Ratownictwo GÃ³rnicze 2010_3.indd - Centralna Stacja Ratownictwa ...

ISSN 1426–3092 

Nr 3 (60) wrzesieñ 2010 r. 

KWARTALNIK CENTRALNEJ STACJI RATOWNICTWA GÓRNICZEGO S.A.

Redaguje zespół: 

Andrzej Plata 

– redaktor naczelny 

Mirosław Bagiński 

– z-ca redaktora naczelnego 

Barbara Kochan 

– z-ca redaktora naczelnego 

Jacek Dubiel 

– sekretarz redakcji 

Katarzyna Myślińska 

Katarzyna Kajdasz-Szpotko 

Małgorzata Jankowska 

Adres redakcji: 

Centralna Stacja Ratownictwa 

Górniczego S.A. 

41-902 Bytom 

ul. Chorzowska 25 

tel. (32) 388 04 45 

lub (32) 388 05 92 

fax. (32) 388 04 44 

e-mail: pa@csrg.bytom.pl 

Okręgowa Stacja Ratownictwa 

Górniczego w Bytomiu 

ul. Chorzowska 12d 

41-902 BYTOM 

tel. (32) 388 06 22 

e-mail: 

osrgbytom@csrg.bytom.pl 


Górniczego w Jaworznie 

ul. Krakowska 95 

43-600 JAWORZNO 

tel. (32) 616 22 86 

fax. (32) 616 44 33 

e-mail: 

osrgjaworzno@csrg.bytom.pl 


Górniczego w Wodzisławiu Śl. 

ul. Marklowicka 3 

44-300 WODZISŁAW ŚL. 

tel. (32) 455 47 06 

e-mail: 

osrgwodzislaw@csrg.bytom.pl 


Górniczego w Zabrzu 

ul. Jodłowa 33 

41-800 ZABRZE 

tel. (32) 271 35 06 

e-mail: osrgzabrze@csrg.bytom.pl 

Redakcja nie odpowiada za treść 

reklam i zastrzega sobie prawo dokonywania 

skrótów tekstów oraz 

zamieszczania własnych tytułów 

i śródtytułów. Nie zamówionych 

materiałów nie zwracamy. 

SPIS TREŚCI 

• Krótko 

Powołanie Zarządu CSRG S.A. .......................... 1 

EKOLAURY Polskiej Izby Ekologii 2010 ................... 1 

„SOBÓTKA 2010” .................................. 1 

„INTERSCHUTZ 2010” ............................. 1 

Akcje pożarowe ..................................... 1 

Zawody ratownicze .................................. 1 

Powódź ........................................... 1 

• Rozmowa z mgr. inż. Eugeniuszem Kentnowskim, Prezesem Zarządu 

Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu 

Zawsze przyjdziemy z pomocą .......................... 3 

• Jan Syty, Mirosław Bagiński, Tomasz Konwerski 

Właściwości aparatów powietrznych – wprowadzanie ich 

do stosowania ....................................... 5 

• Mirosław Sobczak, Tadeusz Kubiczek 

Akcja przeciwpożarowa w KWK „Knurów-Szczygłowice” 

Ruch „Szczygłowice” ................................. 9 

• Dariusz Brzózka 

Likwidacja pożaru w KWK „Jankowice” .................. 12 

• Piotr Hetmańczyk, Konrad Tausz 

Ratownicy o swojej pracy .............................. 14 

• Jerzy Kaczmarek, Katarzyna Kajdasz-Szpotko 

Bezpieczeństwo ratowników 

a ryzyko w czasie akcji ratowniczych (2) ................... 17 

• Rozmowa ze Stanisławem Luchowskim, literatem, 

autorem książek o górnictwie 

Ci chłopcy zasłużyli na coś więcej ........................ 23 

• Andrzej Plata, Kazimierz Trzaska 

Otwieranie izolowanych wyrobisk górniczych ............... 25 

• Agnieszka Pazera 

Szczęście to magiczne słowo ............................ 27 

• Piotr Dziacko 

Działać na wysokościach ............................... 28 

Skład, opracowanie techniczne 

oraz druk: 

Oficyna Drukarska, 

01-142 Warszawa, 

ul. Sokołowska 12a, 

tel./fax (22) 632 83 52 

Zdjęcie na okładce: Ćwiczenia w szybie kopalni zabytkowej „Guido”. Kurs podstawowy dla ratowników 

górniczych, kandydatów na członków specjalistycznych zastępów do prac z użyciem technik 

alpinistycznych w wyrobiskach pionowych lub o dużym nachyleniu. Fot: Marek Rybicki

ROK XV RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 60 

NR 3/2010 

KRÓTKO 

POWOŁANIE ZARZĄDU 

CSRG S.A. 

15 czerwca 2010 r. Zwyczajne Walne 

Zgromadzenie Spółki powołało na kolejną 

kadencję Zarząd Centralnej Stacji Ratownictwa 

Górniczego S.A. w składzie: 

Eugeniusz Kentnowski – Prezes Zarządu, 

Jan Syty – członek Zarządu, 

Krzysztof Kubera – członek Zarządu. 

EKOLAURY POLSKIEJ 

IZBY EKOLOGII 2010 

Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego 

S.A. w Bytomiu otrzymała wyróżnienie 

Pol skiej Izby Ekologii w kategorii 

EKOPRODUKT W PRZEMYŚLE I BUDOWNI- 

CTWIE za sposób wykorzystania proszków 

gaśniczych do prowadzenia profilaktyki 

pożarowej oraz wybuchowej w podziemnych 

zakładach górniczych. 

„SOBÓTKA 2010” 

Podczas ćwiczeń. /Fot: archiwum/ 

Ćwiczenia ratownicze i szkolenie pod 

kryptonimem „SOBÓTKA 2010” dotyczące 

organizacji akcji ratowniczych związanych 

z katastrofami budowlanymi odbyły się 

od 15 do 16 czerwca br. w województwie 

dolnośląskim w miejscowości Sobótka. 

W ćwiczeniach brało udział 20 zastępów 

/ pododdziałów, w tym z CSRG S.A. w Bytomiu 

zastęp ratownictwa specjalistycznego. 

Łącznie w manewrach uczestniczyło około 

120 uczestników. Otworzył je Dolnośląski 

Komendant Wojewódzki PSP. W pierwszym 

dniu przydzielono zadania poszczególnym 

zastępom / pododdziałom. Składały się z 11 

epizodów, m.in. poszukiwanie osób w gruzowisku 

i podziemiach budynku, w tym ewakuacja 

metodami alpinistycznymi, wyburzanie 

ściany i stabilizacja chodnika, poszukiwanie 

osoby w zatopionych podziemiach, wyciąganie 

poszkodowanego z podziemi przez 

otwór, udzielanie pomocy medycznej w warunkach 

prowadzonych działań. 

Zastęp pogotowia specjalistycznego 

CSRG S.A. brał udział bezpośrednio w czterech 

epizodach razem z SG Ratownictwa 

Podziemnego „Wałbrzych 1”. Każdy z epizodów 

był oceniany przez wyznaczonego obserwatora, 

który wypełniał „Kartę wykonania 

ćwiczenia”. Wykonanie wszystkich naszych 

zadań oceniono bardzo wysoko. W tym 

dniu na prośbę organizatorów kierownik 

grupy CSRG S.A. mgr inż. Witold Kawka wygłosił 

dla wszystkich uczestników wykład 

na temat „Bezpiecznego zabezpieczenia 

stropów i ociosów wyrobiska oraz bezpiecznego 

przebierania zawału”. W drugim dniu 

przeprowadzone zostały pokazy działań 

poszczególnych jednostek np. nurków, grup 

wysokościowych, pokaz pomp używanych 

podczas powodzi itp. oraz odbyły seminaria 

głównie dotyczące prowadzenia i organizacji 

akcji powodziowych. Podczas oficjalnego 

zamknięcia ćwiczeń „SOBÓTKA 2010” organizatorzy 

pozytywnie ocenili stopień wyszkolenia 

ratowników i umiejętności współdziałania 

poszczególnych grup. 

„INTERSCHUTZ 2010” 

Od 7 do 8 czerwca i od 10 do 11 czerwca 

2010 r. dwie grupy przedstawicieli CSRG 

S.A. przebywały na Międzynarodowych 

Targach Sprzętu Pożarniczego i Ratowniczego 

„INTERSCHUTZ 2010” w Lipsku. 

AKCJE POŻAROWE 

Od 14 do 31 maja 2010 r. – akcja pożarowa 

w KWK „Murcki-Staszic” Ruch „Staszic”, 

brały w niej udział zastępy ratownicze OSRG 

Bytom oraz zawodowe zastępy ratownicze 

pogotowia pomiarowego CSRG S.A. 

Od 17 do 21 maja 2010 r. – akcja pożarowa 

w KWK „Mysłowice-Wesoła” Ruch „Wesoła”, 

uczestniczyły w niej zastępy ratownicze 

OSRG Jaworzno, OSRG Bytom oraz zawodowe 

zastępy ratownicze pogotowia pomiarowego 

CSRG S.A. 

Od 15 do 22 czerwca 2010 r. – akcja pożarowa 

w KWK „Knurów-Szczygłowice” Ruch 

„Szczygłowice”, brały w niej udział zastępy ratownicze 

OSRG Zabrze i zawodowe zastępy ratownicze 

pogotowia pomiarowego CSRG S.A. 

Od 2 do 5 lipca 2010 r. – akcja pożarowa 

w KWK „Jankowice”, uczestniczyły w niej 

zastępy ratownicze OSRG Wodzisław oraz 

pogotowie pomiarowe OSRG Wodzisław. 

1 

ZAWODY RATOWNICZE 

11 czerwca 2010 r. pracownicy CSRG 

S.A sędziowali czwartym zawodom górniczych 

drużyn ratowniczych kopalń Kompanii 

Węglowej S.A.. Zawody odbyły się 

w kompleksie sportowym „Walka” w Zabrzu 

Makoszowach. Zwycięźyła drużyna 

KWK „Sośnica-Makoszowy” Ruch „Sośnica”, 

drugie miejsce zajęli ratownicy KWK „Bobrek-Centrum” 

Ruch „Bobrek”, a trzecie ratownicy 

z KWK „Sośnica-Makoszowy” Ruch 

„Makoszowy”. 

POWÓDŹ 

Podczas tegorocznego zagrożenia powodziowego 

na Górnym Śląsku CSRG S.A. 

wielokrotnie brała udział w likwidacji jego 

skutków. Wykorzystywano nowoczesne 

pompy oraz prowadzono prace z użyciem 

technik nurkowych. Pompy o dużej 

wydajności zastosowano m.in. w Zabrzu 

w dzielnicy Makoszowy oraz przy odpompowaniu 

wody i zabezpieczaniu 

zalanych terenów przez Kłodnicę, w tym 

m.in. przy KWK „Sośnica-Makoszowy”. Ponadto 

z tych pomp korzystały m.in. KWK 

„Bielszowice”, KWK „Knurów-Szczygłowice” 

i KWK „Ziemowit”. Prace ratownicze z wykorzystaniem 

technik nurkowych prowadzono 

m.in. na rozlewiskach wodnych 

na terenach KWK „Bielszowice” oraz KWK 

„Zofiówka” podczas likwidacji zagrożenia 

powodziowego obiektów zakładów górniczych 

oraz udrożniania drogi wojewódzkiej 

w Jastrzębiu-Zdroju i w Pawłowicach. 

Zastępy ratownicze brały także udział 

w uszczelnianiu wałów na rzeczce Szarlejka 

przy Centralnej Przepompowni „Bolko”. 

Za udział w akcji powodziowej CSRG S.A. 

otrzymała podziękowanie od Wojewody 

Śląskiego i Śląskiego Komendanta Wojewódzkiego 

Państwowej Straży Pożarnej. 

OD REDAKCJI 

Składamy serdeczne podziękowania 

Panu Jerzemu Kaczmarkowi za kierowanie 

działem ratownictwa ds. szkolenia, jak również 

za nadzór przy tworzeniu i redagowaniu 

kwartalnika „Ratownictwo Górnicze”. 

Jednocześnie informujemy, że redaktorem 

naczelnym kwartalnika „Ratownictwo 

Górnicze” i kierownikiem działu ratownictwa 

ds. szkolenia od dnia 1 sierpnia 

br. został Pan Andrzej Plata. 

Oprac.: Barbara Kochan 

Katarzyna Kajdasz-Szpotko


RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 60 

ROK XV 

2



ZAWSZE PRZYJDZIEMY 

Z POMOCĄ 

Rozmowa z mgr. inż. Eugeniuszem Kentnowskim, Prezesem Zarządu 

Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu 

– W ostatnim wywiadzie dla „Ratownictwa 

Górniczego” udzielonym 

po trzech miesiącach prezesury 

w CSRG S.A. stwierdził 

Pan, że stara się dogłębnie poznać 

tę instytucję. Jakie wnioski Pan 

wyciągnął i które z nich są już realizowane? 

– Jak wówczas powiedziałem, całe moje 

życie zawodowe jest związane z górnictwem. 

W kopalniach przepracowałem 

trzydzieści lat i znajdowałem się w różnych, 

nieraz trudnych sytuacjach. Stąd 

dobrze wiem jak bardzo potrzebni są ratownicy. 

Od półtora roku jestem prezesem 

Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego 

S.A. w Bytomiu i dzisiaj patrzę 

trochę inaczej na sprawy ratownictwa, 

ale nie jest tak, że całkowicie zmieniłem 

swoje dotychczasowe poglądy. Na pewno, 

jeżeli chodzi o podstawowe sprawy 

czyli naszą statutową działalność jaką 

jest zabezpieczanie kopalń to bezwarunkowo 

musi zostać tak, jak jest do tej 

pory. Nie ma innej alternatywy. Udzielanie 

pomocy kopalniom w nagłych 

zdarzeniach gdzie ewentualnie dochodzi 

także do zagrożenia życia ludzkiego 

i mienia, jak również działalność polegająca 

na prewencji powinny pozostać 

nie zmienione. Centralna Stacja Ratownictwa 

Górniczego S.A. jako jednostka 

ratownictwa górniczego realizuje swoje 

zadania przy pomocy dyżurujących zawodowych 

zastępów ratowniczych, zawodowych 

pogotowi specjalistycznych 

jak i dyżurujących zastępów dla grup 

zakładów górniczych. Ta formuła działania 

dobrze sprawdziła się przez szereg 

lat i powinna nadal funkcjonować. 

Uważam natomiast, że powinny być 

wprowadzone pewne zmiany dotyczące 

techniki. Obecnie akcja ratownicza 

nie jest wyłącznie oparta na sile mięśni 

ratownika. To również technika. 

Od lat dokładano starań, żeby sprzęt 

ratowniczy był jak najnowocześniejszy. 

Nie ukrywam, że moi poprzednicy 

zrobili w tej materii bardzo wiele. 

Ja również chciałbym to kontynuować. 

Jednym z bardzo istotnych problemów 

w tej dziedzinie jest łączność ratownicza, 

a ściślej łączność bezprzewodowa. 

Jej stan pozostawia w tej chwili jeszcze 

wiele do życzenia. Żyjemy przecież 

w XXI wieku, musimy mieć stały nasłuch 

na to, gdzie się znajduje zastęp 

ratowniczy w danym momencie, jaką 

pracę wykonuje i na jakie napotyka trudności. 

Musi o tym wiedzieć kierownik 

akcji na dole i kierownik prowadzący 

całą akcję. Nie ukrywam, że testujemy 

różnego rodzaju środki łączności po to, 

aby w najbliższym czasie naszą łączność 

ratowniczą doprowadzić do takiego stanu, 

aby była bezawaryjna i prezentowała 

bardzo wysoki poziom. 

Ważne jest także dostarczenie nowego 

sprzętu indywidualnego przystosowanego 

do ewakuacji ludzi w atmosferze 

niezdatnej do oddychania, którzy zostali 

poszkodowani w różnego rodzaju zdarzeniach. 

Stosowany dotychczas AU-9E 

zestarzał się i praktycznie nie jest już produkowany 

więc musimy mieć coś nowego. 

W tym roku kupiliśmy nowoczesne 

aparaty tlenowe ucieczkowe, które niejako 

„myślą” za człowieka: jeżeli ktoś 

jest nieprzytomny to sam aparat powoduje 

oddychanie, jeżeli człowiek zaczyna 

oddychać samodzielnie to aparat się 

wyłącza. W tym roku nabędziemy także 

małą przenośną ratowniczą stację klimatyczną 

– sprzęt bardzo nowoczesny. 

3 

Będzie ona pozwalała pracować ratownikom 

w trudnych warunkach mikroklimatu, 

które niestety występują w naszych 

kopalniach. Oprócz unowocześniania 

sprzętu zamierzamy poświęcić więcej 

uwagi sprawom socjalno – bytowym. 

Nasze cztery okręgowe stacje ratownictwa 

górniczego powstały w 1958 stąd 

wymagają generalnego remontu, zależy 

nam, żeby każda z okręgowych stacji 

stała się wzorcową pod każdym względem. 

Dużą wagę przywiązujemy także 

do stworzenia bardzo dobrych warunków 

ratownikom będącym na dyżurach. 

Ważnym zagadnieniem są także 

szkolenia, które nieodzownie związane 

są z naszą działalnością. Posiadamy 

bardzo dobrą kadrę dydaktyczną, 

fachowców z różnych dziedzin, nasze 

sale są nowoczesne i wyposażone w najlepszy 

sprzęt audiowizualny. Potwierdzeniem 

naszych kompetencji w tym 

zakresie jest przyznana nam akredytacja 

Śląskiego Kuratora Oświaty. Pragnę nadmienić, 

że szkolenia nie są skierowane 

tylko do ratowników i ludzi trudniących 

się ratownictwem, ale także osób reprezentujących 

różne grupy zawodowe.


Zasygnalizowałem tutaj tylko niektóre 

aspekty naszych działań, chciałoby się 

oczywiście zrobić dużo więcej ale tak 

jak wszyscy i my musimy się poruszać 

w obrębie finansowych możliwości. 

– Jak Pan ocenia dalsze perspektywy 

funkcjonowania CSRG S.A.? 

– CSRG S.A. jest ściśle związana 

z polskim górnictwem węglowym. 

Jest to swoista służba dla górników. 

W Statucie jest jasno określone jaka 

jest nasza podstawowa działalność i jak 

już wcześniej powiedziałem, zamierzamy 

ją realizować bez reszty. Po to powołano 

Centralną Stację Ratownictwa Górniczego 

S.A. Jeżeli górnictwo węglowe 

będzie dobrze funkcjonowało to i my 

będziemy dobrze funkcjonować. Myślę, 

że perspektywy rozwoju Centralnej Stacji 

Ratownictwa Górniczego S.A. rysują 

się pomyślnie bowiem nie wierzę w to, 

że górnictwo pomimo transformacji, 

które trwają od kilkunastu lat mogłoby 

nagle zniknąć. Jest ono niezwykle silną 

gałęzią gospodarki bowiem 95 proc. 

energetyki jest opartej na węglu. 

Oprócz górnictwa istnieje jeszcze kilka 

innych płaszczyzn na których działamy 

i myślę, że będziemy poszerzać 

tę aktywność. Przykładem może być 

m.in. nasza spółka CEN-MED, która 

prowadzi badania kandydatów na ratowników 

i ratowników górniczych a także 

dzięki zawartemu kontraktowi ze Śląskim 

Oddziałem Wojewódzkim Narodowego 

Funduszu Zdrowia świadczy 

specjalistyczne usługi medyczne dostępne 

dla wszystkich ubezpieczonych 

pacjentów. Bardzo ważną rolę w naszej 

jednostce ratownictwa górniczego odgrywa 

laboratorium chemiczne. Marzy 

mi się, aby to laboratorium w najbliższym 

czasie świadczyło usługi nie tylko 

dla górnictwa. Już dziś nie robimy tam 

tylko i wyłącznie analiz precyzyjnych 

dla tej branży, ale powstają poważne 

prace, które służą wielu innym dziedzinom 

przemysłu. Sądzę, że tę działalność 

w najbliższym czasie rozszerzymy. 


– Trwają nadal prace nad projektem 

nowej ustawy „Prawo geologiczne 

i górnicze”, czy dotyczą one 

również CSRG S.A.? 

– Prace nad nową ustawą „Prawo górnicze 

i geologiczne” trwają już półtora 

roku. Aktualna ustawa w tej materii funkcjonuje 

od 1994 r., a więc już jest daleka 

od naszej obecnej rzeczywistości. Konieczne 

jest nowe prawo. W dotychczasowej 

ustawie są przepisy dotyczące bezpośrednio 

ratownictwa górniczego, z niej 

zaś wypływa Rozporządzenie Ministra 

Gospodarki z czerwca 2002 r. dotyczące 

stricte ratownictwa górniczego. W celu 

konsultacji poszczególnych przepisów 

powstającego projektu nowej ustawy 

byliśmy zaproszeni na posiedzenie stosownej 

podkomisji sejmowej. Przedstawiliśmy 

swój punkt widzenia dotyczący 

ratownictwa i przekonywaliśmy do naszych 

racji. Nie chodziło o to aby bronić 

naszych partykularnych interesów, 

ale o realizm i rozsądek. Nowe przepisy 

muszą być przez nas możliwe do wykonywania. 

