Udane prywatyzacje Media o wÅasnoÅci prywatnej - Ministerstwo ...

Udane prywatyzacje 

Media o własności prywatnej

SPIS TREŚCI 

Prywatne czy państwowe? 

Państwowe jest polityczne – Newsweek Polska 2 

Młodzi nie chcą państwa w firmach 

– wywiad z Pawłem Ciackiem, Millward Brown SMG/KRC – Polska The Times 4 

Prywatny lepiej kontroluje – wywiad z Grażyną Kopińską, Fundacja Batorego – Przekrój 6 

Dobre praktyki prywatyzacyjne 

40 milionów złotych od inwestora odmieniło sanatoria w Nałęczowie – Polska The Times 8 

Piwo wasze w gardła nasze – Polityka 10 

Od Wrozametu do FagorMastercook – Puls Biznesu 13 

Bardzo twarda czekolada – Newsweek 16 

Przejęcie bez poślizgu – Parkiet 18 

Prywatny Kwidzyn prosperuje – Dziennik Gazeta Prawna 20 

Fortuna Kołem się toczy – Przekrój 22 

Oblicza własności prywatnej 

Domiar na prywaciarza – Newsweek Polska 24 

Własność – rzecz święta – Tygodnik Powszechny 26 

Prywatny akcjonariat giełdy – Parkiet 30 

Dylemat Europy – Wprost 32 

Udane prywatyzacje. Media o własności prywatnej

Prywatne 

czy państwowe?

Państwowe jest 

polityczne 

Przeciwnicy prywatyzacji uważają, że sprzedaż majątku 

narodowego to nieodwracalna strata. Warto się jednak zastanowić, 

czy zaniechanie prywatyzowania nie oznacza znacznie wyższych 

kosztów 

W Polsce na prywatyzacji znają się właściwie wszyscy: 

politycy, dziennikarze, urzędnicy, a nawet sprzedawcy 

na bazarach. Krzyczą głośno, że państwowe spółki to 

prawdziwe diamenty, a urzędnicy którzy je sprzedają, 

to aferzyści i złodzieje. Jednak ostatnie lata, kiedy prywatyzacja 

została wstrzymana, dowiodły, że koszty jej 

zaniechania mogą być bardzo bolesne. 

Pod kontrolą państwa jest w Polsce wciąż ponad tysiąc firm 

Część procesów prywatyzacyjnych wstrzymano ze 

względów proceduralnych, część zaś dlatego, że nie 

podobał sie inwestor albo proponowana przez niego 

kwota była zbyt niska. W grę wchodziły też względy 

polityczne: rządzący chcieli kontrolować spółki, obsadzając 

je swoimi ludźmi. Z raportów NIK wynika, że tylko 

na zaniechaniu sprzedaży EC Dolna Odra oraz elektrociepłowni 

w Tychach, Zabrzu, Bytomiu i Nowej Sarzynie 

Skarb Państwa stracił ponad 2 mld zł potencjalnych 

wpływów. Straciły także firmy, które weszły w kryzys 

z przerostami zatrudnienia, wysokimi kosztami produkcji 

i niezrealizowanymi inwestycjami, na które zabrakło 

pieniędzy. 

Większość państwowych molochów wymaga restrukturyzacji 

i ogromnego dofinansowania. – W tej chwili 

nawet najsilniejsze gospodarki na świecie nie są w stanie 

pomóc każdej państwowej firmie, która tego potrzebuje 

– tłumaczy Minister Skarbu Państwa Aleksander Grad. 

– Pomoc państwa rozumiem jako znalezienie inwestorów, 

którzy nie tylko będą w stanie zapewnić płynność 

finansową, ale przede wszystkim rozwinąć spółki, dać 

im niezbędne know-how, aby mogły swobodnie podjąć 

konkurencję na rynku – dodaje. 

Tylko w modernizację elektrowni i sieci dystrybucyjnych 

trzeba włożyć około 60 mld zł, a w polskie kopalnie 

– 20 mld zł. Takich kwot firmy same nie zarobią. 

Potrzebny jest inwestor albo za budowę nowych elektrowni 

będziemy musieli zapłacić z naszych podatków. 

Za część już zapłaciliśmy. Tylko na dokapitalizowanie 

Kompanii Węglowej z budżetu państwa poszło 

w ostatniej dekadzie 3 mld zł. Kilkaset milionów kosztowało 

też dofinansowanie LOT czy nierentownych 

połączeń PKP. A to tylko kropla w morzu potrzeb państwowych 

spółek. 

Za wstrzymanie prywatyzacji drogo zapłacili pracownicy 

zakładów samochodowych Jelcz, Przędzalni 

Merinotex czy Śląskich Zakładów Przemysłu Cukierniczego 

Hanka. Firmy te nie poradziły sobie z kryzysem 

i upadły, zanim przejął je inwestor. Upadł także Polmos 

Toruń, producent m.in. śliwowicy polskiej, Copernicusa 


czy wódki Bałtyckiej. Szukanie inwestora rozpoczęło się 

jeszcze w 2002 roku, ale żadna z ofert nie była korzystna. 

Prywatyzacja, choć zwiększa szanse firm na rozwój i poprawia 

efektywność całej gospodarki, ma także wady. 

Nie zawsze decyzje prywatyzacyjne okazują się trafne, 

a prywatny właściciel też potrafi doprowadzić zakład do 

bankructwa. Błędy i problemy błyskawicznie wykorzystują 

oponenci polityczni, którzy niemal z każdej transakcji 

robili wielką aferę prywatyzacyjną. Tak było z PZU, 

bankami i cementowniami. Pod pręgierzem 

opinii publicznej i aparatu 

śledczego znaleźli się m.in. Emil Wąsacz, 

Wiesław Kaczmarek czy Andrzej Chronowski, 

choć niczego im nie udowodniono. 

– W jednym z felietonów przeczytałem, 

że stanowisko Ministra Skarbu 

powinno być zakwalifikowane do najniebezpieczniejszych 

zawodów świata. 

Zdaję sobie sprawę, że trudne decyzje, 

których pozytywne efekty będą widoczne dopiero za lata, 

mogą być krytykowane już następnego dnia, o ile zmieni 

się rząd – mówi Minister Grad. 

Inspekcja NIK także nie doszukała się nieprawidłowości 

w transakcjach zawartych w ostatnich latach. Akcje 

23 proc. spółek, które zbadała Najwyższa Izba Kontroli, 

sprzedano po cenach równych ich wartości księgowej, 

a dla 60 proc. uzyskano ceny powyżej tej wartości. 

– Trudniej prywatyzować w kryzysie. Dlatego kładę 

nacisk na otwartość Ministerstwa wobec inwestorów. 

Odróżniam jednak odwagę od głupoty – jeśli cena jest za 

niska, nie sprzedajemy spółki – zapewnia Minister Grad. 

Jednak szum wokół prywatyzacji sprawia, że w badaniach 

CBOS ponad 60 proc. respondentów stwierdziło, 

iż sprzedaż majątku państwowego odbywa się z naruszeniem 

prawa. 

Najczęściej kojarzymy ją z likwidacją miejsc pracy, bezrobociem 

i korupcją. Nie oznacza to jednak, że nie 

widzimy jej zalet: ponad połowa ankietowanych uznała, 

że prywatyzacja była potrzebna i że bez niej nie można 

byłoby zbudować sprawnie funkcjonującej gospodarki 

rynkowej. A powrotu do reguł socjalistycznych już sobie 

nawet nie wyobrażamy – przecież większość tego, co 

kupujemy, wyprodukowały firmy prywatne. 

Mimo to udział sektora państwowego w polskiej gospodarce 

pozostaje wciąż znacznie większy niż w zachodnich 

krajach Unii Europejskiej. Do dziś sprywatyzowano 

ok. 70 proc. przedsiębiorstw państwowych, ale 

w dalszym ciągu 1,1 tys. firm kontrolowanych jest przez 

państwo. Tak dzieje się przede wszystkim w górnictwie, 

energetyce, transporcie, sektorze paliwowym. Najwięksi 

gracze giełdowi: KGHM, Orlen, Lotos, PGNiG czy PKO BP, 

to spółki kontrolowane przez rząd. Obecnie udział 

Prywatyzacja zwiększa 

szanse firm na rozwój 

oraz poprawia 

efektywność całej 

gospodarki rynkowej 

sektora publicznego w tworzeniu PKB wynosi u nas 

23 proc., podczas gdy w Szwecji 13 proc., we Francji 

11,8 proc., a w Niemczech 10,9 proc. 

Rząd Donalda Tuska zapowiedział przyspieszenie prywatyzacji. 

W ciągu trzech lat do państwowej kasy ze 

sprzedaży 800 spółek ma wpłynąć 25-30 mld zł. Pierwsze 

pod młotek pójdą firmy z sektora energetycznego, chemicznego 

i farmaceutycznego. – Obecny rok jest bardzo 

ważny, bo jest to rok starcia z efektami kryzysu, a mimo 

to przychody od stycznia sięgnęły już 

4,1 mld zł, co jest najlepszym wynikiem 

od czterech lat – mówi Minister Aleksander 

Grad i dodaje: – Sprzedając 

pakiet akcji Pekao SA, w ciągu jednego 

dnia zarobiliśmy ponad miliard złotych, 

a debiut giełdowy kopalni LW Bogdanka 

był po PGNiG i Enei największą ofertą 

spółki Skarbu Państwa przeznaczoną 

na giełdę. 

Prywatyzacja zwiększa szanse firm na rozwój oraz 

poprawia efektywność całej gospodarki rynkowej. 

Niemniej decyzja co do prywatyzacji budzi duże emocje, 

bo oprócz ekonomistów, którzy tak jak Leszek Balcerowicz 

twierdzą, że prywatyzować trzeba i to jak najszybciej, 

nie brakuje krytyków. Ich zdaniem sprzedaż majątku 

w czasie kryzysu jest błędem. Ale jeśli nie teraz, to kiedy? 

Autor: Ewa Kowalska 

Newsweek Polska, 25 października 2009 roku 

Państwo kontroluje przede wszystkim takie branże jak: 

energetyka, hutnictwo, górnictwo, transport, czy sektor paliwowy 

3

Młodzi nie chcą 

państwa w firmach 

Prywatyzując zaniedbano promocję – mówi Joannie 

Pieńczykowskiej Paweł Ciacek z Millward Brown SMG/KRC 

Obecnie tylko 30 proc. Polaków jest przekonanych, 

że prywatyzacja jest dla polskiej gospodarki 

korzystna, zaś negatywne skutki widzi co piąty 

badany. A tymczasem na początku transformacji 

ustrojowej pozytywnie nastawione było wg CBOS aż 

43 proc. społeczeństwa, a tylko 8 proc. było przeciwnego 

zdania. Dlaczego postawy Polaków wobec prywatyzacji 

są tak bardzo chwiejne? 

Na fali euforii, jaka towarzyszyła wyzwoleniu się spod 

panowania PRL-u poparcie dla prywatyzacji było duże 

i przez pewien czas nawet rosło. W pierwszym okresie, 

w okresie wprowadzania planu Balcerowicza, prywatyzacja 

była bowiem kluczowym elementem reform, 

jednym z haseł, z którym utożsamialiśmy wszelkie 

zmiany. Stosunek do prywatyzacji był miernikiem 

postawy wobec pozostałych reform. Zwolennicy prywatyzacji 

byli jednocześnie zwolennikami reform Balcerowicza, 

przeciwnikami byli zaś ci, którzy nie popierali tych 

zmian, bądź uważali, że nie będą one dla nich korzystne. 

Dla ludzi wówczas fakt, że zakład państwowy zmieni 

właściciela, dawał nadzieję na realne zmiany. Na to, że 

coś może się wreszcie poprawić. Z czasem te postawy 

ewaluowały. Generalnie można jednak zauważyć podstawową 

zasadę: ci, którzy zyskiwali dzięki reformom 

realnie – zasilali szeregi zwolenników prywatyzacji, ci, 

którzy tracili albo nie odnieśli spodziewanych korzyści 

– stawali się przeciwnikami. 

