1 ks. Wojciech Pikor Cel • ustalenie symboliki wody w liturgii Wigilii ...

1ks. Wojciech PikorPRZEJŚCIE PRZEZ MORZE (WJ 14,10-31)Cel• ustalenie symboliki wody w liturgii Wigilii Paschalnej• interpretacja Wj 14 jako wyznania wiaryMetody• skojarzenia• praca z formularzem• strukturyzacja tekstu przez zakreślenie• medytacja obrazu• szukanie słów-kluczowych w tekścieMateriały• arkusz papieru z napisem „Symbole Wigilii Paschalnej”• formularz powiązań pt. „Woda w tekstach biblijnych Wigilii Paschalnej” (zał. 1)• obraz Marca Chagalla „Rozdzielenie Morza Czerwonego” (zał. 2)• tekst Wj 14,10-31 (zał. 3)• formularz z miejscami do uzupełnienia pt. „Co zobaczyli Izraelici?” (zał. 4)• wiersz połówkowy pt. „Pieśń Izraelitów po przejściu przez morze” (zał. 5)Przebieg spotkaniaI. W STRONĘ TEKSTU BIBLIJNEGO − WODA W WIGILII PASCHALNEJ1. Symbole Wigilii Paschalnej• SkojarzeniaSpotkanie zaczyna się od wspólnego ustalenia symboli, jakie pojawiają się podczas WigiliiPaschalnej. W tym celu na dużym arkuszu papieru (w centrum napis: Symbole wigilii paschalnej)uczestnicy zapisują przedmioty, gesty i czynności, które w tej liturgii mają znaczenie symboliczne.Np. światło, paschał, ciemności, ogień, woda, pokropienie wodą chrzcielną, procesja rezurekcyjnana zakończeniu wigilii, polanie głowy dziecka podczas chrztu, stopniowe zapalnie światła wkościele po wniesieniu paschału.Prowadzący podsumowuje pracę nad skojarzeniami. Wskazuje, iż dominującymi symbolamiWigilii Paschalnej są światło i woda. Ich walor symboliczny wynika ze znaczenia tychrzeczywistości w naszym życiu: światło rozświetla ciemności, daje ciepło; woda podtrzymuje życie,oczyszcza. Z tego też powodu zrozumiała jest wartość symboliczna słów Jezusa, w których mówiOn o sobie jako światłości świata (por. J 8,12) i wodzie życia (por. J 4,14). Symbolika światła iwody w Wigilii Paschalnej musi być jednak odczytana nie tylko na bazie naszych doświadczeńżyciowych, gdyż liturgia tej nocy uobecnia całą historię zbawienia, która wypełnia się wzmartwychwstaniu Jezusa Chrystusa. Zostajemy włączeni w życie Jezusa poprzez chrzest. LiturgiaWigilii Paschalnej pozwala nam na odkrycie symboliki wody właśnie w perspektywie historii

zbawienia. Jest to możliwe przede wszystkim dzięki tekstom Pisma Świętego, które sąodczytywane podczas tej liturgii.2. Woda w tekstach biblijnych Wigilii PaschalnejProwadzący wyjaśnia, iż liturgia słowa Bożego podczas Wigilii Paschalnej jest najdłuższą wcałym roku. Można odczytać siedem czytań ze Starego Testamentu (zwykle jednak ta liczba jestredukowana do trzech − zawsze jednak jest czytany fragment z Wj 14) i obowiązkowo dwaczytania z Nowego Testamentu (Rz 6,3-11 oraz fragment którejś z Ewangelii synoptycznychmówiący o zmartwychwstaniu Jezusa). W sześciu z wymienionych czytań pojawia się motyw wody(jest on nieobecny w Rdz 22,1-18 i Ba 3,91-5.32−4,4 oraz w narracji ewangelicznej ozmartwychwstaniu). Zadaniem uczestników będzie ustalenie, w jakim kontekście występuje motywwody w pozostałych czytaniach.