Wydaje mi się, że nasze argumenty 

zostały przyjęte ze zrozumieniem. 

Z całą stanowczością podkreślam, 

że CSRG S.A. nie jest jedyną jednostką 

ratownictwa górniczego ponieważ 

oprócz nas na rynku istnieją KGHM 

„Polska Miedź”, specjalistyczna jednostka 

ratownictwa otworowego w Krakowie 

i jednostka ratownicza w Tarnobrzegu 

związana z wydobyciem siarki. 

Żyjemy we wspólnej Europie. U sąsiadów 

w Czechach i Słowacji ratownictwo 

górnicze działa na podobnych 

zasadach jak u nas. 

Czy obawiamy się konkurencji? 

Nowe podmioty, które chciałyby zawodowo 

trudnić się ratownictwem 

górniczym musiałyby spełnić wiele rygorystycznych 

wymogów określonych 

w obecnych i przyszłych przepisach 

górniczych, osiągnąć pełną fachowość 

usług, co nie jest łatwe. Bez tego 

nie ma możliwości, żeby taka jednostka 

ratownictwa powstała. Osobiście myślę, 

że takie podmioty się nie pojawią, 

a jeśli będzie inaczej – podejmiemy rękawicę 

i będziemy walczyć o swój byt. 

Posiadamy znakomitą kadrę, nowoczesny 

sprzęt, wielkie doświadczenie 

i wspaniałą ponad 100-letnią tradycję, 

4 

ROK XV 

dzięki której wykształciły się pewne 

nawyki tak bardzo charakterystyczne 

dla braci ratowniczej. 

– Polskie ratownictwo górnicze należy 

do najlepszych na świecie. Niemniej, 

aby utrzymać dotychczasowy wysoki 

poziom musi się stale wszechstronnie 

rozwijać. Na co w tym procesie należy 

położyć szczególny nacisk? 

– Nasze ratownictwo górnicze rzeczywiście 

należy do najlepszych na świecie. 

Wynika to z wielu czynników. Lata 

i różnego rodzaju sytuacje sprawiły, 

że sprawdziliśmy się nie tylko w kraju. 

Oczywiście udzielamy pomocy głównie 

polskiemu górnictwu, ale także działaliśmy 

i działamy za granicą. W latach 

siedemdziesiątych i osiemdziesiątych 

ubiegłego wieku braliśmy udział w wielu 

akcjach ratowniczych w kopalniach 

węgla kamiennego w Zagłębiu Ostrawsko-Karwińskim 

w dawnej Czechosłowacji. 

W 1982 roku uczestniczyliśmy 

w kopalni „Babino” w likwidacji groźnego 

pożaru podziemnego, w 1986 r. 

gasiliśmy pożar w jugosłowiańskiej 

kopalni „Zenica”, w 1988 r. braliśmy 

udział w akcji ratowniczej po tragicznym 

w skutkach trzęsieniu ziemi w Armenii, 

a więc działamy nie tylko w warunkach 

górniczych. Chcę przypomnieć, 

że w latach 1992-3 uczestniczyliśmy 

w dwóch akcjach gaszenia pożarów 

w południowoafrykańskich kopalniach 

złota „Libanon” i „Deelkrall”. W 2001 

r. braliśmy udział w bardzo trudnej akcji 

likwidacji zagrożenia wybuchowego 

po eksplozji metanu w ukraińskiej 

kopalni „Zasjadźko”, w 2003 r. w akcji 

ratowniczej związanej z gaszeniem pożaru 

w kopalni „Pinacle” w Zachodniej 

Wirginii w USA. To tylko część naszych 

zagranicznych akcji ratowniczych. 

Obecnie wprowadzamy nowoczesne 

ratownictwo górnicze w rozwijającym 

się przemyśle węglowym w Kolumbii. 

Uczestniczyliśmy w tworzeniu wielu 

ekspertyz na zamówienia zagraniczne, 

a nasi fachowcy cały czas biorą udział 

w międzynarodowych spotkaniach i panelach 

naukowych w Chinach, Australii, 

USA, RPA i wielu innych krajach



na świecie. Braliśmy czynny udział 

w akcji ratowniczej po zawaleniu się 

hali na terenie Międzynarodowych Targów 

Katowickich, czy przed laty w katastrofie 

hali w Gdańsku. Nie działamy 

więc tylko w oparciu o górnictwo. Mając 

nowoczesny i specjalistyczny sprzęt 

i znakomitą kadrę możemy spokojnie 

patrzeć w przyszłość i być pewnymi, 

że nasi ratownicy dadzą sobie radę praktycznie 

w każdych warunkach. 

Obecnie w polskim górnictwie mamy 

około sześciu tysięcy ratowników. Każdego 

roku wielu z nich odchodzi na emerytury 

(ok.400-500 osób), przychodzą 

nowi, których trzeba wyszkolić. Szkolenia 

odbywają się nie tylko w CSRG S.A., 

ale i w okręgowych stacjach ratownictwa 

górniczego. Mają bardzo różny charakter, 

dotyczą nie tylko ratowników, ale m.in. 

i kierowników akcji, kierowników bazy, 

kierowników akcji na dole. Tak więc fachowa 

wiedza stanowi jedną z podstaw 

naszej działalności. 

– Jedną z ważniejszych dziedzin 

działalności CSRG S.A. jest prewencja… 

– Tak jest w istocie. Jednym z najistotniejszych 

zagrożeń jest zagrożenie pożarem 

endogenicznym, a więc powstającym 

w wyniku utleniania się węgla i jego samozagrzania. 

W ostatnim czasie tych pożarów 

jest o wiele mniej, co jest związane 

ze zdecydowanie większą prewencją. Kopalnie 

otwierając nowy rejon wcześniej 

go zabezpieczają, posiadają monitoring 

wczesnego wykrywania pożarów endogenicznych. 

Obecnie większość kopalń 

korzysta z gazów inertnych, czyli usług 

jednego z naszych pogotowi specjalistycznych 

– pogotowia inertyzacyjnego. 

W większości kopalń istnieją już instalacje 

do podawania tych gazów, które wtłaczane 

są do sieci rurociągów kopalnianych 

i przenoszone nimi w zroby ścian eksploatacyjnych. 

Jestem przekonany, że gdyby 

nie tego typu prewencja, to pożarów endogenicznych 

byłoby z pewnością kilkakrotnie 

więcej niż w chwili obecnej. 

Zupełnie inne jest działanie ratowników 

w trakcie trwania akcji ratowniczych 

niż przy prowadzeniu prac 

prewencyjnych. W prewencji wiadomo 

z góry co należy zrobić. Nie mamy tutaj 

do czynienia z otwartym ogniem. 

Jest to początkowe stadium pożaru 

kiedy można zadziałać tak, aby pożar 

się nie rozwinął i nie zagroził załogom. 

Uważam, iż działania prewencyjne 

w znacznym stopniu ograniczają ilość 

pożarów endogenicznych i są zasadniczym 

sposobem na walkę z nimi. 

– Dziękuję za rozmowę. 

Rozmawiał: JACEK DUBIEL 

W Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A w Bytomiu 

WŁAŚCIWOŚCI APARATÓW POWIETRZNYCH 

– WPROWADZANIE ICH DO STOSOWANIA 


Górniczego Spółka Akcyjna powstała 

w wyniku komercjalizacji 

przedsiębiorstwa państwowego użyteczności 

publicznej. Jest wyspecjalizowaną 

spółką o ogólnokrajowym 

zasięgu działania, zawodowo 

trudniącą się ratownictwem górniczym, 

posiadającą wieloletnie doświadczenie 

w prowadzeniu akcji 

ratowniczych, a także specjalistyczne 

wyposażenie. 

Powierzono jej wykonywanie zadań 

publicznych polegających na współdziałaniu 

w przeprowadzaniu akcji ratowniczych 

i udzielaniu pomocy zakładom 

górniczym w zapobieganiu i likwidacji 

skutków zagrożeń górniczych. Centralna 

Stacja Ratownictwa Górniczego 

S.A. jest spółką o szczególnym znaczeniu 

dla gospodarki państwa. Prowadzi 

działalność na terenie Rzeczypospolitej 

mgr inż. 

JAN SYTY 

CSRG S.A. w Bytomiu 

mgr inż. 

MIROSŁAW BAGIŃSKI 


mgr inż. 

TOMASZ KONWERSKI 


Polskiej i poza jej granicami, nawiązując 

swoją działalnością do prawie 

100-letniej tradycji zorganizowanego 

ratownictwa górniczego na ziemiach 

polskich, gdyż już w 1907 r. w Bytomiu 

powstała jedna z pierwszych w świecie 

stacja ratownictwa górniczego. 

Zgodnie ze statutem spółki do jej zadań 

należy w szczególności niezwłoczne 

niesienie pomocy w razie zagrożenia 

życia lub zdrowia pracowników zakładu 

górniczego oraz innych osób znajdujących 

się w zakładzie górniczym, a także 

5 

w przypadku zagrożenia ruchu zakładu 

górniczego powstałego w szczególności 

wskutek pożaru, wybuchu gazów 

lub pyłu węglowego, wyrzutu gazów 

lub skał, wdarcia się wody do wyrobisk 

zawału, tąpnięcia, otwierania wyrobisk 

izolowanych, penetracji nieczynnych 

wyrobisk, erupcji pyłu złożowego, 

wydzielania się siarkowodoru i awarii 

energomechanicznej, a także zagrożenia 

bezpieczeństwa powszechnego, jak 

również wykonywanie prac profilaktycznych 

mających na celu zapobieganie 

bezpośredniemu zagrożeniu bezpieczeństwa 

pracy pracowników lub ruchu 

zakładu górniczego. 

CSRG S.A. wykonuje swoje statutowe 

zadania za pomocą dyżurujących 

zawodowych zastępów ratowniczych, 

zawodowych pogotowi specjalistycznych 

i dyżurujących zastępów dla 

grup zakładów górniczych. Wyspecjalizowane 

służby ratownicze CSRG



ROK XV 

S.A. wyposażone są w specjalistyczny 

sprzęt ratowniczy, w tym m.in.: 

• sprzęt pomiarowy do szybkiej analizy 

gazów pożarowych oraz parametrów 

wentylacyjnych, 

• sprzęt do akcji zawałowych i poszukiwawczych, 

• sprzęt do usuwania skutków wdarć 

wody do kopalń w postaci specjalistycznych 

pomp oraz wyposażenia 

do prowadzenia prac podwodnych, 

• sprzęt do inertyzacji atmosfery kopalnianej, 

w tym membranowe generatory 

azotu z powietrza atmosferycznego, 

• sprzęt do likwidacji zagrożeń pożarowych, 

w tym w postaci technologii 

wykonywania zawarć tamowych, 

urządzeń pianotwórczych itp., 

• sprzęt do prowadzenia prac awaryjnych 

w szybach zakładów górniczych, 

w tym dwa samojezdne wyciągi 

ratownicze. 

Niezmiernie istotnym elementem 

wyposażenia ratowniczego CSRG S.A. 

jest sprzęt ochrony układu oddechowego 

umożliwiający prowadzenie prac 

ratowniczych w atmosferze niezdatnej 

do oddychania. Do 1998 r. CSRG S.A. 

wyposażona była w tym zakresie jedynie 

w aparaty regeneracyjne typu W-70 

z tlenem sprężonym w butli. W 1998 

r. po tragicznych wydarzeniach dotyczących 

wypadku zbiorowego oraz 

przeprowadzonej w trudnych warunkach 

mikroklimatu akcji ratowniczej 

w KWK „Niwka-Modrzejów” powołana 

została przez Prezesa Wyższego 

Urzędu Górniczego Komisja powypadkowa, 

która po zakończeniu prac 

sformułowała wnioski i zalecenia skierowane 

m.in. do CSRG S.A. We wnioskach 

zalecono m.in. określenie normatywu 

i uzupełnienie wyposażenia 

jednostek ratownictwa górniczego 

w sprzęt umożliwiający poprawę warunków 

klimatycznych pracy ratowników 

przy prowadzeniu akcji w trudnych 

warunkach cieplnych, taki jak: 

• urządzenia do schładzania powietrza 

wdychanego w tlenowych aparatach 

roboczych, 

• kamizelki schładzające, 

• urządzenia chłodnicze (schładzarki) z krajowym producentem sprzętu ratowniczego 

i doraźne środki schładzające. 

Niezwłocznie określono w CSRG 

normatyw wyposażenia pogotowi ratowniczych 

poszczególnych OSRG 

w kamizelki schładzające i urządzenia 

do schładzania powietrza wdychanego 

w aparatach regeneracyjnych. Służby 

ratownicze CSRG S.A. zostały wyposażone 

w kamizelki chłodzące z wkładami 

żelowymi. 

CSRG S.A. już wcześniej prowadziła 

szeroko zakrojone rozpoznanie rynków 

w zakresie możliwości zastąpienia aparatów 

W-70 nowym sprzętem ochrony 

układu oddechowego. Wykorzystując 

posiadane rozeznanie, pogotowie ratownicze 

OSRG Bytom wyposażono 

w nowe aparaty regeneracyjne typu 

BG 4 EP z tlenem sprężonym w butli, 

jedyne spełniające wówczas wymagania 

nowej normy europejskiej EN-145, 

wyposażone w integralny schładzacz 

powietrza wdychanego – wymiennik 

ciepła. Aparaty W-70 w pozostałych 

OSRG doposażono w schładzacze powietrza 

wdychanego SAT 2M. 

Ponadto CSRG podjęła działania 

mające na celu wdrożenie na polski 

rynek powietrznego aparatu oddechowego 

roboczego o maksymalnie 

długim czasie ochronnego działania, 

przy spełnieniu wymagań normy PN- 

EN 137, z przeznaczeniem dla ratownictwa 

górniczego do akcji w podziemnych 

wyrobiskach górniczych. 

Założono, że aparat powinien być 

wyposażony w dwie butle kompozytowe 

napełniane do ciśnienia 30 MPa 

oraz będzie pracował w układzie nadciśnienia. 

Uwzględniając przedmiotowe 

założenia dokonano rozpoznania 

FSRiLG „FASER” S.A. 

powstał aparat powietrzny o symbolu 

APS/3. Pozyskano także do badań 

aparat f-my AUER z serii BD-96 oraz 

aparat f-my FENZY z serii AIR 5500. 

Wszystkie te aparaty zostały przygotowane 

do badań w systemie nadciśnieniowym, 

wyposażone były w dwie 

butle kompozytowe Luxfer o pojemności 

6,8 dm 3 każda i ciśnieniu roboczym 

napełniania 30 MPa, przy czym 

nie udało się uzyskać całkowitej masy 

żadnego z tych aparatów poniżej 18 kg 

przy napełnionych butlach. Tak przygotowane 

aparaty poddano badaniom 

laboratoryjnym i praktycznym zgodnie 

z wymaganiami ww. normy. 

W wyniku przeprowadzonej analizy 

uzyskanych wyników badań stwierdzono, 

że aparaty APS/3 i BD-96 nie zapewniają 

zakładanego dwugodzinnego 

czasu ochronnego działania pomimo 

zastosowania dwóch butli o dużej pojemności 

i wysokim ciśnieniu roboczym 

napełniania. Czas ten podczas 

praktycznych badań na użytkownikach 

mieścił się w granicach od 93 

i 79 do 110 i 102 minut. Stwierdzono 

również, że użytkownicy aparatów 

powietrznych bardzo pozytywnie opiniowali 

ich eksploatację podkreślając, 

że następowała u nich szybka regeneracja 

oddechu po wysiłku. Nie wnosili 

również uwag do temperatury powietrza 

wdychanego, która mierzona 

w półmasce maski twarzowej mieściła 

się w granicach do 30°C oraz pozytywnie 

oceniali sposób mocowania i przylegania 

aparatu do tułowia. Nie przeprowadzono 

natomiast pełnych badań 

aparatu Fenzy AIR 5500. 

dostępnych w tym zakresie wyrobów Z przeprowadzonego rozeznania 

na rynku krajowym i zagranicznym, 

z którego wynikało, że generalnie oferowane 

są jednobutlowe układy aparatów 

powietrznych, a jeżeli występują 

układy dwubutlowe to w ukompletowaniu 

z butlami stalowymi o pojemności 

i ciśnieniu napełniania, które 

nie spełniały przyjętych założeń. 

W wyniku podjętych dalszych działań 

przeprowadzonych również wspólnie 

w francuskiej firmie FENZY wynikało 

jednak, że aparat powietrzny typu 

AIR 5500 mógł być wyposażony m.in. 

w jedną lekką butlę kompozytową o pojemności 

9 dm 3 i ciśnieniu roboczym 

napełniania 30 MPa lub dwie butle 

kompozytowe o pojemności 6,8 dm 3 

każda i tym samym ciśnieniu roboczym 

napełniania. Aparat ten w układzie z jedną 

butlą kompozytową o pojemności 

6



9 dm 3 mimo większej pojemności butli 

powietrznej (ale mniejszej od pojemności 

dwóch butli, o których mowa 

poniżej) również nie zapewniał dwugodzinnego 

czasu ochronnego działania, 

ponieważ zapas powietrza w butli 

w ilości 2700 dm 3 był mniejszy od zapasu 

powietrza jaki posiadały dwubutlowe 

aparaty APS/3 i BD-96, który 

wynosił 4080 dm 3 . Istniała również 

możliwość zamontowania na wspólnym 

stelażu tego aparatu 2 butli o pojemności 

9 dm 3 i ciśnieniu napełniania 

30 MPa, co w sumie pozwoliłoby uzyskać 

zapas powietrza w ilości 5400 dm 3 , 

a tym samym wydłużyć czas ochronnego 

działania aparatu. Takie wykonanie 

aparatu spowodowałoby jednak wzrost 

gabarytów zewnętrznych oraz ciężaru 

powyżej 20 kg, co miałoby istotne znaczenie 

dla pogorszenia komfortu pracy 

ratownika i właściwości eksploatacyjnych 

aparatu. 

Ponieważ aparat ten nie został poddany 

pełnym badaniom w CSRG, założono 

uwzględniając w jego ukompletowaniu 

zastosowanie 2 butli kom po zytowych 

o pojemności 6,8 dm 3 każda i ciśnieniu 

roboczym napełniania 30 MPa, 

że będzie posiadał ciężar również nieznacznie 

przekraczający dopuszczalną 

określoną w normie wartość wynoszącą 

18 kg i analogiczne właściwości 

eksploatacyjne. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Aparat AIR 5500. 

 

 

 

 

 

7 

 

 

 

 

Fot. archiwum 

Jak wynikało z zebranych wówczas 

informacji firmy produkujące sprzęt 

ochrony układu oddechowego nie dysponowały 

aparatem powietrznym butlowym 

o założonym przez CSRG S.A. 

minimalnym czasie ochronnego działania 

dwóch godzin, spełniającym wymagania 

normy PN-EN 137. Testowane 

aparaty zostały przygotowane w konfiguracjach 

maksymalnie wykorzystujących 

ówczesne możliwości techniczne 

w tym zakresie. Stwierdzono jednakże, 

że nawet nie spełniając całkowicie wymagań 

normatywnych aparaty te posiadając 

inne walory użytkowe niż aparaty 

regeneracyjne, gwarantują bezpieczeństwo 

ich użytkowania i zapewniają 

niejednokrotnie wyższy komfort pracy 

przy ich zastosowaniu niż aparaty regeneracyjne. 

Wykorzystanie aparatów powietrznych 

butlowych z uwagi na ich walory 

eksploatacyjne, szczególnie z uwagi 

na niską temperaturę powietrza wdychanego 

oraz nadciśnienie układu 

oddechowego, przewidziano przede 

wszystkim przy prowadzeniu prac 

ratowniczych o ograniczonym czasie 

trwania, w trudnych warunkach mikroklimatycznych. 

W działaniach ratownictwa 

górniczego w celu ochrony 

powierzchni butli aparaty dodatkowo 

wyposażono w osłony butli powietrznych 

oraz zastosowano w konstrukcji 

układ umożliwiający podłączenie 

przez trójnik automatu oddechowego 

z maską drugiej osoby. 

Stwierdzono, że aparaty powietrzne 

butlowe stanowią równorzędną alternatywę 

dla aparatów regeneracyjnych 

podczas prowadzenia akcji ratowniczych, 

w których przewidywany 

czas pracy ratowników w izolującym 

sprzęcie ochrony układu oddechowego 

nie przekroczy możliwości czasu 

zapewnienia bezpieczeństwa dla 

użytkownika aparatu powietrznego. 

W wielu przypadkach prowadzenia 

prac ratowniczych z wykorzystaniem 

aparatów regeneracyjnych należałoby 

rozpatrzyć celowość stosowania aparatów 

o 4-godzinnym czasie ochronnego 

działania w kontekście faktycznego wykorzystania 

tego parametru. Bowiem 

w większości prowadzonych działań 

ratowniczych nie wykorzystuje się pełnego 

4-godzinnego czasu ochronnego 

działania eksploatowanych aparatów 

regeneracyjnych. Szczególne warunki, 

w których prowadzone są działania 

ratownicze determinowane m.in. przez 

warunki zewnętrzne otoczenia, w tym 

warunki klimatyczne, w połączeniu 

z obciążeniem fizycznym (wysiłek 

fizyczny, obciążenie pracą w aparacie) 

i psychicznym (stres) organizmu 

użytkownika aparatu, powodują ograniczenie 

czasu bezpośredniego udziału 

ratowników w pracach ratowniczych 

poniżej 4-godzinnego czasu ochronnego 

działania użytkowanych aparatów 

ratowniczych. 

