Revistë mujore për fëmijë, të rinjë dhe prindër, Nëntor 2007 Nr 6

Revistë mujore për fëmijë, të rinjë dhe prindër, Nëntor 2007 Nr 6
Dituria
E boton QKSH ”Migjeni” Borås-Suedi

Dituria - Revistë mujore për fëmijë,të rinjë dhe prindër,Nëntor 2007 faqe 2
Revistë kulturore, letrare, artistike
shoqërore e argëtuese për fëmijë,
të rinjë dhe prindër
D I T U R I A
Boton QKSH “Migjeni”
Borås – Suedi
Kryeredaktor:
Sokol Demaku
Koli284@hotmail.com
Përmbajtja:
3.Nga redaksia
4.5. 28 Nëntori
6.Låt oss stanna ännu en tid
7.Omari dhe pinguini
Keshilli redaktues:
Rrahmon Jashari
rrahmanjashari@hotmail.com
Lena Liden
Lena.liden@boras.se
Agron Cela
agron@glocalnet.net
Ramadan Myrtaj
drmyrtaj@hotmail.com
8.Emine Hoti - “Kam harruar”
9.Marigona bisedon me babin
10. Alla barn, poezi
11.Punime nxënësish
12.Nga letërsia shqipe për
fëmijë
Arsim Daka
Arsimdaka@hotnmail.com 13.Punime nxënësish për 28
Nëntorin
Hakif Jashari
familjajashari_swe@hotmail.com
14.Mitrush Kuteli- Jam shqiptar
Adresa e redaksisë
15.16. Migjeni- Zeneli, novelë
dituriash@hotmail.com
Revista Dituria
17.18. Mjekësi
Studiefrämjandet
L. Kyrkogatan 20 19.Kuriozitete
503 07 Borås
20.Mirë se vini në bibliotekë

Dituria-Revistë mujore për fëmijë,të rinjë dhe prindër,Nëntor,2007faqe 3
"Flamuri përmbledh kujtimet e shkuara të një
kombi dhe një gjuhe të pashkruar që mund ta
kuptoj syri dhe zemra e çdo njeriu me ndjenja.
Cilat janë kujtimet që shfaq, duke valuar, Flamuri
ynë
Nuk janë kujtime goditjesh kundra fqinjëve, nuk
janë kujtime lakmirash dhe rrëmbimesh: janë
kujtime vetëmbrojtjeje me mundime të palodhura
dhe me trimërira të gjata e të forta që kanë lënë
gjurma në letersinë e gjithë popujve të
qytetëruar.
Nga kjo pikëpamje mund të mburremi se Flamuri
ynë, siç është një nga më të vjetrit e botës, është
dhe një nga më të drejtët"
FAIK KONICA
Të gjithë SHQIPTARËVE kudo që janë pa dallim feje ,
krahine , ideje, partie , gjinie, moshe Ju urojmë :
Gëzuar e për shumë mot
DITËN E FLAMURIT DHE TË
PAVARËSISË
Redaksia e revistës
”Dituria”
Borås

Dituria-Revistë mujore për fëmijë,të rinjë dhe prindër,Nëntor,2007faqe 4
28 NËNTORI SHPALLJA E PAVARSISË
28 nëntori i vitit 1912,do të
mbetet për ne shqiptarët si një
kryedatë e pamortshme.Ajo do të
shërbejë kurdoherë për ne si një
tempull në pragun e të
cilit,përpara se të hyjmë do të
dëgjojmë sigurisht gjëmimet
shekullore të
historisë.Paskëtej,pas trokitjes
sonë në këtë tempull,do të na
shfaqet e madhërishme ajo epope
të cilën e quajmë ende sot
“Mëvehtësia e Shqipërisë”. 28
nëntori i vitit 1912 tregoi tek e
mbramja se populli ynë edhe pse i
robëruar në shekuj,nuk ishte
pajtuar me këtë robëri,në dejt
tonë zgjohej liria,në shpirt,kurajo
dhe guximi i madh.
Në dhjetë vjetëshin e parë te
shek. XX. shqiptarët organizuan
kryengritje të shumta, duke
përfshirë qytete të ndryshme, pra
edhe Preshevën. Edhe përkundër
rrethanave të ndërlikuara
ndërkombëtare, luftën për çlirim
dhe pavarësi populli shqiptar nuk
e ndali. Hasan Prishtina, deputeti i
Kosovës në dhomën e deputetëve
në Parlamentin osman më 11
janar 1912, bëri një diskutim të
fuqishëm në favor të çështjes
kombëtare shqiptare. Nga ky
diskutim, lindi takimi në lagjën
Taksim, i deputetëve shqiptarë,
që paraqet marrëveshjen se “për
Shqipërin nuk ka tjetër mjet
vetëm të fitojë me një kryengritje të
përgjithëshme”.
Në këtë mbledhje, si e quajti
Hasan Prishtina “Komplot i
Taksimit”, rol vendimtarë luajtën
dy figura të shquara të Kombit,
Ismajl Qemali dhe Hasan
Prishtina. Nga marrëveshja e
Taksimit, me punën e patriotëve
shqiptarë, në trojet shqiptare
dolën besëlidhjet e krahinave, si e
Lezhës, Bregut te Matit, Dibrës e
tjera, deri te Kuvendi i Junikut
(21-25 maj 1912).
Me iniciativën e Hasan Prishtinës
aprovohet programi i kryengritjes
e që parashihej
1. Caktimi i kufijëve,
2. Krijimi i një administrate
shqiptare,
3. Ngritja e flamurit kombëtarë,
4. Njohja e gjuhës shqipe si gjuhë
zyrtare,
5. Në Shqipëri të sundojë
guvernori shqiptare i zgjedhur
nga përfaqësuesit e popullit, etj.
Si dhe për zbatimin e këtyre
kërkesave të jenë garantues
fuqitë e mëdha. Këto kërkesa, de
facto, ishin për pavarësinë e
Shqipërisë. Mirëpo ato nuk u
aprovuan nga Porta e Lartë e
Stambollit, prandaj kryengritja e
përgjithshme shqiptare vazhdoi
në të gjitha trojet shqiptare.