Dlaczego prywatyzacja kojarzy nam się – jak pokazują 

ostatnie badania CBOS – głównie z wyprzedażą 

majątku narodowego (41 proc.), z nieprawidłościami, 

złodziejstwem i korupcją (35 proc.), a dopiero 

później – z gospodarką wolnorynkową (34 proc.), 

napływem kapitału zagranicznego (28 proc.)? 

To wypadkowa bardzo wielu czynników. Jak pamiętamy, 

w mediach temat prywatyzacji pojawiał się najczęściej 

przy okazji afer – czy to z udziałem nieuczciwych inwestorów, 

albo też przepychanek między państwowym 

właścicielem a prywatnymi inwestorami. Nie bez 

znaczenia była sprawa nie najlepiej przeprowadzonej 

sprzedaży przez skarb państwa udziałów w PZU. 

Z drugiej strony rzadko kiedy przypadki, kiedy prywatyzacja 

zakończyła się sukcesem były nagłaśniane – może 

dlatego, że takie tematy w mediach uchodzą za nudne. 

Prywatyzacja jest często pokazywana w kategoriach 

przejmowania majątku przez kogoś. Najczęściej w społeczeństwie 

kojarzona z przejęciem kapitału zagranicznego. 

Tutaj pojawia się pewien paradoks: przeciętny 

Kowalski ma odczucia ambiwalentne – z jednej strony 

uważa, że kapitał zagraniczny, który wnosi know-how, 

wiedzę, pieniądze – jest korzystny dla rozwoju naszej 

gospodarki, z drugiej strony – pojawiają się w jego 

myślach hasła o wyprzedaży majątku narodowego. 

Ale to nie jedyny paradoks w stereotypowym sposobie 

myślenia? 

Myślenie o prywatyzacji jest dwoiste także w wielu innych 

kwestiach: z jednej strony Kowalski zgadza się, że zarządzanie 

przez państwo jest nieefektywne, że publiczne 

firmy są słabsze niż prywatne. A jednak z drugiej strony 

– ma poczucie, że państwowa firma zapewnia socjalne 

bezpieczeństwo, które sobie ceni. Kowalski myśli o niej 

jako o oazie, w której wprawdzie gorzej zarobi i mniej 

będzie miał możliwości rozwoju, ale nikt go „nie ruszy”. 

Czyli: nie popieramy prywatyzacji, bo się jej boimy? 

Między innymi właśnie dlatego. Pojawia się lęk przed 

zmianami, przed zmianą reguł. Z jednej strony widzimy, 

że kapitał prywatny lepiej sobie radzi, że w firmie opartej 


Paweł Ciacek, 

dyrektor ds. badań Millward Brown SMG/KRC: 

Beneficjenci przemian gospodarczych, 

dołączają do grona zwolenników prywatyzacji 

Fot. Marcin Obara 

na gospodarce wolnorynkowej można więcej zarobić, 

ale z drugiej strony – mamy świadomość, że odbija się 

to pewnym kosztem: ktoś traci pracę, ktoś musi dłużej 

pracować. 

Kogo zatem winić za to, że Polacy są tak niezdecydowani 

w kwestii prywatyzacji? 

Myślę, że błędów w tym zakresie nie ustrzegły się niemal 

wszystkie ekipy rządzące. Grzechem pierwszych rządów 

było to, że nie zadbały o odpowiedni PR wokół prywatyzacji 

– nie chodzi tu o propagandę, ale o odpowiednie 

wyjaśnienie korzyści, jakie niesie z sobą prywatyzacja, 

pokazanie jej zalet. To była cecha pierwszych rządów 

po 1989 r.: skupiły się na bieżącej pracy, a nie na tym, 

by przekonać społeczeństwo do tego, co jest robione 

i dlaczego. Grzech zaniechania popełniły też inne ekipy. 

Kiedy temat wzbudzał kontrowersje – politycy wychodzili 

z założenia, że nie ma jak o tym mówić. I nie mówili. 

Kolejne ekipy starały się temat zamiatać pod dywan... 

A Kowalski został zostawiony sam sobie? 

Oceniał prywatyzację przez pryzmat tego, co widział 

u siebie, przez pryzmat własnych doświadczeń. Kiedy 

obserwował, jak jedyny zakład pracy, powiedzmy 

w Piotrkowie Trybunalskim, który był prywatyzowany, 

zwalnia jego sąsiada – wyrabiał sobie opinię, że prywatyzacja 

nie przynosi korzyści. Informacje, że ktoś 

został zwolniony, że coś przebiegło nie tak – rozchodziły 

się szybciej niż dobre wieści. Nie było komunikatu na 

poziomie ogólnym – o korzyściach w szerszym horyzoncie 

czasowym, korzyściach dla ogółu społeczeństwa. 

A niestety, ludzie mają słabą wyobraźnię ekonomiczną, 

potrzebują wyjaśnienia pewnych zjawisk. 

Kto zatem najbardziej boi się prywatyzacji? 

Poparcie dla prywatyzacji i sposób patrzenia na nią ściśle 

związane są z pozycją społeczną respondentów. Mamy 

tutaj tradycyjny podział na Polskę A i B. Z badań wynika, 

że najbardziej boją się prywatyzacji osoby z niższym wykształceniem, 

niższymi dochodami. Poparcie dla prywatyzacji 

rośnie wraz z wykształceniem, dochodem gospodarstwa 

domowego i pozycją zawodową. Pozytywnie 

wypowiadają się o nich przede wszystkim osoby 

najlepiej wykształcone, zwłaszcza kadra kierownicza 

i specjaliści z wyższym wykształceniem. Gospodarcze 

korzyści płynące z prywatyzacji częściej niż inni dostrzegają 

również prywatni przedsiębiorcy, mieszkańcy 

największych miejscowości oraz osoby deklarujące 

prawicowe poglądy polityczne. 

Generalnie zasada jest taka: ci, którzy są beneficjentami 

przemian – dołączają do grona zwolenników. Ci, którzy 

nie „załapali się” – są przeciwni. 

Z badań wynika, że młodsze pokolenie podchodzi do 

prywatyzacji z wiekszym optymizmem niż starsze. 

Z czego to wynika? 

Najmłodsze pokolenie jest już nieco inne, wychowane 

w nowych czasach. Dominujące jest wśród młodych 

ludzi przekonanie, że prywatne jest faktycznie lepsze 

niż państwowe. Stereotypowe myślenie, że lepsza 

państwowa posadka za mniejsze pieniądze jest uważana 

za archaizm. Młode pokolenie woli pracować w prywatnych 

firmach, w których wynagrodzenia są wyższe. 

Ostatnio znów sytuacja ulega poprawie: od 2003 r. 

liczba zwolenników rośnie. Ale to chyba nie efekt 

tego, że ktoś nas zaczał przekonywać do prywatyzacji? 

To efekt poprawiającej się sytuacji gospodarczej: ostatnie 

lata, nie licząc gorszego obecnego roku, to okres dobrej 

koniunktury w gospodarce, a więc dobrego samopoczucia 

coraz szerszych kręgów społeczeństwa, którym żyje 

się coraz lepiej. Coraz więcej osób korzysta z owoców 

reform, więc i zwolenników prywatyzacji przybywa. 

Autor: Joanna Pieńczykowska 

Polska The Times, 5 listopada 2009 roku 

5

Prywatny lepiej kontroluje 

Gdy gospodarka miesza się z polityką, a kwestie własności są rozmyte, tworzy się grunt 

niezwykle podatny na korupcję – mówi „Przekrojowi” Grażyna Kopińska, 

szefowa programu „Przeciw korupcji” Fundacji Batorego 

Państwowe jest bardziej podatne na korupcję? 

Dlaczego pan tak sądzi? 

Brak właściciela, jasno zdefiniowanej odpowiedzialności, 

polityczne naciski... 

Tak, to wszystko prawda. Generalnie prywatne jest zazwyczaj 

lepiej zarządzane niż państwowe. Zwłaszcza że 

w zarządzaniu firmami państwowymi pojawia się wiele 

czynników natury niekoniecznie czysto gospodarczej. 

Dlaczego? 

W wielkich firmach państwowych od kilkunastu lat trwa 

nieprzerwana karuzela stanowisk. Posady w zarządach 

i radach nadzorczych są bardzo atrakcyjne, dają prestiż, 

stosunkowo wysokie pensje i wiele innych przywilejów. 

Nabór często nie jest merytoryczny. A nominaci komuś 

swoje stanowiska zawdzięczają... 

I co? Spłacają długi, przyznając kontrakty? 

To nie zawsze jest aż tak proste. Jedno jest pewne: nominat, 

trafiając do państwowej firmy, dostaje stosunkowo 

wysokie, jak na jego możliwości, apanaże oraz często 

gwarancję dużych pieniędzy w formie odprawy, gdy jego 

przygoda z zarządzaniem państwowym majątkiem się 

skończy. 

Jest więc bardziej podatny na naciski? 

Może być. Upolitycznione kierownictwo spółki państwowej 

to większe prawdopodobieństwo nacisków na 

ewentualną komisję przetargową czy osobę decydującą 

o wydaniu publicznych pieniędzy. Od patronów takiego 

nominata czy ich biznesowych przyjaciół zawsze może 

pojawić się... 

Żądanie? 

Nie, sugestia... Że akurat ten podwykonawca jest lepszy, 

tańszy. 

W firmie prywatnej to się nie zdarzy? 

Oczywiście, może się zdarzyć, ale wielka firma państwowa 

to środowisko najbardziej sprzyjające takim nieprawidłowościom. 

Decydują o tym: raz – kwestia upolitycznienia 

obsady stanowisk i różnych zobowiązań, dwa 

– odległość od właściciela. Gdy ten jest jasno zdefiniowany, 

najlepiej sam dogląda spółki i szansa na korupcyjne 

zachowania jest mniejsza. 

Czy ogromne pieniądze przekazywane w wielkich 

firmach – takich jak choćby KGHM – związkom zawodowym 

to też nie jest swego rodzaju forma korupcji? 

Łapówki za święty spokój? 

Oczywiście, to patologia. Jest nią kupowanie przychylności 

związków za posady i wiążące się z nimi pieniądze. 

Taki mechanizm od lat obserwujemy właśnie na przykład 

w KGHM. A upolitycznienie całej sytuacji widać wyraźnie, 

gdy w kraju zmienia się władza. Górą są zawsze akurat 

te związki, które sympatyzują z rządzącymi. W prywatnej 

firmie praktycznie brak miejsca na tego rodzaju chore 

mechanizmy. Trudno się dziwić, że w wielu podobnych 

sytuacjach związki za wszelką cenę chcą zablokować 

prywatyzację. 

A może rozwiązaniem są akcje pracownicze rozdawane 

lub tanio sprzedawane załodze podczas prywatyzacji? 

Przywiązują ludzi do zakładu, zwiększają poziom identyfikacji, 

przekonują, że prywatyzacja ma sens. 

To zależy. Jeśli program wymyślony jest sensownie, pracownicy 

nie mogą od ręki pozbywać się akcji, to jest 

szansa na to, że poczują się współwłaścicielami. Ktoś 

taki automatycznie zaczyna bardziej dbać o dobro 

przedsiębiorstwa, czuje się współodpowiedzialny, a więc 

i mniej podatny na zachowania korupcyjne. Ale jeśli to 

tylko zapłata za zgodę na prywatyzację, obawiam się, że 

pozytywny wpływ akcji pracowniczych może być praktycznie 

żaden. 

Czy pani zdaniem korupcja w firmach państwowych 

jest w jakiś sposób bardziej naganna, bardziej 

szkodliwa niż w firmach prywatnych? 

Tak, korupcja przy majątku publicznym jest dużo 

gorsza. Oczywiście, zgodnie z literą prawa korupcja 

to korupcja, czyli przestępstwo ścigane przez organy 

państwa. Ale jednak ktoś, kto dopuszcza się korupcji na 

mieniu państwowym, wyrządza szkodę przynajmniej na 

dwóch poziomach: narusza prawo, ale też w pewnym 

sensie okrada nas wszystkich, podatników. Dlatego też 

Trybunał Konstytucyjny dokonał rozróżnienia i stwierdził, 

że korupcję w firmie państwowej należy ścigać 

zawsze, zaś w firmie prywatnej wtedy, gdy „czyn jest 

szkodliwy społecznie”. 