Uwzględniając wnioski z analiz 

dotyczących zmian warunków klimatycznych 

w zakładach górniczych 

w związku z prowadzoną eksploatacją 

w coraz trudniejszych warunkach górniczo-geologicznych, 

nie należy się 

raczej spodziewać poprawy warunków 

klimatycznych w których mogą 

być prowadzone działania ratownicze. 

Stąd też należy podejmować działania 

dotyczące optymalizacji zarówno 

taktyki prowadzenia działań ratowniczych, 

jak również przewidywać 

redukcję jakichkolwiek zbędnych 

obciążeń ratowników, w tym m.in.



Aparat typu APS/3N-4080. 

8 

Fot. archiwum 

ROK XV 

związanego z korzystaniem ze sprzętu 

ochrony układu oddechowego. 

Aparaty regeneracyjne charakteryzują 

się zamkniętym układem oddechowym 

i w swojej konstrukcji posiadają 

pochłaniacz CO 2 

, którego działanie powoduje 

nagrzewanie powietrza wdychanego. 

Podwyższona temperatura 

powietrza wdychanego jest dodatkową 

bardzo istotną składową obciążenia 

użytkownika podczas eksploatacji 

aparatu. Szczególnie jest to istotne 

podczas eksploatacji aparatu przy 

prowadzeniu działań ratowniczych 

w trudnych warunkach klimatycznych, 

w których do minimum ograniczona 

jest możliwość wymiany ciepła 

organizmu ratownika z otoczeniem, 

bądź też jest ona w ogóle niemożliwa. 

W celu zredukowania temperatury powietrza 

wdychanego stosuje się różne 

wymienniki ciepła, które powodują 

jednak przyrost masy aparatu. 

Można niewątpliwie stwierdzić, 

że wy magania normatywne określone 

w nowych wydaniach norm technicznych 

zharmonizowanych z dyrek ty wami 

UE spowodowały poprawę parametrów 

mających wpływ na „komfort” 

oddychania w aparatach regeneracyjnych. 

Jednak spełniając wymagania 

techniczne określone w tych normach, 

wytworzono aparaty regeneracyjne, 

w których z uwagi na przyrost masy 

oraz przede wszystkim gabarytów zewnętrznych 

pogorszeniu uległy ich właściwości 

użytkowe. Przyrost gabarytów 

zewnętrznych spowodował m.in. ograniczenie 

możliwości ich wykorzystania 

w niewielkich przestrzeniach, natomiast 

w połączeniu z przyrostem masy ograniczył 

ogólną możliwość operowania aparatem 

przez ratownika. Ponadto przyrost 

masy aparatu może w znacznym stopniu 

skonsumować uzyskane korzyści z poprawy 

parametrów oddechowych przez 

chociażby konieczny do wygenerowania 

dodatkowy wydatek energetyczny 

u ich użytkownika. CSRG S.A. z uwagi 

na zakres prowadzonej działalności oraz 

organizację swoich służb, nie zakłada 

rezygnacji z aparatów regeneracyjnych, 

umożliwiających dłuższą pracę w środowisku 

zagrożonym lecz ich sukcesywną 

wymianę na nowoczesne konstrukcje. 

Jednakże aparaty powietrzne butlowe 

stanowią obecnie bardzo istotne alternatywne 

wyposażenie jednostki. 

Jak już stwierdzono, równorzędną 

w wielu przypadkach alternatywą dla 

aparatów regeneracyjnych są właśnie 

aparaty powietrzne butlowe. Konstrukcja 

aparatów funkcjonuje w układzie 

otwartym, eliminując możliwość 

podwyższenia temperatury powietrza 

wdychanego, jak również posiada nadciśnieniowy 

układ oddechowy. Aparaty 

można wyposażyć w układ umożliwiający 

awaryjne podpięcie dwóch 

użytkowników do jednego aparatu, 

a ich masa na skutek wykorzystania zapasu 

powietrza w butlach sukcesywnie 

istotnie maleje z czasem ich eksploatacji. 

Stąd też aparaty powietrzne posiadając 

walory ochronne analogiczne 

do aparatów regeneracyjnych, gwarantując 

bezpieczeństwo ich użytkowania, 

zapewniają niejednokrotnie wyższy 

komfort pracy przy ich zastosowaniu, 

co znajduje bezpośrednie przełożenie 

w bezpieczeństwie pracy. 

W 2008 r. dokonano w CSRG S.A. 

uzupełnienia posiadanego wyposażenia 

we wszystkich czterech jednostkach terenowych 

(OSRG) o kolejne aparaty 

powietrzne butlowe. W wyniku rozstrzygniętego 

postępowania w zakresie 

zamówienia publicznego sfinansowanego 

ze środków NFOŚiGW to aparaty 

PSS 7000 firmy Dräger. Aparaty 

te oprócz pozytywnych parametrów 

oddechowych, nowoczesnego ergonomicznego 

układu nośnego, wyposażone 

są m.in. w nowoczesny system elektronicznego 

wspomagania użytkownika 

w zakresie bieżących parametrów pracy 

aparatu. Wprowadzane są na wyposażenie 

pogotowi dla grup zakładów 

górniczych dyżurujących w Okręgowych 

Stacjach Ratownictwa Górniczego, 

natomiast finalne ich wprowadzenie 

do użytkowania przewidziane 

jest po stosownym pełnym cyklu szkoleniowym 

dla ratowników. 


S.A. posiadając na wyposażeniu 

Okręgowych Stacji Ratownictwa 

Górniczego m.in. nowoczesne aparaty 

powietrzne butlowe typu PSS-7000 

oferuje ich wykorzystanie przez ratowników 

zakładów górniczych podczas 

dwóch z trzech obowiązkowych ćwiczeń 

ratowniczych w jednostce ratownictwa, 

w zastępstwie dotychczas eksploatowanych, 

stanowiących wyposażenie 

KSRG aparatów regeneracyjnych typu 

W-70 z pochłaniaczami ćwiczebnymi. 

Stwierdzono, że ratownicy z drużyny 

ratowniczej uczestniczący stale w ćwiczeniach 

ratowniczych z wykorzystaniem 

aparatów regeneracyjnych typu 

W-70, posiadają wiedzę w zakresie 

zarówno ich właściwego wykorzystania, 

jak i ich parametrów użytkowych. 

Ćwiczenia z wykorzystaniem aparatów 

powietrznych będących w posiadaniu 

CSRG S.A. umożliwiają poznanie funkcjonowania 

oraz walorów użytkowych 

nowoczesnych aparatów powietrznych 

butlowych. Każde dodatkowe ćwiczenia 

z wykorzystaniem tych aparatów zwiększają 

doświadczenia w korzystaniu 

z nowoczesnego sprzętu ochrony układu 

oddechowego, co jest bardzo ważne 

w zakresie bezpieczeństwa prowadzenia 

akcji ratowniczych z wykorzystaniem 

sprzętu ochrony układu oddechowego.



Wykorzystanie podczas ćwiczeń nowoczesnego 

sprzętu ochrony układu oddechowego 

umożliwi uzyskanie dodatkowej 

wiedzy praktycznej, co powinno 

mieć istotny wpływ przy określaniu 

potrzeb oraz w ocenie nowego sprzętu 

ochrony układu oddechowego do zastosowań 

w akcjach ratowniczych, który 

zastąpi obecnie eksploatowane aparaty 

regeneracyjne. 

Ponadto, wykorzystanie działań CSRG 

S.A. umożliwi zdecydowane ograniczenie 

kosztów zakładu górniczego związanych 

z uczestnictwem ratowników 

KSRG w ww. obowiązkowych ćwiczeniach 

w jednostce, z uwagi na brak konieczności 

przygotowania i użycia aparatów 

W-70 (praca mechanika sprzętu, 

koszty eksploatacyjne itp.) stanowiących 

własność KSRG. Uwzględniając nowe 

konstrukcje aparatów regeneracyjnych 

należy zauważyć, że zasadniczy koszt 

ich eksploatacji związany jest z kosztem 

jednostkowego przeglądu oraz wymiany 

sorbentu CO 2 

. Należy również zauważyć, 

że wyspecjalizowany asortyment 

nowoczesnych aparatów regeneracyjnych 

w połączeniu z brakiem produkcji 

masowej z uwagi na specyficznego 

odbiorcę, skutkuje znacznymi kosztami 

jednostkowego zakupu tych aparatów, 

Aparat typu PSS 7000. 

co zdecydowanie opóźnia wymianę starego 

sprzętu na nowy. 

Wiedza nabyta podczas ćwiczeń 

z wykorzystaniem aparatów powietrznych 

powinna być także przydatna 

przy określaniu potrzeb zakładów 

górniczych oraz w ocenie nowego 

sprzętu ochrony układu oddechowego 

dla wykorzystania go jako wyposażenia 

również zastępów dyżurujących 

w kopalni. Wykorzystanie właśnie 

Fot. archiwum 

w tym zakresie aparatów powietrznych 

butlowych zamiast aparatów 

regeneracyjnych powinno przynieść 

w zakładzie górniczym korzyści wynikające 

przede wszystkim z większej 

ich uniwersalności w pierwszej fazie 

prowadzonych działań ratowniczych, 

zdecydowanie niższej ceny zakupu, 

mniejszych kosztów eksploatacji oraz 

prostoty obsługi przy zapewnieniu wymaganego 

poziomu bezpieczeństwa. 

KWK „Knurów-Szczygłowice” Ruch „Szczygłowice” 

AKCJA PRZECIWPOŻAROWA 

Partia pokładu 405/3, w której 

prowadzono eksploatację ścianą 

XXIV zlokalizowana jest w rejonie 

III. Pokład w rejonie eksploatowanej 

ściany zalegał z upadem 

6-19º w kierunku S, SSE i SE. 

Ściana eksploatowana była systemem 

poprzecznym z przewietrzaniem 

wznoszącym prądem 

powietrza i odprowadzeniem powietrza 

wzdłuż calizny węglowej. 

Świeży prąd powietrza do ściany 

doprowadzony był od podszybi szybów 

I i III z poz. 850 m do przecznicy 

mgr inż. 

MIROSŁAW SOBCZAK 

OSRG Zabrze 

mgr inż. 

TADEUSZ KUBICZEK 

KWK „Knurów-Szczygłowice” 

IIb, poz. 850 m, a następnie wyrobiskami 

w pokładzie 405/3 do chodnika 

badawczego 76 i po przewietrzeniu 

ściany odprowadzony chodnikiem badawczym 

71 i wyrobiskami w pokładzie 

405/3 na poz. 650 i do szybu VI. 

Eksploatację pokładu 405/3 ścianą 

XXIV wraz z wykonaniem przedziału 

9 

transportowego zakończono 15 marca 

2010 r. Od 29 marca 2010 r. rozpoczęto 

wyprowadzanie sekcji obudowy 

zmechanizowanej ze ściany. Pokład 

405/3 niezagrożony tąpaniami zaliczony 

został do IV kategorii zagrożenia 

metanowego, I stopnia zagrożenia 

wodnego, klasy „B” zagrożenia wybuchem 

pyłu węglowego oraz II grupy 

skłonności do samozapalenia węgla. 

PRZEBIEG AKCJI 

15 czerwca 2010 r. do wyprowadzenia 

ze ściany pozostało 18 sztuk sekcji


obudowy zmechanizowanej (wyprowadzono 

141 sztuk). Około godz. 11 00 

w związku z utrzymywaniem się zawartości 

tlenku węgla w przepływowym 

prądzie powietrza powyżej 0,0026 % 

(26 ppm) Kierownik Ruchu Zakładu 

Górniczego podjął decyzję o rozpoczęciu 

akcji pożarowej. Analizator 

tlenku węgla zabudowany w chodniku 

badawczym 71, na wschód od skrzyżowania 

z pochylnią badawczą 73 zarejestrował 

stężenie tlenku węgla wynoszące 

40 ppm (0,0040 %) natomiast 

analizator tlenku węgla zabudowany 

w likwidowanej ścianie XXIV w odległości 

około 21 m od skrzyżowania 

z chodnikiem badawczym 71 zarejestrował 

stężenie tlenku węgla wynoszące 

70 ppm (0,0070 %). W związku 

ze stwierdzonym pożarem z rejonu zagrożenia 

wycofano załogę w ilości 67 

osób, wyznaczono strefę zagrożenia, 

która obejmowała likwidowaną ścianę 

XXIV, chodnik badawczy 71 i 76 oraz 

wyrobiska na drodze odprowadzania 

powietrza do szybu wentylacyjnego 

VI. Ponadto strefą zagrożenia objęto 

pochylnię badawczą 69, chodnik 67 

oraz przekop 74. Dojścia do strefy zagrożenia 

zabezpieczono łącznie 5 posterunkami. 

Bazę ratowniczą zlokalizowano 

w stabilnym prądzie powietrza 

w wytycznej wschodniej na poziomie 

650 m, na wschód od skrzyżowania 

z przecznicą VI i zabezpieczono zaporami 

przeciwwybuchowymi. 

O godzinie 11 32 wezwano na kopalnię 

górnicze pogotowie ratownicze 

OSRG Zabrze, które po przybyciu 

na kopalnię o godzinie 12 00 udało się 

do bazy, wezwane równocześnie pogotowie 

pomiarowe CSRG S.A. zgłosiło 

się o godzinie 12 45 w KSRG, po czym 

udało się do bazy. Kierownictwo akcji 

ustaliło plan działania polegający 

na likwidacji zagrożenia poprzez realizację 

pierwszej linii obrony, czyli 

wykonania tam konstrukcji przeciwwybuchowej 

na bazie tam bezpieczeństwa 

w chodnikach badawczych 71 

i 76. TP-1 chodnik badawczy 71, TP-2 

chodnik badawczy 76. W przypadku 

niemożności zrealizowania pierwszej 


linii obrony, drugą linię obrony stanowić 

miały zabudowane trzy tamy: 

• korek wodny TP-3 przeciwwybuchowy 

zlokalizowany na skrzyżowaniu 

chodnika badawczego 68 z przecznicą 

IIb na poz. 850 m, 

• korek przeciwwybuchowy TP-4 zlokalizowany 

na przecznicy III na poz. 

650 m, na południe od skrzyżowania 

z przekopem 110, 

• korek przeciwwybuchowy TP-5 

w przecznicy IIIa na poz. 650 m, 

na południe od skrzyżowania z przekopem 

łączącym do szybu VI. 

15 czerwca 2010 r. po zorganizowaniu 

bazy rozwinięto linię chromatograficzną 

L-1 do chodnika badawczego 

71, na wschód od skrzyżowania 

z pochylnią badawczą 73, tj. w miejsce 

projektowanej tamy przeciwwybuchowej 

TP-1, z której pierwszy pomiar 

otrzymano o godzinie 19 40 . Wyniki pomiarów: 

O 2 

– 19,48 %, CO 2 

– 0,31 %, 

CO – 100 ppm, CH 4 

– 1,09 %, H 2 

– 0 %, C 2 

H 4 

– 0 %, C 2 

H 6 

– 0 %. Równocześnie 

do zrobów ściany podawano 

od strony chodnika badawczego 76 

azot urządzeniem APA/TVAC z wydajnością 

około 700 m 3 /min. Ponadto 

rozpoczęto transport materiałów 

do wykonania tamy przeciwwybuchowej 

TP-1 w chodniku badawczym 71 

(w tym przepustu tamowego) oraz TP- 

2 w chodniku badawczym 76, rozpoczęto 

wykonywanie tylnego zawarcia 

TP-1, podawano mieszaninę wodnopopiołową 

do zrobów ściany od strony 

chodnika badawczego 71. 

16 czerwca 2010 r. w celu skrócenia 

drogi dojścia zastępów podjęto decyzję 

o przeniesieniu bazy do przecznicy 

III na poziomie 650 m w rejonie 

dworca osobowego. Kontynuowano 

prace związane z budową tam TP-1 

oraz TP-2. Odbyło się posiedzenie 

Zespołu ds. rozpoznawania i zwalczania 

zagrożenia pożarowego rozszerzonego 

o specjalistów, na którym ustalono, 

że wraz z podsadzką podawany 

będzie CO 2 

urządzeniem EP/CO 2 

(rozpoczęto 

podawanie o godzinie 17 00 

początkowo z wydajnością 100 kg/h, 

zwiększaną stopniowo do 600 kg/h) 

10 

ROK XV 

oraz ustalono, że przez otwory drenażowe 

znajdujące się u wlotu chodnika 

badawczego 71 podawana będzie 

woda (rozpoczęto podawanie 

wody o godzinie 16 30 ). 17 czerwca 

2010 r. intensywność podawanych 

gazów inertnych zwiększono: azotu 

do 1000 kg/h i dwutlenku węgla 

do 1150 kg/h. W związku z wzrostem 

zagrożenia o godzinie 11 00 odbyło się 

nadzwyczajne posiedzenie Zespołu 

ds. rozpoznania i zwalczania zagrożenia 

pożarowego poszerzonego o specjalistów. 

Ponieważ rosła temperatura 

w miejscu budowy korka przeciwwybuchowego 

TP-1 zespół zalecił: 

1. Wstrzymać prace związane z budową 

korków przeciwwybuchowych 

TP-1 i TP-2. 

2. Przystąpić do realizacji II linii 

obrony polegającej na izolacji rejonu 

w oparciu o: 

• korek wodny TP-3 przeciwwybuchowy 

zlokalizowany na skrzyżowaniu 

chodnika badawczego 68 

z przecznicą IIb na poz. 850 m, 

• korek przeciwwybuchowy TP-4 zlokalizowany 

na przecznicy III na poz. 

650 m, na południe od skrzyżowania 

z przekopem 110, 

• korek przeciwwybuchowy TP-5 

w przecznicy IIIa na poz. 650 m, 

na południe od skrzyżowania z przekopem 

łączącym do szybu VI-go. 

Niezwłocznie przystąpić do wykonania 

korka TP-3 niezależnie od stanu 

zaawansowania prac przy korkach 

TP-4 i TP-5. 

3. Zmienić lokalizację bazy ratowniczej 

do wytycznej wschodniej, poz. 

650 m, na zachód od przecznicy III. 

4. Zatrzymać podawanie podsadzki do 

zrobów ściany nr XXIV, zwiększyć 

podawanie dwutlenku węgla oraz 

azotu do wartości maksymalnych. 

5. Dla prawidłowego monitorowania 

zagrożenia pożarowego zabudować 

dwie dodatkowe linie chromatograficzne 

z końcówkami zlokalizowanymi 

w przecznicy IIIa w odległości 

około 10 m na południe od korka 

przeciwwybuchowego TP-5 oraz 

w pochylni badawczej 73 w pokł.



405/3 poniżej 19-go chodnika wentylacyjnego. 

W trakcie kolejnych zmian realizowano 

ustalenia komisji. Do zrobów 

ściany podawano azot z wydajnością 

500 kg/h, dwutlenek węgla z wydajnością 

1150 kg/h. Wykonano korek 

wodny TP-3 na skrzyżowaniu chodnika 

badawczego 68 z przecznicą IIb 

na poz. 850 m. Zabudowano dwie 

dodatkowe linie chromatograficzne 

z końcówkami zlokalizowanymi 

w przecznicy IIIa w odległości około 

10 m na „S” od korka przeciwwybuchowego 

TP-5 i w pochylni badawczej 

73 w pokł. 405/3 poniżej 19-go chodnika 

wentylacyjnego w pokł. 405/3 

w odległości około 10 m. Zabudowano 

wentylator typu WLE 1005B w przecznicy 

IIb, poz. 850 m, na zachód 

od przecznicy 39, pokł. 402 oraz lutnie 

o średnicy 800 mm do przewietrzenia 

części przecznicy IIb do korka TP- 

3. Zdemontowano trasę przenośnika 

typu Gwarek oraz zerwano torowisko 

w przecznicy III, poz. 650 m. W miejscu 

budowy tamy przeciwwybuchowej 

TP-4 wykonywano tamę tylną dla 

korka TP-4, wykonano wrąb pod tamę, 

a następnie przystąpiono do murowania 

tamy przedniej, zabudowano tamę 

deskową w przecznicy III na południe 

od TP-4, co spowodowało zmniejszenie 

ilości powietrza przepływającego 

przecznicą III do rejonu ściany 

XXIV z 1300 m 3 /min. do 450 m 3 /min. 

W przecznicy IIIa budowano przegrodę 

wentylacyjną do przewietrzania 

miejsca zabudowy TP-5. 

18 czerwca 2010 r. kontynuowano prace 

związane z budowami tam TP-4 i TP- 

5 i po ukończeniu budowy przegrody 

wentylacyjnej do przewietrzania miejsca 

zabudowy TP-5 osadzono przepust 

tamowy, ukończono murowanie tylnej 

tamy dla korka przeciwwybuchowego 

TP-5 i zabudowano konstrukcję rurową 

przy zawarciu przednim w korku TP-5. 