• Szukanie powiązańUczestnicy podzieleni na dwie grupy mają za zadanie dopasować teksty z Wigilii Paschalnej dotytułów, które eksponują występujący w nich motyw wody. Muszą mieć do dyspozycji PismoŚwięte albo ksero tekstów biblijnych z liturgii paschalnej. W formularzu powiązań pt. „Woda wtekstach biblijnych Wigilii Paschalnej” łączą linią poszczególne perykopy biblijne z właściwymi imtytułami (zał. 1).Poprawne rozwiązanie:2Rz 1,1-22Wj 14,15−15,1Iz 54,4a.5-14Iz 55,1-11Ez 36,16-17a.18-28Rz 6,3-11woda stworzona i pobłogosławiona przez Bogawody Morza Czerwonegowody potopuwoda zaspokajająca pragnienie człowiekawoda oczyszczająca z grzechuwoda chrztu• PodsumowanieProwadzący podkreśla niezwykłą rolę, jaką odgrywa woda w historii zbawienia, co ilustrująróżnorodne teksty odczytywane podczas Wigilii Paschalnej. Każdy z nich podpowiada jakieś noweznaczenie symboliczne wody. Przedmiotem obecnego spotkania będzie tylko jeden tekst − łączy sięon z paschą, z exodusem narodu wybranego, a tym samym wpisuje się w doświadczenie przejścia,które jest ważnym elementem Wigilii Paschalnej. Tym tekstem jest fragment z Księgi Wyjściamówiący o przejściu Izraelitów przez Morze Czerwone.

3II. W TEKŚCIE BIBLIJNYM − PRZEJŚCIE PRZEZ MORZE PROWADZĄCE DO WIARY W BOGANarracje biblijne nie ograniczają się do relacjonowania tylko faktów, lecz dążą również doukazania ich znaczenia teologicznego. Dlatego też analiza Wj 14,10-31 przebiegać będzie w dwóchetapach: najpierw nastąpi rekonstrukcja zdarzenia, a następnie ustalenie jego znaczeniateologicznego.1. Rekonstrukcja zdarzeń• Komentarz do tekstuOpowiadanie o przejściu Morza Czerwonego w obecnym kształcie jest wynikiem połączeniadwóch narracji: jedna mówi o wysuszeniu morza, druga − o rozdzieleniu wód.W pierwszym opowiadaniu faraon i jego wojsko ściga Izraelitów (ww. 5-7) i pod wieczór docierado morza. Wobec zbliżających się wojsk Mojżesz zapewnia Izraelitów, iż Jahwe ich chroni i będziewalczył za nich (ww. 10-14). Słup obłoku przemieszcza się na tył kolumny uciekających Izraelitówi uniemożliwia Egipcjanom zbliżenie się do nich. Bóg rozdziela morze wiatrem ze wschodu, któryodsłania i osusza przejście dla synów Izraela (ww. 19-21). Rankiem Bóg wywołuje panikę w obozieEgipcjan, którzy rzucają się do ucieczki, lecz bezskutecznie (ww. 24-25). Tego dnia Izraelicizostają uratowani z rąk Egipcjan dzięki interwencji Boga. Lud „uwierzył Bogu i Jego słudzeMojżeszowi” (ww. 30-31).Drugie opowiadanie zaczyna się od mowy Boga, który przez Mojżesza poleca Izraelitom, byzawrócili i rozbili obóz blisko morza (ww. 1-4). Tam Bóg okaże swoja potęgę wobec faraona (ww.17-18). Gdy Egipcjanie dogonili Izraelitów nad morzem (w. 9), Jahwe polecił Mojżeszowiwyciągnąć rękę i rozdzielić wody, by zrobić przejście dla Izraelitów sucha nogą po dnie morza(ww. 19.22.29). Gdy dotarli na drugą stronę, Bóg każe Mojżeszowi ponownie wyciągnąć rękę, bymorze powróciło i zatopiło Egipcjan (ww. 26-27). Tak dokonało się całkowite zniszczenie faraona ijego wojska (ww. 9.23.28). Przejście przez morze było manifestacją chwały Jahwe i doprowadziłodo rozpoznania Jego władzy.W finalnej postaci Księgi Wyjścia obie narracje zostały zlane w jedną całość, jakkolwiek nieudało się ich scalić do końca, gdyż zauważa się pewne powtórzenia i nieścisłości.• Medytacja obrazu Marca Chagalla „Rozdzielenie Morza Czerwonego” (zał. 2)• Podział tekstu przez zakreślenieObraz M. Chagalla inspiruje się biblijnym opowiadaniem o przejściu przez morze. Zadaniemuczestników jest odnalezienie w Wj 14,10-31 fragmentów, które wyjaśnią poszczególne scenyznajdujące się na obrazie Chagalla.Można posłużyć się innym obrazem przedstawiającym przejście Izraelitów przez morze. Celdziałania jest ten sam: zestawić przedstawione na obrazie szczegóły z tekstem biblijnym i uchwycićelementy z biblijnej narracji, które nie znalazły się na obrazie.• Uczestnicy otrzymują skserowany tekst Wj 14,10-31 (zał. 3). Na kolorowo zaznaczają tefragmenty, które zostały zilustrowane przez Chagalla. W ten sposób zostaną uchwycone różnicezachodzące miedzy tekstem i obrazem.