Czyli państwowe musi być pilnowane bardziej? 

Tak, bo to nasze, wspólne. A bez prywatnego, konkretnego 

właściciela kontrola wewnętrzna jest po prostu za słaba. 

Autor: Paweł Moskalewicz 

Przekrój, 1 grudnia 2009 roku 


Dobre praktyki 

prywatyzacyjne 

7

40 milionów złotych od inwestora 

odmieniło sanatoria w Nałęczowie 

Na prywatyzacji uzdrowiska w Nałęczowie zyskali wszyscy: 

kuracjusze i mieszkańcy miasta – pisze Tomasz Ł. Rożek 

Bolesław Prus pisał w „Kurierze Warszawskim” w 1885 r.: 

„W takim Nałęczowie widywałem ludzi chorych na 

płuca, żołądek, nerwy, tak – że o własnych siłach chodzić 

nie mogli. No i mimo to tamtejszy kumys, hydroterapia 

i powietrze stawiały ich na nogi, jeżeli nie w pierwszym, 

to w drugim roku; naturalnie, gdy choroba nie weszła 

w fazę nieuleczalną, na którą pomaga tylko jeden 

gatunek wody – styksowa...” 

Tak oto jeden z najsłynniejszych polskich 

pisarzy opisywał początki działalności 

pięknie położonego uzdrowiska 

w połowie drogi między Lublinem a Kazimierzem 

Dolnym. Prus był wiernym 

fanem Nałęczowa, podobnie jak później 

inni literaci – Henryk Sienkiewicz, Stefan 

Żeromski, czy Ewa Szelburg-Zarembina. 

Bo Nałęczów, szczególnie po odkryciu 

w miejscowym parku źródeł leczniczych 

wód mineralnych zaczął przyciągać jak magnes kuracjuszy 

i złaknionych wypoczynku letników, którzy nie tyle 

chcieli się podleczyć, ile spędzić wolny czas z dala od 

miejskiego zgiełku Warszawy, czy Lublina. 

Lecznicze wody nieraz ratowały skórę szefom uzdrowiska, 

którzy czasem nie mieli pieniędzy i pomysłów na 

dalsze funkcjonowanie firmy. Na początku lat 90-tych 

ówczesne kierownictwo państwowego przedsiębiorstwa 

„Uzdrowiska Nałęczów” postanowiło wydzielić 

spółkę – córkę, która zajęła się wyłącznie produkcją 

wody mineralnej. Uzdrowisko miało udziały w spółce, 

a ponieważ woda zawsze nieźle się sprzedawała, to i cały 

sanatoryjny interes jakoś się kręcił. Choć z trudem. 

– Na początku lat 90-tych pościel zmieniana była raz na 

turnus, był przydział papieru toaletowego, pokoje nie 

miały łazienek i toalet. I w dodatku narzucono z góry 

normy zatrudnienia – tylko palaczy było trzydziestu pięciu. 

Gdyby nie sprzedaż wody, uzdrowisko miałoby kłopoty 

z utrzymaniem się na powierzchni – opowiada Wojciech 

Gucma, od 1996 r. prezes państwowego uzdrowiska, 

a potem sprywatyzowanego Zakładu Leczniczego Uzdrowisko 

Nałęczów S.A. 

Uzdrowisko Nałęczów 

zatrudnia 460 

pracowników i osiąga 

ponad 1 mln zł zysku 

w ciągu roku 

Ówcześni szefowie uzdrowiska robili, co mogli, by unowocześnić 

jego działalność. Zastąpili kotłownie węglowe 

kotłowniami na gaz, odremontowali niszczejący gmach 

„Starych Łazienek”, jednego z czołowych budynków 

kompleksu uzdrowiskowego i ułożyli nowe wodociągi. 

Ale pieniędzy, które uzbierali, nie starczyło na gruntowne, 

rewolucyjne inwestycje. Musieli pomyśleć o trwałym 

rozwiązaniu. 

– Sprzedaż firmy była jedynym rozsądnym 

wyjściem. W 1999 r. uzdrowisko 

zostało skomercjalizowane, staliśmy się 

jednoosobową spółką Skarbu Państwa. 

To był pierwszy i naturalny krok do prywatyzacji 

– mówi dziś Wojciech Gucma. 

I pierwsza prywatyzacja polskiego 

uzdrowiska. 22 sierpnia 2001 r. Zakład 

Leczniczy, położony na siedmiu hektarach 

wśrod malowniczego parku kupiła holenderska 

spółka East Springs International NV z siedzibą w Amsterdamie. 

Państwo sprzedało Holendrom 85 proc. udziałów 

w spółce za 38,8 mln zł, resztę objęli pracownicy. Uzdrowisko 

zrezygnowało z udziałów w spółce, produkującej 

wodę mineralną, w zamian za to nowy inwestor zobowiązał 

się do wyłożenia na wszelkie inwestycje – remonty 

i budowę nowych gmachów nie mniej, niż 30 mln zł 

w latach 2002-2004. Zapewnił też, że nie zredukuje zatrudnienia 

poniżej 441 etatów do stycznia 2005 r. 

– Znalezienie inwestora to nie było proste zadanie. Nie 

rzuciło się nagle tysiąc chętnych do kupienia uzdrowiska. 

Trzeba było mieć pomysł na dalsze funkcjonowanie 

firmy, na jej dynamiczny rozwój – opowiada Gucma. 

Holendrzy dostali dokument strategiczny, w którym 

władze uzdrowiska przedstawiły klarownie swoją wizję: 

sanatorium będzie się rozwijało w oparciu o współpracę 

z Narodowym Funduszem Zdrowia, powstanie 

też SPA i specjalistyczne ośrodki medyczne, nastawione 

na poważne leczenie, a nie sanatoryjną kurację, czy 

odnowę biologiczną. 


Okazało się, że współdziałanie tych trzech elementów 

zadziałało. Zakład Leczniczy Uzdrowisko Nałęczów 

podpisał kontrakt z NFZ na świadczenie usług sanatoryjnych, 

a nowopowstałe gmachy – Atrium i Termy 

Pałacowe wykorzystano m.in. na SPA. Ściągnięto też 

do Nałęczowa lekarzy specjalistów – powstał ośrodek 

chirurgii oka prof. Zbigniewa Zagórskiego, ośrodek 

kardiologii inwazyjnej „Ikardia” oraz ośrodek leczenia 

ortopedycznego „Arthros”. Holendrzy zrobili więcej, niż 

wynikało z umowy – zainwestowali w sanatorium aż 

40 mln zł. 

– Od czasu, gdy weszli do uzdrowiska, zaczęły zmieniać 

się warunki, w jakich przyjmowaliśmy gości i kuracjuszy. 

Wyremontowaliśmy budynki sanatoryjne i postawiliśmy 

trzy nowe – Atrium, Termy Pałacowe i Jesienną Rezydencję 

– dziś w każdym pokoju jest telewizor, łazienka, 

toaleta i telefon. Mamy też swój kanał informacyjny. Gość 

włącza telewizor i dowiaduje się o zaletach uzdrowiska 

i ofertach – mówi prezes Gucma. 

Największym sukcesem było jednak przekonanie kuracjuszy, 

że do sprywatyzowanego sanatorium można 

pojechać nie wydając ani grosza. Umożliwiał to kontrakt 

z NFZ. Fundusz płacił za pobyt kuracjuszy. 

– Okazało się nawet, że rok w rok przychody z NFZ nam 

rosły, podczas, gdy w innych uzdrowiskach spadały 

– dodaje Gucma. 

To prawda – jeszcze w 2000 r., tuż przed prywatyzacją 

przychody z NFZ wynosiły 5,7 mln zł, a w tym roku, tylko 

po dziewięciu miesiącach przychodów z NFZ było 11,6 

mln zł. Kuracjusze mogą liczyć na takie same warunki, 

jak klienci komercyjni, którzy płacą z własnej kieszeni za 

pobyt w Nałęczowie. Ale Gucma przezornie patrzy na 

przyszłość uzdrowiska i dlatego od pewnego czasu we 

współpracy z NFZ stawia na finansowanie specjalistycznej 

medycyny, a nie zabiegów kuracyjnych. 

– W wyniku kryzysu NFZ ma coraz większe pustki 

w kasie, bo topnieją wpływy ze składek. Jeśli urzędnicy 

będą mieli do wyboru: sfinansować kurację w uzdrowisku 

z borowiną albo leczenie w prywatnej klinice ortopedycznej, 

to raczej sfinansują to drugie – zauważa prezes 

Gucma. 

Od 2007 r. spółka zaczyna przynosić zyski. Najgorszy był 

2004. – uzdrowisko zanotowało 7 mln zł straty, bo oddano 

wówczas do użytku sztandarowe inwestycje. Jeszcze 

w 2005 r. firma była na minusie, w 2006 r. bilans finansowy 

wyszedł na zero, a w 2007 r. uzdrowisko zarobiło milion 

złotych. W tym roku, do końca września firma zarobiła już 

1,4 mln zł. Pod koniec grudnia ruszy rozbudowa hotelu 

uzdrowiskowego na potrzeby Euro 2012. 

– Po wynikach widać, że rośniemy i że działalność uzdrowiskowa 

jest jednak opłacalna, jeśli realizuje się rozsądne 

pomysły – uważa Gucma. 

Fot. materiały spółki 

Majestatyczne budynki nałęczowskiego sanatorium przypominają 

czeskie Karlove Vary lub szwajcarski Gstaad. To tu można poddać się 

licznym zabiegom i popływać w basenie 

Bez holenderskiego kapitału nie byłoby też pieniędzy 

na promocję gminy, która stoi kuracjami i szczyci się 

hasłem: gmina zdrowia, urody i sportu – rocznie uzdrowisko 

wydaje 1,5 mln zł na cele marketingowe: wspólnie 

z gminą urządzane są międzynarodowe wyścigi w kolarstwie 

górskim Grand Prix MTB oraz zawody balonowe. 

Zakład Leczniczy założył też lokalną organizację turystyczną, 

która zrzesza jedenaście gmin i uruchomił 

portal Kraina Lessowych Wąwozów, reklamujący jedną 

z największych atrakcji turystycznych regionu. 

– Uzdrowisko jest wielkim atutem gminy. Dzięki temu, 

że zarabia i ma pieniądze na dalsze inwestycje, rozwija 

się też cała gmina – więcej ludzi przyjeżdża po to, by 

napić się Nałęczowianki i wypocząć w parku, niekoniecznie 

od razu zapisując się na kilka godzin zabiegów 

– mówi Artur Rumiński, zastępca burmistrza Nałęczowa. 

Wniosek jest oczywisty: Nałęczów daje dobry przykład 

innym państwowym uzdrowiskom. Niebawem dojdzie 

do sprzedaży sanatorium w nadmorskiej Ustce – zainteresowanie 

ofertą wyraziła już spółka Hotel Lubicz. W rękach 

państwa są na razie 24 uzdrowiska. Tylko siedem 

z nich ma pozostać w rękach państwa. Nie dalej, jak trzy 

lata temu polskimi uzdrowiskami zainteresowane były 

firmy z krajów Bliskiego Wschodu, takich jak Kuwejt 

i Arabia Saudyjska, dziś pośród potencjalnych kupców 

są głównie firmy polskie, np. Centermed, Remes, czy STP 

Investment z Bochni. Aż 21 uzdrowisk ma dodatnie wyniki 

finansowe, co zwiększa ich wartość. 

Autor: Tomasz Ł. Rożek 

Polska The Times, 5 listopada 2009 roku 

9

Piwo wasze 

w gardła nasze 

Szczęśliwszą od polskich inwestorów rękę do polskiego piwa miały 

wielkie międzynarodowe koncerny piwowarskie. Dzięki nim Polska 

weszła do grupy piwnych mocarstw, a prywatyzacja browarów 

zaliczana jest do najbardziej udanych w historii transformacji 

gospodarki 

Wspaniały Goetz zarezerwował dla mnie eleganckie 

mieszkanie w Krakowie. On i jego przystojny syn 

oprowadzali mnie wszędzie. (...) W eleganckim domu 

w Okocimiu poznałem jego liczną rodzinę i musiałem 

przedłużyć wizytę nie odwiedzając Kopalni Soli 

w Wieliczce” – relacjonował w czerwcu 1884 r. wrażenia 

z podróży do Polski J.C. Jacobsen, założyciel słynnego 

duńskiego browaru Carlsberg. Nie przypuszczał 

zapewne, że ponad wiek później firma Carlsberg pojawi 

się w Okocimiu jako nowy gospodarz browaru stworzonego 

przez rodzinę Goetzów. 