Ponadto do godzin rannych ukończono 

murowanie zawarć w tamie TP-4 

i przystąpiono do zatłaczania spoiwem 

„DURIMENT”. W kolejnych dniach 

do 21 czerwca 2010 r. kontynuowano 

podawanie gazów inertnych, wykonano 

konstrukcję tamy TP-5, a następnie 

przystąpiono do zatłaczania spoiwem 

„EKOBET”, zatłoczono i uszczelniono 

tamy TP-4 i TP-5, rozpoczęto prace 

z budową komory kompensacyjnej 

przy tamie TP-4, odcięto odmetanowanie 

w związku z stwierdzonym brakiem 

przepływu w rurociągu w przecznicy 

IIb, a po dokonaniu odbioru 

wypełnienia tam TP-3, TP-4 i TP-5 

o godzinie 15 30 Kierownik Akcji wydał 

polecenie zamknięcia przepustów 

w tamach TP-4 i TP-5. Wycofano zastępy 

do bazy i rozpoczęto 12-godzinny 

okres wyczekiwania zgodnie z ustaleniami 

Zespołu ds. rozpoznania i zwalczania 

zagrożenia pożarowego poszerzonego 

o specjalistów, którego 

posiedzenie miało miejsce w godzinach 

rannych. 22 czerwca 2010 r. po upłynięciu 

12-godzinnego okresu wyczekiwania 

oraz wykonanych pomiarach 

przez zastępy w rejonie zabudowanych 

tam i stwierdzeniu, że skład atmosfery 

jest zgodny z przepisami Kierownik 

Akcji o godzinie 19 52 zakończył akcję 

ratowniczą w rejonie ściany XXIV. 

Miejsce zaistnienia pożaru 

P-3 

P-5 

B 

Baza ratownicza 

B 

Ch 

P-1 Posterunek obstawy 

P-2 

Strefa bezpośredniego zagrożenia 

Strefa pośredniego zagrożenia 

TP-4 

druga linia obrony 

L-2 

Ch 

Chromatograf 

Linia chromatograficzna 

TP-5 


P-4 

L-3 

TP-1 

pierwsza linia 

L-1 

TP-2 

pierwsza linia obrony 

P-1 

TP-3 


Schemat przewietrzania rejonu ściany XXIV w pokł. 405/3 z przecznicy III poz. 650m / IIb poz.850 m ze strefą, posterunkami i bazą ratowniczą. 

11


PODSUMOWANIE 

Akcję prowadzono siłami 6 zastępów 

na zmianę przez 7 dni. Zakończenie 

akcji mogło mieć miejsce 

wiele wcześniej, gdyby nie wzrost 


temperatury na wylocie ze ściany zarejestrowany 

przez linię termistorową 

oraz wzrost stężeń gazów pożarowych 

(po 2 dobach), co świadczyło o przejściu 

pożaru z pożaru szczelinowego 

w rejonie ściany XXIV w otwarty. 

ROK XV 

W konsekwencji powyższe fakty 

zmusiły Kierownictwo Akcji do odstąpienia 

od realizacji pierwszej linii 

obrony i przystąpienia do drugiej linii 

obrony, co wydłużyło czas likwidacji 

zagrożenia. 

KWK „Jankowice” 

LIKWIDACJA POŻARU 

Pożar zaistniał w chodniku 

podstawowym w pokładzie 504 

na poziomie 250 m. Wyrobisko 

to zostało wydrążone w 1917 roku, 

a odizolowane w latach 50-tych 

ubiegłego wieku. 

Pokład 504 w rejonie, gdzie powstał 

pożar ma grubość 3 m i zaliczony jest 

do: III kategorii zagrożenia metanowego, 

I stopnia zagrożenia wodnego, 

klasy B zagrożenia wybuchem pyłu 

węglowego, niezagrożony tąpaniami 

oraz IV grupy skłonności węgla do samozapalenia. 

2 lipca 2010 r. od godz. 0 30 czujnik 

ACO nr 740 zlokalizowany na podszybiu 

szybu nr 4 na poziomie 250 

m od strony wschodniej zaczął wykazywać 

pomiary utrzymujące się 

w zakresie 10-12 ppm. Przeprowadzono 

szczegółową kontrolę rejonu wentylacyjnego 

szybu nr 4, w wyniku której 

stwierdzono występowanie szczeliny 

w spągu chodnika wentylacyjnego 

w pokładzie 506, powyżej poziomu 

250 m, gdzie pomiarami ręcznymi 

stwierdzono stężenie CO do 60 ppm 

natomiast w prądzie obiegowym stężenie 

CO wahało się w granicach od 15 

do 22 ppm. Od godziny 7 30 rozpoczęto 

prowadzenie prac zgodnie z opracowanym 

i zatwierdzonym „Planem prac 

profilaktycznych”. 

W ramach prac profilaktycznych 

szczelinę w spągu chodnika wenty 

lacyjnego w pokładzie 506 do chodnika 

podstawowego w pokładzie 504 

na poziomie 250 m zalewano wodą 

mgr inż. 

DARIUSZ BRZÓZKA 

OSRG Wodzisław 

i mieszaniną środków mineralnych 

oraz przygotowano możliwość uszczelnienia 

spągu skrzyżowania chodnika 

wentylacyjnego w pokładzie 506 powyżej 

poziomu 250 m i chodników 

wentylacyjnych (wylotów) z komór 

ładowni i zajezdni lokomotyw za pomocą 

pompy Mono i spoiwa mineralnego. 

Podniesiono ponadto stan wody 

w odwadnianiu pomocniczym na poziomie 

250 m w chodnikach wodnych 

do poziomu maksymalnego, granicznego 

z grawitacyjnym przelewaniem 

się wody rurociągiem do odwadniania 

głównego na poziomie 400 m. 

O godz. 15 50 podczas prowadzonych 

prac profilaktycznych szczelina 

w spągu chodnika wentylacyjnego 

w pokładzie 506 powyżej poziomu 

250 m uległa znacznemu powiększeniu, 

a w obiegowym prądzie powietrza 

(w chodniku wentylacyjnym w pokładzie 

506 powyżej poziomu 250 m) pomiarami 

ręcznymi stwierdzono stężenie 

CO dochodzące do 60 ppm. W związku 

z powyższym o godz. 15 55 rozpoczęto 

prowadzenie akcji pożarowej. 

PRZEBIEG AKCJI RATOWNICZEJ 

Kierownictwo akcji objął Kierownik 

Ruchu Zakładu Górniczego, który 

w pierwszej fazie wyznaczył strefę 

zagrożenia, którą zabezpieczono sześcioma 

posterunkami obstawy oraz 

określił lokalizację bazy ratowniczej 

w komorze sanitarnej przy szybie 2 

na poziomie 250 m. 

12 

O godzinie 16 00 wezwano górnicze 

pogotowie ratownicze oraz pogotowie 

pomiarowe OSRG Wodzisław. Zastępy 

pogotowia ratowniczego przybyły 

na KWK „Jankowice” o godzinie 

16 20 , po czym zostały niezwłocznie 

skierowane na dół kopalni do bazy 

ratowniczej. 

W trakcie prowadzenia akcji odbyło 

się doraźne posiedzenie kopalnianego 

Zespołu ds. Zagrożeń Pożarowych, 

w składzie poszerzonym o specjalistów, 

na którym ustalono następujący 

zakres prac dla likwidacji pożaru: 

• rozwinąć 3 linie chromatograficzne 

dla analizy stanu atmosfery w rejonie 

pożaru, w następujących miejscach: 

a) na wlocie do zajezdni lokomotyw 

na poziomie 250 m, 

b) w chodniku wentylacyjnym w 

pokładzie 506 powyżej poziomu 

250 m, 

c) w miejscu wyrwy w chodniku 

wentylacyjnym w pokładzie 506 

powyżej poziomu 250 m, 

• przygotować instalację z szybu nr 3 

do wtłaczania gazów inertnych lub 

podsadzania otamowanego odcinka 

chodnika wentylacyjnego w pokładzie 

506 powyżej poziomu 250 m 

oraz chodnika podstawowego w pokładzie 

504 na poziomie 250 m, 

• minimum 1 raz na dobę pobierać próby 

powietrza do analizy chemicznej 

z otoczenia miejsca pożaru z następujących 

tam izolacyjnych: TI-485, 

TI-453a, TI-449. 

3 lipca 2010 r. podjęto decyzję 

o wezwaniu na zmianę trzecią (od 

godz. 22 00 ) zastępów specjalistycz-



nych wiertniczych z Zakładu Odmetanowania 

Kopalń Sp. z o.o. Zastępy te 

wykonały 2 otwory z przekopu wozów 

pełnych na poziomie 250 m do chodnika 


dla umożliwienia inertyzacji i podawania 

spoiwa mineralnego. 

Na bieżąco prowadzona była kontrola 

składu atmosfery w miejscach pracy 

zastępów ratowniczych. Maksymalne 

stężenie CO wyniosło 275 ppm. 

W związku z utrzymywaniem się 

stężeń CO na stałym poziomie i brakiem 

oznak rozwoju pożaru, 4 lipca 

2010 r. na zmianie I podjęto decyzję 

o aktywnym gaszeniu pożaru poprzez 

wypełnianie spoiwem mineralnym 

wyrwy w spągu chodnika wentylacyjnego 

w pokładzie 506, w której stwierdzono 

podwyższone stężenia CO, 

za pomocą linii wężowej od przekopu 

wozów pełnych na poziomie 250 m. 

Podczas wypełniania od godziny 

13 00 w dniu 4 lipca 2010 r. następował 

systematyczny spadek stężeń 

CO w rejonie pożaru, aż do wartości 

0 ppm. Mimo to prace te kontynuowano 

do wypełnienia na wysokość 

wykonanych wcześniej przytamków 

(0,5 m powyżej poziomu spągu chodnika 

wentylacyjnego w pokładzie 506 

powyżej poziomu 250 m). 

Ponadto od godz. 19 45 w dniu 4 

lipca 2010 r. rozpoczęto podawanie 

gazu inertnego (azotu) do chodnika 


na poziomie 250 m poprzez otwór 

Ø 100 mm, wykonany z przekopu 

wozów pełnych na poziomie 250 m 

w rejonie TI-485. 

5 lipca 2010 r. na zmianie I, poprzez 

drugi orurowany otwór Ø 150 mm 

wykonany z przekopu wozów pełnych 

na poziomie 250 m do chodnika podstawowego 

w pokładzie 504, rozpoczęto 

podawanie spoiwa mineralnego 

dla wypełniania chodnika podstawowego 

w pokładzie 504. 

Równolegle były prowadzone prace 

zmierzające do odizolowania pożaru poprzez 

otamowanie zagrożonego rejonu 

(tamy te nie zostały zamknięte z uwagi 

na aktywne ugaszenie pożaru). 

Od godz. 5 30 w dniu 5 lipca 2010 r. 

stężenie CO na wylocie z rejonu pożaru 

oraz w wyrobiskach otaczających 

wynosiło 0 ppm. Wyniki analiz laboratoryjnych 

z prób pobieranych z wyznaczonych 

miejsc potwierdzały ww. 

wartości stężeń CO. 

Tego samego dnia o godzinie 14 00 

odbyło się kolejne posiedzenie kopalnianego 

Zespołu ds. Zagrożeń 

Pożarowych w składzie poszerzonym 

o specjalistów. Zespół ten stwierdził, 

że pożar w chodniku podstawowym 

w pokładzie 504 na poziomie 250 m 

został ugaszony aktywnie. W związku 

z powyższym Kierownik Akcji 

Ratowniczej o godzinie 16 00 zakończył 

akcję. 

Opracowano „Program prac profilaktycznych 

po likwidacji pożaru 

w zrobach chodnika podstawowego 

w pokładzie 504 na poziomie 250 m”. 

Przewidywał on: 

• utrzymanie, do czasu kontroli przez 

OUG, analiz z linii chromatograficznych 

w rejonie zlikwidowanego pożaru 

w zrobach chodnika podstawowego 

w pokładzie 504 na poziomie 

250 m dla kontroli stanu zagrożenia, 

• podawanie azotu do otworu Ø 100 

mm w sąsiedztwie TI-485, 

• zatłaczanie spoiw mineralnych poprzez 

otwór Ø 150 mm w sąsiedztwie 

TI-485, 

Schemat przestrzenny przewietrzania rejonu pożaru zaistniałego w chodniku podstawowym w pokł. 504 poz. 250 m. 

13



ROK XV 

• utrzymanie podwyższonego (granicznego) 

stanu wody w chodnikach 

wodnych w odwadnianiu pomocniczym 

na poziomie 250 m z grawitacyjnym 

przelewem do odwadniania 

na poziomie 400 m, 

• utrzymanie organów zabezpieczających 

na dojściach do chodników 

wodnych na poziomie 250 m, 

• pobieranie prób powietrza do analizy 

chemicznej w laboratorium ko- 

KWK „Chwałowice” (8), KWK „Mar- 

ce” (24), KWK „Rydułtowy-Anna” (8), 

palnianym i laboratorium GIG zza cel” (2), ZOK (2) oraz OSRG Wodzisław 

następujących tam izolacyjnych: (2). Na każdej zmianie zatrudnionych 

TI-485, TI-449, TI-453a. 

było sześć zastępów, co umożliwiło prowadzenie 

prac w szerokim zakresie. 

PODSUMOWANIE 

W czasie trwania akcji nie odnotowano 

jakichkolwiek wypadków lub 

W akcji wzięło udział łącznie 46 zastępów 

ratowniczych z: KWK „Jankowi- urazów wśród ratowników. 

Badania ankietowe 

RATOWNICY O SWOJEJ PRACY 

W 2009 roku przeprowadzone 

zostały badania ankietowe 

wśród ratowników górniczych. 

Wynikały one między innymi 

z faktu, że od wielu lat pogłębia 

się w górnictwie luka pokoleniowa. 

Występuje ona także, 

w podobnej co w całej branży 

wielkości, wśród ratowników. 

Ratownicy są pracownikami 

o wyjątkowych kwalifikacjach, 

których jakość weryfikuje się 

w akcjach ratowniczych. Luka 

pokoleniowa jest zagrożeniem 

bezpieczeństwa w całej branży, 

lecz jest szczególnie groźna 

w kategorii ratowników, gdyż 

to oni gwarantują zabezpieczenie 

ratownicze zakładu górniczego. 

W artykule przedstawiamy 

fragment wyników badań, 

który skupia się na dwóch zagadnieniach: 

motywacji do pracy 

oraz szkolenia i kryterium 

naboru do służby ratowniczej. 

MOTYWACJA DO PRACY 

Spośród pięciu czynników jakie 

mogą zachęcać do pracy w ratownictwie, 

najczęściej wymieniana jest 

przez ratowników możliwość niesienia 

pomocy i chęć sprawdzenia 

się w trudnych sytuacjach. Udział 

czynników ekonomicznych – wynagrodzenie 

i współczynnik przeliczania 

stażu pracy – jest nieco mniejszy. 

mgr 

PIOTR HETMAŃCZYK 

Główny Instytut Górnictwa, Katowice 

dr 

KONRAD TAUSZ 

Główny Instytut Górnictwa, Katowice 

Tymczasem w opinii kierownictwa 

ruchu zakładu górniczego to one najbardziej 

motywują do pracy w ratownictwie 

(wykres 1). 

Spośród innych elementów zachęcających 

do takiej pracy ratownicy 

wymieniali dziewięć, z których zdecydowanie 

dominują tradycje rodzinne 

pracy w górnictwie. Osiem pozostałych 

elementów ma jednakowe znaczenie 

w sferze zachęcania do pracy. 

Kierownicy ruchu wymieniają dwa, 

jednakowo ważne elementy – ciekawa 

praca i potrzeba uznania (wykres 2). 

Ogromna większość ratowników 

i kierowników ruchu zakładu górniczego 

uważa, że praca w ratownictwie 

daje im satysfakcję zawodową. 

Tylko 1,2 % ratowników (nikt 

spośród kierowników ruchu zakładu 

górniczego) uznaje, że nie ma takiej 

satysfakcji (wykres 3). Największe 

uznanie okazuje ratownikom rodzina 

(co wiąże się z wcześniej opisanym 

czynnikiem zachęcającym do pracy 

w ratownictwie, jakim są tradycje 

rodzinne). Pozostały krąg osób 

– koledzy w kopalni, przyjaciele 

i przełożeni okazują wyraźnie mniejsze 

uznanie. Zastanawia stosunkowo 

14 

odległe miejsce przełożonych w kopalni 

w uszeregowaniu rankingu takiego 

uznania. 

W opinii kierowników ruchu zakładu 

górniczego największe uznanie 

ratownikowi okazują koledzy i przełożeni 

w kopalni. Rodzina wymieniana 

jest dopiero na trzecim miejscu, 

ale wartości wyrażonych opinii są dosyć 

zbliżone (wykres 4). 

SZKOLENIE RATOWNIKÓW 

I KRYTERIA NABORU 

DO SŁUŻBY 

Ważnym składnikiem pracy ratowników 

są obowiązkowe szkolenia 

teo retyczne i ćwiczenia. Większość 

respondentów uważa, że czas przeznaczony 

na zajęcia teoretyczne jest wystarczający 

i nie należy go zmieniać. 

Jednak 1/3 respondentów (nieco więcej 

jest ich wśród kierowników ruchu) 

twierdzi, że należałoby go zwiększyć. 

Pewna różnica poglądów wystąpiła 

przy ocenie czasu przeznaczonego 

na ćwiczenia. W tym wypadku 

63,0 % ratowników uważa, że jest on 

wystarczający, a jego zwiększenie postuluje 

34,1 % ratowników i aż blisko 

70,0 % kierowników ruchu zakładu 

górniczego. Zmiany w ratownictwie 

górniczym powinny, zdaniem kierowników 

ruchu, obejmować wprowadzenie 

w szerszym zakresie ćwiczeń 

symulacyjnych oraz przepisy Kodeksu 

Pracy. Ratownicy postulują głównie 

zmiany w obrębie szkoleń.

1300 

Górnicze Urz¹dzenie Py³owe (GUP) 

Systemu POLKO 

do opylania py³em kamiennym ociosów wyrobisk górniczych 

Parametry techniczno-eksploatacyjne: 

- zasilanie sprê¿onym powietrzem 0,2 - 0,5MPa 

- wydajnoœæ 6,0 Mg/h 

- odleg³oœæ transportowa ok. 1000m 

- objêtoœæ podajnika komorowego 0,25 - 0,4m 3 

900 

POLKO 

1350 

Górnicze Urz¹dzenie Py³owe (GUP) 

Systemu POLKO 

posiada wszelkie wymagane przepisami dopuszczenia 

i certyfikaty do stosowania w podziemnych 

wyrobiskach górniczych 

Kooperacja POLKO zaprasza do wspó³pracy 

oferuj¹c doradztwo techniczne, dobór parametrów technicznych urz¹dzeñ, 

szkolenie za³ogi, sprawny serwis gwarancyjny i pogwarancyjny

ODZIE SPORTOWA 

• kurtki • dresy • polary • koszulki • 

easysport.pl 

ZINA - Oddzia Regionalny Katowice 

40-063 Katowice, ul. wirki i Wigury 27, tel. 32 781 43 79 

Przedstawiciel Handlowy: ukasz Cierpio, tel. 513 187 038

PUMAR HYDRAULIKA Sp. z o.o. 

Produkujemy siłowniki hydrauliczne do pracy w obudowach zmechanizowanych, 

a także związane z funkcjonowaniem różnego typu urządzeń takich jak: prasy hydrauliczne, 

maszyny budowlane, urządzenia dźwigowe, kruszarki, nożyce itp. 

Dzięki wieloletniemu doświadczeniu w zakresie hydrauliki siłowej jesteśmy 

firmą mogącą podjąć się produkcji oraz remontu szerokiej gamy siłowników, 

począwszy od opracowania dokumentacji technicznej, a skończywszy na ich 

wykonaniu oraz przeprowadzeniu stosownych badań z możliwością ich atestacji 

w jednostkach notyfikowanych. 

Prowadzimy także doradztwo w zakresie modernizacji siłowników mających na 

celu poprawę ich parametrów technicznych, żywotności – między innymi poprzez 

zastosowanie nowoczesnych materiałów, powłok ochronnych, uszczelnień itp. 

Mając na uwadze stale rosnące wymagania stawiane naszym produktom 

i usługom, prowadzimy pracę nad ciągłym ich doskonaleniem . . Od 3 lat 

posiadamy wdrożony i certyfikowany Systemem Zarządzenia Jakością 

zgodny z normą ISO 9001:2000. 

