mi kao mera svega mi kao mera svega
mi kao mera svega mi kao mera svega
mi kao mera svega mi kao mera svega
- No tags were found...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
nom i mo}nom fortifikacionom kompleksu – dana{woj Petrovaradinskoj<br />
tvr|avi. Izgradwa je tekla po projektima najpoznatijih<br />
autoriteta austrijske vojne arhitekture (Kajzersfeld, Marsili,<br />
Vamberg...), koji su u masovnim, ali temeqnim radovima podizali<br />
najsavr{enije utvr|ewe Habzbur{ke monarhije.<br />
Impresivno utvr|ewe sistematski je gra|eno na tri povezana<br />
nivoa: Gorwa tvr|ava na vrhu Petrovaradinske stene, u podno`ju<br />
Dowa tvr|ava – Vaser{tat sa podgra|em, i na ju`noj strani<br />
istureno utvr|ewe – dvoro`ni bastion Hornverk. Radi borbenog<br />
sadejstva podignuta su i izdvojena utvr|ewa: na levoj obali<br />
Dunava, trouglasti mostobran Bruk{anac i ostrvsko ~etvorougaono<br />
utvr|ewe Inzel{anac. Prema Dunavu, ispred Hornverka,<br />
bio je nazidan za{titni pojas Kronverk. Kao najatraktivnije arhitektonsko<br />
delo, izgra|ene su podzemne vojne galerije, komplikovan<br />
komunikacioni i <strong>mi</strong>nski sistem du`ine od 16 km, raspore-<br />
|en u ~etiri nivoa pod zemqom. Ceo projekat podrazumevao je<br />
Posledwa linija odbrane<br />
GORWA TVR\AVA<br />
Prvoizgra|eni deo Petrovaradinske tvr|ave – Gorwa tvr-<br />
|ava, zaokru`en i utvr|en kompleks bastiona, bedema, kapija i<br />
objekata – postavqena je na najvi{i nivo Petrovaradinske stene.<br />
Ona je konceptualno, u vojnooperativnom s<strong>mi</strong>slu posledwa<br />
linija odbrane, kona~no upori{te branilaca u strukturalnom<br />
sistemu odbrambenog fortificirawa. Sa sve~anim salonima u<br />
oficirskom paviqonu i utvr|enim bedemom Kavalirom predstavqa<br />
elitni prostor Petrovaradinske tvr|ave.<br />
Prostor Gorwe tvr|ave zauzima povr{inu od blizu sedam<br />
hektara, nalazi se na 50 m iznad nivoa Dunava, fortificiran<br />
je po~etkom 18. veka sa pet bastiona (Leopoldovim, Ino-<br />
}entijevim, Josifa I, Ludvigovim i Marije Terezije), pet kapija<br />
(Leopoldovom, Dvorskom, Ludvigovom, Molinarijevom i Karla<br />
VI), te sa masivnim bede<strong>mi</strong>ma i ozidanim suvim {an~evima tretiranim<br />
podzemnim <strong>mi</strong>nskim sistemom, savr{eno postavqenom<br />
unakrsnom topovskom vatrom i nizom pu{karnica za plotunsku<br />
paqbu. Sa~uvani su objekti: Topovwa~a, Duga kasarna, Jednostavna<br />
kasarna, Oficirski paviqon, Leopoldova barutana,<br />
Magazin za hranu, Kavalir i Veliki ratni bunar, izgra|eni<br />
tokom 18. veka. De<strong>mi</strong>litarizacijom Gorwe tvr|ave, sredinom<br />
20. veka, poru{eni su objekti: Artiqerijska, In`ewerijska, i<br />
Transportna kasarna, Glavna stra`ara i dva aneksa, gra|evine<br />
naslowene na Dugu kasarnu. Gorwa tvr|ava je <strong>kao</strong> kulturnoistorijska<br />
celina, bogata baroknom arhitekturom, uz postoje-<br />
}e ustanove kulture, slikarske ateqee koji podse}aju na pariski<br />
Monmartr, zelenilo, ugostiteqske objekte i Paradni plac,<br />
najlep{i i najpose}eniji prostor Petrovaradinske tvr|ave.<br />
Podzemne vojne galerije jesu najkompleksniji fortifikacioni<br />
projekat, koji predstavqa najve}u turisti~ku i arhitektonsku<br />
atrakciju Petrovaradinske tvr|ave. Taj podzemni komunikacioni<br />
sistem je mo}an odbrambeni mehanizam, predvi|en<br />
za sme{taj velikog broja vojnika, oru`ja i opreme. Od 1765.<br />
do 1783. godine taj splet podzemnih prostorija izgra|en je u<br />
vidu: koridora, tunela, barikada, borbenih linija sa pu{karnicama,<br />
pomo}nih saobra}ajnica, magazina, ventilacionih<br />
otvora, „liftova“, kuhiwa sa ka<strong>mi</strong>nima i soba za odmor. Posebno<br />
mesto u odbrambenom sistemu fortifikacije zauzimaju<br />
razorno-efikasna podzemna <strong>mi</strong>nska poqa, koja su zajedno sa<br />
12.000 pu{karnica i velikim brojem topovskih {ar`i ~inili<br />
Petrovaradinsku tvr|avu neosvojivom. Pored Antverpena, ova<br />
tvr|ava je imala najve}i <strong>mi</strong>nski sistem na svetu, ukopan ispod<br />
{an~eva i projektovan da regulisanim eksplozijama masovno<br />
uni{tava vojnike neprijateqa.<br />
takti~ko sadejstvo brdovitog uzvi{ewa, stepenastih padina i vodene<br />
mase Dunava, u jedinstveni fortifikacioni sistem Tvr|avske<br />
kompozicije.<br />
Posle dugotrajne gradwe sa prekidima, uz mnogo qudskih<br />
`rtava, Petrovaradinska tvr|ava zvani~no je zavr{ena 1780.<br />
godine.<br />
Podignuta <strong>kao</strong> prvorazredna operativno-odbrambena fortifikacija,<br />
sa velikim garnizonom od 4.000 vojnika i brojnom<br />
artiqerijom, postaje u svojoj kasnijoj istoriji vojni ad<strong>mi</strong>nistrativni<br />
centar sa generalnom komandom i brojnim ~inovni~kim<br />
aparatom. Posle Prvog svetskog rata u sastavu je Jugoslovenske<br />
dr`ave.<br />
Kao izvanredna urbanisti~ko-arhitektonska i kulturnoistorijska<br />
vrednost, Petrovaradinska tvr|ava se sredinom 20.<br />
veka de<strong>mi</strong>litarizuje i progla{ava za spomenik kulture. Zanimqivim<br />
kulturolo{kim i turisti~ko-rekreativnim potencijalom,<br />
ta unikatna vrednost predstavqa izuzetno zna~ajnu nacionalnu<br />
ba{tinu.<br />
Sini{a JOKI]<br />
39
Change language