Nie było to jednak takie proste, bo na początku lat 90. 

XX w., kiedy rozpoczynała się prywatyzacja browarów, 

w Polsce panowała duża nieufność wobec zagranicznych 

inwestorów z branży piwowarskiej . Nikt wprawdzie 

nie nazywał krajowych browarów rodowymi srebrami 

i nie przekonywał, że muszą pozostać w rękach państwa, 

a mimo to Ministerstwo Przekształceń Własnościowych 

postanowiło ograniczyć cudzoziemcom dostęp do polskiego 

piwa. 

Browary w polskie ręce! – pod takim więc hasłem 

na początku lat 90. ruszyła prywatyzacja przemysłu 

piwowarskiego. Stało się tak w dużym stopniu 

pod wpływem krajowych biznesmenów domagających 

się preferencji w przygotowywanej prywatyzacji 

branży. Załogi też były pełne obaw wobec obcych. 

Nie milkły głosy, że zachodnie koncerny zainteresowane 

są wyłącznie rynkiem, a nie browarami. Wykupią 

je, zamkną, ludzi wyrzucą na bruk, rozstaną się z plantatorami 

chmielu i jęczmienia, a kraj zaleją własnymi 

trunkami warzonymi gdzieś daleko za granicą. Zostaniemy 

piwnie wynarodowieni: nie będzie już eksportowego 

Żywca Full Light, poznaniacy zapomną o Lechu, 

krakusi o Okocimiu, a Ślązacy pożegnają się z Tyskim 

– ostrzegano. Może to nie były piwa najwyższej klasy, ale 

nasze własne. 

Dlatego, by chronić polskość piwa, zdecydowano, że 

zagraniczni inwestorzy mogą w prywatyzowanych 

zakładach uzyskać najwyżej 30 proc. akcji. I to najlepiej, 

jeśli będą reprezentowali pasywny kapitał, a nie inwestorów 

branżowych. Największe spółki piwowarskie: 

Lech Browary Wielkopolskie, Żywiec i Okocim, miały 

trafić na giełdę. Dla pozostałych wybrano drogę prywatyzacji 

bezpośredniej, w części poprzez przekazanie ich 

spółkom pracowniczym. Do wzięcia było blisko 30 firm, 

które dysponowały ok. 80 browarami. W większości niewielkimi, 

zaniedbanymi, często pamiętającymi czasy 

przedwojennych właścicieli, którym zostały po wojnie 

odebrane. Było w związku z tym sporo problemów, bo 

poprzedni właściciele upominali się o nie, przekonując, 

że trzeba je reprywatyzować, a nie sprzedawać. 

Ostatecznie z trzech wybranych tylko dwie spółki trafiły 

na giełdę: Żywiec i Okocim. Debiut Browarów Wielkopolskich 

został w ostatniej chwili wstrzymany. W spółce 

pojawił się inwestor – spółka Euro Agro Centrum należąca 

do Jana Kulczyka – i to on w dużym stopniu zadecydował 

o dalszych losach Lecha. Wszystko za sprawą światowego 


giganta, południowoafrykańskiego koncernu SABMiller, 

któremu zaproponował poprowadzenie interesu. Dzięki 

afrykanerskim pieniądzom nowa spółka mogła wystartować 

w wyścigu prywatyzacyjnym, ubiegając się o Browary 

Tyskie. Po połączeniu Lecha z Tychami narodziła 

się Kompania Piwowarska – dziś największy gracz na 

polskim rynku piwa, mający w nim pond 40-proc. udział. 

Od niedawna już bez Jana Kulczyka. 

W dwóch spółkach, które trafiły na giełdę, także pojawili 

się inwestorzy branżowi – w Żywcu holenderski Heineken, 

a w Okocimiu niemiecki Brau und Brunnen. Z tym 

ostatnim nie układało się najlepiej. Między polskimi 

i zagranicznymi akcjonariuszami dochodziło do napięć, 

więc zarząd zaprosił nowego udziałowca. Tak w 1996 r. 

w Okocimiu pojawili się następcy J.C. Jacobsena z duńskiego 

Carlsberga. Dziś Carlsberg Polska jest trzecim graczem 

na polskim piwnym rynku, a Grupa Żywiec drugim. 

Okazało się, że do produkcji piwa potrzebne są trzy rzeczy: 

pieniądze, technologia i doświadczenie. Dysponowały 

nimi wielkie koncerny piwowarskie. W polskim 

rynku dostrzegały kuszący potencjał. Na początku lat 90. 

spożycie piwa przekraczało tu nieco 30 l na osobę rocznie. 

Niezwykle mało jak na europejskie realia. Nie było 

rozpowszechnionego obyczaju picia piwa, a i sam trunek 

pozostawiał wiele do życzenia. Zmiana tej sytuacji 

wymagała gigantycznych inwestycji. Wiele browarów 

zostało praktycznie wybudowanych na nowo. Powstały 

wielkie sterowane komputerowo linie do produkcji 

piwa. 

– W ciągu minionych 10 lat wydaliśmy łącznie na rozwój 

czterech browarów kwotę 2 mld zł. Browar w Tychach 

dzięki tym inwestycjom stał się największym browarem 

SABMiller w Europie – wyjaśnia Dominik Stachowiak 

z Kompanii Piwowarskiej. 

– Browar w Warce został wyposażony w system filtracji 

membranowej. To absolutna nowość. Na świecie są 

tylko dwa, może trzy browary, które stosują tak nowoczesną 

technologię – mówi dyr. Marta Bułhak, członek 

zarządu Grupy Żywiec. 

W ciągu pierwszego dziesięciolecia transformacji cały 

polski przemysł piwowarski otrzymał zastrzyk 1,4 mld 

dol. Z tego ok. 1 mld dol. to inwestycje zagraniczne 

– 20 proc. wszystkich inwestycji w polskim przemyśle 

spożywczym. – Dzięki temu polski przemysł piwowarski 

należy dziś do najnowocześniejszych w Europie 

– zapewnia Danuta Gut, dyrektor Związku Pracodawców 

Przemysłu Piwowarskiego w Polsce. 

Kiedy dziesięć lat temu Najwyższa Izba Kontroli oceniała 

zakończony proces prywatyzacji sektora piwowarskiego, 

uznała, że najlepsze efekty przyniósł on tym 

spółkom, w których pojawili się inwestorzy branżowi. 

Rys. Mirosław Gryń 

11

Na czarnej liście NIK znalazło się za to kilka spółek (m.in. 

Leżajsk, Piast, Browary Warmińsko-Mazurskie), które, 

zgodnie z pierwotnymi wytycznymi, trafiły w polskie 

ręce. Okazywało się często, że były to ręce przypadkowe, 

bez doświadczenia, za to nastawione na łatwy zarobek. 

Walka o polski rynek piwny była wyjątkowo zażarta. 

Z roku na rok piliśmy coraz więcej: z 30 l na osobę rocznie 

doszliśmy do 95 l, co daje nam pozycję w ścisłej europejskiej 

czołówce. Polepszyła się też kultura picia, piwo 

przestało być substytutem mocnych alkoholi. 

Wraz ze wzrostem konsumpcji i sprzedaży piwa przybywało 

też chętnych do jego produkcji i zgarniania zysków. 

Przez długi czas liderem byli Australijczycy z firmy Brewpole, 

którzy zostali inwestorami w browarach elbląskich 

oraz w gdańskim Heveliuszu. Jak przystało na ludzi 

z antypodów, postawili polski rynek na głowie: nie tylko 

wybudowali nowe linie produkcyjne, ale stworzyli od 

zera nową markę piwa EB. Błyskawicznie uczynili ją też 

najpopularniejszym polskim trunkiem. W szczycie popularności 

miała 16 proc. rynku. 

To było działanie z zaskoczenia. Na początku nikt nie 

wiedział, co to jest EB. Na etykietach butelek można było 

dostrzec sylwetkę kangura i strusia. Dlatego niektórzy 

podejrzewali, że to piwo z importu. Niebawem dowiedzieli 

się więcej, bo spółka Elbrewery Elbląg rozpoczęła 

wielką kampanię reklamową swojego piwa. Otworzyła 

tym nową erę w świecie polskiej reklamy. Browary 

stały się jednymi z głównych klientów branży reklamowej, 

a piwne wojny toczone na ekranach telewizorów 

i wielkich ulicznych plakatach emocjonowały całą Polskę. 

Szybko okazało się jednak, że reklama jest nie tylko 

bronią skuteczną, ale i niebezpieczną. Także dla tego, kto 

jej używa. Kilka niefortunnych kampanii reklamowych 

podkopało pozycję rynkowego lidera i budowane na 

kredyt imperium Australijczyków (którzy zdążyli przejąć 

Warkę i Leżajsk) zaczęło się chwiać w posadach. Wtedy 

pomocną rękę wyciągnął Heineken; doszło do fuzji 

z Żywcem. Tak narodziła się Grupa Żywiec, a o marce piwa 

EB, choć wciąż istniejącej, mało kto dziś pamięta. 

Z czasem takich wydarzeń przybywało, bo koncentracja 

branży nabierała tempa. Liczyła się skala produkcji 

i sprawność marketingowa. Wielcy gracze przejmowali 

mniejszych, część browarów została zamknięta. Dziś 

pond 90 proc. rynku kontroluje wielka trójka: Kompania 

Piwowarska – SABMiller, Grupa Żywiec wchodząca 

w skład Heinekena (jedyny piwowar na warszawskiej 

giełdzie) oraz Carslberg Polska (wycofał Okocim giełdy). 

Próbuje z nimi walczyć czwarty, najmniejszy zagraniczny 

gracz duński koncern Royal Unibrew. 

Wielkie nowoczesne centra produkcyjne zastąpiły 

wiele małych browarów. Nie warzy się już piwa m.in. 

w Gdańsku, Warszawie, Krakowie, Kielcach. Przetrwało 

za to wiele małych zakładów na terenie kraju, które 

nie uczestnicząc w walce gigantów znalazły sobie 

miejsce na rynku. Mamy dziś w Polsce blisko trzydzieści 

browarów regionalnych, gdzie piwo warzą jeszcze 

piwowarzy, a nie komputery. Ciechanowski Ciechan, 

browar Namysłów, olsztyński Kormoran i wiele innych 

produkują piwa nietypowe, których próżno szukać 

w ofercie rynkowych gigantów skoncentrowanych na 

piwach jasnych, pełnych, typu pilzneńskiego. 

Ostatecznie polskim rynkiem zawładnęły wielkie 

międzynarodowe koncerny. Nie sprawdziły się jednak 

przewidywania, że zostaniemy pozbawieni starych 

polskich piwnych marek. Choć każdy koncern stara się 

lansować w Polsce swoje sztandarowe produkty, to 

piwa Carlsberg, Heineken czy Miller nie podbiły serc 

polskich piwoszy. Okazaliśmy się piwnymi patriotami, 

a tradycyjne marki – Tyskie, Lech, Żywiec, Warka, Okocim 

– cieszą się największym wzięciem. Ten konsumencki 

patriotyzm dostrzegły koncerny i starają się go wykorzystać. 

– Heineken docenia siłę i piękno polskiej tradycji, dlatego 

stara się ją łączyć z globalną kulturą korporacyjną. To 

unikalne doświadczenie w skali koncernu – przekonuje 

dyr. Marta Bułhak z Grupy Żywiec. W ramach tego przywiązania 

do tradycji Heineken zdecydował się na rzecz 

w polskiej prywatyzacji niespotykaną: rozliczył się ze 

spadkobiercami księcia Stefana Habsburga, przedwojennego 

właściciela żywieckiego browaru. Wprawdzie 

właściwym adresatem roszczeń był Skarb Państwa, ale 

inwestor uznał, że spór wokół Żywca źle wpływa na 

renomę spółki. Dodatkowo zależało mu na tym, by marketingowo 

nawiązać do habsburskiej legendy. 