Świadczymy usługi w zakresie: 

robót górniczych dołowych 

wykonanie oraz przebudowa wyrobisk korytarzowych, 

wzmacnianie obudowy wyrobisk korytarzowych, 

wykonywanie pobierek spągu przy pomocy maszyn oraz ręcznie, 

montaż i demontaż oraz remont obudów zmechanizowanych, 

wymiana hydrauliki siłowej i sterowniczej w obudowach zmechanizowanych 

czynnych ścian, 

wykonywanie izolacji zrobów poprzez zabudowę tam izolacyjnych, pasów odpornościowo 

– izolacyjnych, metodą torkretowania oraz metodą natryskową, 

montaż i demontaż rurociągów wszelkiego typu, 

montaż i demontaż urządzeń odstawczych. 

obróbki metali 

toczenie na obrabiarkach konwencjonalnych (do średnic Ø 1 300 mm 

długości 5 000 mm), 

toczenie na obrabiarkach CNC (do średnic Ø 900 mm długości 2 750 mm), 

frezowanie na frezarkach konwencjonalnych do 500 kg, 

frezowanie na centrach obróbczych do 500 kg, 

szlifowanie wałków do średnic Ø 300 długości 2 500 mm, 

honowanie oraz wytaczanie z dogniotem, 

wiercenie, spawanie, napawanie, śrutowanie, 

cięcia w tym CNC. 

Dysponujemy nowoczesnym biurem konstrukcyjnym oraz wyspecjalizowanym 

parkiem maszynowym (ponad 100 maszyn ) w tym: 

 

 

 

 

 

 

 

tokarki do metalu (również CNC), 

frezarki do metalu (również CNC), 

szlifierki, wiertarki, 

gilotyny do blachy, 

spawarki (również do napawania), 

komory do śrutowania, 

biuro konstrukcyjno-technologiczne. 

PUMAR HYDRAULIKA Sp. z o.o. 

41-103 Siemianowice Śląskie, 

ul. Wyzwolenia 14 

tel.: (+48 32) 73 59 167, 

fax.:(+48 32) 73 59 180 

e-mail: hydraulika@ppupumar.pl 

www.ppupumar.pl

Dział Szkolenia 

Centralnej Stacji 

Ratownictwa Górniczego S.A. 

oferuje szkolenia: 

Kurs z zakresu udzielania pierwszej pomocy (dla dozoru, ratowników, sanitariuszy) 

Kurs z zakresu bhp (dla kierownictwa zakładów górniczych, dozoru, pracowników pow.) 

Kurs dla dozoru z zakresu ochrony przeciwpożarowej podziemnych zakładów górniczych 

Kurs dla osób zatrudnionych przy napełnianiu zbiorników przenośnych powyżej 350 cm 3 

Kurs dla osób zatrudnionych przy obsłudze lamp górniczych 

Kurs dla konserwatorów sprzętu przeciwpożarowego 

Kurs z zakresu obsługi sprzętu do wykonywania profilaktyki pożarowej 

Kurs obsługi chromatografu gazowego 

Kurs dla laborantów w zakresie analizy gazów 

Kurs dla kierowników laboratorium chemicznych 

Kurs z zakresu konserwacji sprzętu ochrony układu oddechowego 

Kurs dla kandydatów na członków specjalistycznych zastępów do prac 

z użyciem technik alpinistycznych w wyrobiskach pionowych lub o dużym nachyleniu 

Kursy prowadzone są przez wysokiej klasy specjalistów w formie warsztatów z wykorzystaniem 

technik interaktywnych. 

Są to jedno lub kilkudniowe szkolenia, na które może zapisać się każdy chętny. 

Program szkolenia zapewnia zdobycie kompleksowej wiedzy w danym temacie oraz przygotowanie 

do praktycznego jej wykorzystania w codziennej pracy zawodowej. 

Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A. 

Dział Ratownictwa ds. Szkolenia 

41-902 Bytom, ul. Chorzowska 25 

tel. 032 3880592; 032 3880457 

fax: 032 2822681 

e-mail: info@csrg.bytom.pl 

Dział Szkolenia Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu 

posiada 

Akredytację Śląskiego Kuratorium Oświaty



Na początku opracowania zwraca 

się uwagę, że do 2012 roku ponad 

40 % ogółu ratowników osiągnie wiek 

emerytalny. Struktura wieku ratowników 

jest podobna jak ogółu górników. 

Podobnie jak w całym górnictwie, tak 

i w ratownictwie musi dojść do zmiany 

pokoleniowej. Pojawia się pytanie 

jaki jest stosunek ratowników do perspektywy 

takiej zmiany. 65,4 % ratowników 

i aż 91,3 % kierowników 

ruchu ocenia pracę w ratownictwie 

jako atrakcyjną. Nikt z respondentów 

nie odradzałby młodemu pracownikowi 

wstępowania do służby ratowniczej. 

Natomiast prawie połowa ratowników 

i 30,4 % kierowników ruchu zakładu 

górniczego doradzałoby kandydatowi 

dokładne przemyślenie takiej decyzji. 

Kandydat do służby ratowniczej 

musi mieć ukończone 21 lat i roczny 

staż pracy pod ziemią w swojej specjalności. 

71,6 % ratowników i 56,5 % 

kierowników ruchu uważa ten wiek 

za wystarczający. Na pytanie w jakim 

wieku można zostać ratownikiem 

67,1 % ratowników uważa, że dopiero 

w wieku 25 lat. Tak samo uważa 60,0 % 

kierowników ruchu. Odpowiedzi te 

można dwojako interpretować. Albo 

kryterium wieku powinno przesunąć 

się z 21 lat na 25 lat, albo chodzi o to, 

że dopiero po czterech latach ratownik 

nabywa odpowiedniego doświadczenia 

i wiedzy. Kwestia ta wymaga pogłębionego 

wyjaśnienia w świetle kolejnego 

pytania na które odpowiadali 

respondenci – „czy roczny staż pracy 

w określonej specjalności jest wystarczający 

by zostać ratownikiem”. 

63,5 % ratowników i 78,3 % kierowników 

ruchu na to pytanie udzieliło negatywnej 

odpowiedzi (wykres 5). 

Na pytanie „jaki powinien być staż 

pracy by zostać ratownikiem” nie ma ani 

jednej odpowiedzi, że może to być rok 

czasu. Zarówno w opinii kierowników 

ruchu zakładu górniczego jak i ratowników 

minimalny okres czasu to trzy 

lata. Przeważająca ilość odpowiedzi 

wskazuje na okres od trzech do pięciu 

lat (94,4 % – kierownicy ruchu i 74,1 % 

– ratownicy) – wykres 6. Przedstawiona 

3,5 

3 

2,5 

2 

1,5 

1 

0,5 

0 

1,2 

1 

0,8 

0,6 

0,4 

0,2 

0 

20,1% 

Wykres 1. Co najbardziej zachęca do pracy w ratownictwie? 

23,8% 

Możliwość niesienia pomocy 

Wynagrodzenie 

Inne 

30,9% 

Uznanie 

załogi 

15 

10,9% 

Możliwość niesienia pomocy 

Wynagrodzenie 

Inne 

1 1 1 1 

Podnoszenie Chęć 

kwalifikacji poznania 

przepisów 

Ratownicy 

0,9% 

16,8% 

38,5% 

Współczynnik przeliczenia stażu pracy 

Chęć sprawdzenia się w trudnych sytuacjach 

Kierownicy ruchu zakładu górniczego 

Prestiż 

3,6% 

16,4% 

38,2% 

Współczynnik przeliczenia stażu pracy 

Chęć sprawdzenia się w trudnych sytuacjach 

Wykres 2. Inne elementy zachęcające do pracy w ratownictwie. 

Ciekawa praca 

Ratownicy 

3 

Tradycje 

rodzinne 

1 1 1 1 

Coroczne 

badania 

lekarskie 


Wiedza 

dot. NT 

1 1 

Zgrany 

zespół 

Potrzeba uznania 

Kursy



ROK XV 

Wykres 3. Czy praca ratownika daje satysfakcję zawodową? 

Ratownicy 

10,6% 1,2% 


13,0% 0,0% 

48,6% 

34,8% 

39,7% 

52,2% 

Zdecydowanie tak 

Raczej tak 

Za mało w porównaniu do wysiłku 

Nie daje mi odpowiedniej satysfakcji 

Zdecydowanie tak 

Raczej tak 

Za mało w porównaniu do wysiłku 

Nie daje mi odpowiedniej satysfakcji 

Wykres 4. Kto okazuje największe uznanie ratownikowi? 

Ratownicy 


17,6% 

15,7% 

20,1% 

8,5% 

10,3% 

15,4% 

28,2% 

38,2% 

20,5% 

25,6% 

Koledzy w kopalni Przełożeni w kopalni Rodzina Przyjaciele Znajomi 

Koledzy w kopalni Przełożeni w kopalni Rodzina Przyjaciele Znajomi 

Wykres 5. Czy roczny staż pracy w określonej specjalności jest wystarczający by zostać ratownikiem? 

Ratownicy 


36,5% 

21,7% 

63,5% 

78,3% 

Tak 

Nie 

Tak 

Nie 

Wykres 6. Jaki powinien być staż pracy by zostać ratownikiem? 

Ratownicy 


5,3% 

5,8% 

10,9% 

5,6% 

44,4% 

34,5% 

39,6% 

50,0% 

3,9% 

2 3 4 5 6 i więcej lat brak odpowiedzi 

2 3 5 

16



tu sekwencja opinii na temat długości 

czasu potrzebnego do nabywania doświadczenia 

zawodowego warunkującego 

wstąpienie do służby ratowniczej 

wskazuje na potrzebę przyjęcia stażu 

pracy jako głównego kryterium, a wiek 

życia będzie jego pochodną. 

ZAKOŃCZENIE 

Ratownictwo górnicze zajmuje 

szczególne miejsce w systemie bezpieczeństwa 

pracy zakładu górniczego. 

Wyznacznikiem tego miejsca jest sytuacja 

kryzysowa, która prowadzi do zagrożenia 

zdrowia i życia, wskutek błędu 

człowieka, przyczyn naturalnych 

czy wadliwości urządzeń. Opanowanie 

sytuacji kryzysowej nie jest możliwe 

bez udziału „zespołów szybkiego reagowania” 

jakimi są drużyny ratownicze. 

Stąd rola i ranga ratownictwa górniczego 

nie tylko w wymiarze zadań 

jakie ma do wykonania, ale co również 

istotne a może nawet ważniejsze, 

w wymiarze psychologicznym, 

to jest wewnętrznego przekonania każdego 

górnika, że zabezpieczenie ratownicze 

funkcjonuje skutecznie. 

LITERATURA: 

P. Hetmańczyk, K. Tausz, Służba ratownicza 

w opinii ratowników górniczych. Praca statutowa 

GIG, Katowice 2009. 

BEZPIECZEŃSTWO RATOWNIKÓW 

A RYZYKO W CZASIE AKCJI 

RATOWNICZYCH (2) 

Artykuł został zamieszczony w materiałach konferencji WUG nt. bezpieczeństwa, która odbyła się w Wiśle 23-24 marca 

2010 r. Stanowi przypomnienie (w niektórych miejscach wprost zacytowanie) i rozwinięcie artykułu zamieszczonego w kwartalniku 

nr 4/2004 „Ratownictwo Górnicze” napisanego wspólnie z dr inż. Kazimierzem Trzaską. 

Zamieszczamy drugą część artykułu 

„Bezpieczeństwo ratowników 

a ryzyko w czasie akcji 

ratowniczych”. W pierwszej części 

zostało zdefiniowane pojęcie 

ryzyka zawodowego w specyficznych 

warunkach prowadzenia 

akcji ratowniczych. W tej części 

dochodzimy do zagadnienia, 

które w skrócie można nazwać 

„bezpieczeństwem ratowników”, 

a więc działaniami zmierzającymi 

do zmniejszenia zdefiniowanego 

wcześniej ryzyka. Schematycznie 

kwestie te można podzielić na 

dwie podstawowe grupy: bezpieczeństwo 

bierne i bezpieczeństwo 

czynne (wykres nr 2). 

BEZPIECZEŃSTWO BIERNE 

Do bezpieczeństwa biernego zaliczyć 

należy: 

• dobór kandydatów do służby w ratownictwie 

górniczym, 

• szkolenie, 

• badania lekarskie. 

Proces naboru do służby 

Bezpieczeństwo bierne zaczyna się 

już w procesie kwalifikacji i naboru 

do służby w ratownictwie górniczym. 

Jak pamiętamy, przynależność do ratownictwa 

górniczego jest dobrowolna 

(§ 19 pkt 1 Rozporządzenia Ministra 

Gospodarki z 12 czerwca 2002 r.). Zgodnie 

z § 28 Rozporządzenia ratownikiem 

górniczym może być osoba, która: 

• 

• 

ukończyła 21 lat, 

przepracowała co najmniej 12 miesięcy 

w zakładzie górniczym w danej 

specjalności, 

ma dobry stan zdrowia oraz odpowiednie 

predyspozycje psychologiczne 

udokumentowane specjalistycznymi 

badaniami, 

ukończyła kurs podstawowy dla 

kandydatów na ratowników górniczych 

i zdała egzamin z wynikiem 

pozytywnym. 

• 

• 

mgr inż. 

JERZY KACZMAREK 


KATARZYNA KAJDASZ-SZPOTKO 


17 

Często niestety odnosimy wrażenie, 

że zbyt małą wagę przywiązuje się 

do właściwego naboru kandydatów, 

nie przeprowadza wywiadów z bezpośrednimi 

przełożonymi danego pracownika 

i jego współpracownikami ze stanowiska 

pracy, mało wnikliwie rozmawia 

z kandydatami o ich motywach wstąpienia 

do drużyny. A przecież w tym momencie 

istnieje możliwość wyłonienia 

najlepszych, których predyspozycje psychologiczne, 

chęć zdobywania wiedzy 

i umiejętność pracy w zespole dają gwarancję 

bycia dobrym ratownikiem. Inny 

problem powstaje w zakładach gwałtownie 

zmniejszających zatrudnienie (np. zamykanych 

lub zmniejszających produkcję). 

Występuje wtedy zjawisko braku 

naboru nowych pracowników, a starzenie 

się załogi powoduje, że nie ma praktycznie 

wyboru – pozostaje otwartym pytanie 

czy stosować w tych przypadkach nabór 

do drużyny trochę na tzw. siłę, czy też poszukiwać 

innych rozwiązań? 

Proces szkolenia 

Do bezpieczeństwa biernego należy zaklasyfikować 

właściwy proces szkolenia.


Każdy ratownik po przejściu kursu 

podstawowego dla kandydatów na ratowników 

zdaje egzamin przed komisją 

kwalifikacyjną. O ile wiadomości nabyte 

w trakcie trwania kursu okazują się opanowane 

przynajmniej w stopniu dostatecznym, 

to kandydaci niejednokrotnie 

potykają się na podstawowej znajomości 

zasad arytmetyki. 

Każdy ratownik w ciągu roku musi 

przejść sześć ćwiczeń sprawdzających, 

z czego trzy odbywają się we właściwej 

OSRG, dwa na dole kopalni oraz jedno, 

tzw. powierzchniowe, w komorze 

ćwiczeń kopalnianej stacji ratownictwa 

górniczego, względnie, gdy kopalnia 

jest zwolniona z obowiązku posiadania 

takowej, w komorze ćwiczeń właściwej 

OSRG. Prawidłowa organizacja ćwiczeń 

ratowniczych, związana z tym odpowiednia 

ilość osób ćwiczących oraz dopilnowywanie, 

aby ratownik nie odbywał 

ćwiczeń po przepracowanej dniówce, 

czy też nie był zatrudniony bezpośrednio 

po ćwiczeniach, należy do obowiązków 

kierownika KSRG. To wszystko, 

jak i odpowiedni program szkolenia 

decydują o jakości przeprowadzanych 

ćwiczeń i podnoszeniu bezpieczeństwa 

biernego. Jednym z czynników wpływających 

na bezpieczeństwo ratowników 

jest prawidłowy dobór i wyszkolenie 

zastępowych zastępu ratowniczego. 

Funkcję zastępowego może pełnić ratownik 

górniczy posiadający co najmniej 

pięcioletni staż pracy w ratownictwie 

górniczym (§ 44 Rozporządzenia...). Zastępowych 

wyznacza kierownik ruchu 

zakładu górniczego na wniosek kierownika 

KSRG. Należy w tym momencie 

zwracać uwagę, aby byli to ratownicy, 

którzy nie tylko mają odpowiedni staż 

w ratownictwie, ale powinni cieszyć się 

dobrą opinią współpracowników i posiadać 

cechy przywódcze. Kierownik KSRG 

zobowiązany jest do organizowania seminariów 

dla zastępowych co najmniej 

raz w roku w wymiarze nie mniejszym 

niż sześć godzin i każdy z zastępowych 

drużyny ratowniczej powinien w nim 

uczestniczyć. Raz na dwa lata zastępowy 

winien ukończyć szkolenie z zakresu 

udzielania pomocy przedmedycznej. 


Badania ratownicze 

Na podniesienie stanu bezpieczeństwa 

biernego mają też bezpośredni wpływ 

właściwie przeprowadzane badania lekarskie 

ratowników, które dzielą się na: 

• wstępne – podlegają mu kandydaci 

na ratowników górniczych, a obejmuje 

badanie ogólnego stanu zdrowia 

i jest wykonywane przez lekarza sprawującego 

podstawową opiekę lekarską, 

• kwalifikacyjne – któremu podlegają 

kandydaci na ratowników górniczych, 

a stan ich zdrowia w wyniku 

badania wstępnego został uznany za 

odpowiedni. 

Badania te obejmują: 

a) lekarskie badania fizykalne, 

b) pełnowymiarowe zdjęcie klatki 

piersiowej, 

c) badania elektrokardiograficzne, 

d) badania spirometryczne, 

e) badania laboratoryjne (OB, pełna 

morfologia krwi, badanie moczu 

i inne w zależności od wskazań 

lekarskich), 

f) badania psychologiczne, 

g) badania wydolności fizycznej, 

h) 

i) 

j) 

badania tolerancji wysokiej temperatury 

i wilgotności w komorze 

klimatycznej (tylko dla ratowników 

zatrudnionych w podziemnych 

zakładach górniczych), 

badania audiometryczne, 

inne badania specjalistyczne w zależności 

od wskazań lekarskich. 

• badania okresowe – którym podlegają 

wszyscy ratownicy górniczy nie rzadziej 

niż co 12 miesięcy. Ponadto ratownicy 

po ukończeniu 45. roku życia 

podlegają badaniom dodatkowym 

ze zwiększoną częstotliwością. 

• badania kontrolne – którym może 

podlegać ratownik górniczy po każdym 

trwającym dłużej niż 14 dni 

okresie niezdolności do pracy z powodu 

choroby. Opinię na temat potrzeby 

skierowania ratownika wydaje 

lekarz sprawujący podstawową opiekę 

lekarską na wniosek kierownika 

kopalnianej stacji ratownictwa górniczego, 

przy uwzględnieniu rodzaju 

przebytej choroby i przyczyny okresowej 

niezdolności do pracy. Badanie 

18 

ROK XV 

kontrolne obejmuje wywiad odnośnie 

samopoczucia i lekarskie badanie fizykalne, 

a w razie wskazań inne badania 

określone przez lekarza. 

Badania kwalifikacyjne, okresowe 

i kontrolne przeprowadzane są w Specjalistycznym 

Ośrodku Badań Lekarskich 

przy Centralnej Stacji Ratownictwa 

Górniczego. O wadze, jaką przywiązuje 

do nich kierownictwo CSRG niech 

świadczy fakt wprowadzenia w ostatnich 

latach nowej metodyki badań lekarskich 

uwzględniającej aktualne potrzeby 

i nowe rozwiązania w medycynie. 

BEZPIECZEŃSTWO CZYNNE 

Rozpoczyna się w momencie przystąpienia 

do akcji ratowniczej, czy prac 

profilaktycznych. W tym przypadku 

wpływ na bezpieczeństwo ratowników 

zaczyna się już od właściwej lokalizacji, 

umiejscowienia i wyposażenia bazy 

ratowniczej. 

Baza ratownicza 

Przed założeniem bazy należy odpowiednio 

przeanalizować sytuację oraz 

w wyniku tej analizy wyznaczyć strefę 

zagrożenia. Strefa powinna obejmować 

wyrobiska lub rejony zakładu górniczego, 

w których objawiają się lub mogą się 

przejawiać skutki niebezpiecznego zdarzenia 

powodujące zagrożenie dla bezpieczeństwa 

ludzi lub dla ruchu zakładu 

górniczego. O lokalizacji bazy decyduje 

kierownik akcji ratowniczej natomiast 

o jej umiejscowieniu kierownik akcji 

na dole. Powinien przy tym korzystać 

z pomocy specjalistów jednostki ratownictwa. 

Baza ratownicza powinna znajdować 

się w miejscu położonym najbliżej 

prowadzonych prac ratowniczych 

i spełniać równocześnie inne warunki: 

• leżeć poza strefą zagrożenia, a jeżeli znajdzie 

się w polach metanowych lub rejonie 

w którym może wystąpić zagrożenie 

wybuchem, miejsce to powinno być 

oddzielone od terenu zagrożenia co najmniej 

dwoma załamaniami wyrobisk, 

• znajdować się w ustabilizowanym 

opływowym prądzie powietrza, 

• zapewniać odpowiednie warunki 

dla przebywających w niej osób



Wykres 2. 

