Głos Nowin kwiecień 2012 - UrzÄ d Gminy Sitkówka-Nowiny

Zapomniana metropolia
wędrówki dalekie i bliskie
fot. Ryszard Biskup
Najchętniej błądzą w te strony miłośnicy koni. Niekoniecznie rumaków pod siodło,
ale na pewno amatorzy silnych jak byki perszeronów. Z całej Europy przybywają
też do świętokrzyskiego Bodzentyna handlarze skupując poczciwe siwki
i kasztanki, które nadają się niestety już tylko pod nóż.
Ten ostatni pretekst odwiedzenia osady nad leniwą
rzeczką Psarką budzi zrozumiały niepokój
i protesty zagorzałych miłośników hippiki, którzy
z podziwu godną regularnością organizują
na miejscowym targowisku pikiety i akcje protestacyjne.
Przyglądają się tym manifestacjom
spode łba i spod daszków wyszmelcowanych
kaszkietów świętokrzyskie chłopy, które mają
swoją fi lozofi ę i wiedzą jedno: jak jest kupiec
i pieniądz na towar, to nawet kunia idzie sprzedać
i niechta się dali dzieje co ma się dziać...
Ach Bodzentyn, ach co to była za metropolia!
Z kartami historii i datami zapisanymi wielkimi
literami sławy i chwały. Miasto założył sam
biskup świętobliwy Bodzanta Jankowski, od
nazwiska swego nadając osadzie nazwę. Iżby
stała się pierwszym, najważniejszym ośrodkiem
administracyjnym i handlowym w kościelnym,
średniowiecznym państwie ulokowanym
w widłach Nidy, Pilicy i Wisły.
Tutaj miały się odbywać spotkania możnowładców,
tutaj ludzie, którzy dochodzili sprawiedliwości
mogli się stawić przed (być może) nierychliwym,
ale z pewnością sprawiedliwym kościelnym
sądem. Boże mój, co to było za miasto
w tamtych zamierzchłych czasach! Twierdza
opasana wyniosłymi murami obronnymi,
gród z rynkiem, mieszczańskimi kamienicami
i rezydencją. Tak, oczywiście nie zabrakło
tutaj, sławnego rychło w całej Polszcze, zamku
biskupów krakowskich, w którym to chętnie
zatrzymywali się na huczne uczty polujący
w świętokrzyskiej kniei koronowani władcy,
książęta i goście krakowskiej, biskupiej stolicy.
Sam założyciel miasta, dzisiaj może zapomniany,
jest bohaterem obyczajowego skandalu,
który wstrząsnął podwalinami Polski
piastowskiej. To ten sam biskup, który popadł
w ostry konfl ikt z samym monarchą, królem
Kazimierzem Wielkim. Jak bywa, poszło o kobietę
i to nie jedną, ale cały fraucymer. Już
śpieszę uspokoić, że miłośnikiem wdzięków
płci rzekomo słabszej, ale na pewno piękniejszej,
nie był duchowny tylko król.
Chuć koronowanego pomazańca nie przypadła
absolutnie do gustu księciu kościoła. Publicznie
fot. Ryszard Biskup
przeto upominał Kazimierza, aby ustatkował
się i powstrzymał nieprzystojny władcy temperament.
Król puścił mimo uszu biskupie połajanki,
a kapelana księdza Baryczkę, który osobiście
stanął przed majestatem ze stosownym
upomnieniem, nakazał wsadzić do worka i utopić
gdzieś w Wiśle pod Wawelem. Śmierć księdza
tak rozsierdziła Bodzantę, że biskup obłożył
naszego władcę anatemą. Kościelna klątwa
była w średniowieczu okrutną bronią, przerażony
król posłał więc do samego Rzymu swoich
posłów z pokorną prośbą o kasację kary jaka
go spotkała. Papież klątwę, owszem zdjął, ale
pod warunkiem, że król wystawi kilkanaście
ekspiacyjnych kościołów. I stanęły do dzisiaj
istniejące, wzbudzające podziw miłośników architektury,
gotyckie świątynie w Wiślicy, Stopnicy,
Niepołomicach, Chęcinach...