Nie zdradziliśmy polskiego piwa i nawet wyjeżdżając za 

granicę rozglądamy się za rodzimymi trunkami. Dzięki 

temu rośnie eksport polskich browarów, szczególnie 

do Wielkiej Brytanii. Zresztą nie tylko piwa: Heineken 

ostatnio wyeksportował tam byłego dyrektora handlowego 

Grupy Żywiec Stefana Orłowskiego, który objął 

fotel szefa przejętej niedawno spółki Scottish&Newcasttle 

UK, największego producenta piwa i cydru na 

Wyspach. Orłowski ma ratować podupadający rynek 

brytyjski a przy okazji wzmocnić tam obecność Żywca. 

Autor: Adam Grzeszak 

Polityka, 14 listopada 2009 roku 


Od Wrozametu 

do FagorMastercook 

Najważniejsze daty i fakty z historii firmy 

• 1946 r. 

W poniemieckiej fabryce Knauth powstają: 

Odlewnia Żeliwa i Metali oraz Wytwórnia 

Naczyń Emaliowanych. 

• 1976 r. 

Po połączeniu z innymi zakładami fabryka 

zaczyna funkcjonować pod nazwą Wrozamet. 

• 1993 r. 

Firma wprowadza na rynek nową markę handlową: 

Mastercook, rozpoczyna się prywatyzacja zakładu. 

• 1997 r. 

Początek współpracy w sprzedaży pralek 

i lodówek produkowanych przez hiszpańską 

firmę Fagor Electrodomesticos, zrzeszoną 

w międzynarodowej korporacji Mondragon 

Corporation Cooperativa. 

• 1999 r. 

Fagor Electrodomesticos S. Coop. 

i MCC stają się inwestorami strategicznymi 

spółki akcyjnej Wrozamet. 

• 2002 r. 

Fagor Electrodomesticos S. Coop. 

i MCC stają się jedynymi właścicielami zakładu. 

• 2005 r. 

Wrozamet zostaje włączony do Specjalnej Strefy 

Ekonomicznej WSSE INVEST – PARK; łączna wartość 

inwestycji do 2008 r. to ponad 486 mln zł. 

• 2006 r. 

Firma zmienia nazwę na FagorMastercook S.A. 

Była odlewnia metali 

i żeliwa, jest nowoczesna 

fabryka 

Kiedyś firma robiła emaliowane garnki. Dziś w trzech 

fabrykach produkuje ponad milion sztuk sprzętu 

AGD. 

Historia przedsiębiorstwa zaczyna się w roku 1946. 

Wtedy w poniemieckiej fabryce Knauth powstała 

Odlewnia Żeliwa i Metali. Początkowo produkowała 

ruszty do parowozów, siekacze motorowe dla rolnictwa 

i elementy motocykli SHL, a także niestandardowe produkty: 

godła narodowe czy klamki zdobiące lokomotywy. 

Kilka miesięcy później powstaje Wytwórnia Naczyń 

Emaliowanych. W listopadzie 1962 r. obie firmy łączą się 

we Wrocławskie Zakłady Metalurgiczne (WZM), specjalizujące 

się w produkcji kuchni węglowych i gazowych 

oraz pralek wirnikowych Emilia. 

W 1969 r. WZM zaczynają produkcję gazowych kuchni 

czteropalnikowych z piekarnikiem, a rok późnej – z piekarnikiem 

elektrycznym, wyposażonym w obrotowy 

rożen i opiekacz. Kiedy w 1976 r. do firmy przyłączono 

zakład z Wąsosza, po raz pierwszy pojawia się określenie 

Wrozamet i nowa nazwa przedsiębiorstwa: Zakłady 

Sprzętu Grzejnego „Predom-Wrozamet”. 

W roku 1988 firma zaczyna produkcję kuchenek elektrycznych. 

W 1992 r. zostaje przekształcona w jednoosobową 

spółkę Skarbu Państwa pod nazwą Wrozamet S.A. 

Przełomowy dla spółki jest rok 1993. Wprowadza wtedy 

na rynek nową generację kuchni pod nazwą Mastercook. 

W krótkim czasie wszystkie produkty Wrozametu zyskują 

to logo. Dziś są to kuchenki gazowe i elektryczne, lodówki, 

pralki, okapy kuchenne, piekarniki, płyty grzewcze 

i elektryczne podgrzewacze wody. Słowem – cała 

linia sprzętu AGD dla klientów, którzy mają różne wymagania 

co do ceny i funkcjonalności. 

13


Dzięki wsparciu Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju powstały nowoczesne fabryki pralek, a stare zmodernizowano. Przez 10 lat firma zdobyła 

nowe rynki i stała sie jedną z najważniejszych członków Grupy Fagor w Europie 

W końcu 1997 r. Wrozamet zaczął współpracę z hiszpańską 

firmą Fagor Electrodomesticos S. Coop., zrzeszoną 

w międzynarodowej korporacji MCC – Mondragon Corporation 

Cooperativa, która w 1999 r. stała się inwestorem 

strategicznym spółki. 

W grudniu 2002 r. Fagor Electrodomesticos S. Coop. i MCC 

wykupiły ostatnią akcję i stały się jedynymi właścicielami 

Wrozametu. W ten sposób spółka weszła w skład grupy 

Fagor i koncernu MCC. Aby podkreślić przynależność do 

firmy o wielkim potencjale finansowym i produkcyjnym 

oraz zaznaczyć silną pozycję rynkową marki Mastercook, 

29 marca 2006 r. spółka zmieniła nazwę na FagorMastercook 

S.A. W trzech fabrykach we Wrocławiu produkuje 

ponad milion sztuk sprzętu AGD. W tym w jednej z najnowocześniejszych 

w Europie fabryce pralek ładowanych 

od góry powstaje rocznie 500 tys. tych urządzeń. [DCZ] 

Prywatyzacja wzorcowo 

przeprowadzona 

Droga, jaką rząd wybrał dla prywatyzacji Wrozametu, 

była nieco odmienna niż przy sprzedaży innych 

producentów AGD. 

Prywatyzację Wrozametu (teraz FagorMastercook) uważa 

się za wzorowo przeprowadzoną i bardzo udaną. 

O przekształceniu państwowej firmy w jednoosobową 

spółkę akcyjną Skarbu Państwa zdecydowano w 1992 r. 

Umożliwiło to późniejszą prywatyzację, czyli szukanie 

inwestorów na zakup akcji firmy. W 1995 r. Fagormastercook 

(ówczesny Wrozamet) został włączony do narodowego 

programu prywatyzacji poprzez przejęcie 

od Skarbu Państwa pakietu kontrolnego, czyli 75 proc. 

akcji przez Narodowe Fundusze Inwestycyjne (NFI), 

w których wiodącym funduszem dla ówczesnego Wrozamet 

S.A. był Trzeci Narodowy Fundusz Inwestycyjny. 

Szukanie inwestora 

Dwóch najważniejszych konkurentów spółki w tym czasie: 

Polar (obecnie Whirlpool) i Wromet (teraz Amica) 

sprywatyzowano poprzez Giełdę Papierów Wartościowych 

w ofertach publicznych. W przypadku Wrozametu 

chodziło o znalezienie inwestora strategicznego spośród 

najważniejszych graczy na rynku AGD w Europie. Trzeci 

Narodowy Fundusz Inwestycyjny (NFI) miał do tego czasu 

za zadanie podnosić wartość spółki poprzez m.in. inwestycje 

w park maszynowy. Pozwoliło to spółce przetrwać 

najtrudniejsze lata, a potem podnieść atrakcyjność na 

tyle, by zainteresować ofertą takich potentatów jak: Merloni 

(obecnie Indesit Company), Ardo (Antonio Merloni), 

Whirlpool, Fagor, Electrolux czy Brandt. Zainteresowanie 

zakupem akcji spółki wykazywał także polski Polar. 

W 1999 r. Trzeci NFI wybrał inwestora strategicznego. 

Firma Fagor Electrodomesticos S. Coop., wspólnie z korporacją 

Mondragon Corporacion Cooperativa (w której 

skład wchodzi) objęła 75 proc. akcji Wrozametu. 

Odkupywanie akcji 

Po objęciu pakietu kontrolnego inwestorzy strategiczni 

skupili się na doprowadzeniu do kupna pozostałej 

części akcji. Skarb Państwa miał ich jeszcze 16 proc., 

a pozostałe były w rękach funduszy inwestycyjnych 

i pracowników (ci otrzymali je podczas komercjalizacji 

firmy). W 2002 r. Fagor Electrodomesticos S. Coop. i Mondragon 

Corporacion Cooperativa miały już 100 proc. 

akcji spółki. Teraz ich głównymi celami strategicznymi 

stały się restrukturyzacja i dostosowywanie struktury 

firmy do struktur Grupy Fagor. W latach 1999-2008 na 

inwestycje przeznaczyły ponad 486 mln zł. Przed wejściem 

inwestora strategicznego Wrozamet był znanym 

producentem AGD, ale kojarzonym tylko z jednym segmentem 

rynku – kuchniami. Teraz produkcja została poszerzona 

o lodówki, płyty gazowe do zabudowy, pralki. 


Po zakończeniu restrukturyzacji spółki akcjonariusze 

rozpoczęli negocjacje z rządem RP w sprawie wsparcia 

największego programu inwestycyjnego, jaki zamierzali 

wprowadzić. Efektem rozmów było m.in. ustanowienie 

Specjalnej Strefy Ekonomicznej na terenie spółki 

i bardzo dobra współpraca z władzami lokalnymi, szczególnie 

Wrocławia. W 2006 r. Grupa Fagor zakończyła negocjacje 

z Europejskim Bankiem Odbudowy i Rozwoju 

w sprawie wsparcia jej inwestycji w Polsce. Dostała pieniądze 

na inwestycje w zamian za emisję akcji. 

Program ten całkowicie zmienił oblicze firmy. Powstały 

jedne z najnowocześniejszych w Europie fabryki pralek, 

a stare zmodernizowano. Przez 10 lat firma zdobyła nowe 

rynki i stała się jednym z najważniejszych członków 

Grupy Fagor w Europie obok Fagor Electrodomesticos 

w Hiszpanii i FagorBrandt we Francji. [AB] 


Inwestują i stawiają 

na innowacje 

Mimo trudnego roku wrocławski producent sprzętu 

AGD nie rezygnuje z wydatków na nowoczesne technologie. 

Kryzys nie ominął również branży sprzętu dla gospodarstw 

domowych i firmy FagorMastercook. 

– Nie będziemy zaprzeczać, że jak dla wielu innych firm, 

również i dla nas jest to trudny rok. Jednak staramy się 

przeciwdziałać jego negatywnym skutkom, działając 

rozważnie – mówi Patxi Lopez Urkiola, prezes FagorMastercook. 

Przede wszystkim firma skupia się na podstawowym 

biznesie, dążąc do zwiększania sprzedaży tych produktów, 

które pozwalają uzyskać wyższą wartość dodaną. 

– Poprawiamy również wydajność, pracując nad rozsądną 

obniżką kosztów i nad ograniczeniem wydatków, 

które mogą być odroczone w czasie – dodaje prezes. 

Ale nie oznacza to rezygnacji z inwestycji. Ze sprzętów 

AGD najszybciej w Polsce rośnie sprzedaż zmywarek. Badania 

wskazują, że wciąż niewielki odsetek gospodarstw 

domowych w kraju ma takie urządzenie. Potencjał tego 

rynku, a także obniżenie konkurencyjności produktów 

sprowadzanych spoza Europy sprawiły, że FagorMastercook 

zdecydował się uruchomić produkcję zmywarek 

w Polsce. Inwestycja jest planowana na pierwszą połowę 

2010 r. W tym samym czasie firma chce także uruchomić 

produkcję wysokiej klasy piekarników do zabudowy. 

Mają to być trzy nowe linie wzornicze tych urządzeń. 

W ostatnich miesiącach znacząco zmodernizowano fabrykę 

sprzętu kuchennego we Wrocławiu. Inwestycje 

pozwoliły na wprowadzenie najbardziej innowacyjnej 


Historia przedsiębiorstwa zaczyna się od roku 1946. Wtedy w 

poniemieckiej fabryce Knauth powstała Odlewnia Żeliwa i Metali 

technologii pokrywania emalią proszkową. Także linia 

produkcyjna została zaprojektowana i przygotowana 

z wykorzystaniem najnowszych rozwiązań. 