Wyjaśnienie poszczególnych scen na obrazie M. Chagalla nie do końca jest pewne. Nie sposóbznaleźć w tekście biblijnym odniesienia do anioła z prawej strony obrazu, który trzyma wyciągniętyw rękach zwój. Być może chodzi o dekret Boży nakazujący zagładę Egipcjan. Niejasna jest teżpostać pływająca w morzu (zwłoki?) po lewej stronie. Nie jest to żaden z Egipcjan, gdyż oni dopierowchodzą (giną) w morzu. Być może chodzi o symboliczne przedstawienie śmiertelnego zagrożenia,jakie niosły wody morza. Problemem są też kłębiące się fale/chmury (?) po obu stronach Izraelitówkroczących przez morze. Czy jest to wiatr, który osusza morze, czy też kipiel wodna, w której zginąEgipcjanie? Mojżesz z wyciągniętą laską w dłoni sugerowałby to drugie. Chagall pominął obłokrozdzielający Izraelitów od ścigających ich Egipcjan. Wydaje się również, że nie uwzględnił wiatrurozdzielającego morze, jak również muru z wody, który miał tworzyć przejście dla ludu.• PodsumowanieW dyskusji prowadzący zwraca uwagę, iż Chagall chciał w jednym ujęciu ukazać różne fazyprzejścia przez morze, które korespondują zasadniczo z drugą wersją narracji (zob. wyżej; zpierwszej został dodany motyw anioła idącego na czele).Następnie można ukazać, jak opisane zdarzenia mogły wyglądać w rzeczywistości. Przejścieprzez morze przedstawione przez Chagalla uświadamia, jak trudną rzeczą jest ustalić rzeczywistyprzebieg wypadków. Gdy patrzy się na mapę exodusu, zauważa się, iż Izraelici uciekając z Egiptuwybrali dłużą i trudniejszą drogę. Gdyby skierowali się wzdłuż Morza Śródziemnego od razu napółnoc, natrafiliby na szereg posterunków egipskich. Dlatego też ruszyli na południe w kierunkupustyni. Dotarli w ten sposób do „Morza Trzcin” − rejonu obfitującego w niezbyt głębokie jeziora ibagna (por. Wj 13,17-18). Pokonanie tej przeszkody suchą nogą wydawało się być niemożliwe.Stąd nadciągające wojska egipskie wywołują panikę wśród uciekinierów. Gwałtowny wiatrwschodni znad pustyni wywołuje cofnięcie się wód, co otwiera przejście przez morze. Wiatr siępóźniej zmienia, przynosi deszcz, co sprawia, że teren staje się grząski, rydwany egipskie zapadająsię w błocie, by zostać zalane ostatecznie powracającą wodą. Pozostaje pytanie: przejście przezmorze było szczęśliwym przypadkiem czy też wynikiem Bożej interwencji?2. Interpretacja zdarzenia• Metoda: słowa kluczowe• Formularz z miejscami do uzupełnienia pt. „Co zobaczyli Izraelici?” (zał. 4)• Zadaniem uczestników pracujących w grupach jest podkreślenie w opowiadaniu z Wj 14,10-31zdań, w których pojawiają się czasowniki z pola semantycznego widzenia: patrzeć, widzieć, ujrzećitp.Następnie w oparciu o podkreślone fragmenty mają wypełnić formularz pt. „Co zobaczyliIzraelici?” Tak będzie się prezentował po wypełnieniu:4Fragment tekstu Przedmiot widzenia Reakcja patrzących14,10 Izraelici ujrzeli ścigającychich EgipcjanOgarnęło ich przerażenie;wołają do Boga; oskarżająMojżesza o chęć uśmierceniaich