Dituria-Revistë mujore për fëmijë,të rinjë dhe prindër,Nëntor,2007faqe 5
Më 28 nëntorë 1912, në orën
14.30, u hap Kuvendi Kombëtarë i
Vlorës, në të cilin morën pjesë
përfaqësues të shtresave të
ndryshme të popullit shqiptarë.
Në seancën e parë të këtij
Kuvendi, fjalën hyrëse e paraqiti
Ismajl Qemali në të cilën e
paraqiti gjendjen e Shqipërisë dhe
i përcaktoi masat e ngutshme që
duhej të ndërrmerren. Shqiptarët
tha ai, nuk harruan as gjuhën e
as kombësinë e tyre dhe prova
më e mirë janë përpjekjet dhe
kryengritjet që bënë pa
ndërprerë, e sidomos në katër
vitet e fundit për të ruajtur të
drejtat dhe zakonet e tyre. Në
vazhdim, ai tha se: populli na
zgjodhi dhe na dërgoi në këtë
tubim historik që të ndërmerret
për shpëtimin e atdheut, e
shpëtimi i vetëm është liria.
Prandaj, duke u mbështetur mbi
dëshirat e shenjëta dhe me
vullnetin e patundur të gjithë
popullit, dhe me përfaqësuesit e
tij e shpallim Shqipërin të
mëvetësuar, të lirë dhe të
pavarur.
Në vazhdimin e punës së Kuvendit
të Vlorës, më 4 dhjetor 1912 bë
zgjedhja e plotë e qeverisë, ku
bënin pjesë: Ismajl Qemali,
kryeministër dhe ministër i
punëve të jashtme,
Dom Nikollë Libhova, ministër i
punëve të brenshmë, Abdi Bej
Toptani, ministër i finansave,
Mehmet Pashë Dërralla, ministër i
mbrojtjes kombëtare, Petro Poga,
ministër i arsimit, Mit`hat
Frashëri, ministër i punëve
botërore, Pandeli Cale, ministër i
PTT-së.
Në Kuvendin e shpalljes së
Pavarësisë nuk morën pjesë:
Hasan Prishtina, Idriz Seferi,
Nexhip Draga, Sahit Hoxha, e të
tjerë përshkak se u internuan në
burgun e Kalasë së Beogradit (në
Kalemegdan) dhe u mbajtën deri
në prill të vitit 1913.
Shpallja e Pavarësis së Shqipërisë
është një nga ngjarjet më të
rëndësishme në historinë tonë
kombëtare. Ajo shënoi jo vetëm
çlirimin nga zgjedhja
shumëshekullore turke-osmane,
por iu dha grusht vendimtarë
pretendimeve territoriale të
shteteve fqinje, edhe pse
fatëkeqsishtë nga ajo ditë e deri
më sot më se gjysma e trojeve
shqiptare mbetën jashtë kufirit të
shtetit.

Dituria-Revistë mujore për fëmijë,të rinjë dhe prindër,Nëntor,2007faqe 6
Sokol DEMAKU
Låt oss stanna ännu en tid
- har inget att komma tillbaka till
Allt är ok, okej. Ja, jag vet. Världen brinner. När som helst kan vi bli förgiftade med
olika bakterier eller bombade av någon galning. Det är det som man kan höra att folk
prata om en tid.
Det hände under 1900-talet i de
balkanska länderna. Det hände sig att
1999 lämnade en miljon Kosovoalbaner
sitt fosterland för att undvika våld och
tortyr. De flydde till Makedonien eller
Albanien. De som kom till Makedonien
fick sedan, med hjälp av FN-organet
UNHCR, en fristad i andra länder.
Några kom till Sverige. Vissa kom
ensamma, andra kom med familjen. För
många människor har Sverige idag
blivit ett andra fosterland, mest för de
yngre familjemedlemmarna.
I kriget i Kosovo förintades mycket av
landsbygden och många lantegendomar.
Många flyktingar har minnen från
händelser där de förlorade både
familjemedlemmar och egendom.
Många har problem med trauman som
de fick i kriget, de har problem med
hälsa och hörsel.
Dessa människor har ingenstans att ta
vägen.
De har sett med sina ögon när man
dödade hundratals gamla och oskyldiga,
kvinnor och barn.
Men Sverige och svenskarna har öppnat
sina hjärtan och har hjälp till så mycket.
Några hjälporganisationer, Eriskhjälpen
och andra har byggt bostäder. Under det
senaste året har Eriskhjälpen medverkat
till att ett 60-tal hus byggts och
renoverats, och Eriskhjälpen startar nu
ett nytt projekt att renovera 50 nya hus.
Sedan konflikten gjordes upp 1999 har
900 000 flyktingar återvänt till Kosovo
med hjälp av hjälporganisationer från
hela världen.
Den hjälpen är mycket välkommen.
Behoven är dock större än så. Därför
hoppas vi att det ska fortsätta komma in
stöd till Kosovosfolk.
Marre nga revista ”Djungeltrumman” 2005