– Ta inwestycja pozwoliła nam nie tylko na zaoferowanie 

dodatkowych korzyści klientom i spełnienie najwyższych 

standardów związanych z ochroną środowiska, 

ale również na istotne obniżenie kosztów produkcji 

– informuje Patxi Lopez Urkiola. [DRR] 

Radzą sobie: „Jak dla wielu 

firm, także dla nas to trudny 

rok. Staramy się przeciwdziałać 

jego negatywnym 

skutkom, działając rozważnie” 

– mówi Patxi Lopez 

Urkiola, prezes FagorMastercook. 

16 listopada 2009 roku 

Źródło: dziennik Puls Biznesu 

15

Bardzo twarda 

czekolada 

Wedlowskie słodycze przetrwały dwie wojny i nacjonalizację. 

Jednak dopiero prywatyzacja wzmocniła czekoladową markę 


Na ścianach niedawno wyremontowanej sali historycznej 

zakładów przy ul. Zamoyskiego w Warszawie 

wiszą wielkie portrety trzech Wedlów. Karola – twórcy 

słodkiego biznesu, który w 1851 roku zapoczątkował 

produkcję czekoladek. Emila – to jego podpis widnieje 

na słodyczach do dziś. I Jana, który kierował fabryką 

nawet podczas wojny, a usunęła go dopiero władza 

ludowa, która w 1951 roku zmieniła nazwę fabryki 

Wedla na Zakłady Przemysłu Cukierniczego im. 22 Lipca. 

Młodej emigracji w Wielkiej Brytanii i Irlandii najbardziej brakuje 

wedlowskich słodyczy 

Nowa nazwa pojawiła się także na opakowaniach, zastępując 

tradycyjny podpis E. Wedel. Klienci, również 

ci zagraniczni, nie kwapili się jednak do kupowania tak 

sygnowanych słodyczy, więc po dziesięciu latach na 

wyrobach pojawiła się informacja: „dawniej E. Wedel”. 

– Na początku była pisana niedużą czcionką, z czasem 

napis stawał się coraz większy. Socjalistyczni specjaliści 

od sprzedaży zrozumieli, że marka Wedel przyciąga 

nabywców – opowiada Janusz Profus, mistrz czekolady 

w warszawskiej fabryce Wedla. 

Przywiązanie klientów ochroniło tradycyjną nazwę, ale 

smakosze nie mieli już wpływu na to, co w PRL działo 

się w samej fabryce. Symbolem peerelowskiego upadku 

stały się pamiętne wyroby czekoladopodobne, produkowane 

w latach 80., gdy zakład borykał się z niedostatkiem 

dewiz, co oznaczało braki w zapasach kakao. Po 

1989 roku rząd postanowił sprywatyzować Wedla. Dwa 

lata później posiadaczem 40 proc. akcji przedsiębiorstwa 

stał się koncern spożywczy PepsiCo. 

Amerykanie zainwestowali w modernizację zakładów 

20 mln dol. Zakończyli też jeden z największych sporów 

w przemyśle cukierniczym – o tradycyjną nazwę Wedla, 

do której zakład wrócił w 1990 r. Roszczenia do niej 

zgłosili potomkowie dawnych właścicieli, a sąd uznał, że 

spółka Wedel SA ma prawo do fabryki czekolady, ale nie 

powinna używać nazwiska Wedel. 

W 1998 r. doszło do ugody: Wedel SA zapłaciła rodzinie 

twórców czekoladowego imperium pięć milionów złotych 

i pokryła koszty sądowe. 


Rok później spółka połączyła się z polską filią angielskiej 

firmy Cadbury. Według rankingu „Rzeczpospolitej” 

Cadbury-Wedel Polska jest dziś drugim graczem 

na polskim rynku słodyczy. Z pozycji lidera wygryzł go 

dwa lata temu koncern Kraft Foods, który kupił wówczas 

firmę LuPolska. W Wedlu wolą jednak powoływać się na 

raport AC Nielsena. – Według niego jesteśmy na pierwszym 

miejscu wśród wyrobów czekoladowych, nie licząc 

draży, bo ich nie produkujemy. – mówi Marta Pokutycka-Madrala 

z Cadbury-Wedel Polska. 

Sztandarowe produkty firmy to ptasie mleczko, czekolady, 

wedlowskie torciki i batoniki Pawełek. Batoniki oraz 

czekolady są produkowane w fabryce Wedla w Bielanach 

Wrocławskich. Ptasie mleczko i torciki – w Warszawie, 

dokąd przeniesiono kilka lat temu Pracownię Rarytasów. 

To w niej cukiernicy wyrabiają ręcznie praliny 

– luksusowy produkt Wedla o dość krótkim (do miesiąca) 

terminie przydatności do spożycia. 

Zakład w stolicy od dwóch lat jest remontowany. Powstają 

nowe laboratoria i biura, odnawiana jest fasada 

budynku, a w sali historycznej, gdzie wiszą portrety 

Karola, Emila i Jana Wedlów, renowacji poddano każdy 

mebel, najdrobniejszą nawet pamiątkę. Cały remont ma 

kosztować 100 mln złotych. Odżywają nie tylko dawne 

wnętrza, ale i przedwojenne pomysły. Wedlowskie pijalnie 

czekolady otwierane są w każdym dużym mieście. 

I tam także można spróbować pralin. – Oprócz wydatków 

na historyczną fabrykę w Warszawie inwestujemy 

na Dolnym Śląsku i Skarbimierzu 200 mln euro – mówi 

Pokutycka-Madrala. We wrześniu zakończyła się rozbudowa 

fabryki w Bielanach Wrocławskich. Pracę dostało 

tam 200 osób, kolejne 300 miejsc czeka na chętnych do 

pracy w zakładach w Skarbimierzu. Obok działającej tam 

fabryki, która produkuje gumy do żucia na zagraniczne 

rynki (nie firmuje ich jednak podpisem Wedla), powstanie 

jeszcze jedna – wyrabiająca słodycze na eksport. Produkcja 

ruszy w przyszłym roku. 

Wedel nie zdradza, ile czekolad i wafli zjadają dziś zagraniczni 

klienci, ale w 2007 roku udział eksportu w przychodach 

firmy wynosił 10 proc. – Nasze słodycze trafiają 

głównie tam, gdzie jest Polonia. Wysyłamy je do USA, 

Kanady i Wielkiej Brytanii. Trzy lata temu młodą emigrację 

na Wyspach zapytano o to, czego najbardziej im brak 

na obczyźnie. Wskazali między innymi na wedlowskie 

słodycze. Najbardziej tęsknili za naszymi czekoladami 

– dodaje Pokutycka. 

Batoniki i czekolady produkowane są w Bielanach Wrocławskich 


Autor: Jolanta Molińska 

Newsweek, 25 października 2009 roku 

17

Przejęcie bez poślizgu 

Spółka powstała ponad pół wieku temu. Dziś jest największym 

w Polsce producentem tłuszczów roślinnych. Odniosła duży sukces, 

między innymi dzięki sprawnej prywatyzacji 

Zakłady Tłuszczowe Kruszwica rozpoczęły działalność we 

wrześniu 1956 roku jako Kujawskie Zakłady Przemysłu 

Tłuszczowego. Ich podstawę stanowiła olejarnia o zdolnościach 

przerobowych 45 tys. ton nasion oleistych 

w skali roku. Od samego początku spółka sporo inwestowała. 

Szybko zwiększała udziały w rynku, notując 

jednocześnie dobre wyniki finansowe. W latach 1975 

-1976 wybudowała nową olejarnię. Dzięki niej można 

było rocznie przerobić 220 tys. ton nasion. W tym czasie 

Kujawskie Zakłady Przemysłu Tłuszczowego skupiały 

już ponad połowę krajowego potencjału branży olejarskiej. 

Nie spoczęły jednak na laurach, dalej inwestując 

w umocnienie swojej pozycji na rynku. W 1988 roku 

wybudowano oczyszczalnię, a rok później rozpoczęto 

budowę nowej rafinerii o zdolności przerobowej 75,8 

tys. ton. Natomiast 1990 rok zaowocował powstaniem 

nowej linii produkcyjnej do wytwarzania margaryn. Trzy 

lata później spółka kupiła suszarnię nasion. 

Dobra baza i podstawa 

Mocna pozycja rynkowa przedsiębiorstwa, przy jednocześnie 

wypracowywanych dobrych wynikach finansowych, 

była dobrą bazą dla udanej prywatyzacji. 

W grudniu 1995 roku Minister Przekształceń Własnościowych 

podpisał akt przekształcenia państwowych 

Kujawskich Zakładów Przemysłu Tłuszczowego w spółkę 

akcyjną o nazwie Zakłady Tłuszczowe Kruszwica. 

W następnym roku wybrano doradcę, którego zadaniem 

było przygotowanie strategii prywatyzacyjnej dla 

przedsiębiorstwa. Ruszyły też prace nad prospektem 

emisyjnym. 

Na warszawskiej giełdzie akcje ZT Kruszwica zadebiutowały 

6 stycznia 1997 roku. Na otwarciu sesji walory 

wyceniono na 23 zł, czyli o 8 proc. mniej, niż wynosiła ich 

cena emisyjna. Ryszard Staszak, ówczesny prezes spółki, 

zapowiedział, że wkrótce wybrany zostanie inwestor strategiczny. 

Rzeczywiście, już w tym samym roku doszło do 

podpisania umowy ze spółką Cereol Holding, należącą do 

Eridania Beghin-Say, jednego z największych koncernów 

rolno-przemysłowych. Kupił on prawie 46 proc. udziałów 

ZT Kruszwica. Zapłacił za nie ponad 33,9 mln dolarów. 

W umowie zawarto szereg zapisów, które miały chronić 

interesy giełdowej spółki. Cerol Holding zagwarantował 

m.in., że w trakcie dwunastu miesięcy nie będzie 

redukował zatrudnienia w ZT Kruszwica (pracowało tam 

wówczas ponad 1,2 tys. osób). Zobowiązał się też do 

udostępnienia licencji i know-how, koniecznych do zrealizowania 

planów inwestycyjnych. Ponadto obiecał, że 

dołoży wszelkich starań, żeby ZT Kruszwica kupowały 

surowiec ze źródeł krajowych. 

Większościowy akcjonariusz 

Kolejnym przełomowym rokiem w historii giełdowej 

spółki był 2002. W październiku Bunge Investments 

France, kontrolowana przed Bunge Limited, kupiła od 

grupy Edison 55 proc. udziałów w Cerol i złożyła ofertę 

wykupu pozostałych akcji. W następstwie stała się właścicielem 

ZT Kruszwica. Jest nim do dziś. Kim jest większościowy 

akcjonariusz giełdowej spółki? Bunge Limited 

powstała prawie dwieście lat temu jako przedsiębiorstwo 

zajmujące się handlem zbożami. W krótkim czasie 

zyskała pozycję światowego potentata w handlu produktami 

towarowym i żywnością. Od sierpnia 2001 roku 

jej akcje są notowane na giełdzie w Nowym Jorku. 

Aktualnie Bunge ma nieco ponad 64 proc. kapitału 

ZT Kruszwica. Drugim dużym akcjonariuszem jest 

Windstorm Limited – ma około 26 proc. udziałów. Kapitalizacja 

ZT Kruszwica przekracza 1,3 mld zł. W latach 

2007- 2008 kurs spółki spadał. Zmiana tej negatywnej 

tendencji miała miejsce na początku tego roku. Od tego 

czasu akcje zyskują na wartości. 

Po prywatyzacji giełdowa firma konsekwentnie realizowała 

strategię, dzięki której umocniła się na pozycji 

niekwestionowanego lidera branży. Najważniejsze 

działania ukierunkowane były na konsolidację rynku. 

