Iz 58,1-12

ks. Wojciech Pikor
Post przemieniający człowieka w źródło wody (Iz 58,1-12)
1
Cel
• interpretacja czwartego przykazania kościelnego
• odkrywanie postu w wymiarze uczynków miłosierdzia
• zapoznanie się z wizją postu w Iz 58
Metody
• praca z tekstem
• porównanie wersji przekładów biblijnych
Materiały
• fragment artykułu E. Rozkrut, Przykazania kościelne (za: http://mateusz.pl/mt/er/er-pk.htm)
(zał. 1)
• ksero tekstu Iz 58, 1-12 (zał. 2)
• zestawienie polskich przekładów Iz 58,7 (zał. 3)
• zestawienie wystąpień terminu nefesz w Iz 58 (zał. 4)
Przebieg spotkania
I. W STRONĘ TEKSTU BIBLIJNEGO − DLACZEGO PIĄTEK JEST DLA KATOLIKÓW DNIEM
POKUTNYM
12 czerwca 2002 roku Konferencja Episkopatu Polski zatwierdziła nowe brzmienie przykazań
kościelnych:
1. W niedzielę i święta nakazane uczestniczyć we Mszy świętej i powstrzymać się od prac
niekoniecznych.
2. Przynajmniej raz w roku przystąpić do sakramentu pokuty.
3. Przynajmniej raz w roku, w okresie wielkanocnym, przyjąć Komunię Świętą.
4. Zachowywać nakazane posty i wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych, a w okresach
pokuty powstrzymywać się od udziału w zabawach.
5. Troszczyć się o potrzeby wspólnoty Kościoła.
Pewne kontrowersje wywołało sformułowanie czwartego przykazania dotyczące przeżywania
okresów pokuty, do których należy również piątek.
• Metoda: praca z tekstem
• Materiał: fragment artykułu Ewa Rozkrut, Przykazania kościelne (za: http://mateusz.pl/mt/er/erpk.htm)
(zał. 1)
Kodeks Prawa Kanonicznego z 1983 r. postanawia „Wszyscy wierni, każdy na swój sposób
obowiązani są na podstawie prawa Bożego czynić pokutę. Żeby jednak wszyscy przez jakieś
wspólne zachowanie pokuty złączyli się między sobą, zostają nakazane dni pokuty, w które
wierni powinni modlić się w sposób szczególny, wykonywać uczynki pobożności i miłości,
podejmować akty umartwienia siebie przez wierniejsze wypełnianie własnych obowiązków,
zwłaszcza zaś zachować post i wstrzemięźliwość, zgodnie z postanowieniami
zamieszczonych poniżej kanonów” (kan. 1249).
Przyznam, iż podoba mi się wyjaśnienie tego kanonu. Wskazuje na siłę modlitwy oraz innych
działań wspólnotowych. Katolik nie jest sam, zawsze może polegać na współbraciach
w wierze. Wydaje mi się, iż wobec takiej argumentacji trudno buntować się przeciwko
nakazom tego przykazania. Tym bardziej, iż kolejny kanon mówi: „W Kościele

2
powszechnym dniami i okresami pokutnymi są poszczególne piątki całego roku i czas
wielkiego postu” (kan. 1250).
Owe „wszystkie piątki” wywołały oburzenie, bowiem łatwiej jest skoncentrować się na
wstrzemięźliwości od pokarmów mięsnych niż na poświęcaniu innego aspektu z życia.
Wszak rozpoczyna się weekend, a to niesie niejednokrotnie różne sytuacje związane choćby
w rozrywką, tańcem itp.
Obecnie wg Kodeksu Prawa Kanonicznego (kan. 1249-1253) rozróżnia się post ilościowy
i jakościowy (wstrzemięźliwość). Post ilościowy polega na spożyciu do syta jednego posiłku
w ciągu dnia (dwa pozostałe mają być lekkie). Post jakościowy zabrania jedzenia pokarmów
mięsnych. W każdy piątek, jeśli nie wypada wtedy uroczystość kościelna, trzeba zachować
post jakościowy. Natomiast w Środę Popielcową i Wielki Piątek obowiązuje
wstrzemięźliwość i post ilościowy, powinny je przestrzegać osoby od 18 do 60 roku życia,
natomiast prawo do postu jakościowego ma młodzież od 14 lat.