Dituria-Revistë mujore për fëmijë,të rinjë dhe prindër,Nëntor,2007faqe 7
Harun Jahja
Omari dhe pinguini
Një natë, para se të binte për të fjetur, Omari, bashkë me babain e tij, ndoqi një
film dokumentar. Filmi fliste për kafshët dhe ai u habit shumë nga fakti se si
arrijnë disa kafshë të mbijetojnë edhe në kushtet më të vështira të ambientit.
Kur ra në shtrat, po mendonte për atë që kishte parë në televizor dhe nisi të
imagjinonte që edhe ai jetonte atje, bashkë me kafshët. Papritur, e gjeti veten
në një vend të mbuluar krejt me borë. Filloi të çapitej rreth e rrotull, kur,
papritur e pakujtuar, dëgjoi një zë: -“Mirë se erdhe, Omar!”
-“Kush je ti” -e pyeti ai.
-“Unë jam pinguini.”- u përgjigj kafshëza e vogël.Krijesa që po i fliste dukej
tamam sikur kishte veshur frak. Omarit i ra ndër mend menjëherë se kush ishte
ai që po i fliste. Edhe dokumentari që kishte parë atë mbrëmje me babain kishte
një pjesë që fliste për pinguinët.
-“Oh, po, tha Omari, unë sapo kam parë diçka për jetën tënde në televizor.
Ëmmm...,është vërtet ngricë këtu. Po ti, nuk sëmuresh asnjëherë” Pinguini iu
përgjigj: -“Këtu është Poli i Jugut dhe temperaturat mund të shkojnë deri në -
88°C. Kjo klimë mund t'u shkaktonte vdekjen shumë kafshëve, por, ne nuk kemi
asnjë vështirësi që jetojmë këtu, kjo, falë cilësive të veçanta që kam. Ne nuk na
bën dëm moti i ftohtë, ashtu si kafshëve të tjera, sepse nën lëkurë kemi veshur
një pallto të ngrohtë prej dhjami. Kur vjen dimri, përgjatë bregdetit, ne
drejtohemi për nga jugu.” Omarit i ra ndër mend përse e kishte fjalën ai dhe i
tha: -“Kjo do të thotë se ju migroni! Po çfarë cilësish të tjera ke ti Për shembull,
unë mësova nga dokumentari se ju kujdeseni tepër për vezët derisa të çelin të
vegjlit. Më trego, të lutem!” Pinguini buzëqeshi dhe filloi të flasë: -“Ndryshe nga
kafshët e tjera, vezët nuk i ngroh femra, por mashkulli. E ne e bëjmë këtë në
temperturën -30°C për 65 ditë pa lëvizur asnjë çast nga vendi. Në këtë kohë,
nëna pinguin shkon larg për të kërkuar ushqim për zogjtë që do të çelin. Pasi
çelin, zogjtë e kalojnë muajin e tyre të parë të jetës mbi këmbët e nënës dhe të
babait, sepse, nëse do t'i lëshonin, qoftë edhe për dy minuta, ai do të ngrinte për
vdekje.” Omari tundi kokën i habitur: -“Kjo do të thotë se ju duhet të jeni vërtet
shumë të kujdesshëm, apo jo”Pinguini iu përgjigj: -“Jeta ka mësuar çdo kafshe
se si të jetojë. -“Po, ia ktheu Omari, Jeta ka mësuar çdo krijesë ku duhet të
jetojë dhe si ta gjejë ushqimin. Jeta juaj, o miku im, është një shembull i mirë
për këtë.” Pinguini u kthye për të ikur dhe i tha: -“Ti mund të gjesh shumë
shembuj edhe tek krijesat e tjera. Familja ime po më pret, duhet të shkoj tani.
Papritur, Omari dëgjoi tringëllimën e një zileje që po binte. Tashmë ishte
mëngjes dhe ora me zile po bënte detyrën e saj. E kuptoi se udhëtimi i tij
s'kishte qenë gjë tjetër veçse një ëndërr e bukur.

Dituria-Revistë mujore për fëmijë,të rinjë dhe prindër,Nëntor,2007faqe 8
Emine Hoti
*Kam Harruar*
Kam harruar te thërras në emër
të them shpirt e të them zemër,
të flas për një mend asgjë s'është si më parë
zemra në qoshe më është vrarë.
Kam harruar fëtyrën tënde
me dukesh e bukur si në ëndërr,
fjalët e tua më brejnë shpirtin
më lodhin eshtrat e trupin më venitin.
Sa shuë harroj, më zë të ulur emrin Nënë shqiptoj
Sa larg dita që do të përqafoj
Emrin tënd kurr s`do ta harroj
në gjoks burg do te mbretëroj.
Ditët ecin pa pushim
po shumë mall ka ky shpirti im
Sa harrova të them moj nënë
Të dua shumë mos rri në gjamë.
Ditë më diell ,ditë dhëmbje e gëzimi
Mora rrugën e mërgimit,
n'dava zemrën ,lotim syrit
Shpirti nënës drita diellit.
Emri yt Nënë i lartësuar
shpirti im i gatuar
Ashtu siq më mësove
me bamirësi më trashëgove...