Ruszyła ona w 2006 roku. ZT Kruszwica przejęły udziały 

w następujących podmiotach: Ewico Brzeg, ZPT Olvit 

oraz Olvit-Pro Warszawa. Połączone spółki działają jako 



Zakłady Tłuszczowe w Kruszwicy są jednym z największych graczy w Europie Środkowo-Wschodniej 

jeden podmiot od 13 grudnia 2006 roku (tego dnia sąd 

zarejestrował fuzję przedsiębiorstw). Z kolei w lutym 

bieżącego roku ZT Kruszwica przejęły pakiet udziałów 

mniejszościowych w spółce zależnej ZPT Warszawa. 

Prawdopodobnie w najbliższym czasie giełdowa firma 

odpocznie od konsolidacji. Będzie się koncentrować na 

zakończeniu fuzji, dlatego też nie planuje w przyszłym 

roku znacznych wydatków na inwestycje. 

Mocne marki 

Obecnie w ramach przedsiębiorstwa funkcjonują cztery 

zakłady: w Kobylnikach, Gdańsku, Warszawie oraz 

w Brzegu. Najbardziej znanymi markami giełdowej 

spółki są oleje Kujawski i Bartek oraz margaryny Palma 

i Smakowita. Warto jednak podkreślić, że ZT Kruszwica 

działają nie tylko w tym segmencie. Spółka handluje też 

roślinami oleistymi (śruta), a także surowymi i rafinowanymi 

olejami roślinnymi do zastosowań przemysłowych, 

w tym do produkcji biopaliw, a także biokomponentów. 

Analitycy Domu Maklerskiego AmerBrokers uważają, że 

w związku z ustawowym zwiększeniem ich domieszki 

do paliw (10 proc. od przyszłego roku) znaczenie i opłacalność 

tej produkcji powinna przynosić spółce coraz 

wyższe zyski. Prognozują, że jej obroty będą rosły roczne 

o około 3 proc. 

Finansowa stabilizacja 

Giełdowa spółka jest dobrze oceniana przez analityków. 

Podkreślają, że jej atutami są inwestor branżowy oraz 

stabilna sytuacja finansowa. W ubiegłym roku grupa 

wypracowała 2,1 mld zł przychodów ze sprzedaży oraz 

prawie 129 mln zł zysku netto. Zdaniem analityków tegoroczne 

wyniki powinny być porównywalne do ubiegłorocznych. 

Biorąc pod uwagę kryzys, jest to spory sukces. 

Narastająco, po trzech kwartałach, ZT Kruszwica mają 

ponad 1,5 mld zł przychodów oraz 110 mln zł czystego 

zarobku. Prognoza Domu Maklerskiego AmerBrokers 

zakłada, że w przyszłym roku sprzedaż spółki przekroczy 

2,2 mld zł. Z kolei zysk netto ma wynieść 121,4 mln zł. 

ZT Kruszwica dzielą się z akcjonariuszami zyskiem. Co 

roku wypłacają dywidendę. W tym roku spółka przeznaczyła 

na ten cel ponad 68,9 mln zł z zysku netto za 2008 

rok (3 złote na akcję). Jak będzie w kolejnym roku? Prezes 

spółki Tommy Jensen zasygnalizował już, że wysokość 

dywidendy w 2010 roku powinna sięgnąć około połowy 

zysku wypracowanego w tym roku. 

Cechą krajowego sektora olejarskiego od lat była silna 

koncentracja, która jeszcze się zwiększyła na skutek 

opisanej powyżej konsolidacji. Kilka przedsiębiorstw 

dysponuje łącznie ponad 80 proc. mocy przerobowej 

polskiego przemysłu olejarskiego. Pozostałe udziały 

przypadają na mniejsze podmioty (przede wszystkim 

małe tłocznie i rozlewnie olejów). 

Można śmiało powiedzieć, że udana prywatyzacja ZT 

Kruszwicy przyczyniła się do tego, że spółka jest obecnie 

niekwestionowanym liderem branży w kraju i jednym 

z największych graczy w Europie Środkowo-Wschodniej. 

Wyznacza kierunki rozwoju polskiego przemysłu tłuszczowego, 

kształtuje też rynek i bazę surowcową. 

Autor: Katarzyna Kucharczyk 

Parkiet, 14 grudnia 2009 roku 

19

Prywatny Kwidzyn 

prosperuje 

120 milionów dolarów dla budżetu państwa, 

prawie 2 miliardy złotych inwestycji 

Zakłady Celulozowo-Papiernicze w Kwidzynie są 

przykładem udanej prywatyzacji. Zyskali wszyscy 

– od pracownika firmy po zwykłego obywatela miasta. 

Kwidzyńska celuloza to jedna z pierwszych wielkich 

prywatyzacji w Polsce. Latem 1991 roku Ministerstwo 

Przekształceń Własnościowych przyjęło program prywatyzacji 

branży papierniczej, który polegał na wytypowaniu 

11 największych przedsiębiorstw, wśród których 

poza Zakładami Celulozowo-Papierniczymi w Kwidzynie 

znalazły się między innymi papiernicze zakłady w Świeciu 

i Włocławku. W przypadku Kwidzyna na resorcie 

ciążyła podwójna odpowiedzialność, ponieważ szukano 

inwestora dla jednego z największych i najnowocześniejszych 

zakładów papierniczych w Polsce. 

Zarobił i budżet, i załoga 

Ostatecznie zdecydowano sprzedać 80 proc. akcji spółki 

firmie International Paper Corporation. Transakcję sfinalizowano 

10 sierpnia 1992 roku. International Paper 

Kwidzyn zapłaciło Skarbowi Państwa 120 mln dol. 

Załoga otrzymała udziały w kapitale akcyjnym spółki. 

Na zgodny wniosek zarządu, rady nadzorczej i związków 

zawodowych wszyscy uprawnieni pracownicy otrzymali 

taką samą liczbę akcji. Firma zaproponowała odkupienie 

akcji od pracowników po tej samej cenie, po jakiej 

kupiła je od Skarbu Państwa. Z przywileju tego skorzystali 

prawie wszyscy, którzy je otrzymali (tylko sześć 

osób zostawiło sobie akcje). Każdy z 4288 pracowników, 

którzy sprzedali swoje 210 akcji, otrzymał 91 681 300 

ówczesnych złotych. Dziś International Paper jest właścicielem 

99,9 proc. akcji Kwidzyna. 

W chwili prywatyzacji zakłady posiadały silną pozycję na 

rynku. Zagranicznymi odbiorcami produktów zakładów 

były firmy ze środkowej i wschodniej Europy, skłonne 

kupować towar, którego jakość przekreślała szanse 

sprzedaży na Zachodzie. 

Spółka utrzymała pozycję na rynku krajowym dzięki 

przede wszystkim wysokiej jakości swoich wyrobów, 

a także ze względu na realizowaną od dawna politykę 

budowania partnerskich relacji z klientami i rzetelnego 

wypełniania wobec nich swoich zobowiązań. 

– Zaspokajamy około 60 proc. krajowego zapotrzebowania 

na papier kserograficzny i tektury powlekane 

oraz około 41 proc. na papier offsetowy i gazetowy. Te 

same powody, które zapewniły spółce powodzenie na 

rynku polskim, otworzyły możliwości funkcjonowania 

Zakłady w Kwidzynie zaspokajają około 60 procent krajowego zapotrzebowania na papier kserograficzny 




Kwidzyńska celuloza to jedna z pierwszych wielkich prywatyzacji w Polsce 

na rynkach zagranicznych. Najwięcej wyrobów, bo około 

30 proc. eksportu, kierowanych jest na rynek niemiecki, 

a 11 proc. na rynek francuski. Rynki pozaeuropejskie 

stanowią około 17 proc. eksportu – mówi Marek Krzykowski, 

prezes International Paper Kwidzyn. 

Do tej pory łączne wydatki na rozwój zakładów pochłonęły 

ponad 1,9 mld zł. Spółka po prywatyzacji i gruntownej 

modernizacji linii produkcyjnych wprowadziła 

na rynek wysokiej klasy tektury powlekane używane do 

produkcji opakowań. Poprawiła w zasadniczy sposób 

parametry białych papierów biurowych. Najważniejsza 

była modernizacja wszystkich czterech maszyn papierniczych, 

zwiększenie potencjału produkcyjnego linii 

technologicznych oraz implementacja bezpiecznej dla 

środowiska technologii bielenia masy celulozowej bez 

użycia wolnego chloru. 

Inwestycje w ekologię 

Każde zakłady celulozowo-papiernicze na całym świecie, 

bez względu na profil działalności, są uciążliwe dla środowiska 

naturalnego. Spółka zrealizowała wiele inwestycji 

związanych z ochroną środowiska, z czego najistotniejsza 

była przebudowa i modernizacja Zakładu 

Energetyki w celu zwiększenia wydajności produkcji 

energii cieplnej i elektrycznej oraz zmniejszenia emisji 

pyłów i gazów do atmosfery. 

– Ochrona środowiska jest jednym z głównych priorytetów 

w naszej działalności. Na aspekty związane 

z ochroną środowiska zostały przeznaczone wielomilionowe 

nakłady inwestycyjne na przestrzeni kilkunastu lat 

– mówi prezes spółki. 

IP Kwidzyn spełnia wszystkie normy środowiskowe 

wymagane prawem polskim i Unii Europejskiej. Jako 

korporacja podlega również bardzo rygorystycznym 

normom wewnątrzkorporacyjnym (w wielu przypadkach 

dużo wyższym niż polskie i unijne), i je także spełnia. 

Więcej aut niż mieszkańców 

Prywatyzacja miała silny wpływ na mieszkańców Kwidzyna. 

Jednorazowy dopływ pieniędzy za akcje sprzedane 

strategicznemu inwestorowi, połączony z systematycznie 

otrzymywanymi przez załogę stosunkowo 

wysokimi wynagrodzeniami, jest widoczny w życiu 

miasta. Wiele osób zakupiło mieszkania lub rozpoczęło 

budowę własnych domów, a liczba zarejestrowanych 

w mieście samochodów ponaddwukrotnie przekracza 

liczbę mieszkańców. 

Dzięki wsparciu IP Kwidzyn wybudowano stację uzdatniania 

wody, która kosztowała 4,5 mln dol. Wcześniej 

International Paper, kosztem 2,2 mln zł, powołał Centrum 

Komputerowo-Językowe. Pokaźne środki otrzymała 

służba zdrowia. Zakupiono aparaturę medyczną dla 

szpitali w Kwidzynie, Prabutach i Elblągu. Kwidzyński 

oddział położniczy został wyremontowany ze środków 

przekazanych przez IP Kwidzyn. 

Do szkół trafiają komputery i pomoce naukowe, wybudowano 

halę sportową przy Szkole Podstawowej nr 6. 

W zakładzie działa fundacja opiekuńcza. Wspiera osoby 

chore, niepełnosprawne. Pracownicy działający na rzecz 

fundacji pracują charytatywnie, fundusze zaś pochodzą 

ze składek pracowników i od pracodawcy. Dotacje 

zakładu wynoszą połowę sumy zebranej przez pracowników. 

W 1998 roku udzielono pomocy ponad 1500 

osobom. Pomoc otrzymały też placówki służby zdrowia, 

wydano 1,2 mln zł. Dzięki współpracy z kwidzyńską 

Fundacją Misericordia zakupiono wózki inwalidzkie. 

Wszyscy pracownicy, którzy odchodzili z IP Kwidzyn, 

mogli liczyć na odprawy, szkolenia i pomoc w poszukiwaniu 

nowej pracy. 

Autor: Joanna Zielewska 

Dziennik Gazeta Prawna, 29 października 2009 roku 

21

Fortuna Kołem się toczy 

Prywatyzacja kolskich zakładów to wzorowy przykład 

przekształceń własnościowych. Z korzyścią nie tylko 

dla inwestora, ale i lokalnej społeczności 

Skąd wzięła się nazwa tego miasta we wschodniej Wielkopolsce? 

Jedna z wersji mówi, że w średniowieczu 

zbierała się tu na wiece starszyzna rodowa i obradowała, 

tworząc koło. Inna – że nazwa pochodzi od zakola Warty, 

która w tym miejscu zmienia kierunek z północnego na 

zachodni. Nie ma za to wątpliwości, z czym większości 

Polaków kojarzy się dziś Koło. Wytwarzane w tutejszej 

fabryce umywalki, muszle klozetowe, bidety i wanny 

stoją w milionach domów. Łączna sprzedaż: trzy i pół 

miliona sztuk rocznie. 