Post powinien mieć odniesienie do Jezusa i Jego cierpienia. Nie wolno koncentrować się
jedynie na posiłkach. Można unikać wszystkiego co dobre i smaczne, i wcale nie pościć.
Jeżeli uświadomimy sobie, jak wielką ofiarę złożył z Siebie Jezus Chrystus, który wyrzekł się
Swego życia, by nas życiem obdarzyć; jeżeli wyobrazimy sobie ogrom Jego cierpienia
i wyrzeczeń (zrezygnował ze Swej dobrze zapowiadającej się życiowej kariery i zrobił to dla
mnie), zatem jeżeli pragnę odpowiedzieć moją miłością na Jego miłość − to stanowi główną
motywację wyrzeczeń, wtedy dopiero zaczyna się mój post.
Następna trudność w interpretacji czwartego przykazania kościelnego może wynikać
z określenia „udział w zabawach”. Kiedyś dodawano „hucznych”, więc od razu zawężał się
ich zakres. A tym samym łatwiej można było przestrzegać tego nakazu. Jednak sądzę, że
wcale nie chodzi tu o liczbę decybeli czy bawiących się osób, ale raczej należy je
rozpatrywać pod kątem rozumienia istoty pokuty chrześcijańskiej. Zastanówmy się, czy
podejmujemy działania, które: zbliżają nas do Boga, odbudowują miłość zniszczoną przez
grzech, umacniają wiarę, ożywiają miłość bliźniego przez dzieła miłosierdzia. Chrześcijańska
pokuta nie powinna wynikać z lęku przed karą Boga, raczej z chęci wkroczenia na drogę do
świętości. Staje się ona, przy takim jej rozumieniu, wartościowym i twórczym bodźcem,
który uzdalnia człowieka do przekraczania swoich możliwości, poszukiwania wolności
wewnętrznej w oparciu o inicjatywę Jezusa.
Ewa Rozkrut, Przykazania kościelne (za: http://mateusz.pl/mt/er/er-pk.htm)
• Uczestnicy podzieleni na mniejsze grupy szukają w proponowanym tekście przesłanek dla
przeżywania piątku jako dnia pokuty. Ich zadaniem jest odpowiedź na pytanie: Dlaczego mamy
pościć w piątek
Piątkowy post winien być odnoszony do Jezusa i Jego ofiary krzyża; poprzez post uświadamiamy
sobie głębię ofiary miłości Jezusa; odpowiadamy na Jego miłość poprzez włączenie się w ofiarę
Jezusa; nasze akty pokuty mają być przedłużeniem ofiary miłości Jezusa.
• Przedstawiciele grup prezentują przygotowane odpowiedzi na forum ogólnym.
• Podsumowanie
Prowadzący zwraca uwagę, iż problemem w zachowywaniu czwartego przykazania nie jest tylko
zrozumienie jego motywów, ale również redukowanie jego wymiaru pokutnego tylko do
wstrzemięźliwości od potraw mięsnych, co nierzadko prowadzi do czysto formalnego,
legalistycznego przeżywania piątkowego postu. Podobne problemy z postem pojawiały się już w
czasach biblijnych. O tym, jak ma wyglądać post, mówił sam Jezus (por. Mt 6,1-18). Za katechezę
o poście można uznać proroctwo z Iz 58, gdzie Pan Bóg przez usta proroku zwraca uwagę na
potrzebę przeżywania postu w kategoriach miłości bliźniego. Ten tekst będzie przedmiotem dalszej
analizy.

II. W TEKŚCIE BIBLIJNYM − POST WG IZ 58
3
Praca nad tekstem Iz 58 będzie przebiegała w dwóch etapach. W oparciu o tekst tłumaczenia tego
proroctwa w Biblii Tysiąclecia zostaną ustalone główne punkty Izajaszowej katechezy o poście.