514,13-14 Ujrzą zbawienie od Boga; niebędą widzieli więcej EgipcjanMają pozostać spokojni, gdyżto Bóg będzie walczył za nich14,30-31 Zobaczyli martwych Egipcjanna brzegu morza; ujrzeliwielkie dzieło, któregodokonał Pan BógUlękli się Boga; uwierzyliBogu i Mojżeszowi• Po wypełnieniu zadania uczestnicy prezentują wyniki swoich prac.• Prowadzący zwraca uwagę na podwójny charakter widzenia. Z jednej strony Izraelici widząnadciągających Egipcjan, a później ich zwłoki na brzegu morza, z drugiej zaś strony widządziałanie Boga, który ich ratuje. To drugie widzenie jest aktem wiary: oczy widzą wyzwolenie,które następuje dzięki zdarzeniom mniej lub bardziej naturalnym, natomiast wiara dostrzegarzeczywistą siłę sprawczą ich wybawienia, którym jest Bóg. Normalne postrzeganie rzeczyprowadzi ich do lęku przed Egipcjanami, lecz spojrzenie wiary prowadzi ich do bojaźni wobecBoga, zawierzenia się Mu i do uznania wiarygodności Mojżesza jako pośrednika Bożego działania.III. Z TEKSTU BIBLIJNEGO W ŻYCIE − MOJE SPOJRZENIE WIARYOpowiadanie o przejściu przez morze jest tekstem wyrażającym wiarę Izraela w Boga, któregodziałanie rozpoznają w swojej historii. Ich odpowiedzią będzie hymn śpiewany przez Mojżesza zrozdz. 15.• Metoda: wiersz połówkowy• Materiał: przecięte na pół kartki z tekstem hymnu (nieregularne brzegi); czyste kartkidopasowane przecięciem do kartek z tekstem (zał. 5)W grupach uczestnicy otrzymują początkowe zdania pierwszych czterech wierszy hymnu. Ichzadaniem jest dopisanie na czystych połówkach ich dalszego ciągu. Treść tych zdań winnauwzględnić poznane opowiadanie o przejściu przez Morze Czerwone.Pieśń Izraelitów po przejściu przez morze (wiersz połówkowy)1 Będę śpiewał ku czci Pana2 Pan jest moja mocą3Pan wojownikiem4 Rzucił w morzePo ukończeniu prac grupy prezentują swoje pieśni.Na zakończeniu zostaje odczytana oryginalna pieśń Izraelitów z Wj 15,1-4 jako modlitwadziękczynienia.Możliwość pogłębienia tekstu biblijnego w domuPodczas analizy Wj 14,1--32 uczestnicy mogli się przekonać, iż dostrzeżenie działania Boga wludzkim życiu wymaga spojrzenia wiary. Poznawana z Księgi Wyjścia historia wędrówki Izraelitów

przez pustynię i związane z nią epizody z wodą (por. wcześniejsze spotkanie dotyczące Wj15,22−16,3; 17,1-7) została na nowo odczytana przez św. Pawła w 1 Kor 10,1-4już z perspektywywiary w Chrystusa. Zapoznaj się z tym tekstem i odpowiedz na pytania:• Jak nazywa Apostoł doświadczenie przejścia przez morze?chrzest• Skąd została wydobyta woda ze skały na pustyni?ze skały, którą jest ChrystusTekst św. Pawła jest przykładem lektury duchowej Pisma Świętego, która wydarzenia ze StaregoTestamentu odczytuje w świetle osoby Jezusa Chrystusa.6