Dituria-Revistë mujore për fëmijë,të rinjë dhe prindër,Nëntor,2007faqe 9
Elfat SALIHU
Göteborg
Marigona bisedon me babin
Marigona është një vajzë shumë krreshtare ta dijë historinë dhe prejardhjen
shqiptare.
Marigona jeton në Göeteborg të Suedisë.
Ajo një dtë vendosi të bisedojë me babain e sah dhe të dihë cdo gjë që është em
jundur për shqiptarët dhe historinë e tyre dhe trojet shqiptare.
Marigona: Babi unë edhe pse jetoj në mergim jam Shqiptare
Babi: Po bija ime, ne jemi shqiptar.
Marigona: Ne jemi nga Kosova, por kush kanë qenë të parët tanë
Babi:Të parët tanë kanë qenë Pellazgët dhe më pas Ilirët kanë qenë stergjyshit
tanë dhe ne jemi pasardhës të tyre.
Marigona: Po si kanë jetu Ilirët
Babi: Ata kanë qenë njerëz të zhvilluar, të shkathët. Ilirët shquheshin për
trimëri, guxim dhe zgjuarësi.
Marigona: Babi po a kanë qenë Ilirët popull punëtor
Babi: PO Ililët ishin shumë punëtor, të dashur, mikëpritës, bujar për miqt, ata e
cmonin lirinë si gjenë më të shtrenjtë.
Marigona: Gjuha jonë është shumë e bukurë, Shqipja rrjedhë nga Ilirishtja.
Babi: Po bija ime gjuhën dhe zakonet e të parëve duhet ti kultivojmë e lirinë
duhet ta mbrojmë.
Marigona: Me cka janë marrë Ilirët kur thua se ishin punëtor
Babai: Ilirët kanë qenë punëtor, bujq të dalluar, ata mbillnin grurin, thekrën,
elbin si dhe merreshin me blegtori e pemtari. Ata ishin mjeshtër të dalluar për
punimin e metaleve, lundërtar të zot, zotronin detin. U shkonte për dore punimi
me bakër,hekur, ari e argjend.
Marigona: Po, Ilirët a kanë pasur shtet
Babai: Në atë kohë Ilirët krijuan disa shtete në Mbretërin e Ilirisë dhe shtetin e
Epirit.
Marigona: Po cilat kanë qenë fiset Iliria në mbretërinë e Pirros, pas mbretërisë
së Ilirisë në kohën e Bardhylit dhe mbretëreshës Teuta
Babai: Ka pasur shumë fise Ilire por më të dalluarit kanë qenë bija ime:
taulantët, arbët, dardanet, adrijanët, dalmatët, arb¨reshët, albanët.
Marigona: Shumë falmnderit babi për këto tregime shumë interesante të
rëndeësishme për mua. Por babi në muajin tjetër dua të më tregosh dicka për
historinë e Kryetrimit Skenderbe.
Babi: Po bija ime me shumë kënqësi do vijojmë me Kryetrimin Skenderbe.

Dituria-Revistë mujore për fëmijë,të rinjë dhe prindër,Nëntor,2007faqe 10
Alla barn…
Alla barn är viktiga.
Alla barn önskar liv.
Alla barn vill frihet.
Alla barn vill vetande.
Alla barn har rätt att få hjälp när inte mår bra.
Alla barn har rätt att säga vad tycker.
Du och jag och alla barn på jord
Har rätt att få leva i trygghet.
Sokol DEMAKU
Të gjithë fëmija…
Të gjithë fëmija janë të rëndësishëm.
Të gjithë fëmija e dëshirojnë jetën.
Të gjithë fëmija duan lirinë.
Të gjithë fëmija duan dituri.
Të gjithë fëmmija kanë të drejtë në ndihmë
Kur nuk ndihen mirë.
Të gjithë fëmija kan të drejtë të thon cka
mendojnë.
Ti dhe unë dhe të gjithë fëmija në botë
Kanë të drejtë të jetojnë në qetësi.
Sokol DEMAKU

Dituria-Revistë mujore për fëmijë,të rinjë dhe prindër,Nëntor,2007faqe 11
Punime të nxënësve të dalluar
Ardiana Jashari Fjärdingskolan kl Åsen O

Alberina Mahmuti Fjärdingskolan klasa Åsen O
Dituria-Revistë mujore për fëmijë,të rinjë dhe prindër,Nëntor,2007faqe 12
Uva Uva
Uva, uva,
u mërdhina,
e lash bukën,
te lendina,
Nga letërsia Shqipe për fëmijë
Bicikleta
Bicikleta ka tre rrota
kur e ngas çuditet bota
tring tring tringellon
zilja e vogel ne timon
Nina –Nana
e ma hëngri Gjeraqina. Nina -nana ore bire ,
Gjeraqina hypi në lis fli se gjumi te ben mire ,
Haxhi qeli mbet pa plis.
Te ben mire e te rehaton
shtatin bire ,ty ta pushon
Qershia
Jam e vogël, rrumbullake
jam e shijshme për merake
piqem herët në pranverë
jam e kuqe, nuk kam erë.
Më pëlqen e gjithë njerëzia,
por më shumë më ha fëmija.
A e dini se kush jam
Unë 'Qershi' emrin e kam.
Shiu
Shi, shi, o baba-shi,
bjer, bjer-o me furi,
shi, shi, o baba-shi,
jepi tokës pak freski!
Shi, shi, o baba-shi,
ku ke qenë gjërë tani