ZWIĄZANE 

Z PROCESEM 

NABORU 

BIERNE 

SZKOLENIE 

WSTĘPNE 

oraz do prawidłowego składowania 

środków i urządzeń potrzebnych 

do prowadzenia prac ratowniczych 

(§ 98 Rozporządzenia...). 

Ponadto, jeśli zakład wydobywa kopaliny 

palne, baza powinna być zlokalizowana 

w miejscu oddzielonym od strefy 

zagrożenia pożarowego zaporą przeciwwybuchową. 

W przypadku braku takowej 

powinno się ją wykonać w pierwszej 

fazie akcji, a do czasu jej wykonania 

usytuować bazę w odpowiednio zwiększonej 

odległości od strefy zagrożenia. 

W roku 1982 prowadzona była akcja 

przeciwpożarowa w kopalni „Dymitrow”. 

W trakcie budowy tam izolujących 

pożar doszło do wybuchu metanu 

i gazów pożarowych w miejscu pożaru. 

Wybuch ten miał stosunkowo niewielką 

siłę, o czym świadczy fakt przeżycia 

go przez ratowników budujących tamy 

w pobliżu ogniska pożaru. Siła wybuchu 

rosła natomiast na drodze przebiegu 

jego fali wzdłuż przekopu objazdowego. 

W rejonie bazy ratowniczej wybuch 

spowodował najwięcej ofiar – 18 osób. 

W owym czasie nie obowiązywał jeszcze 

przepis o konieczności zabezpieczenia 

bazy zaporą przeciwwybuchową. 

W bazie ratowniczej każda osoba 

funkcyjna powinna mieć wyznaczone 

miejsce, również ratownicy z zastępów 

gotowych do akcji, ubezpieczających 

i wypoczywających po wykonaniu zadania. 

Szczególną uwagę przy organizacji 

bazy należy zwrócić na oznakowanie 

sprawnego sprzętu przygotowanego 

do akcji, przeznaczonego do kontroli 

i ewentualnej naprawy. Miejsca sprzętu 

niesprawnego oraz materiałów zużytych 

w trakcie wykonywania prac ratowniczych 

powinny zostać wyraźnie oddzielone 

i oznakowane, aby nie zachodziła 

możliwość ich przypadkowego powtórnego 

użycia. W tym momencie koniecznym 

jest przypomnienie o prawidłowym 

zachowaniu osób znajdujących 

się w bazie, zgłaszaniu faktu swojego 

przybycia, czy chęci opuszczenia bazy 

oraz zadbaniu o ład i porządek. Wymienione 

działania związane są z prawidłową 

organizacją i przygotowaniem do 

właściwych prac ratowniczych wykonywanych 

bezpośrednio przez zastępy ratownicze. 

Ratownicy kierowani do akcji 

muszą zostać odpowiednio ubrani oraz 

wyposażeni we właściwy sprzęt oddechowy, 

pomiarowy, a także narzędzia 

pracy. Sprzęt ochrony układu oddechowego 

musi być sprawny, skontrolowany 

przez mechanika w czasie okresowych 

kontroli – kontrolowany jest kolejno 

przez ratownika, a następnie przez zastępowego. 

Za dopilnowanie dokonania 

dwu ostatnich kontroli odpowiada kierownik 

bazy ratowniczej (zgodnie z § 

103 pkt 9 Rozporządzenia...). 

19 

ZWIĄZANE 

Z PROCESEM 

SZKOLENIA 

BEZPIECZEŃSTWO 

RATOWNIKÓW 

SZKOLENIE 

CIĄGŁE 

ZWIĄZANE 

Z WŁAŚCIWĄ 

ORGANIZACJĄ AKCJI 

KURSY SEMINARIA ĆWICZENIA 

CZYNNE 

ZWIĄZANE 

Z BEZPIECZNYM UDZIAŁEM 

RATOWNIKÓW W PRACACH 

RATOWNICZYCH 

Zabezpieczenie medyczne 

Przed wyruszeniem do akcji ratownicy 

powinni zostać przebadani przez 

lekarza znajdującego się w bazie ratowniczej, 

o jego udziale w czasie akcji 

decyduje kierownik akcji. Określa on 

właściwe zabezpieczenie medyczne oraz 

liczbę koniecznych lekarzy. Obecność 

lekarza w bazie ratowniczej jest obligatoryjnie 

wymagana w przypadku akcji 

ratowniczych związanych z ratowaniem 

zagrożonych lub poszkodowanych ludzi, 

akcji prowadzonych w trudnych warunkach 

mikroklimatu oraz w atmosferze 

niezdatnej do oddychania. Miejscem 

pracy lekarza jest w zasadzie baza ratownicza. 

Niemniej uczestniczący w akcjach 

ratowniczych lekarz, po uzgodnieniu 

z kierownikiem akcji i stwierdzeniu, 

że może pracować w warunkach istniejącego 

zagrożenia, może udzielić 

pomocy poszkodowanym przebywającym 

jeszcze w strefie zagrożenia (§110 

Rozporządzenia...). Rola lekarza w bazie 

ratowniczej nie sprowadza się tylko 

do udzielenia pomocy poszkodowanym 

w trakcie zdarzenia górnikom. Zadania 

jego są dużo szersze. Obejmują całościową 

opiekę nad ratownikami wyruszającymi 

do akcji oraz z niej powracającymi. 

W ramach swoich obowiązków lekarz 

konsultuje z kierownikiem akcji na dole 

zakres dopuszczalnych fizycznych i termicznych 

obciążeń ratowników, przeprowadza 

ich badania przed wyjściem 

do akcji w trudnych warunkach mikroklimatu. 

W jego obecności ratownicy 

powinni potwierdzać, że są w pełni sił 

fizycznych. W porozumieniu z lekarzem 

może też nastąpić ponowne zatrudnienie 

ratowników w czasie tejże akcji w razie 

nagłej konieczności ratowania życia 

ludzkiego lub w innych uzasadnionych 

przypadkach. Nie bez wpływu psychologicznego 

na komfort pracy ratowników 

jest fakt obecności w bazie lekarza. Jako 

jedną z nieprawidłowości wykazano 

jego brak w bazie ratowniczej w trakcie 

prowadzenia takich akcji między innymi 

w kopalniach: „Mysłowice” – 1975 r. 

i „Niwka-Modrzejów” – 1998 r. Było 

to powodem opóźnienia udzielenia pomocy 

poszkodowanym ratownikom. 

Rola łączności i związanego z nią 

przepływu informacji 

Zadaniem kierownictwa akcji jest zapewnienie 

niezawodnej łączności między 

ratownikami przebywającymi w strefie



zagrożenia a bazą ratowniczą. Jest ona 

elementem koniecznym dla prawidłowego 

wykonywania działań w strefie zagrożenia, 

a przede wszystkim gwarantującym 

bezpieczeństwo ratownikom 

i skrócenie czasu interwencji i udzielenia 

pomocy przez zastępy ubezpieczające. 

Znamy wiele przykładów prowadzenia 

akcji podczas których łączność była przerywana, 

niepełna, a wręcz w czasie organizacji 

akcji dopuszczono do jej braku. 

Jest to niebezpieczne zwłaszcza w pierwszych 

chwilach trwania akcji, gdy brak 

jeszcze dobrego i pełnego rozeznania sytuacji 

w strefie zagrożonej. W trakcie akcji 

ratowania ludzi z upadowej wentylacyjnej 

w kopalni ,,Niwka-Modrzejów” w roku 

1998 wielokrotnie dochodziło do zerwania 

łączności pomiędzy zastępami a bazą 

ratowniczą. Podczas jednej z wcześniejszych 

akcji prowadzonej w roku 1975 

w KWK ,,Mysłowice” dowodzący akcją 

na dole kopalni zadecydował po skończeniu 

się przewodu na ostatniej szpuli o zostawieniu 

aparatu telefonicznego powieszonego 

na ociosie wyrobiska i dalszym 

udziale zastępu w penetracji wyrobiska 

bez łączności. Było to powodem opóźnionego 

wezwania na pomoc zastępu 

ubezpieczającego. Dużą uwagę należy 

również zwrócić na łączność pomiędzy 

bazą a kierownikiem akcji. Bowiem dokładny 

i szybki przebieg niezafałszowanej 

informacji jest warunkiem koniecznym 

do bezpiecznego prowadzenia akcji 

przez jej kierownictwo. 

O ważności roli szybkiego rozeznania 

i informacji można się było dobitnie 

przekonać podczas zdarzenia do jakiego 

doszło 12 grudnia 1996 roku w kopalni 

„Zabrze-Bielszowice”. W tym dniu 

w rejonie ściany N – 303, w pokładzie 

507 na poziomie 840 m wystąpiło tąpnięcie 

o energii 5 x 10 7 J. Skutki tąpnięcia 

przejawiły się całkowitym zniszczeniem 

chodnika podścianowego na odcinku 

około 140 metrów przed frontem ściany. 

Niezależnie od zawału skał nastąpił 

gwałtowny wypływ dużych ilości metanu. 

To z kolei spowodowało zmniejszenie 

ilości tlenu w wyrobiskach przyścianowych 

do zawartości około 4 procent. 

Na skutek braku informacji o stanie wentylacji 

w rejonie dwóch pracowników 

kopalni biegnąc na pomoc poszkodowanym 

znalazło się w strefie beztlenowej 

ponosząc śmierć na miejscu. 

Na bezpieczeństwo ratowników duży 

wpływ mają dokładne polecenia z precyzyjnym 

określeniem sposobu wykonania 

zadań oraz określeniem warunków 

panujących w strefie zagrożenia. Chodzi 

o podanie przypuszczalnego czasu realizacji 

zadania, określenie możliwych 

do napotkania w trakcie drogi dojścia 

i powrotu przeszkód, oczekiwanych 

efektów realizacji zadania oraz ich wpływu 

na dalszy postęp prac ratowniczych. 

Rola zastępowego i ratowników 

Wymienione dotychczas działania należały 

w głównym stopniu do kierownictwa 

akcji na powierzchni i na dole kopalni. 

Obraz byłby niepełny, gdybyśmy 

nie podkreślili roli, jaka w bezpieczeństwie 

prowadzonych prac ratowniczych 

przypada samym ratownikom. Już prawidłowe 

przeprowadzenie kontroli aparatów 

w bazie wpływa na bezpieczeństwo, 

a właściwe działania zastępowego 

to dbanie o bezpieczeństwo zastępu, 

a dopiero potem o wykonanie zleconych 

zadań (§ 116 pkt 4 Rozporządzenia...). 

W ramach powierzonych obowiązków 

zastępowy odpowiada za: 

dopilnowanie przeprowadzenia kontroli 

aparatów regeneracyjnych przez 

ratowników podległego mu zastępu 

przed wyjściem z bazy, 

ustalenie miejsca nałożenia masek, 

wykonanie czynności kontrolnych 

po nałożeniu masek, 

dokonywanie okresowych kontroli zapasu 

tlenu lub powietrza w aparatach, 

przeprowadzenie ponownej kontroli 

szczelnego założenia masek twarzowych 

i stanu aparatów regeneracyjnych, 

zwłaszcza węży, po przejściu 

trudnego odcinka drogi, 

dokonywanie pomiarów składu atmosfery, 

jej wilgotności i temperatury 

w miejscu pracy zastępu. 

Niezależnie od zastępowego każdy 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

ratownik powinien bacznie obserwować 

warunki w trakcie przejścia zastępu 

do miejsca pracy oraz w czasie jej wyko- 

20 

ROK XV 

nywania, a o spostrzeżeniach mogących 

mieć wpływ na pracę i bezpieczeństwo 

zastępu natychmiast meldować zastępowemu. 

Każdy ratownik zobowiązany 

jest obserwować zachowanie pozostałych, 

aby w odpowiednim czasie móc zameldować 

zastępowemu o niepokojących 

objawach zachowania kolegów. Naczelną 

zasadą jest, że zastęp w trakcie pracy 

w strefie zagrożonej jest niepodzielny. Zasada 

dotyczy też zastępu w skład którego 

wszedł (jako szósta osoba) przewodnik. 

Nie wolno dopuszczać do celowego podzielenia 

grupy, czy zupełnie przypadkowego, 

np. w trakcie nieprzewidywanego 

wycofywania się jej ze strefy. 

Zdarzenie takie miało miejsce w kopalni 

„Walenty-Wawel” w roku 1953, 

gdy w czasie akcji przeciwpożarowej 

nastąpił wybuch gazów. Zastęp ratowników 

wycofując się w dymach uległ 

rozproszeniu. Jeden z ratowników zabłądził 

ponosząc śmierć. Do podobnych 

zdarzeń doszło też w latach 1955, 1957 

i 1958. W pierwszym przypadku miało 

to miejsce w kopalni „Sośnica”, gdzie 

zastęp wycofujący się z miejsca prowadzenia 

prac ratowniczych w gęstych 

dymach uległ rozproszeniu. W wyniku 

tego dwóch członków zastępu poniosło 

śmierć. W drugim przypadku, podczas 

akcji przeciwpożarowej w kopalni 

„Chorzów”, zginęło trzech ratowników. 

W roku 1958 w kopalni „Wieczorek” 

w identycznych warunkach zginęło czterech 

ratowników. Za przyczynę śmierci 

we wszystkich tych przypadkach podano 

uduszenie z powodu wyczerpania się 

tlenu w aparatach. 

Rola osób kierujących akcją 

Role poszczególnych osób znajdujących 

się w akcji są dokładnie sprecyzowane. 

Rola Kierownika Akcji Dół 

(KAD) polega na przeprowadzeniu 

szybkiego i właściwego rozeznania, 

a następnie precyzyjnym realizowaniu 

zadań wyznaczonych przez Kierownika 

Akcji i dokładnym przekazywaniu 

posiadanych informacji ratownikom. 

Ważna jest szybka reakcja na zachodzące 

zmiany w trakcie prowadzonej 

akcji, w specyficznych warunkach



prowadzenia akcji zdarza się, że Kierownik 

Akcji Dół musi podjąć w przypadku 

zagrożenia dla zastępu decyzje 

samodzielnie natychmiast informując 

o zaistniałej sytuacji i podjętych działaniach 

Kierownika Akcji. Dużą wagę 

należy przywiązywać do precyzyjnego 

określenia zadań dla zastępów. Bardzo 

ważne jest zapewnienie niezawodnej 

łączności w celu szybkiego przepływu 

informacji w każdą stronę. Dotyczy 

to zarówno łączności z zastępami 

znajdującymi się w strefie zagrożenia, 

jak i łączności z osobą kierującą 

akcją. Z kolei do zadań Kierownika 

Bazy (KB) należy prawidłowa ewidencja 

osób (przybywających do bazy 

i ją opuszczających), stworzenie warunków 

do pracy dla osób funkcyjnych 

(lekarza, mechanika, chromatografisty, 

zastępów). Jego zadaniem jest wyposażenie 

bazy w zależności od rodzaju 

prowadzonej akcji, prawidłowe 

rozmieszczenie sprzętu (z wyraźnym 

oznakowaniem i oddzieleniem sprzętu 

już użytego od nowego przygotowanego 

do akcji). 

Dużą rolę należy przywiązywać do dokładnych 

zapisów w prowadzonej książce 

bazy, jak i bieżącej aktualizacji mapy 

rejonu wykonywania prac ratowniczych. 

Do obowiązków KB również należy dopilnowanie 

wykonania kontroli sprzętu 

(przez ratownika, zastępowego), dopilnowanie 

właściwego wyposażenia ratowników 

udających się do wykonywania prac 

ratowniczych w strefie zagrożenia, jak 

i upewnienie się, czy przeprowadzone 

zostało badanie ratowników przez lekarza 

przed ich wyjściem z bazy. 

Pomocą osobom funkcyjnym na dole 

służą przedstawiciele Jednostki Ratownictwa. 

Do ich zadań należy współpraca 

z kierownikiem akcji na dole, w szczególności 

w zakresie: 

• wyposażenia bazy w sprzęt ratowniczy 

oraz wyposażenia w sprzęt 

niezbędny do realizacji zadania przewidzianego 

do wykonania na danej 

zmianie roboczej, 

• pracy kierownika bazy, lekarza oraz 

mechanika sprzętu ratowniczego zatrudnionego 

w bazie, 

• przygotowania zastępów ratowniczych 

przed ich wyjściem z bazy 

do wykonania prac ratowniczych, 

• kontroli przestrzegania czasu pracy 

zastępów ratowniczych w strefie zagrożenia, 

• kontroli pracy pozostałych specjalistów 

z jednostki ratownictwa zatrudnionych 

przy pracach pomiarowych 

i innych. 

PRZYKŁADY PODEJMOWANIA 

RYZYKA I JEGO SKUTKI 

Ryzyko podejmuje się w różnych sytuacjach 

akcyjnych. Jest szczególnie duże 

wtedy, gdy występują dwa lub więcej zagrożenia 

(tzw. współwystępowanie zagrożeń 

lub zagrożenia skojarzone). Z praktyki 

można przytoczyć cały szereg sytuacji, 

w których kierownictwo akcji zmuszone 

było podejmować decyzje o różnym 

stopniu ryzyka. Poniżej odniesiono się 

do paru sytuacji podejmowania ryzyka 

w wybranych akcjach ratowniczych zaistniałych 

w ostatnich latach. Przy czym 

nie będziemy się odnosić do całości prowadzonych 

akcji, a tylko do niektórych 

charakterystycznych z rozpatrywanego 

punktu widzenia fragmentów. 

Akcja ratownicza w KWK 

„Mysłowice” w 1975 r. 

Akcja penetracji wyrobiska prowadzona 

w celu rozeznania stanu 

ugaszenia pożaru w polu pożarowym 

utworzonym w styczniu 1975 r. Prace 

prowadzone bezpośrednio z udziałem 

Inżyniera Wentylacji w warunkach 

występowania wysokich stężeń 

CO i CO 2 

oraz wysokiej temperatury 

doprowadziły do śmierci pięciu ratowników 

z zastępu penetrującego 

i wielu kolejnych zasłabnięć (10 przypadków) 

wśród ratowników skierowanych 

do ratowania poszkodowanych. 

Akcja prowadzona była bez właściwego 

rozeznania, zabezpieczenia i przy 

silnej presji psychicznej wywieranej 

na ratowników dokonujących penetracji 

przez prowadzącego akcję na dole 

Inżyniera Wentylacji. Wszystkie działania 

prowadzone przez Inżyniera 

Wentylacji należy w tym przypadku 

21 

zakwalifikować jako podjęcie ryzyka 

niedopuszczalnego. 

Akcja ratownicza w KWK „Niwka- 

Modrzejów” 24 lutego 1998 r. 

W trakcie zdarzeń, jakie zaistniały 

w kopalni „Niwka-Modrzejów” 24 

lutego 1998 r. możemy wyodrębnić 

przykład podejmowania zarówno ryzyka 

niedopuszczalnego, jak i ryzyka 

tolerowalnego w pełni uzasadnionego. 

To pierwsze wystąpiło w momencie 

podjęcia decyzji o penetracji upadowej 

wentylacyjnej przez grupę pracowników 

Działu Wentylacji. Decyzja podjęta 

została mimo braku dokładnego rozeznania 

warunków, w tym m.in. stanu 

powietrza w tej upadowej, bez odpowiedniego 

zorganizowania prac, zabezpieczenia 

i łączności. W konsekwencji 

doprowadziła do śmierci 4 osób w trakcie 

tej penetracji oraz 2 ratowników 

w czasie prowadzonej akcji ratowania 

zagrożonych. Podjęcie drugiego ryzyka 

wiązało się z uzasadnioną koniecznością 

szybkiego ratowania zagrożonych 

pracowników znajdujących się w upadowej 

wentylacyjnej. 

Wypadek zbiorowy w KWK 

„Pokój” 17 czerwca 2005 r. 

W dniu wypadku około godziny 

9 00 w rejon otamowanych w związku 

z wcześniejszym pożarem ścian 04/II 

i 05/II udał się kierownik działu wentylacji 

oraz jego zastępca. 

Pracownicy wyposażeni byli w aparaty 

AU-9L oraz wykrywacze WG-2m 

i metanomierze M1c. Około godz. 13 00 

przechodzący przekopem sztygar wentylacji 

zauważył, że przed korkiem 

w przekopie podsadzkowym na obudowie 

wiszą dwie bluzy ubrań roboczych, 

dwa wykrywacze gazów i dwa metanomierze. 

W tamie izolacyjnej jeden 

z przełazów był otwarty. Powiadomiono 

KRZG i rozpoczęto akcję ratowniczą. 

O godz. 18 12 ratownicy odnaleźli 

nieżyjące osoby w bliskiej odległości 

za korkiem przeciwwybuchowym. 

W tym przypadku nastąpiło przekroczenie 

ryzyka niedopuszczalnego 

niczym nieuzasadnionego.


Akcja pożarowa w KWK „Bielszowice” 

po pożarze 24 lutego 2003 r. 

W przypadku tego zdarzenia podjęto 

działania na granicy ryzyka nietolerowalnego 

i niedopuszczalnego. 

W przeddzień zaistnienia pożaru nastąpiło 

wypalenie metanu powodujące poparzenie 

kilku pracowników. Pomimo 

tego wypadku nie zdecydowano o wycofaniu 

ludzi i podjęciu akcji ratowniczej 

lecz kontynuowano normalne 

prace, co należy zakwalifikować jako 

podjęcie ryzyka niedopuszczalnego. 

