mi kao mera svega mi kao mera svega

Tvr|ava u Ba~u
VODENI
GRAD
Tvr|ava u Ba~u je najboqe o~uvani
sredwovekovni fortifikacioni
kompleks u Vojvodini, koji pripada
tipu „vodenog grada“, namewenog
odbrani u mo~varnim,
ravnim terenima
Ba~ je veoma va`an vi{eslojni lokalitet i istorijsko mesto,
koje pripada podunavskom pojasu. Tvr|ava sa podgra|em sme-
{tena je na o{trom i dubokom biv{em re~nom meandru Mostonge
(pritoke Dunava), na izdignutom terenu koji je nekada
bio okru`en vodom, u neposrednoj blizini drevnog Ba~a, po kojem
je cela Ba~ka dobila ime.
Na prostoru pod temeqima vidqivih zidova postojalo je naseqe
iz perioda mla|eg neolita – pre {est hiqada godina, koje je `ivelo
i u bronzanom, starijem gvozdenom dobu i latenu, a postoje indicije
da je `ivelo i u periodu kasne antike tokom 3. i 4. veka. Prva
faza izgradwe sada{weg utvr|enog zamka vezuje se za vreme vladavine
ugarskog kraqa Karla Roberta, za period od 1338. do 1342.
godine. Dogra|ivawe i oja~avawa trajalo je dva veka. Obimni radovi
preduzeti su u drugoj polovini 15. i po~etkom 16. veka, posebno
za vreme arhiepiskopa Petera Varadija (1490–1495) i Pavla Tomorija,
kada je oja~avan sistem odbrane od turskih napada. Tvr|ava nije
pretrpela ve}a razarawa ni prilikom turskih osvajawa 1529. godine,
ni prilikom oslobo|ewa 1687. godine, {to jasno potvr|uje
predstava tvr|ave na graviri iz 1698. godine, ali fatalnih razarawa
dogodila su se 1704. godine, tokom pobune Rakocijevih kuruka
protiv carske ku}e, nakon ~ega tvr|ava nikad nije obnavqana.
Osnovu tvr|ave ~ini nepravilni petougaonik sa ~etiri isturene
kule na uglovima, gra|ene opekom, koje su me|usobno bile povezane
obimnim zidom. Tri ugaone kule imaju kru`nu osnovu, od kojih
se izdvaja ona sa goti~kom kapelom na spratu, dok severozapadna
ima ~etvorougaonu osnovu. Jedini slobodnostoje}i i obnovqeni
objekat unutar tvr|ave jeste kula Brani~ (ili Don`on, {to je francuski
naziv za kulu), kvadratne osnove, sme{tena u isto~nom delu
tvr|ave. Sa ju`ne strane nalaze se ostaci izdvojene odbrambene
kule – Barbakane. Tokom arheolo{kih iskopavawa 2004 –2006.
godine istra`en je objekat prislowen uz severoisto~ni bedem, definisan
kao palata, ali i cisterna kru`ne osnove na prostoru izme|u
Don`ona i jugoisto~nog bedema.
Na tvr|avi su u vi{e navrata obavqani istra`iva~ki i konzervatorsko-restauratorski
radovi, a sada se obavqaju u okviru
razvojnog projekta integrativne za{tite nasle|a op{tine Ba~ „Vekovi
Ba~a“. Obavqaju se sistematska arheolo{ka iskopavawa, nau~na
istra`ivawa u oblasti istorijskih materijala, etnolo{ka i
arhitektonska istra`ivawa podgra|a, gde se planira osnivawe
centra za negovawe tradicionalnih vrednosti, a obavqaju se i
konzervatorski radovi sa ciqem stati~ke sanacije i revitalizacije
kula. Planira se povratak vode u rovove oko tvr|ave, ~ime bi
se rehabilitovao kulturni pejza` i uveli potrebni sadr`aji za
boravak posetilaca i razvoj kulturnog turizma. Projekat je oslowen
na lokalnu zajednicu i nizom aktivnosti, kao {to su manifestacije,
radionice, volonterski kampovi, poku{ava se ista}i da
nasle|e predstavqa razvojni faktor te op{tine sa jedinstvenim
kulturnim dobrima, sme{tenim u podunavskom pojasu.
Slavica VUJOVI]
47