmë që programet e aftësimit profesional të mësimdhënësve të mbështeten në
zhvillimin e mendimi kritik duke përdorur konstruktivizmin si shkencë dhe të mësuarit
autentik , që u mundëson nxënësve të hulumtojnë, të punojnë në detyra dhe të zgjidhin
probleme të jetës reale, duke përdorë metoda dhe mjete të ngjashme si të rriturit në
vendet e tyre të punës. Kjo siguron zhvllimin e shkathtësive për ndërrmarrësi dhe
mendimikreativ. Mësimdhënësit duhet të aftësohen në :
• Organizimin e nxënësve para së gjithash të punojnë në grupe.
• Aftësohen që programin mësimor e rregullojnë nga e përgjithshmja drejt
individuales me theks në konceptin më të gjerë.
• Nxitja e nxënësve për të parashtruar pyetje ka vlerë të madhe.
• Aktivitetet mësimore bazohen në burimet arësore të informacioneve.
• Nxënësit përjetohen si mendimtarë me pakufi teori për botën.
• Arsimtarët kryesisht sillen në mënyrë ndërvepruese, duke krijuar mjedis të
këndshëm të mësimit për nxënësit.
• Arsimtarët kërkojnë nga nxënësit ta shprehin mendimin e tyre që ta kuptojë se çka
kanë mësuar dhe si e zbatojnë atë që e ka mësuar.
• Vlerësimi i diturisë është pjesë përbërëse e procesit mësimor dhe kjo ndodhë kur
arsimtari i vëzhgon ata derisa punojnë, përmes prezantimeve dhe portofolave.
Teknologjia moderne ka ndikim të rëndësishëm jo vetëm ndaj shoqërisë, por edhe ndaj
përditshmërisë sonë . Duhet të kihet parasysh se edhe në mjedisin e zhvilluar teknologjik
arsimi është i orientuar drejt qëllimeve të mësimit dhe mësimdhënies, e jo drejt vetë
teknologjisë – teknologjia është vetëm mjet për zbatimin e mësimdhënies. Ekziston një
lidhje e fuqishme ndërmjet përdorimit efektiv të teknologjisë moderne dhe teorisë së
kontruktivizmit. Kjo lidhje është aq e fuqishme saqë do të shkaktojë ndryshim thelbësor
dhe orientim nga teknikat didaktike dhe do të shpijë në kornizën origjinale
konstruktiviste. Edhe shkollat duhet të përgatisin nxënësit për jetë në botën intensive me
shumë informacion. Nxënësit duhet të mësojnë në mënyrë efektve për të përdorur
kompjuter dhe të jen në gjendje të inkorporojnë idetë bazë algoritmin e të menduarit për
të zgjedhur problemet e përditshme. Hartuesit e kurrikulit duhet të përfshijnë mësimin e
11

TIK që nga arsimi u fillor (Klasa 2-5 dhe 6-9) . Rekomandojmë që programet mësimore
duhet të ju mundësojnë nxënësve :
• Zgjedhjen e problemeve
• Komunikimin nëpërmjet mediave të ndryshme
• Grumbullimin, organizimin , analizimin sintetizimin e informacioneve ,
• Kuptimin dhe vlerësimin kritik të informatave të mbledhura
• Për të krijuar përfundimet në bazë të informavcioaneve të përpunuara
• Për punë në grupe për zgjedhjen e problemeve.
VI. Shtojca dhe literatura
Tabela 1 . Prioritetet e Planeve Zhvillimore të Shkollave
Nr. Llojet e
prioriteteve
Drenasi
17 shkolla-
80 priori.
Mitrovica
22 shkolla-
106 prior.
Skenderaji
17 shkolla-
86 prior.
Vushtrrija
18 shkolla
90 prioritete
Vlera % Vlera % Vlera % Vlera %
numerike numerike numerike numerike
1. Infrastruktura 35 43.75 34 32.07 29 33.72 39 43.33
%
%
%
%
2. Ngritja e
13 14.44
cilesise se 11 13.75 21 19.81 14 16.27
%
mesimdhenjes
dhe e te
nxenit
%
%
%
3. Shkolla si
1 1.1 %
qender e
aktivitetit per
komunitet
0 0 0 0 2 2.32%
4. Menaxhimi
cilesor I
shkolles
0 0 0 0 0 0 0 0
5. Sigurimi I
8 8.88 %
kushteve 6 7.5 12 11.32 3 2.32%
higjienike dhe
sanitare
%
6. Trajtimi I
3 3.33 %
nevojave 4 5% 6 5.66% 17 17.44
sociale te
nxenesve
%
7. Transporti I
0 0
organizuar 0 0 1 0.94% 2 2.32%
8. Paisjet 24 30% 32 30.18 19 22.09 25 27.77
%
%
%
Gjithsejt: 80 100% 106 100% 86 100% 90 100 %
12

Mësimdhënësit
Tabela 2 . Rezultatet e monitorimit të mësimdhënësve
Mjedisi i të nxënit
Planifikimi dhe mësimdhënia
Vlerësimi
Cilësi vetjake dhe profesionale
1. 1 2 1 2 2
2. 1 1 1 2 1
Vlerësimi i
përgjithshëm
3. 2 2 2 3 2.25
4. 2 2 2 2 2
5. 1 1 1 2 1
6. 2 3 2 3 2.5
7. 3 3 2 3 3
8. 1 1 1 2 1
9. 1 2 1 1 1
10. 1 2 1 2 1
11. 1 1 1 2 1
12. 2 2 1 3 2
Gjith 1.5 1.83 1.3 2.2 1.56
13
Fig 1. Taksonomia e Blumit e rishikuar
në vitin 2001