Dalsze pogłębienie rozumienia tego proroctwa nastąpi poprzez porównanie w różnych
tłumaczeniach polskich zdań, w którym występuje hebrajski termin nefesz, tłumaczony zwyczajowo
jako „dusza”.
1. Prawdziwy post
• Metoda: papierek lakmusowy
Uczestnicy pracują w małych grupach. Różnymi kolorami (np. zielony, niebieski, czerwony)
zaznaczają w tekście Iz 58,1-12 zdania, które zwierają odpowiedź na trzy poniższe pytania:
a) Jaki post krytykuje prorok Izajasza
b) Jak powinien wyglądać post, którego oczekuje Pan Bóg
c) Jak prawdziwy post przemienia poszczącego
a) ww. 3b.4-5
Prorok krytykuje post, który jest tylko czysto zewnętrzny, nie przemienia serca człowieka, w żaden
sposób nie wpływa na zmianę jego postawy wobec bliźniego. Post jest podejmowany z pobudek
czysto egoistycznych, gdyż poprzez niego człowiek chce załatwić u Pana Boga swoje interesy.
Rozlicznym umartwieniom towarzyszą równocześnie czyny, które naruszają sprawiedliwość i
wyrządzają krzywdę bliźniemu.
b) ww. 6-7.9b-10a
Prorok wskazuje na konkretne czyny miłości wobec bliźniego. One są formą wyrzeczenia, gdyż
podejmując je, człowiek rezygnuje z siebie, ofiarowuje drugiemu cząstkę siebie. Czynna miłość
wobec bliźniego staje się wyrazem prawdziwego postu.
c) ww. 8-9a.10b-11
Osoba, która podejmuje post oczekiwany przez Boga, jest podobna do światła i do wody.
• Prezentacja wyników następuje poprzez odczytanie zakreślonych fragmentów jako odpowiedzi na
poszczególne pytania. Grupy wzajemnie uzupełniają swoje wypowiedzi. W kontekście pytania o
prawdziwy post można poprosić uczestników, by rozpoznali w ww. 6-7 te uczynki, które weszły do
katalogu „uczynków miłosiernych co do ciała”.
2. Post jako czynna miłość
• Metoda: porównanie wersji przekładów biblijnych
Pogłębienie rozumienia proroctwa Iz 58 nastąpi poprzez skonfrontowanie ze sobą różnych wersji
tłumaczenia tego tekstu w polskich przekładach Biblii. Zawsze punktem odniesienia będzie
dosłowny przekład tekstu hebrajskiego.
• Ta część spotkania może być realizowana jako praca w grupach: grupy otrzymują teksty i
zadania; po ich wykonaniu następuje prezentacja wyników na forum ogólnym, do którego zostaje
dołączony odpowiedni komentarz prowadzącego.
• Dla utrzymania dynamiki spotkania lepszą formą będzie praca nad tekstami pod kierunkiem
prowadzącego. Uczestnicy wspólnie poszukują odpowiedzi na stawiane przez prowadzącego
pytania, który prowadzi ich w ten sposób do odkrywania znaczenia postu w wymiarze miłości
bliźniego.
a) Kim jest osoba, wobec której podejmuję uczynki miłosierdzia
• Materiał: różnice w przekładzie Iz 58,7 (zał. 3)

4
PRZEKŁAD TEKST IZ 58,7
Biblia Tysiąclecia
Biblia Paulistów
Biblia Poznańska
Przekład ks. L. Stachowiaka
Przekład dosłowny tekstu hebrajskiego
Nie odwrócić się od współziomków
Nie odwrócić się od twoich bliskich
Nie kryj się przed nikim, kto jest ciałem twoim
Przed krewnymi swymi nie uciekaj
Od swego ciała nie odwracaj się
• Uczestnicy otrzymują zestawienie polskich wersji przekładu Iz 58,7. Tam prorok przybliża
tożsamość osoby, wobec której podejmowane są uczynki miłosierdzia. Pomocą w porównaniu
równych wersji przekładu służą następujące pytania:
a) Który z przekładów Iz 58,7 jest najbliższy hebrajskiemu brzmieniu tego wiersza
b) Kim jest osoba, wobec której poszczący ma czynić miłosierdzie
a) przekład Biblii Poznańskiej
b) nie jest to tylko ziomek, krewny czy ktoś bliski; chodzi o „twoje ciało”, czyli o cząstkę ciebie
samego.