Dituria-Revistë mujore për fëmijë,të rinjë dhe prindër,Nëntor,2007faqe13
28 Nëntori – neve na mbushë forcë për të vazhduar betejën në planin
kombëtar e arsimor. Duke pasur parasysh këtë vlerë, edhe në shkollën
tonë, ashtu sikurse edhe në shumë 28 Nëntor edhe në këtë Nëntor, ne po
festojmë, duke përkujtuar ngjarjet e rëndësishme të historisë sonë.
Me këtë rast falënderojmë angazhimin e nxënësve e mësimdhënësve të
cilët nuk pushuan se vepruari për të realizuar objektiva në shenjë respekti
për 28 Nëntorët e Lavdisë sonë Kombëtare.
Nxënësit bashkë me arsimtarët e shkollës përgatiten një program më
këngë, valle e recitime, mësimdhënësit e nxënësit ekspozuan punimet e
tyre didaktike në shumë lëndë mësimore, u hap ekspozita me punime të
nxënësve në lëndën e artit figurativ dhe gjithashtu grupi letrar organizoi
orë letrare.
Në këtë Nëntor ne kemi arsye edhe më shumë, të festojmë sepse shkolla
jonë në këtë vit po mbush 60 vjet të punës se saj në edukimin e brezave
të rinj.
Misioni i shkollës do të këtë kuptim dhe fuqi për të vepruar edhe më
shumë, vetëm kur jemi të bashkuar.
Alban Asllani,
nxënës,
Kosovë
Ja erdhi muaji Nëntor, muaji i krenarisë sonë, muaji i festave dhe
kremteve madhështore të kombit tonë.
Muaji Nëntor, muaji i lavdisë, muaji i bashkimit të kombit.
Si ne cdo pjesë të atdheut tone ashtu edhe në fsahtin tim, në shkollën
time hareja dhe gëzimi shifen në fytyrat e të rinjëve, të vjetërve,
prindërve.
Kjo është Festa e Flamurit.
Kjo është dita e madhe e kombit.
Nënë këtë Flamur i madhi Skenderbe udhëhoqi vite me radhë shqiptarët
në beteja të lavdishme kundër hordhive turke dhe ia arriti qëllimit që të
bashkoj shqiptarët në një,dhe të krijoj shtetin e Arbërit.
Edhe sot të bashkuar nën këtë Flamur të Arbërit të gjithë pa dallim feje,
gjinie, a nahije do ia dalim fitimtar në betejën tonë.
Vetëm bashkim i kombit na bënë të fortë dhe të zotët në vendin tonë.
Ajnie Gashi,
nxënës,
Kosovë

Dituria-Revistë mujore për fëmijë,të rinjë dhe prindër,Nëntor,2007faqe 14
MITRUSH KUTELI
Jam shqiptar
Jam shqiptar
e kosovar;
zot e krenar,
zot e bujar
mbi këtë dhé,
q'e kam si fe,
e përmbi fé:
E kam vatan!
E kam atdhe!
Që gjysh stërgjysh,
që brez pas brez,
që gjithëmonë.
Ti shqa thërret,
ti shqa bërtet,
gjer lartë në retë
se jam barbar.
Jo, s'jam
si bërtet ti,
si buçet ti,
ti, Mal i Zi.
Po vendin tim e dua,
lirinë e dua,
e s'dua
zot
mbi mua.

Dituria-Revistë mujore për fëmijë,të rinjë dhe prindër,Nëntor,2007faqe 15
M i g j e n i
Z E N E L I
Zeneli është si ajo tokë e mirë e plleshme ku fara dosido e hjedhun zen, rritet
dhe ep fryt ma tepër se pritej.
I tham:
-Zenel, thuaje ti atë që s`diti shoku… Cohet me syt e tij të gështenjtë të
përqendruem mendueshëm ndër syt e mij. Dhambët e bardhë, fytyra e zeshkët,
balli I rregulltë, kryet e zgjatun përmbrapa. Flet. Përgjigjet me besim të madh në
vetvete. E at besim e fitoi me shum`prova, mbassi gjithmon`kur s`dijnë të
tjerët atij I takon me folë. Dhe flet me ball`pak të rrudhun në mes të syvet.
Nganjëherë- ashtu tue folë- e tradhton Zenelin fantasia fëmijënore, I hype kalit
imagjinar me flatra dhe fluturon nga reja në re,- por me të vum re buzqeshjen
teme, kujtohet se asht tue gabue, ndalet, disi ndjehet ngushtë, ulet pa I thane
unë me ndejë, dhe mbulon fytyrën me duar nga turpi. Atëhere qeshem unë,
qeshen shokët e tij dhe sjellin kryet nga unë, here nga Zeneli.
Nganjëherë, rrallë, I mbushete mendja Zenelit dhe thotë: s`dijë, zotni. Atëhere
mësimi nuk shkon si duhet. Nuk don me ditë për të.
Nganjëherë, gjithashtu rrallë, I futet Zenelit gëzimi fëminuer mu në zemër,
asgjasend e ban të qeshi, dridhet nga gazi, s`rri urtë dhe trazon shokët. Dhe nuk
ndihmojnë as qortimet as interesimi I mësimit. Mue atëhere më bahet se edhe
më tallë dhe më qorton Zeneli në këtë mënyrë: mjaft ma, zotni mësues, mjaft na
mësuet, - megjithatëna po rrojmë si rrojtën stërgjushnit tone, po n`ato gëzime e
po n`ato mjerime, të lanun e të tretun ndër këto bjeshkë. Qe, na shiko njëherë,
njenit nëpër këmishë të shkyeme I shifet supi I verdhë, tjetrit barku si drrasë,
atij atje gati t`i bijë të fikët nga uria, një tjetër prap mezi përmbahet mos t`I
bajnë dhambët brrr nga ethet… Kështu më dukej se më qortonte me tallje ftyra
intelegjente e Zenelit ndërsa qeshej.- Pra na len pak deri sa jemë në shkollë:
rroftë shkolla! Rroftë arsimi! Sa herë kemi këndue, e në shtëpi s`ka gaz, s`ka të
qeshun… rroftë shkolla! Rrpftë arsimi! Që na mëson këndim e shkrim, të cilët me
të vertetë nuk kanë me na hymë shumë në punë në jetën tonë, por mjaft që
kemi me marrë një hu… jo gja tjetër por, për të shkrue n¨åe qiellë: rroftë
shkolla! Rroftë arsimi!
I la fëmitë t`argtohen dhe sillem nga dritorja. Vërej. M`at bjeshkë të naltë
përballë asht pyll I madh të cilit s`I dihet kufini e ku shkuem një here në sheti;
asht nji visar që s`bahet. Vërej shpatet e kodrave, të brigjeve, vërej ndoj anë të
vetmueme në largësi, drujt, dhenë e kuq dhe gjelbrimin e verdhë; ma afër vërej
kasollet e rrasuna për dhe e që përbahen vetëm nga mbuloja e kashtës… Tretem
në kontemplacjon të mërzitshëm e buzët e mija makinalisht lëvizin, flasin me
vetvete. Shpejtë kujtohem se më shikojn ë fëmitë, sillem e Zeneli:
- Zotni, apo bajmë mësim