Tabela 3. Rezultatet të pritura dhe korrelacioni lëndor në kurrikulin e TIK (2001)
Rezultatet Korelacioni
Klasa e pestë (4 orë ose 10.89%)
Nxënësit duhet të njihen me kompjuterin duke bërë identifikimin e pjesëve përbërëse
të tij.
Nxënësit duhet të njihen me mundësitë e zbatimit të kompjuterëve në jetën e
përditshme, nëpërmjet rasteve konkrete.
Nxënësit duhet të bëjnë veprime të drejtpërdrejta në kompjuter duke përdorur
programe konkrete, siç janë:
programi calculator, programet për ekzekutimin e këngëve, filmave, lojërave të
ndryshme,etj.
Klasa e gjashte
Të dijë të përdorë kompjuterin për punimin e
dokumentacionit
Klasa e shtate
Të kuptojë teknologjinë e sistemit të komunikimit telefonik dhe mundësitë e përdorimit të
tij.
Të kuptojë teknologjinë e sistemit të komunikimit
radiofonik dhe mundësitë e përdorimit të tij.
Të kuptojë teknologjinë e sistemit të komunikimit televiziv dhe mundësitë e përdorimit të
tij.
Të kuptojë teknologjinë e sistemit të komunikimit përmes kompjuterit (internetit).
Klasa e tete
Aftësi të demonstruara në përdorimin e programit Internet Explorer.
Shkathtësi të treguara në kërkimin dhe gjetjen e të dhënave perms Internetit.
Aftësi të demonstruara në hapjen e E-mail adresës dhe komunikimit përmes saj
(dërgimi i porosive, dokumenteve, marrja e porosive,
shtypja etj.).
Shkathtësi të demonstruara në përdorimin e Web – faqeve me interes për mësim.
Klasa e nenet
Njohja e njësisë për sasinë e informatës, operacionet me shumëfisha të bitit dhe
byteit.
Identifikimi i pjesës harduerike dhe softuerike të sistemit kompjuterik.
Identifikimi i komponentëve të ndryshme të sistemit kompjuterik.
Njohja e cilësive të komponentëve të sistemit
kompjuterik.
Dallimi i funksionit të sistemit operativ nga
aplikacionet softuerike.
Njohja me aplikacionet softuerike për përdorime praktike.
Njohja e operacioneve themelore në Windows.
Aftësimi i nxënësve për ekzekutimin e operacioneve themelore në Windows.
Njohja e operacioneve themelore të MS Word-it dhe të aplikacioneve të
integruara
në Windows-it.
Aftësimi i nxënësve për ekzekutimin e operacioneve themelore të MS Word-it dhe
të aplikacioneve të integruara në Windows.
14
Gjuhë
amtare,
Gjuhë
angleze
Gjuha amtare
Gjuha
angleze
Matematika
Gjuha amtare
gjuha angleze
fizika
dhe të gjitha
lëndët
e tjera
Gjuhë amtare
Gjuhë
angleze
Lëndët
shkencore
etj.
Matematikë,
Gjuhë
shqipe
Gjuha
angleze

Literatura
Dokumente:
European Union Policies and Strategic change for e-learning (HECTIC
report)
Korniza e kurrikulit të ri të Kosovës – Arsimi parashkollor, fillor, i
mesëm dhe i mesëm i lartë – Libri i bardhë për diskutim – Shtator
2001
Libra:
Davis,B.G (2001) “Tools for teaching” , Jossey-Bass,San Francisco
Fullan, M “Kuptimi i ri i ndryshimit në Arsim” Tiranë : Pegi ,2001
Hyseni,H “Qeverisja dhe udhëheqja në arsim; Si të bëhemi udhëheqës
të suksesshëm?”, Qendra për Arsim e Kosovës,Prishtinë,2003
Musai,B., Metodologji e mësimdhënies /Bardhyl Musai, -Tiranë :
Pegi,2002
Musai, B (2003) Psikologji edukimi, Ribotim, Tiranë: Pegi
Nevo, D., School-Based Evaluation: A Dialogue for School
Improvement. Oxford: Pergamon, 1995.
Programi i trajnimit ,të MKLSH-së (Mendimi Kritik gjatë Leximit dhe
Shkrimit ) kodi 005 , KEC
Tahir Zajazi (2003): “Metodologji të mësimdhënies dhe mësimnxënies”
Vinsent Graphic,Shkup.
Literatura nga interneti:
http://www. odu.edu/educ/llschult/blooms_taxonomy.htm
http://www.cambcitypct.nhs.uk/Cambridge Strategy of learning
http://www.cardiff.as.ukE-learning strategy – Cardiff University
http://www.qub.ac.uk E-learning strategy – Queens University
http://www.e-learning.ed.ac.uk E-learning strategy – Edinburgh
University
http://www.masht-gov.net
Drita Kadriu
Prishtinë,
Më 14.05.2010
15