• Prowadzący poprzez rozmowę wskazuje, że prorok odchodzi rozumienia bliźniego w kategoriach
czysto etnicznych, plemiennych i rodzinnych. Każdy człowiek jest moim bratem/siostrą,
niezależnie od swego pochodzenia. W tle jest obraz stworzenia człowieka z Rdz 2,23, gdzie Adam
rozpoznaje Ewę jako cząstkę swego ciała.
b) Co należy ofiarować drugiemu
• Materiał: nefesz jako słowo kluczowe w Iz 58 (zał. 4)
Iz 58
Nefesz w dosłownym tłumaczeniu tekstu hebrajskiego
w. 3 Dlaczego pościliśmy, a ty nie spojrzałeś,
umartwialiśmy nasze dusze, a ty nie uznałeś
w. 5 Czy taki jest post, jaki wybieram, dzień, w którym umartwia człowiek swoją duszę
Czy pochylenie jak sitowie głowy, i w worze i prochu położenie się,
czy to nazwiesz postem i dniem miłym Jahwe
w. 10 I wydasz głodnemu swoją duszę i duszę zgnębioną nasycisz,
to zajaśnieje w ciemnościach twe światło i twoja ciemność będzie jak południe.
w. 11 Prowadzić cię będzie Jahwe stale
i nasyci w wyschniętej okolicy twoją duszę, i twoje kości umocni.
Będziesz jak ogród nawodniony,
i jak źródło wody, którego wody nie zwodzą.
• Uczestnicy otrzymują zestawienie zdań z Iz 58, w których występuje słowo nefesz (ww.
3.5.10.11), w dosłownym przekładzie z hebrajskiego. Ich zadaniem jest porównanie tych wystąpień
z przekładem Biblii Tysiąclecia. Pomocne w tej analizie będą poniższe pytania:

5
a) Porównaj tłumaczenie zestawionych wierszy z Iz 58 z tekstem Biblii Tysiąclecia. Z
których wierszach przełożonych na język polski wypadło słowo „dusza”
b) Porównaj przekład Biblii Tysiąclecia zdania w Iz 58,10 z tekstem hebrajskim. W
jaki sposób zdanie to po przetłumaczeniu straciło swoją siłę Co ma być pokarmem,
którym poszczący obdarowuje drugiego
a) Termin „dusza” wypadł z ww. 3.10.
Prowadzący wyjaśnia, iż termin hebrajski nefesz ma wiele znaczeń. Oznacza „tchnienie, oddech” i
dlatego łączony jest z tym, co stanowi istotę życia człowieka. Stąd jego przekład jako „dusza”.
Równocześnie w tekstach hebrajskich termin ten nie zawęża się do określenia tylko jakieś części
ludzkiego życia, lecz staje się terminem oznaczającym człowieka jako takiego, jego życie (tak
rozumie ten termin tłumacz Biblii Tysiąclecia w 58,3: „umartwialiśmy siebie”). Z tego powodu
może być on przekłady przez słowo „życie”.
ad b) W Biblii Tysiąclecia pojawia się zdanie: „podasz swój chleb zgłodniałem”, w którym tłumacz
zastąpił termin nefesz słowem „chleb”, co nastąpiło najprawdopodobniej pod wpływem podobnego
zdania w 58,7 („dzielić swój chleb z głodnym”).
