dos. A.İ. Xasayev « ___ » ______ 2009 - Bakı Dövlət Universiteti

zona kvars-serisit-xlorit, kənar zona isə propilit fasiyaları ilə təmsil olunub.Yataqda
əsasən damar-möhtəvi tipli ştokverk filizləşməsi inkişaf tapıb.
İş 5. Kiçik Qafqazın mezozoy yaşlı maqmatizminin petrologiyası
Mərhələ1: Erkən yura yaşlı toleit bazalt maqmatizminin petrologiyası
Məsul icraçılar: Prof. M.N. Məmmədov, Dos.R.Ə.Hüseynzadə
Hesabat dövründə yura yaşlı maqmatik komplekslərin ilkin ərintisinin
tərkibləri müəyyən olunmuşdur. Belə nəticəyə gəlinmişdir ki, onlar alüminiumla
qismən doymuş olivinli bazalt (bayos) və pikrobazalt (bat) tərkibli ilkin
ərintilərdən ibarətdirlər. Birinci ərinti ümumi sıxılma şəraitində çeşidlənərək bazalt
və riolit fraksiyasına ayrılmışlar. Riolit fraksiyasının fazaları biri biri digərinə (üst
bayosun subvulkanik və plutonik fazaları) və onlarla komaqmatik olan effuzivlərə
termiki təsir edərək törəmə kvarsitləri, kaolinitləri, hidrotermal dəyişmiş zonaları
əmələ gətirmişlər. Sonuncular isə qızıl kolçedan, mis-molibden, mis kolçedan
filizləşmələrinin yerləşməsi üçün şərait yaratmışlar.
Mərhələ1: Kiçik Qafqazın neogen yaşlı kolliziya vulkanizminin petrologiyası
İş 6. Kiçik qafqazın gec kaynozoy kolliziya vulkanizminin petrologiyası
Məsul icraçılar: Prof.N.Ə.İmamverdiyev; B/m K.A.Dadaşova
Hesabat dövründə Kiçik Qafqazın mərkəzi hissəsində intişar tapmış andezitdasit-riolit
formasiyasının petroloji xüsusiyyətləri araşdırılmışdır. Formasiya
süxurlarının petrokimyəvi xüsusiyyətlərini araşdırmaq üçün kompyuterdə SiO 2
diferensiyasiya indeksi kimi götürülərək petrogen və mikroelementlərin ondan
asılılıq qrafikləri tərtib olunmuşdur. Müəyyən olunmuşdur ki, SiO 2 -nin miqdarı
artıqca süxurlarda titanın, alüminiumun, dəmirin, maqneziumun, kalsiumun,
fosforun miqdarı azalır. Bunu isə titanlı maqnentitin, klinopiroksenin, plagioklazın
və apatitin fraksionlaşması ilə izah etmək olar. Qələvi elementlərdən olan natrium
və kalium oksidlərinin miqdarı isə zəif sürətlə artır və daha turş süxurlarda kalium
çöl şpatının kristallaşması ilə nəzarət olunur. Analoji şəkil mikroelementlərin
davranışında da hiss olunur. Belə ki, vanadium, xrom, kobalt, nikel, stronsium
kimi elementlər də silisiumla mənfi korrelyasiya əmələ gətirirlər. Yüksək nüvəli
elementlərdən olan Nb, Zr, Hf isə silisiumla zəif müsbət korrelyasiya yaradır.
Primitiv mantiyaya görə qurulmuş spayder diaqramları göstərmişdir ki, formasiya
süxurlarında iriionlu litofil elementlərin maksimumu, yüksək nüvəli elementlərin
isə mənfi anomaliyaları qeyd olununr. Birinci dəfə müəyyən olunmuşqdur ki, bu
tip süxurlar subduksiya üstü süxurlara bənzəsə də onlardan geokimyəvi
xüsusiyyətlərinə görə fərqlənirlər və okean bazaltlarınının xüsusiyyətlərini özündə
əks etdirilər və onları ədəbiyyatda «aldakitlər» adlandırırlar. Belə fərz edilir ki,
onlar subduksiya «pəncərələrində» astenosfer diapirinin əriməsi nəticəsində
7