Dituria-Revistë mujore për fëmijë,të rinjë dhe prindër,Nëntor,2007faqe 16
Orë gjeografije. Marr globin në dorë. U flas.
- Po Shqipnia ku asht – pyesin dy-tre veta e tjerët i ngrehin qafat që të shofin
ma mire.
Kur ua dëftoj shejin: një pike e kuqe në mes të ngjyrave tjera, ndëgjohen zanet
të pakënaqunë, disi të shqetsueme;
Sa e vogël!...
-E vocërr e vocërr, mezi shifet…
-Po si, Zotni, kaq e vogël Shqipnia- cohet njeri tue kundërshtue me dorë.
Të gjithë flasin njeni me tjetrin, të shqetsuem, thue se tashti, në kët cast u ba
Shqipnia e vogël, ku duhet me u vra për me qëndrue mbrenda kufinit. Vetëm
Zeneli s`flet gja; më shikon në dritzën e syrit me syt e tij të mencëm, si me më
thanë: zotni, shpeto situatën, si tjera herë që e shpëtove kur kemi folë për
mjetet teknike të bujqsisë dhe shkaku pse s`i kemi, kur kemi folë për
komoditete e jetës, të cilat s`i kemi, për shtetet e pasun cka na nuk jemigjithëherë
ke shpëtue situatën, shpëtoje dhe tash.
Vërej shpirtet e vegjël të shqetsuem, pse atdheu i tyne i madh-si u duket atyne
në natyrë-asht vizatue aq i vogël dhe mendojnë se asht gabim. E dij se nenesre
Shqipnia në glob kam e u rritë, kam e u ba kushedi sa e madhe prej dorës së
ndonjenit nga shqipot e klasës.
Për me i ngjallë, me ua cue moralin, u flas:
-Cfarë! Shqipnia nuk asht e vogël! Asht e madhe! Pot`u pjestonte ndër njerëz
sa jemi, i bjen kaq e kaq secilit sa nuk u bjen njerzve të shteteve të tjerë të
Evropës.
-Pse e kanë vizatue pra kaqë të vogël- me zemrim dhe tue u ndihmue me duer
flet mprojtësi I vogël I drejtave t`atdheut. Mezi përmbahem së qeshunit dhe
flas: - Pse jemi ma të vegjël se shtet e tjerë. Por kjo s`do me thane gja. Për me
qenë të lumtun na mjafton kjo tokë qe kemi, vec duhet ta punojmë e …- në kët
cast ra zili e fmitë ma nuk kuptojshin gja nga fillozofia e lumnisë që nisa t`ua
zhvilloj. Duelën jashtë pa qehf, ngadalë, ende tue u skjarueme shoq-shoqin,
ndersa Zeneli mundohej të mbesi mbrapa pa u vue re. Kur duelën të gjithë, më
than ë mes të buzëqeshjes dhe hidhnimit:
-S`kemi kurgja, zotni, as vegla të reja për punë, as shtëpija higjenike, të mira, si
shtetet e tjera, jemi të vegjël…
E ndala. Deduksijoni I Zenelit tem ish sa i hidhët aq edhe i vërtetë. I fola … U
mundova ta paqtoj. Nuk dij a më besoj:
Shpeshherë më pëlqente të mendoj mbi ardhmerinë e Zenelit. Por c`e do. Nuk
mjafton vullneti i mirë i em, që ta baj Zenelin të hypi ndër majat e nalta kah
shpërthejnë horizontet e dritës. Mandej dhe pjesa eme fataliste arsyetonte: lene
Zenelin të rrojë jetën st¨rgjyshore, primitive, e kam a mire, mos e merr në qafë
me e hype nder majat e nalta nga mund të thej qafën i dëshpruem tue pa të
vetët të dashtun tepër ultë dhe tue mos mujtë me u ndihmue.
Prandaj, kur erdhi koha, ja dhashë Zenelit dëftesën e lirimit, u përshendetëm
dhe kur shkoi m`erdhi keq që s`do shifemi ma kurr.