Prowadzący podkreśla, iż obraz zawarty w tekście oryginalnym jest o wiele mocniejszy: nie chodzi
o dzielenie się z drugim tym, co nam zbywa, ale z tym, co jest jakby konieczne do życia, tym, co
będzie prawdziwym wyrzeczeniem i odmówieniem sobie, tym, co jest cząstką naszego życia. Post
nie może być celem samym w sobie, lecz ma służyć bliźniemu. To, co poprzez wyrzeczenie zostaje
„zaoszczędzone”, winno zostać przemienione w czyn miłości poprzez podzielenie się z drugim.
c) Jakim źródłem wody staje się poszczący
• Prowadzący wyjaśnia, iż post przekładający się na uczynki miłosierdzia w żaden sposób nie
umniejsza poszczącego, lecz przemienia go na podobieństwo Boga. Świadczą o tym dwa obrazy, do
których zostaje przyrównany poszczący: światła i wody. W Księdze Izajasza światło jest
klasycznym symbolem Boga i Jego łaskawej obecności ze swoim ludem (np. Iz 60,1-2). Podobnie
woda występuje wielokrotnie jako symbol Boga, co najwyraźniej jest zauważalne w 55,1-3:
przyjście do wody (w. 1) jest równoznaczne z przyjściem do Boga (w. 3).
• Uczestnicy mają raz jeszcze przeczytać Iz 58,11, by odpowiedzieć na następujące pytania:
a) Kto jest źródłem wody w świetle Iz 58,11
b) Jakie obrazy wody pojawiają się w Iz 58,11
a) Pierwszym źródłem wody jest Pan Bóg, bo to on przemienia osobę czyniącą miłosierdzie w
źródło wody. Zatem uczynki miłosierdzia jako czyny pokuty upodabniają poszczącego do Boga.
b) Najpierw jest to pustkowie, miejsce pozbawione wody. Podczas tej drogi Pan Bóg jest źródłem
wody dla osoby, która czyni miłosierdzie. Karmiąc drugiego, jest ona sama karmiona przez Boga.
W tym kontekście zrozumiały jest obraz nawodnionego ogrodu: podkreśla on obfitość Bożych
darów, która sprawia, że człowiek obfituje we wszystko, doświadcza spełnienia i nasycenia. Dzięki
temu może być dla innych źródłem wody, która się nie wyczerpuje, bo czerpie swoje życie z życia
samego Boga.
III. Z TEKSTU DO ŻYCIA − JAK PRZEŻYWAĆ PIĄTEK W DUCHU POKUTY
• Metoda „recepty”

• Spotkanie ukazało różne wymiary postu w proroctwie Iz 58. Pytanie o czwarte przykazanie
kościelne miało na celu uchwycenie motywacji dla pokutnego charakteru piątkowego postu.
Zwieńczeniem przeprowadzonych analiz będzie próba wskazania właściwego sposobu przeżywania
piątku jako dnia pokuty. Uczestnicy pracując w grupach mają za zadanie napisać „Receptę na
dobre przeżywanie postu w piątek”. Liczba przepisanych środków nie powinna przekroczyć
pięciu.
Przykład recepty:
Recepta na dobre przeżywanie piątku
1. Z rana przypomnę sobie o miłości Jezusa do mnie.
2. Wzbudzę w sobie pragnienia wzięcia na siebie Jego krzyża.
3. Odmówię sobie słodkości w ten dzień. To, co zaoszczędzę, przekażę na dożywanie dzieci.
4. Zrezygnuję z siedzenia w internecie.
5. Wejdę do kościoła na chwilę adoracji Najświętszego Sakramentu.
Możliwość pogłębienia tekstu biblijnego w domu
Prorok Izajasz stwierdza, że miłosierdzie czynione wobec bliźniego jest aktem miłości wobec
kogoś, kto jest częścią mojego ciała. O uczynkach miłosierdzia Pan Jezus mówi w przypowieści o
sądzie ostatecznym (Mt 25.31-46). Kogo mamy rozpoznać w bliźnim w świetle słów Jezusa
„Wszystko, co uczyniliście jednemu z tych braci moich najmniejszych, Mnieście uczynili” (w. 40;
por. w. 45).
6