Kolejne zapalenie metanu, które wystąpiło 

w następnym dniu okazało się 

tragiczne w skutkach, gdyż poparzeniu 

różnego stopnia uległo ponad 30 

pracowników. Ostatnie trzy przykłady 

sygnalizują, że pożary powstałe poprzez 

zapalenie metanu są bardzo groźne 

i decyzje podejmowane podczas 

prowadzenia akcji ratowniczej niosą 

ze sobą duży zakres ryzyka i istotnie 

wpływają na bezpieczeństwo zatrudnionych 

w akcji ratowników. 

Akcja ratownicza w KWK „Brzeszcze” 

po zapaleniu się metanu 

1 kwietnia 2003 r. 

W czasie prowadzenia tej akcji podjęto 

decyzję, którą można określić jako 

ryzyko tolerowalne. Podjęte ono zostało 

po 16 dniach prowadzenia akcji 

w sytu acji, gdy w strefie zagrożenia 

ciągle znajdowało się niezlokalizowane 

ciało zaginionego górnika. Po szczegółowych 

analizach powietrza z rejonu 

pożaru, które wskazywały, że proces 

palenia się został przerwany, przy równoczesnym 

braku możliwości dotarcia 

do zaginionego górnika od strony 

chodnika wentylacyjnego ze względu 

na wysoką temperaturę i okresowe występowanie 

zagrożenia wybuchowego 

w tym chodniku, podjęto próbę przewietrzenia 

ściany. Zdecydowano o tym 

przy zachowaniu rygorów i pełnej 

kontroli nad procesem oraz istniejącej 

w każdej chwili możliwości zamknięcia 

tam przeciwpożarowych. Po około 

sześciu godzinach przewietrzania nastąpiło 

wznowienie pożaru. Podczas 

podejmowania tego ryzyka doskonale 


zdawano sobie sprawę, że przestrzeń, 

którą objęte było pole pożarowe 

nie była jeszcze wychłodzona, jednakże 

ze względu na ciało zaginionego 

górnika uczyniono to. Należy zaznaczyć, 

że podjęte ryzyko nie stanowiło 

w żadnej chwili zagrożenia dla zatrudnionych 

w akcji ratowników, ponieważ 

w tym momencie przebywali oni 

w bazie. Dlatego można je określić 

mianem ryzyka tolerowalnego. 

Akcja przeciwpożarowa w KWK 

„Sośnica” po pożarze 7 listopada 

2003 r. 

Podczas prowadzenia akcji w KWK 

„Sośnica” podjęto decyzję, którą 

można zaliczyć do decyzji na granicy 

ryzyka tolerowalnego i nietolerowalnego. 

W czasie zamykania pola 

pożarowego tamami jedną z tam 

przeciwwybuchowych postanowiono 

wykonać jako korek pyłowo-wodny 

skonstruowany w muldzie wzdłuż 

zrobów wybranej ściany. Koncepcja 

nie powiodła się, gdyż korek okazał 

się całkowicie nieszczelny. Stracono 

cenny czas, a pożar rozwinął się do takich 

rozmiarów, że tamy zamykające 

pole trzeba było wykonać w zwiększonej 

liczbie i w znacznej odległości 

od miejsca zapoczątkowania pożaru. 

W następstwie tej sytuacji czas 

trwania akcji znacznie się wydłużył. 

Zakończono ją dopiero 22 grudnia 

2003 r. Szczególnie istotne było również 

to, że wykonywane przez ratowników 

tamy w prądzie wylotowym 

powietrza były budowane w trudnych 

warunkach mikroklimatu, jak i przy 

znacznym zagrożeniu wybuchowym, 

co stwarzało zagrożenie dla pracujących 

ratowników. W tym przypadku 

podjęta decyzja nie była trafna. 

Akcja w KWK „Borynia” związana 

z zapaleniem i wybuchem metanu 

4 czerwca 2008 r. 

W trakcie pierwszych chwil trwania 

akcji Kierownik Akcji podjął decyzję, 

którą można zakwalifikować 

jako ryzyko nietolerowalne. Kierując 

się pilną potrzebą rozpoznania miejsca 

22 

ROK XV 

przebywania i rodzaju odniesionych 

urazów pracowników, którzy nie byli 

w stanie samodzielne wycofać się 

z rejonu ściany F-22 KAR odstąpił 

od wymagań przepisów, tj. wyraził 

zgodę na kontynuowanie penetracji 

wyrobisk objętych strefą zagrożenia 

samodzielnie podjętej przez nadsztygara 

wentylacji. Wejście przez niego 

do strefy zagrożenia odbywało się 

z zachowaniem zabezpieczeń możliwych 

do zastosowania w trybie natychmiastowym, 

takich jak: 

• posiadanie i posługiwanie się zestawem 

przyrządów pomiarowych do ciągłego 

pomiaru: O 2 

, CO 2 

, CO, CH 4 

, 

• posiadanie izolującego aparatu ucieczkowego 

typu SR-60, 

• penetracja wyrobisk od strony dopływu 

powietrza, 

• wejście do wyrobiska z przekroczonym 

stężeniem CO (około 80 ppm) 

z użyciem aparatu ucieczkowego, 

• utrzymywanie łączności z kierownikiem 

akcji za pomocą telefonosygnalizatorów 

zabudowanych w rejonie 

ściany F-22. 

W wyniku przeprowadzonej penetracji 

uzyskano bardzo ważne informacje 

mające wpływ na przyjęty 

przez KAR sposób prowadzenia akcji 

ratowniczej. Chodziło o: 

• rozmieszczenie poszkodowanych 

niezdolnych do samodzielnej ewakuacji, 

• ciężkość i rodzaj urazów (obrażeń) odniesionych 

przez poszkodowanych, 

• skład atmosfery kopalnianej w miejscach 

przebywania poszkodowanych 

oraz stan obudowy wyrobisk, 

• zakres uszkodzeń środków łączności 

w rejonie ściany F-22. 

Na podstawie tych informacji KAR 

podjął decyzje o kolejności udzielania 

pierwszej pomocy i transportu poszkodowanych 

na noszach przez zastępy 

ratownicze. Polecił kolejno ewakuować 

poszkodowanych z: 

• ciężkimi urazami ciała, rozległymi poparzeniami 

– dających oznaki życia, 

• obrażeniami jak wyżej i przebywających 

w atmosferze z przekroczonymi 

stężeniami CO,



• lżejszymi obrażeniami, uniemożliwiającymi 

jednak wycofanie się 

o własnych siłach, 

• ciężkimi obrażeniami – nie dających 

oznak życia. 

Podjęta przez Kierownika Akcji decyzja 

była w pełni uzasadniona koniecznością 

ratowania zagrożonej załogi. 

PODSUMOWANIE I WNIOSKI 

• Na ryzyko związane nieodłącznie 

z każdą akcją, a tym samym 

w ogromnej mierze na bezpieczeństwo 

pracy ratowników wpływ mają 

czynniki zarówno związane z bezpieczeństwem 

biernym, jak i bezpieczeństwem 

czynnym. 

• Właściwy dobór kandydatów na ratowników, 

ich odpowiednie szkolenie teoretyczne 

i praktyczne (ćwiczenia) oraz 

prowadzone na wysokim poziomie badania 

lekarskie decydują o właściwym 

przygotowaniu ratowników. 

• Kolejnym warunkiem bezpiecznej 

pracy ratowników jest odpowiednia 

organizacja prowadzenia akcji ratowniczej. 

• Nieodzownym elementem dobrze 

prowadzonej akcji jest szybkie, dokładne 

i trafne rozeznanie sytuacji 

w strefie zagrożenia oraz niezawodna 

łączność. 

• W trakcie prowadzenia akcji ratowniczych 

zawsze występuje pewien 

element ryzyka. Powinno się unikać 

ryzyka nietolerowalnego, a w przypadku 

konieczności podjęcia takiego 

ryzyka przeprowadzić wszelkie 

możliwe analizy stanu rzeczy i możliwości 

wprowadzenia innych zabezpieczeń 

zmniejszających ewentualne 

skutki. Zdecydowanie nie należy podejmować 

decyzji niosących ze sobą 

ryzyko niedopuszczalne. 

• Przytoczone w ostatnim rozdziale 

przykłady akcji wskazują, że duże 

ryzyko niosą za sobą akcje ratownicze 

pożarowe, szczególnie prowadzone 

w warunkach zagrożenia wybuchowego. 

Literatura: 

1. Prawo Geologiczne i Górnicze – Ustawa 

z dnia 4 lutego 1994 r. z późniejszymi 

zmianami. 

2. Rozporządzenie Ministra Gospodarki 

z dnia 12 czerwca 2002 r. 

3. Opracowanie CSRG wynikające z delegacji 

Rozporządzenia Ministra Gospodarki 

z dnia 12 czerwca 2002 r. 

4. Zbiór przepisów wykonawczych z zakresu 

ratownictwa górniczego, Katowice 

2002 r. 

5. Krzemień S.: Analiza i ocena ryzyka zawodowego 

oraz techniki jego redukcji. 

6. Materiały dydaktyczne Studiów Po dyplomowych 

Politechniki Śląskiej pod red. A. 

Nowakowskiej – CSRG SA, Bytom 2005 r. 

7. Bądzelewicz H., Fiok J., Rogacz J., Stokłosa 

J.: Organizacja i taktyka w ratownictwie 

górniczym – Wydawnictwo 

Śląsk 1981 r. 

8. Karczmarek J., Trzaska K.: Czynniki wpływające 

na bezpieczeństwo pracy ratowników 

górniczych -„Ratownictwo Górnicze”, 

kwartalnik nr 4/36, grudzień 2004 r. 

9. Ćwięk B., Fiok J., Ragus E.: Ratownictwo 

górnicze w Polsce, Katowice 1997 r. 

10. Kaczmarek J.: „Czynniki wpływające 

na bezpieczeństwo pracy ratowników 

górniczych” – praca podyplomowa 

– semestralne Studium podyplomowe 

w zakresie BHP na Politechnice 

Śląskiej, Wydział Górnictwa i Geologii, 

inżynieria zarządzania bezpieczeństwem 

oraz ocena i redukcja ryzyka 

zawodowego – 2006 r. 

11. Materiały z komisji powypadkowych. 

12. Materiały na konferencję WUG nt. bezpieczeństwa. 

CI CHŁOPCY ZASŁUŻYLI 

NA COŚ WIĘCEJ … 

Rozmowa ze Stanisławem Luchowskim, literatem, autorem książek o górnictwie 

– Jest Pan autorem książek: „Przywrócony 

życiu”, „Wybraliśmy Bogdankę”, 

„Bohaterowie Halemby” 

i „Ostatni zjazd”, tomu wierszy „Po 

drugiej stronie dnia” oraz kilku reportaży. 

Prawie wszystko poświęcone 

jest górnikom. Skąd wzięło się 

to zainteresowanie? 

– Moje pisanie rozpoczęło się po przebytym 

w 2004 roku zawale. Podczas 

pobytu w sanatorium w Nałęczowie 

po stanowiłem pozbierać przeżycia 

z najtrudniejszych chwil mojego życia, 

kiedy to zamykał mi się świat i nic 

nie mogłem zrobić. W książce „Przywrócony 

życiu” opisałem to co odczuwałem, 

jak widziałem siebie i mój dom 

z perspektywy OIOM szpitala klinicznego 

i sali operacyjnej. Zasadniczym 

wątkiem mojej opowieści jest psychika 

człowieka, bo tak na dobrą sprawę 

to ona wyznacza nam sukcesy 

lub gnębi w porażce. Bieda może być 

nie tak dokuczliwa, a bogactwo może 

stać się utrapieniem z powodu którego 

ludzie trafiają na skraj istnienia, 

23


a nawet z jego powodu nieodwracalnie 

wpadają w depresję. Fachowcy 

ze Związku Literatów Polskich uznali 

tę książkę za dającą kojące spojrzenie 

na świat ludziom strapionym. Taki był 

początek i pierwsza próbka mojego 

potencjału twórczego. Resztę zrobili 

ludzie podając mi pomocną rękę. Bardzo 

istotną rolę odegrał prezes kopalni 

„Bogdanka” Stanisław Stachowicz, 

którego uważam za ojca chrzestnego 

mojego sukcesu. On to po przeczytaniu 

rękopisu kolejnej mojej pracy pt. 

„Wybraliśmy Bogdankę” zadecydował, 

że na „Barbórkę” w 2006 roku 

każdy pracownik kopalni otrzyma 

bezpłatnie tą właśnie książkę mojego 

autorstwa. Jest to książka o początkach 

górnictwa na Lubelszczyźnie do roku 

2005. Za przyczyną prezesa Stachowicza 

jej treści trafiły do czterech i pół 

tysiąca domów. Za napisanie książki 

na wniosek kopalni otrzymałem „Złoty 

Krzyż Zasługi”. To dało mi wiatr 

w moje literackie żagle. 

– Czy mógłby Pan przybliżyć swoją 

drogę życiową, która doprowadziła 

do górnictwa; było to szukanie 

chleba, rodzinna tradycja czy jeszcze 

coś innego? 

– Nikt z mojej rodziny nie miał związków 

z górnictwem. Z górnictwem 

połączyła mnie praca. Jako młody inżynier 

elektryk trafiłem w 1977 roku 

do PRG Mysłowice skąd po krótkim 

czasie na moją prośbę zostałem oddelegowany 

do „Bogdanki”. Pracowałem 

tam jako sztygar maszynowy przy 

głębieniu wszystkich szybów i przy 

rozcince złoża. Na moich oczach rosła 

kopalnia, chluba polskiego górnictwa 

węglowego. Z moim skromnym 

udziałem z dwu i pół tysięcznego miasteczka 

wyrosło miasto powiatowe. 

Tam znalazłem dom, tam urodziły się 

moje dwie córki. Tam rosła moja duma 

z górniczego munduru, który zakładałem 

przy różnych okazjach, a ostatnio 

na każdą „Barbórkę”. 

– Debiut Pana jako pisarza nastąpił 

w 2005 roku, już po pięćdziesiątce. 


Czy trzeba było aż tak długo czekać 

z pierwszą książką? 

– Miałem wówczas pięćdziesiąt trzy lata. 

Napisanie pierwszej książki nie traktowałem 

jako coś poważnego, co może 

odmienić moje życie. Ostatni list napisałem 

mając dwadzieścia pięć lat i napisanie 

przeze mnie książki o obojętnej 

treści wydawało mi się czymś niemożliwym 

absolutnie. 

– Dwie książki: „Bohaterowie Halemby” 

i „Ostatni zjazd” związane 

są z Górnym Śląskiem, konkretnie 

z kop. „Halemba” w Rudzie Śląskiej. 

Czy heroiczny przypadek 

Zbigniewa Nowaka, który oczekując 

ratunku spędził zasypany 111 

godzin w kompletnych ciemnościach, 

czy też tragiczny wybuch 

metanu, który zabrał życie 23 górnikom 

w kop. „Halemba” były wydarzeniami, 

które zmieniły Pana 

jako pisarza i człowieka? 

– Mieszkając w Bydgoszczy śledziłem 

wydarzenia w „Bogdance” 

i na Górnym Śląsku. Kiedy Zbigniew 

Nowak przeżywał swoją tragedię 

moja książka o górnictwie na Lubelszczyźnie 

była w końcowym stadium 

pisania i nie bardzo wierzyłem w to, 

czy ją ukończę. Po przebytym zawale 

obudziła się we mnie tęsknota do lat 

młodości, a młodość to moja pierwsza 

praca, entuzjazm, to „Bogdanka”. 

Mieszkałem w Bydgoszczy skąd jechałem 

na uroczystości barbórkowe, 

aby święcić sukces. Nad ranem w radiu 

usłyszałem komunikat, że w kopalni 

„Halemba” był potężny wybuch. Wtedy 

zrodził się pomysł napisania książki 

nie o wybuchu, a o Nowaku. Wywiad 

przeprowadzony ze mną podczas uroczystości 

i około trzech tysięcy autografów 

złożonych na moich książkach, 

to wszystko dodało mi takiej zachęty 

do pisania, że właśnie wtedy postanowiłem 

zmierzyć się z problemem, 

ale nikomu o tym nie mówiłem. Pojechałem 

do Biblioteki Śląskiej w Katowicach, 

aby tam warsztatowo podejrzeć 

jak się pisze prawdziwe książki. 

Po sprecyzowaniu mojego pytania, 

24 

ROK XV 

że chodzi mi o opisy podziemi kopalń, 

panie przygotowały mi trzy książki autorstwa 

Gustawa Morcinka i jedną Wilhelma 

Szewczyka. Byłem zmartwiony 

i jednocześnie zadowolony, że stoję 

przed ogromną szansą pozostawienia 

czegoś po sobie. Po pierwszych rozmowach 

ze Zbigniewem Nowakiem 

i jego żoną myślałem, że nie sprostam 

tak trudnemu zadaniu, ale łzy państwa 

Nowaków mówiących o losach Zbyszka 

nakręcały mnie ogromnie. Po jego 

opowieści o tym, jak do tragedii podeszli 

ratownicy powiedziałem sobie: 

jak będę umiał, tak opiszę. Moi ratownicy, 

bo tak będę o nich mówił, mimo 

upływu czasu bardzo emocjonalnie 

opowiadali o trudnych chwilach. Mówili 

z ogromną dumą, że mieli szczęście, 

że warto było. Krzyż Maltański 

na okładce mojej książki uświadomił 

mi, że to za mało, że ci chłopcy zasłużyli 

na coś więcej. Podczas uroczystości 

barbórkowych w kopalni „Halemba”, 

kiedy to moja książka była 

wręczana najlepszym ratownikom, 

podjąłem zobowiązanie. Napiszę tym 

razem książkę o jednej z największych 

tragedii w górnictwie polskim. Mówiono 

mi wprost – to jest niemożliwe 

jak na ten czas, może za pięć lat. Nie, 

ja się uparłem, że tak. Koncepcja, która 

się jeszcze rodziła podpowiadała 

mi, że nie mogę z jednej tragedii robić 

następnej, że nie ja jestem od szukania 

winnych i sprawa powiodła się. 

Po roku świętowałem kolejną radość 

nie tylko, że napisałem kolejną książkę, 

ale że dotrzymałem danego ratownikom 

słowa. Za obydwie książki 

otrzymałem odznaczenie „Zasłużony 

dla kopalni „Halemba-Wirek”. 

Dla mnie było nie do wiary, że moi 

rozmówcy po dwóch latach od tragedii 

tak emocjonalnie opowiadają 

o tamtych dniach. Twardzi, nieugięci, 

a jakże słabi z trudem cedzą pojedyncze 

słowa. Nie do wiary. Takie zachowania 

wyzwoliły u mnie również 

emocje, co nie raz dawałem wyraz 

treścią książki. 

Czy te wydarzenia zmieniły mnie jako 

człowieka? Chyba nie, ale utwierdziły



mnie w przekonaniu, że tej grupie ludzi 

warto poświęcić czas i warto pozostawić 

po nich ślad pokoleniom, które 

przyjdą po nas. 

– Mówi się o tych książkach, że są pisane 

krwią na węglu. Smutne, przejmujące, 

ale prawdziwe i szczere. 

Bohaterami są ludzie postawieni 

w ekstremalnych, nieraz tragicznych 

sytuacjach, przedstawiane 

są ich reakcje, różne motywy postępowania. 

Jak często ludzkim życiem 

rządzi przypadek, jak bardzo 

można się poświęcić dla ratowania 

innych, co jest najważniejsze w bliskiej 

perspektywie ostatecznego – 

czy w ogóle da się odpowiedzieć 

na takie pytania? 

– W kategoriach roli przypadku w życiu 

ludzkim nie potrafię się stanowczo 

wypowiedzieć. Pozostaję w sferze 

osobistych przekonań, że wszechświat 

nie jest niepoliczalnym zbiorem atomów 

i nieuporządkowanym kłębowiskiem 

zjawisk fizyki. Tak nie jest. 

Akcje, które są prowadzone z nadzieją 

na sukces, mają w sobie duży zasób 

paliwa na pokonanie strachu. Byłoby 

bardzo źle, gdyby w takich chwilach 

opuszczał ratowników zdrowy rozsądek. 

Do tego, oni mają zaufanie do kolegów, 

bez względu na wysokość stanowiska, 

którzy posyłają ich na pierwszą 

linię walki ze skutkami żywiołu. Najłatwiej 

być prorokiem własnego niepowodzenia. 

Przy takim założeniu żaden 

plan na pewno się nie uda. 

– Trudno nie zapytać o dalsze plany 

pisarskie, zapewne też związane 

z tematyką górniczą. Praca ratowników 

górniczych to istny temat 

rzeka. Jest ona zbyt mało znana 

naszemu społeczeństwu. Z pewnością 

warto ją przybliżać… 

– Moje plany, to ciągłe poprawianie 

warsztatu twórczego. Jestem przekonany, 

że pozostanę wierny mojemu 

górnictwu, w jakim wymiarze, 

tego nie wiem. Dziękuję Opatrzności 

za ludzi których spotkałem na literackiej 

drodze, bez nich nie byłoby tego, 

co jest. Chciałbym napisać coś o górnikach 

miedzi, tam także poznałem 

bardzo wartościowych i jednocześnie 

ciekawych ludzi. Chciałbym pisać 

nie tylko wartościowe, ale także ciekawe 

książki, które znalazłyby zainteresowanie 

wśród ludzi spoza górnictwa. 

