mi kao mera svega mi kao mera svega

spotovine ve} bila pokorena, Smederevo pada u ruke osmanskih
zavojeva~a 20. juna 1459. godine. Grad je pao bez borbe, kao posledica
unutra{wih razdora na srpskom dvoru posle smrti despota
\ur|a 1456. godine. Ujedno, pad grada 1459. godine ozna~ava i
prestanak postojawa nezavisne srpske sredwovekovne dr`ave.
KQU^EVI GRADA
Nakon 1459. godine Smederevo je dugo bilo pograni~na turska
tvr|ava prema Ugarskoj, iz koje su pokretani brojni vojni pohodi
na sever. Stoga Smederevski grad nije bio poru{en. Naprotiv,
dodatno utvr|ivan, naro~ito nakon upada koji je izveo Vuk Grgurevi},
poznatiji kao Zmaj Ogweni Vuk, 1476. godine. Tom je prilikom
grad dodatno opasan ni`im pojasom zida, sa topovskim
otvorima i poligonalnim kulama na uglovima Tvr|ave i jednom
kod glavne kapije. Kule su bile prilago|ene odbrani vatrenim
oru`jem, a na onoj uz Jezavu uzidana je mermerna plo~a sa turskim
natpisom i svedo~i o vremenu kada su ti radovi izvo|eni. Ujedno
su to bili i posledwi ve}i radovi na utvr|ivawu Smedereva.
Posle pada Beograda u ruke Turaka 1521. godine, Smederevski
grad gubi na zna~aju. Tokom austrijsko-turskih ratova u 17. i
18. veku, u vi{e navrata Smederevo su posedali Austrijanci, a za
vreme Prvog srpskog ustanka 1805. godine grad osloba|a Kara-
|or|e Petrovi}. Ali ve} posle 1813. godine grad je ponovo u turskim
rukama, sve do kona~ne predaje Tvr|ave srpskom knezu Mihailu
Obrenovi}u. Kqu~evi grada predati su ispred glavne kapije
prema varo{i, 12. aprila 1867. godine.
Sve do kraja XIX veka Smederevski grad je bio najo~uvanija
sredwovekovna tvr|ava kod nas. Do prvih promena na Tvr|avi do-
{lo je zbog neminovnog uticaja vremena, ali i ~oveka. Prilikom
izgradwe `elezni~ke pruge, posle 1880. godine, poru{ena su
spoqna utvr|ewa sa strane prema varo{i, gde je bio glavni ulaz
u Tvr|avu, a vodeni rov je zasut. Te`a o{te}ewa nastala su u vreme
svetskih ratova. U Prvom svetskom ratu Smederevo je 1915.
godine ga|ano artiqerijskim naoru`awem sa dunavske strane. U
Drugom svetskom ratu Tvr|avu su nema~ke okupacione vlasti pretvorili
u depo za skladi{tewe municije i eksploziva. Godine
1941, 5. juna, ~ula se veoma jaka eksplozija, koja je nanela velike
{tete i Tvr|avi i celom gradu. Tada su paotpuno uni{teni delovi
zida kod glavnog ulaza sa kulom, jer su se na{li u sredi{tu eksplozije.
Posledwi put Tvr|ava je stradala tokom savezni~kog bombardovawa
1944. godine.
Trag vremena je ostavio svoj beleg na zidnim platnima i kulama
Tvr|ave, svedo~e}i nam o nepredvidivosti istorije. Smederevska
tvr|ava kao vojni objekat vi{e nije od zna~aja. Ipak, ona
je kulturno nasle|e od neprocewive vrednosti. Weni bedemi su
simbol po`rtvovawa neimara, graditeqske ume{nosti i umetni~ke
lepote. Danas je ona mnogo vi{e od vojnog utvr|ewa – spomenik
kulture koji nastavqa da `ivi i nadahwuje nove generacije.
Miroslav LAZI]
45