Dituria-Revistë mujore për fëmijë,të rinjë dhe prindër,Nëntor,2007faqe 17
SËMUNDJET KRYESORE KARDIOVASKULARE
Sëmundjet e zemrës janë shkaktar kryesor i vdekjes dhe rreziku më i
madh për shendetin e njeriut.Ndër faktorët e riskut që shkaktojnë
sëmundjet e zemres janë: ushqimi i pasur me yndyrëra, përdorimi i tepërt
i krypës, pirja e duhanit, mungesa e aktibiteteve fizike. Të gjithë këta
faktor shkaktojnë shtupjen e lartë të gjakut dhe arteriosklerozën e që vjen
deri te ngushtimi i arterieve. Ngushtimi i arterieve të zemrës që e
ushqejnë muskulin e zemrës është shkaku kryesor i angjinës pektorale
dhe infarktit të zemrës.
Arterioskleroza është sëmundje që
vjen nga ngushtimi i arterieve.
Shkaku kryesor i kësaj sëmundje
është rritja e nivelit të kolekterolit në
gjak, kështu që bëhet shtresimi i
yndyrërave në muret e brendshme të
arterieve. Kjo sëmundje më së
shpeshti paraqitet te të moshuarit.
Deri në moshën 60 vjeçare më
shpesh te meshkujt, kurse pas kësaj
moshe njejtë te të dy gjinit. Faktori
trashegues ka rol pasi kjo bartet brez
pas brezi. Mënyra e jetesës ka
rëndësi sidomos ushqimi i pasur me
yndyrëra, pirja e duhanit, mungesa e
aktiviteteve fizike, trashësia e
tepruar e trupit, shtypja e lartë e
gjakut etj. Shenjat e arteriosklerozës
në fillim pothuajse nuk
manifestohen, më vonë pasi të vijë
deri tek zvoglimi i furnizimit me gjak
organeve që i ushqejnë arteriet fillon
shfaqja e saj. Nese eështë berë
bllokad e tersishme e arterieve në
tru, atëhere vjen deri te apopleksioni
(pika në tru). Nëse pjesërisht janë
lartësin).
Ngushtimi i arterieve koronare ose si
quhet sëmurjet koronare të zemrës
janë të ngushtuarit i një ose më
tepër arterieve koronare. Qarkullimi i
gjakut nëpër këto arterie është i
kufizuar e që vjen deri te damtimi i
muksulit të zemrës. Sëmundjet e
zemrës si është angjina e gjoksit,
infarkti i miokardit rendom janë të
Ngushtimi i arterieve të zemrës
bllokuar arteriet e zemrës që e
ushqejnë muskulin e zemrës vjen
deri te angjina e gjoksit. Po qe se
vjen deri te bllokada e tersishme e
ndonje arterie të zemrës mund të
vijë deri tek vdekja e papriturinfarkti
i miokardit. Kur janë të
sëmuara arteriet në kembë nga
arterioskleroza, shenja e parë e
paraqitjes është dhëmbja spazmike
gjatë ecjes, sepse është shkaktuar
nga qarkullimi i dobët i gjakut në
muskujt e këmbës. Diagnostika e
arteriosklerozës bëhet në Entet
shëndetsore, ku mjeku ekspert bëjnë
EKG, ultrazërin depler, angjiografin,
skenimin me radiomikloide, testin në
shiritin levizës etj. Mjekimi më së
miri bëhet duke e penguar
arteriosklerozën që të përparojë. Në
masa preventive bënë pjesë mënyra
e shendoshë e jetës,( ushqimi pa
ynyrëra, ndërprerja e duhanit,
aktivitete fizike, mbajtja e peshës
normale në marrëdhenje me
shkaktuara nga ngushitimi i arterieve
koronare. Shakqet e ngushtimit të
arterieve koronare janë:
arterioskleroza, ushqimi i pasur me
yndyrëra, ngritja enivelit të
kolesterolit në gjak, pirja e duhanit,
abesiteti, mungesa e aktiviteteve
fizike, sëmurja e sheqerit, shtypja e
lartë e gjakut.

Dituria-Revistë mujore për fëmijë,të rinjë dhe prindër,Nëntor,2007faqe 18
Angjina e gjoksit – angina pektoris
Manifestohet me dhëmbje krahëror,
në muskulin e zemrës, gjatë
aktiviteteve fizike dhe se shpejtë
qetësohet dhembja kur njeriu
pushon. Angina pektoris paraqitet te
të dy gjinitë, e më rrallë te gratë
para menopauzës, për shkak të
mbrojtjes së hormoneve. Sëmurja
shkaktohet nga pamjaftueshmeria e
furnizimit me gjak të muskulit të
zemrës. Shkaqet kryesore të
anginës së gjoksit janë ngushtimi i
arterieve koronare që e ushqejnë
muskulin e zemrës. Kjo ngusgticë
vjen si rezultat i shtresimit të
yndyrërave në muret e brendshme të
arterieve kështu që sasia e gjakut që
Dhëmbja angjinoze që është në
formë të shtërngimit në mes të
krahërorit duke u shtrirë në drejtim
të qafës dhe duarëve e më shpesh në
dorën e majtë. Manifestimi i angjinës
rendom mund të parashihet gjatë
sforcimeve të caktuara fizike,
sidomos kur ecet përpjetë shpatinës
ose ecet nëpër shkallë dhe se
dhëmbja manifesothet cdo herë në të
Shenjat e angjinës së gjoksit janë:
Si mjekohet angjina e gjoksit:
Mjekimi bëhet në bazë të gjendjes së
rendë të sëmurjes.
Kjo mjekohet duke përdorur barna
nitrate që ndikojnë në pengimin e
atakut të angjinës dhe duke zgjeruar
enët e gjakut.
Këto barna janë: Nitroglicerinë,
Izosorbid dinitrat, mononitrat. Pastaj
qarkullon nëpër arterie mundet me
qenë e mjaftueshme ,kur pushojmë
por bëhet e pamjaftueshme për
zermrën kur bëjmë aktivitet fizike.
Shkaqet tjera janë: rritja e
kolesterolit në gjak, shtypja e lartë e
gjakut konstante, sëmurja e
sheqerit, aktivitetet e
pamjaftueshme fizike, spazma e
përkohshme e arterieve koronare,
demtimi i valvulave të zemrës,
sidmos te stenoza e aortes,
pagjakësia për shkak të zvoglimit të
aftësisë së gjakut që ta bartë
oksigjenin dhe se zemra nuk ka
oksigjen të mjaftueshëm.
njejtin nivel të aktivitetit. Angjina e
gjoksit e shkaktuar nga sforcimet në
natyrë shpesh paraqitet në kohën e
ftohtë dhe me frymë. Nëse keto
shenja paraqiten shpesh atëhere
është shenjë se mund të vijë deri tek
keqësimi i angjina pektoris dhe se
mund të krijohet kualgolimi i gjakut
në arteriet koronare. Diagnostifikimi
bëhet në bazë të shenjave të EKG
përdoren banra që e zvoglojnë
nevojën e zemrës për oksigjen.
Por efekt nmë të madh pozitiv në
këtë gjendje kanë: ndryshimi i
mënyrës së jetesës, aktivitete e
duhura fizike, ndërprerja e duhanit,
zvoglimi i peshës së trupit etj.
Dr. Med. Ramadan MYRTAJ,
Spec.Internist-kardiolog,
Gastroenterolopatolog dhe
ultrasonist