Górnictwo to trudna gałąź przemysłu, 

a ratownicy to twardzi ludzie o wyjątkowej 

wrażliwości. Mam nadzieję, 

że będą bohaterami niejednej o nich 

opowieści. Wszystko przede mną i zapewne 

wiele rzeczy jeszcze mnie spotka, 

których się nie spodziewam. Jedni 

mówią, że to dzieło przypadku, ja mówię 

– ręka Boga. 

– Dziękuję za rozmowę. 

Rozmawiał: JACEK DUBIEL 

Na zasadach akcji ratowniczej 

OTWIERANIE IZOLOWANYCH 

WYROBISK GÓRNICZYCH 

Częstym zjawiskiem w praktyce 

kopalnianej jest czasowe wyłączanie 

wyrobisk z ruchu poprzez ich otamowanie. 

Ma to na celu m.in. obniżenie 

kosztów ponoszonych na ich utrzymanie 

i przewietrzanie. Wyrobiska 

czasowo zbędne wyłączane są z sieci 

wentylacyjnej poprzez zamknięcie 

tamami izolacyjnymi. Aby ponownie 

włączyć je do sieci wentylacyjnej 

kopalni należy zgodnie z § 5.1 rozporządzenia 

MG z 12 czerwca 2002 r. 

w sprawie ratownictwa górniczego 

przeprowadzić akcję ratowniczą. 

Przepisy więc wymagają wykonywania 

prac związanych z otwarciem wyrobisk 

izolowanych i ich penetracją 

na zasadach akcji ratowniczej. 

mgr inż. 

ANDRZEJ PLATA 


dr inż. 

KAZIMIERZ TRZASKA 

25 

Zapis, który pojawił się w cytowanych 

przepisach był konsekwencją 

zdarzeń, które miały miejsce w kopalni 

„Niwka-Modrzejów” w 1998 r. 

24 lutego 1998 r. w upadowej wentylacyjnej 

kopalni „Niwka-Modrzejów” 

w wyniku prowadzonych wbrew 

zasadom sztuki górniczej prac doszło 

do śmierci sześciu ratowników górniczych 

(rys.1). 

Złamanie zasad sztuki górniczej 

w początkowej fazie prac polegało 

na wykonywaniu penetracji otamowanego 

i nieprzewietrzanego wyrobiska 

bez użycia aparatów regeneracyjnych. 

Penetrację nieprzewietrzanego odcinka 

wyrobiska przeprowadzono początkowo 

bez użycia jakichkolwiek aparatów, 

a następnie po odczuciu niedoboru 

tlenu ratownicy starali się użyć aparatów 

ucieczkowych. Jednak w wyniku 

wcześniejszego niedotlenienia trzej 

ratownicy ponieśli śmierć na miejscu. 

W otamowanym wyrobisku dodatkowo 

panowały niezmiernie trudne warunki 

mikroklimatu tj. temperatura sucha ok. 

33°C oraz 100 % wilgotności względnej. 

Trudne warunki spowodowały 

śmierć następnych dwóch ratowników 

w różnych fazach działań ratowniczych 

oraz śmierć kolejnego ratownika 

po ośmiu dniach od zdarzenia w wyniku


konsekwencji działania udaru 

termicznego na jego organizm. 

Analiza postępowania ratowników 

w krytycznym dniu wykazała, 

że zostali oni zaskoczeni 

nagłym spadkiem zawartości 

tlenu w atmosferze wyrobiska 

z ok. 20 % do ok. 5 % oraz 

występowaniem trudnych warunków 

mikroklimatu. Po tych 

tragicznych zdarzeniach wprowadzono 

obowiązek organizacji 

takich prac na zasadach akcji 

ratowniczej. Prace zgodnie 

z ówczesnym zarządzeniem 

Prezesa WUG można było 

wykonywać w oparciu o opracowany 

plan prowadzenia prac 

oraz po zatwierdzeniu go przez 

organ nadzoru górniczego. Plan 

działania musiał m.in. obejmować 

ustanowienie kierownictwa 

prac, obłożenie zastępów, 

obecność służb medycznych 

w bazie i zapewnienie łączności. 

Wnioski komisji powołanej 

przez Prezesa WUG wprowadziły 

również obowiązek posia- 

Rys. 1 

dania przez dyżurujący zastęp 

ratowników przyrządów do ciągłego 

pomiaru O 2 

, CO, CO 2 

i CH 4 

oraz pomiaru 

temperatury i wilgotności. 


podjęła działania w wyniku 

których opracowano zasady prowadzenia 

prac ratowniczych w trudnych 

warunkach mikroklimatu. Zdefiniowano 

w nich pojęcie akcji ratowniczej 

w trudnych warunkach mikroklimatu, 

opisano sposób zabezpieczenia ratowników 

przed niekorzystnym wpływem 

tych warunków oraz podano maksymalny 

czas pracy ratowników w zależności 

od ubioru, uciążliwości pracy, 

wyposażenia w aparaty regeneracyjne, 

dodatkowego zabezpieczenia w środki 

poprawiające metabolizm organizmu 

ratownika oraz temperatury i wilgotności 

względnej panującej w środowisku 

pracy. W ramach nowelizacji przepisów 

dotyczących ratownictwa górniczego 

w 2002 r. wpisano do nich obowiązek 

wykonywania prac związanych 


z otwieraniem i penetracją czasowo 

otamowanych wyrobisk na zasadach 

akcji ratowniczych. 

W wyrobiskach czasowo otamowanych 

występuje najczęściej atmosfera 

niezdatna do oddychania o zróżnicowanym 

składzie chemicznym charakteryzująca 

się zmniejszoną zawartością 

tlenu. Skład chemiczny atmosfery 

może się charakteryzować również 

zwiększoną ilością azotu lub metanu, 

które wypierają tlen i powodują, 

że jest ona niezdatna do oddychania. 

Ponadto długi okres otamowania wyrobiska 

zwłaszcza na dużych głębokościach 

powoduje, że występować 

w nim może podwyższona temperatura 

oraz wysoka wilgotność pogarszająca 

odczucie komfortu pracy lub 

nawet zagrażająca życiu. Wszystkie te 

zagrożenia sprawiają, że przywrócenie 

otamowanego wyrobiska do sieci 

czynnych wyrobisk należy wykonać 

ze szczególną ostrożnością. 

26 

ROK XV 

Prowadzenie prac ratowniczych w 

stre fie o niskiej zawartości tlenu oraz 

niekorzystnych warunkach mikroklimatu 

wymaga odpowiedniego przygotowania 

prac w zakresie właściwego 

obłożenia zastępami ratowników oraz 

wyposażenia bazy ratowniczej w odpowiedni 

sprzęt, niezbędny do przeprowadzenia 

takich prac. Przygotowanie 

należy poprzedzić odpowiednim rozeznaniem 

warunków występujących 

w otamowanym wyrobisku. Rozeznanie 

powinno doprowadzić do właściwego 

przygotowania prac i znaleźć odzwierciedlenie 

w planie prowadzenia 

akcji. Każdy plan prowadzenia akcji 

ratowniczej polegającej na otwarciu 

i przewietrzeniu oraz penetracji czasowo 

izolowanych wyrobisk korytarzowych 

powinien uwzględnić w szczególności 

następujące zagadnienia: 

• właściwe obłożenie bazy ratowniczej 

tj. wymagana ilość zastępów, 

osoby kierujące akcją, lekarz,



• lokalizacja bazy ratowniczej wraz 

z uwzględnieniem właściwego zabezpieczenia 

jej przed ewentualnymi 

zdarzeniami w strefie zagrożenia, 

• łączność między zastępem pracującym 

w strefie zagrożenia a bazą 

ratowniczą, 

• wyposażenie bazy ratowniczej w potrzebny 

sprzęt ratowniczy. 

Do tego rodzaju prac należy kierować 

doświadczone osoby dozoru ruchu 

posiadające uprawnienia w zakresie 

kierowania akcjami ratowniczymi. 

Jeżeli wykonane rozeznanie warunków 

mikroklimatu w otamowanym wy robisku 

sprawi, że konieczne będzie 

przeprowadzenie jej z uwzględnieniem 

zasad obowiązujących przy organizacji 

akcji w trudnych warunkach 

mikroklimatu to należy dobrać do zastępów 

ratowników o odpowiednich 

predyspozycjach i odporności na występujące 

warunki cieplne. 

Pomocnym jest przy odzyskiwaniu 

otamowanego wyrobiska zastosowanie 

odpowiedniej technologii izolacji 

tego wyrobiska mianowicie wykonanie 

tam izolacyjnych z przepustami. 

Przepustami tymi będzie można 

regulować strumień powietrza, który 

kierowany będzie przez odzyskiwane 

wyrobisko w celu uzyskania atmosfery 

umożliwiającej penetrację wyrobiska. 

Penetrację odzyskiwanego wyrobiska 

po jego przewietrzeniu należy zawsze 

rozpocząć od wlotu powietrza 

do rejonu tj. miejsca znajdującego się 

bliżej szybu wdechowego. Powoduje 

to, że zastęp idzie z prądem płynącego 

powietrza. Przeprowadzając 

ciągłą kontrolę parametrów fizykochemicznych 

atmosfery występującej 

w wyrobisku ratownicy nie są narażeni 

na niespodziewane wystąpienie np. zagrożenia 

termicznego czy braku tlenu. 

Nie zawsze jednak przed penetracją 

wyrobiska można przewietrzyć 

je prądem opływowym wykorzystując 

otwarcie tamy „wlotowej” i „wylotowej”. 

Wtedy stosowana jest technologia 

penetracji wyrobiska połączona 

z jego równoczesnym przewietrzaniem 

poprzez wykonanie wentylacji 

lutniowej. Praca ta polega na wykonywaniu, 

kolejnymi wejściami zastępów 

ratowniczych do wyrobiska, ciągu 

lutni sukcesywnie dopinanych i przewietrzaniu 

odcinków wyrobiska. Aby 

nie dopuścić do nadmiernego wzrostu 

temperatury powietrza w miejscu 

pobytu ratowników w czasie podłączenia 

kolejnego odcinka lutni 

do lutniociągu należy przed jego podłączeniem 

w przekroju poprzecznym 

wyrobiska wykonać tamę płócienną. 

Tama płócienna powinna być wykonana 

przed dołączanym odcinkiem 

lutni w takiej odległości, aby czas 

przepływu odprowadzanego w strumieniu 

powietrza nagromadzonego 

ciepła z odcinka przewietrzanego był 

jak najkrótszy. Ma to na celu zapobieżenie 

sytuacji w której ratownicy 

mogą być narażeni na doznanie udaru 

cieplnego. Ta technologia jest stosunkowo 

niebezpieczna w aspekcie 

zapewnienia właściwego bezpieczeństwa 

ratownikom, dlatego powinno się 

ją stosować w ostateczności, wówczas 

kiedy nie możemy uzyskać przepływu 

powietrza wymuszonego działaniem 

wentylatorów głównych. 

Obecnie w kopalniach wykonuje 

się sporo akcji przewietrzania czasowo 

otamowanych wyrobisk. Dlatego 

warto przypominać ten problem mając 

na uwadze minioną tragedię w kopalni 

„Niwka-Modrzejów” oraz w celu 

niedopuszczenia do nieprawidłowości 

przy ich wykonywaniu. 

SZCZĘŚCIE TO MAGICZNE SŁOWO 

Potocznie bywa rozumiane jako 

pomyślne wydarzenie zsyłane nam 

przez los, często od nas niezależne. 

O kimś, komu los tak sprzyja mówimy 

z zazdrością: „ten to ma szczęcie”. 

I czujemy się pokrzywdzeni, że nas 

taki łut pomyślności ominął. Przy 

takim rozumieniu pojęcia szczęścia, 

z góry skazujemy się na ciągłe czekanie 

i najczęściej na zawód. Życie 

przecieka przez palce, a my ciągle 

czekamy, że może następnym razem, 

może później, w innym miejscu, czasie 

- nam się poszczęści. Dopada nas 

wtedy żal, smutek i poczucie, że jesteśmy 

tylko pyłkiem na wietrze życia, 

bez większego na nie wpływu. 

mgr 

AGNIESZKA PAZERA 

psycholog 

A przecież nie musi tak być. Prawdziwe 

szczęście jest bowiem w nas, 

zaczyna się w naszej głowie; w spostrzeganiu, 

myśleniu, przeżywaniu. 

Świat, zdarzenia, fakty nie są dla 

wszystkich jednoznacznie czarne, 

białe albo fioletowe. Są takie, jakimi 

je widzi każdy z nas. 

Wyobraźmy sobie, że wyglądasz 

przez okno i pada deszcz. To dobrze, 

czy źle? Cieszysz się, czy martwisz? 

Jeżeli chciałeś myć okna albo skopać 

ogródek, to deszcz pokrzyżował 

ci plany i pewnie się złościsz. Może 

27 

nawet myślisz: „Zawsze tak jest, gdy 

sobie coś zaplanuję. Okropnie będą 

te okna (lub ogródek) wyglądać”. 

W głowie brzęczą ci słowa „muszę, 

powinienem”. Ale możesz pomyśleć 

również, że fajny ten deszcz, że wcale 

nie musisz, że jest to dzień na odpoczynek, 

na przeczytanie pasjonującej 

książki, na którą nigdy nie masz 

czasu, na rozmowę albo układanie 

puzzli z dziećmi. Możesz posłuchać 

rytmicznego stukania kropli o parapet. 

Możesz czuć radość. A przecież 

deszcz pada tak samo, to tylko ty inaczej 

na niego patrzysz. 

Tak wiele energii tracimy na złoszczenie 

się na drobiazgi często od nas niezależne, 

jak np. wspomniany już deszcz,


korek na ulicy, zepsuty pilot od telewizora, 

czy też pierwsze zmarszczki 

(albo kolejne). Tak, jakby punktowanie 

kłód pod nogami było naszym 

życiowym celem. A spróbujmy wykorzystać 

nasz czas na poszukiwanie 

plusów, optymizmu, drobnych 

radości. Warto dołożyć wszelkich 

starań, aby uczynić się szczęśliwymi 

ludźmi. Nikt tego za nas nie zrobi. 

Zatem zaczynamy. Bo, jak mówił 

Horace Greely „aby coś zrobić trzeba 

zacząć”. Proponuję pobawić się z samym 

sobą w grę „coś dobrego”. Oto 

kilka pomysłów: 

• Powstrzymaj się od narzekania 

przez dwa (a jak ci dobrze pójdzie 

to przez kolejne dni); potraktuj 

każdą marudną myśl, jak natrętną 

muchę, którą trzeba natychmiast 

przepędzić. Absolutnie nie zastanawiaj 

się nad jej zasadnością, 

nie analizuj – po prostu przez 

te dni narzekanie jest zakazane. 

Jeżeli trudno ci to przychodzi 


postanów, że za te dwa dni zrobisz 

dzień przerwy i ponarzekasz sobie 

za wszystkie czasy. 

• Znajdź trzy cechy twojego wyglądu. 

Stań przed lustrem i popatrz na siebie. 

Nie zastanawiaj się, co możesz 

poprawić, co było kiedyś piękne, 

a już nie jest. Po prostu skup się 

i znajdź to, co teraz jest w tobie 

atrakcyjne i ciekawe. 

• Dostrzegaj codziennie trzy pozytywne 

zachowania domowników, 

szefa, kolegi z pracy (oczywiście 

każdego z osobna) i powtórz w myślach 

każde „odkrycie” dwukrotnie. 

Czasem szukanie może być trudne, 

ale pamiętaj, że takie szczegóły 

jak czyjś uśmiech, czy kanapki 

z dżemem na kolację to też plus. 

Nie skupiaj się na wielkich sprawach, 

nasze życie składa się przecież 

z drobiazgów. 

• Myśl i mów „chcę” zamiast „muszę”, 

„nie chcę” zamiast „nie mogę”. 

Zobaczysz, jak szybko poczujesz się 

ROK XV 

panem swojego życia. Nie musisz 

chodzić do pracy, po prostu chcesz 

mieć wypłatę na koncie. 

To tylko pomysły na początek. Wybierz 

kilka (albo wszystkie) z tych zadań 

i zacznij grać. Nie mów, że spróbujesz, 

powiedz sobie, że zrobisz. 

Od dziś, od zaraz. To działa! A może 

masz swój sposób na swoje szczęście? 

Pielęgnuj go więc i zarażaj innych. 

Najważniejsze to chcieć być szczęśliwym 

i uwierzyć, że to zależy od nas 

samych. A reszta przyjdzie łatwo. 

,,Uważaj na swoje myśli, 

stają się słowami... 

Uważaj na swoje słowa, 

stają się czynami... 

Uważaj na swoje czyny, 

stają się nawykami... 

Uważaj na swoje 28nawyki, 

stają się charakterem... 

Uważaj na swój charakter, 

on staje się Twoim losem.” 

Frank Outlaw 

DZIAŁAĆ NA WYSOKOŚCIACH 


Górniczego S.A. zorganizowała 

kurs podstawowy dla 

ratowników górniczych, kandydatów 

na członków zastępów 

specjalistycznych do prac 

w wyrobiskach pionowych lub 

o dużym nachyleniu. Niektóre 

bowiem kopalnie zgłaszały zapotrzebowanie 

na ratowników 

górniczych o specjalistycznym 

przeszkoleniu wysokościowym. 

Kurs odbył się w dniach 10 do 21 

maja br. w obiektach OSRG w Bytomiu 

i CSRG S.A. oraz w podziemiach 

– a dokładniej w nadsięwłomie w Kopalni 

Zabytkowej Węgla Kamiennego 

„Guido” w Zabrzu. 

W szkoleniu udział wzięło 14 

ratowników górniczych z kopalń 

„Mysłowice-Wesoła” i „Pniówek” 

oraz ratownicy z CSRG S.A. Zajęcia 

PIOTR DZIACKO 

OSRG Bytom 

prowadzili instruktorzy ratownictwa 

wysokościowego z Górskiego 

Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego 

i Centralnej Stacji Ratownictwa 

Górniczego S.A. Uczestnicy 

musieli zapoznać się z nomenklaturą 

używaną przez ratowników 

wysokościowych, opanować budowę 

i posługiwanie się podstawowym 

sprzętem alpinistycznym oraz 

sprzętem specjalistycznym będącym 

na wyposażeniu Specjalistycznej 

Grupy Ratownictwa Wysokościowego 

przy CSRG S.A. 

W trakcie zajęć kursanci ćwiczyli 

różne warianty akcji ratowniczych 

do których scenariusze zostały 

napisane przez instruktorów. Zadania 

do wykonania nie były prostymi, 

a dodając do tego opady deszczu 

28 

Zajęcia w CSRG S.A. /Fot: P. Dziacko/

i panujący chłód, kursanci musieli 

włożyć w ich poprawne wykonanie 

sporo wysiłku i serca. Kurs zakończył 

się egzaminem sprawdzającym. Kandydat 

na ratownika wysokościowego 

musiał się wykazać znajomością takich 

zagadnień jak: rodzaje i budowa 

lin, zasady budowy stanowisk asekuracyjnych 

i ratowniczych, asekuracji 

i autoratowania, pierwszej pomocy 

przedmedycznej oraz wielu innych 

związanych z działaniami na wysokościach 

przy pomocy sprzętu alpinistycznego. 

Egzamin obejmował 

również część praktyczną. Kandydat 

w określonym czasie samodzielnie 

wykonywał zadanie przygotowane 

przez komisję egzaminacyjną. 

Mimo niesprzyjających warunków 

atmosferycznych wszyscy kandydaci 

zaliczyli egzamin z wynikiem dobrym, 

a tym samym zostali ratownikami wysokościowymi. 

Witamy ich w naszych szeregach 

i życzymy powodzenia - co by nie mówić 

– w niełatwej pracy. Do zobaczenia 

na ćwiczeniach i na kursie okresowym 

za 3 lata. 

Aparat typu PSS 7000 

Zajęcia w ZKWK „Guido” w Zabrzu. 

/Fot. M.Rybicki/ 

Zajęcia w OSRG Bytom. /Fot: M. Rybicki/ 

Zajęcia w ZKWK „Guido”. 

/Fot. M.Rybicki/ 

Zajęcia w „Guido”. /Fot: M. Rybicki/ 

Zajęcia z trójnogiem. /Fot: M. Rybicki/ 

Kursanci podczas zajęć. /Fot: M. Rybicki/ 

Kursanci po zajęciach w „Guido”. /Fot: M. Rybicki/

Centralna Stacja 

Ratownictwa 

Górniczego S.A. 

ul. Chorzowska 25 

41 – 902 Bytom 

tel. 32 282 – 25 – 25 

fax 32 282 – 26 – 81 

e–mail: 

info@csrg.bytom.pl 

http://www.csrg.bytom.pl

Ratownictwo GÃ³rnicze 2010_3.indd - Centralna Stacja Ratownictwa ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?