Do Bodzentyna przybywali z misjami posłańcy
z całej Europy. Bywał tutaj sam Władysław
Jagiełło przed wojenną rozprawą z Krzyżakami,
gościli zresztą wszyscy Jagiellonowie
i połowa królów elekcyjnych z ostatnim
monarchą, nieszczęsnym Stanisławem Augustem.
Wszystko obróciło się w perzynę i proch
wkrótce po tej ostatniej wizycie. Nad Polską
zgromadziły się czarne chmury i kraj na
trzy części rozdrapali silniejsi sąsiedzi. Miasto
straciło nie tylko znaczenie i rangę. Sami
mieszkańcy cegła po cegle i kamień po kamieniu,
rozkradli obronne mury, rozebrali prawie
do imentu pyszny pałac. Kamienie z obwarowań,
marmurowe posadzki, bogate wyposażenie
pierwszej kiedyś w Polsce rezydencji można
jeszcze dzisiaj, bez trudu odnaleźć w domach
współczesnych mieszkańców osady...
Mimo wszystko, mimo tej bezprzykładnej w historii
naszego kraju zbiorowej dewastacji – zamek
biskupów popadł przecież w totalną ruinę
nie w wyniku wojen, lecz kataklizmu sprokurowanego
przez samych obywateli - warto przy-
jechać do Bodzentyna.
Nie tylko w celu
niezwykłego spaceru
przez dwa rynki
i średniowieczne,
wybrukowane kocimi
łbami zaułki.
Magnesem, który przyciąga w to miejsce jest
niewątpliwie kolegiata ufundowana przez
Zbigniewa Oleśnickiego. Kościół kryje w sobie
skarby i klejnoty zapierające dech w piersiach.
Najważniejszy z nich ołtarz główny. Coś
niesamowitego, perła polskiej snycerki i europejskiego
(tak!) malarstwa.
Ołtarz główny w Bodzentynie ufundowany był
pierwotnie do katedry na Wawelu. To miejsce,
przed którym koronowano polskich władców.
Do czasu, aż w XVII wieku biskup Piotr Tomicki
raczył zauważyć despekt na malowidle wykonanym
dwieście lat wcześniej przez włoskiego
mistrza Petrusa Venetto. Otóż malarz przedstawił
wiernie wydarzenia na Golgocie. Ukrzyżowanego
Chrystusa, rzymski wojak dręczy kłując
bok Zbawiciela włócznią. Rzymianin siedzi na
koniu, a rumak zwrócony jest do patrzących na
obraz tyłem. Duchowny, który to osobiście zauważył,
miał krzyknąć ze zgrozą, że co jak co,
ale do końskiego zadu to on modlić się nie zamierza
i nakazał wielki obraz, a z nim całe dzieło
wyrzucić precz z Krakowa do Bodzentyna...
I ołtarz stoi do dzisiaj w miejscowej kolegiacie,
w której bywał na modlitwach nie tylko młodziutki
Stefan Żeromski z pobliskich, dzierżawionych
przez oćców Ciekot, ale także wędrujący
tędy do klasztoru na Łysej Górze Cyprian Kamil
Norwid, czy najsławniejszych z tutejszych
rodaków zapomniany malarz Józef Szermentowski
i tylu jeszcze innych mniej i bardziej znanych
Ryszard Biskup
WĘDRUJ Z NAMI!
W poprzednim numerze Głosu Nowin rozpoczęliśmy
nowy cykl Ryszarda Biskupa pt.
„Wędrówki dalekie i bliskie”. Chcemy prezentować
Państwu, a czasem może tylko
odkurzyć i polecić do odwiedzenia ciekawe
miejsca w naszym regionie. Zachęcamy do
lektury i…podróżowania.
Głos Nowin, kwiecień 2012
15