Dituria-Revistë mujore për fëmijë,të rinjë dhe prindër,Nëntor,2007faqe 19
K u r i o z i t e t e
Zemra e njeriut krijon aq shtypje, sa që gjaku rreth 10 metra larg mundë të
stërpikë.
Se njeriu merr frymë vetëm nga njëra vrimë e hundës;dhe në çdo 15 minuta
pason ndërrimi
Gjatë kollitjes, rritet shpejtësia e ajrit në mushkëri rreth 100 km/h
Kur shkruan njeriu përdorë 57 muskuj të dorës dhe krahut
Në gjum truri është më aktiv se gjatë përcjelljes së televizionit
Se gjaku përbënë 8 % të peshës trupore të njeriut
Se në trupin e njeriut me moshë 75 vjeçare kanë kaluar 30 tonelata ushqim dhe
50.000 litra lëngje.
Vetëm mushkonjat femra piskojnë.
Në 1 kg limon ka më tepër sheqer se në 1 kg luleshtrydhe.
Vendi me më tepër rrugë të asfaltuara është Franca.
Ajnshtajni deri në moshën 9-vjeçare nuk fliste normalisht.
Një shqiponjë mund ta shohë prenë e sajë 3000 metra larg.
Kuajt mund të qëndrojnë deri në 1 muaj në këmbë.
Nuk mundë të teshitësh pa i mbyllur sytë.
Fluturat shijojnë me anë të këmbëve.
Delfinët flenë me një sy hapur.
Minjt mund të durojnë pa ujë më tepër se devet.

Dituria-Revistë mujore për fëmijë,të rinjë dhe prindër,Nëntor,2007faqe 20
Mirësevini në biblotekën tuaj vendi ku mund të kaloni kohë e lirë
Ju nuk keni nevojë të bëheni antar të biblotekës që ta shfrytëzoni atë. Ju
mund të antarsoheni vetëm nëse dëshironi të huazoni libra dhe sende të tjera.
Çdokush mund të vijë dhe lexojë libra, gazeta apo revista, apo vetëm të gjejë
qetësi. Punëtorët e biblotekës mund të ju ndihmojnë nëse nuk mund të gjeni
se çka kërkoni dhe mund të ju përgjigjen pyetjeve tuaja nëse keni ndonjë,
përndryshe ju nuk keni nevojë të flisni me ata. Nëse suedishtja nuk është
gjuha juaj amtare, bibloteka mund të ketë libra apo gazeta në gjuhën tuaj pra
ju mund të lexoni dhe huazoni libra në shqip.
Në bibliotekë mund të gjeni informata
• Bibloteka është vend i shkëlqueshëm për të gjetur informata. Ju mund të
përdorni libra dhe kompjutera apo të huazoni fletushkat.
• Punëtorët e biblotekës mund të ju referojnë që t’i kontaktoni njerëzit më të
përshtshëm për këshilla në edukim dhe këshilla tjera të nevojshme.
• Disa bibloteka poashtu kanë dhoma të cilat organizatat e komunitetit mund t’i
përdorin për aktivitete dhe ngjarje.
Lexoni, mësoni dhe kënaquni
• Nëse anëtarsoheni në biblotekë të huazoni libra është falas. Ju zakonisht mund
të huazoni kaseta, videokaseta, dvd, muzikë nga çdo anë të botës si dhe në
shqip, dhe sende të tjera, por këto duhen të paguhen me çmim shumë të ulët.
• Si ta përdorni internetin dhe t’i lexoni lajmet në gjuhën tuaj në biblotekë dhe si
të dërgoni e-mail familjes dhe shoqërisë në shtete tjera.
• Në disa bibloteka fëmijët tuaj mund të kenë ndihmë me detyrat e
shtëpisë. Shpesh aty organizohen lexime të librave falas dhe ngjarje tjera
që fëmijët mund të marrin pjesë, posaqrisht gjatë pushimeve shkollore.
Poashtu ka aktivitete dhe lodra për foshnje.
Si mund të antarsohem
• Ju mund të anëtarsoheni në bibliotekë në çdo moshë, edhe si foshnje.
• Disa shërbime të biblotekave kërkojnë një vërtetim të identitetit tuaj. Pyetni
punëtorët e biblotekës se çka ju duhet saktësisht.
• Vërtetim i identitetit tuaj mund të jetë një dokument zyrtatar apo më sakët
Letërnjoftimi.
Pra ejani dhe kënaquni në Bibliotekën e qytetit
B O R Å S