Fabryka ceramiki sanitarnej w Kole powstała decyzją 

władz centralnych w roku 1961. Wybór padł na to 

miasto, bo od XIX wieku z powodzeniem produkuje się 

tu fajans. Państwowe przedsiębiorstwo miało wypełnić 

potrzeby państwowego budownictwa mieszkaniowego. 

Ponieważ rządzący wówczas Władysław Gomułka 

promował budownictwo substandardowe (niskie, ciasne 

mieszkania o ciemnych kuchniach), taki sam poziom 

prezentowała ówczesna ceramika sanitarna Koła (szare 

lub brązowe produkty o najprostszym wzornictwie). 

Zresztą nie było sensu specjalnie się wysilać, bo na 

rynku nie istniał żaden wybór. Więcej, produkty z Koła 

były sprzedawane spod lady. 

W chwili upadku komuny zakład z roczną produkcją 

na poziomie 300 tysięcy sztuk ceramiki nadal nie miał 

kłopotów ze zbytem. Ale już wtedy było jasne, że to tylko 

kwestia czasu. Przybyła przecież zagraniczna konkurencja. 

Przestarzały zakład w Kole nie był w stanie podjąć 

wyzwania. Jedyną szansą była więc dla niego prywatyzacja 

przez wprowadzenie inwestora strategicznego, 

który wniósłby ceramiczne know-how. 

W 1993 roku ówczesne Ministerstwo Przekształceń Własnościowych 

po długich negocjacjach sprzedało fabrykę 

za 32 miliardy starych złotych. Inwestorem była fińska 

firma Sanitec, czołowy producent tego typu wyrobów 

w Europie. Przejmując zakład, nowy właściciel zobowiązał 

się do zainwestowania w ciągu trzech lat siedmiu 

milionów marek niemieckich. 

Dziś ta klauzula wydaje się śmieszna. Od początku prywatyzacji 

fiński inwestor włożył w Koło gigantyczne 

pieniądze – dziś kwotę tę (w euro) szacuje się na ponad 

sto milionów. Starą fabrykę zmodernizowano, a na 

działce obok w 2007 roku stanęła całkiem nowa linia 

produkcyjna. W zakładzie pracuje trzy i pół tysiąca 

osób. Każdego dnia w centrum dystrybucyjnym firmy 

załadowywanych jest 50 tirów, które rozwożą towar 

po Polsce i Europie. Wzornictwem produkty nie różnią 

się od ceramiki włoskich czy francuskich designerów. 

W 1999 roku prezydent RP nadał nawet fabryce tytuł 

Inwestycja Zagraniczna Roku, a pięć lat później Marek 

Kukuryka, prezes zarządu Sanitec Koło, dostał Krzyż 

Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski „za wybitne 

zasługi dla gospodarki narodowej oraz za osiągnięcia 

w rozwijaniu przedsiębiorczości”. 

W tym samym czasie Koło (tym razem mówimy o mieście) 

także zmieniło się nie do poznania. Senna i (delikatnie 

mówiąc) zapyziała miejscowość dziś tętni życiem. 

Kamienice w większości są po gruntownych remontach. 

Tak samo jak drogi i chodniki. Modernizacja kanalizacji 

– na ukończeniu. Jest nowiutkie przedszkole i żłobek 

oraz największa duma samorządu – hala widowiskowosportowa. 

W planach znajduje się między innymi budowa 

krytej pływalni, nowych boisk sportowych czy mieszkań 

socjalnych. Jest skąd na to brać – roczny budżet Koła 

to blisko 50 milionów złotych, z czego prawie połowa 

pochodzi z podatków i innych opłat wnoszonych przez 

tutejsze przedsiębiorstwa. 

Udana prywatyzacja zakładów, a także dobre położenie 

Koła (w pobliżu autostrady łączącej Poznań z Łodzią) 

ściągnęły kolejnych inwestorów. Działają tu: jedna 

z największych w kraju wytwórni materiałów ściernych 

(z kapitałem francuskim), fabryka urządzeń tartacznych 

(kapitał amerykański) oraz zakład produkcji łóżek 

i materacy (kapitał niemiecki). 

Dziś Koło w kategorii miast średniej wielkości – jak 

wynika z rankingu Instytutu Badań nad Gospodarką 

Rynkową – jest jednym z najatrakcyjniejszych miejsc do 

inwestowania. 

Autor: Igor Ryciak 

Przekrój, 1 grudnia 2009 roku 


Oblicza 

własności 

prywatnej 

23

Domiar na prywaciarza 

Komuniści nie mogli całkiem zlikwidować prywatnego biznesu, 

bo bez niego gospodarka PRL by upadła 

„Zniesione zostaną niemieckie znienawidzone zakazy, 

krępujące działalność gospodarczą, obrót handlowy 

między wsią i miastem. Państwo popierać będzie szeroki 

rozwój spółdzielczości. Inicjatywa prywatna wzmagająca 

tętno życia gospodarczego, również znajdzie 

poparcie państwa” – zapowiadali komuniści w manifeście 

PKWN. Już półtora roku później, 3 stycznia 1946 

roku, wydano jednak ustawę o nacjonalizacji firm, które 

zatrudniały powyżej 50 pracowników. Upaństwowiono 

prawie 6 tys. przedsiębiorstw, z wyjątkiem firm budowlanych 

i sanitarnych. Gdyby tych ostatnich zabrakło na 

rynku, stanęłaby odbudowa kraju, o czym komuniści 

dobrze wiedzieli. 

W czerwcu 1947 roku uchwalono trzy akty prawne, które 

rozpoczęły tzw. bitwę o handel. Pierwszy, „O zwalczaniu 

drożyzny i nadmiernych zysków w obrocie handlowym”, 

wprowadzał nakładanie domiaru, czyli kwoty wymyślonej 

przez urzędnika skarbowego, często przewyższającej 

wartość prowadzonego interesu. Drugi akt, „O obywatelskich 

komisjach i lustratorach społecznych”, tworzył 

grunt do powstania armii kontrolerów – w szczytowych 

okresach w PRL należało do niej prawie 100 tys. osób! 

Z kolei trzeci akt wprowadzał zezwolenia na prowadzenie 

firm handlowych i budowlanych. Nie można już było 

tak po prostu założyć firmy, trzeba było 

mieć zezwolenie. A to władza dawała w 

ostateczności, chyba że swoim zaufanym 

ludziom. Powołano też specjalne 

Biuro Cen, które ustalało marże i wysokość 

opłat. Urzędnicy często brali ceny 

z sufitu, więc bywały niższe od kosztu 

wytworzenia towaru. Za nieznaczne 

przekroczenie odgórnie ustalonego 

cennika groziło pięć lat więzienia. 

Rozpoczęła się nagonka na przedsiębiorców. Właścicieli 

sklepików, restauracji, warsztatów i punktów usługowych 

– czyli podmiotów, których nie obejmował 

dekret nacjonalizacyjny – zmuszono szantażem i nieustannymi 

kontrolami do przekazania swoich interesów 

państwu. W najlepszym razie dotychczasowi właściciele 

przekazywali przedsiębiorstwa i nieruchomości 

Na początku lat 50. 

warsztaty rzemieślnicze 

przejmowano od 

właścicieli, powołując się 

na dekret z 1918 roku 

państwowej firmie, a ta zatrudniała ich jako kierowników 

na państwowych posadach. Tak było na przykład 

z restauracją Franciszka Ślęzoka w Piekarach Śląskich. 

Ślęzok pogodził się z losem i kierował knajpą do końca 

życia, do 1973 roku. Zyski zagarniała państwowa firma 

i wypłacała czynsz właścicielowi kamienicy, jednocześnie 

swojemu pracownikowi. Owa suma wystarczała 

ledwie na łatanie papą dziur w dachu. W efekcie bitwy 

o handel w całym kraju liczba sklepów spadła ze 134 

tysięcy w 1947 roku do 78 tysięcy dwa lata później. 

W latach 1948-1955 władze zabrały się do uspółdzielczania 

wszystkich warsztatów rzemieślniczych. Przestawano 

wydawać karty rzemieślnicze, które upoważniały 

do wykonywania zawodu. Aby wszystko było 

lege artis, wykorzystywano w tym celu dekret naczelnika 

państwa z 18 grudnia 1918 r. o zarządach przymusowych 

nad rzemiosłem. W latach 40. i 50. kilkanaście 

tysięcy drobnych przedsiębiorców przewinęło się przez 

stalinowskie więzienia i obozy. Uprzykrzano także życie 

rodzinom rzemieślników i przedsiębiorców – dzieci 

nie były przyjmowane na studia, synów przymusowo 

wcielano do armii. W 1949 roku wydano rozporządzenie, 

na mocy którego każdy poborowy mógł zostać wysłany 

do kopalni węgla albo uranu. Właśnie 

na tę niewolniczą pracę skazywano 

często synów rzemieślników, kupców 

i majętnych gospodarzy wiejskich. 

Ale komuniści nie mogli upaństwowić 

albo zamknąć wszystkich małych 

zakładów, ponieważ na rynku brakowałoby 

wielu rzeczy codziennego 

użytku – takich jak grzebień czy nożyczki, 

o ubraniach nie wspominając. 

Trzeba było tolerować prywatnych 

krawców i szewców, bo bez ich usług nawet władza nie 

mogłaby funkcjonować: towarzysze z MSZ nie chcieli 

wyjeżdżać na placówki w butach z państwowych fabryk. 

Prywatni fachowcy, zwietrzywszy interes, prowadzili 

spore warsztaty często pod płaszczykiem zwykłych 

punktów usługowych. Tak było np. w przypadku łodzianina 

Eliezera Grynfelda. Po wojnie prowadził ze wspól- 


nikiem warsztat kaletniczy, w którym na dużą skalę 

wyrabiano modne torebki. Ale zyskami trzeba się było 

dzielić z milicją i kontrolerami. 

– Dawaliśmy im w łapę sporo, lecz ciągle się baliśmy, że 

wszystko się wyda i trafię do jakiegoś obozu pracy, bo 

krąg wtajemniczonych był szeroki. Nocami śniło mi się, 

że wywożą mnie na Sybir – wspomina dzisiaj Grynfeld. 

W 1956 roku, kiedy polskim Żydom masowo wydawano 

paszporty, zamknął interes i wyjechał do Izraela. 

Z dojściem do władzy Gomułki ludzie biznesu w Polsce 

wiązali duże nadzieje. 21 października 1956 r. Komitet 

Centralny PZPR podjął uchwałę nakazującą stwarzanie 

warunków powstawania drobnych zakładów, które 

miały zarzucić rynek brakującymi towarami. W uchwale 

zastrzeżono, że „wzrost masy towarów” i „urozmaicenie 

asortymentu” musi się odbywać „bez 

uszczuplenia zasobów surowcowych 

państwowego i spółdzielczego przemysłu”. 

Prywatny biznes musiał zaopatrywać 

się na wolnym, czyli czarnym 

rynku, bo oficjalne przydziały surowców 

były małe, a resztę państwo niejednokrotnie 

kazało kupować za dewizy. 

Odwilż była jednak krótka i już pod 

koniec lat 50. zaczęto znowu przyduszać 

małych kapitalistów. Wprawdzie w kronikach 

filmowych nie epatowano tak jak w latach stalinowskich 

zdjęciami starszych kobiet spekulantek prowadzonych 

w kajdankach jak groźnych przestępców, jednak prasa 

przedstawiała prywatnych przedsiębiorców jako typy 

mało sympatyczne – nieprzypadkowo do dziś mówi 

się o gomułkowskim stereotypie prywaciarza. Przedsiębiorcy 

robili wszystko, żeby przetrwać. Dawali łapówki 

i wstępowali do partii, teoretycznie mieli swoje przedstawicielstwo 

polityczne, Stronnictwo Demokratyczne, 

fasadowego satelitę PZPR. Ale jego legitymacja niewiele 

znaczyła. 

W latach 60. nic się nie zmieniło w kwestii ustawodawstwa 

wobec prywatnych przedsiębiorców – ciągle można było 

zatrudnić tylko jednego pracownika (tylko w niektórych 

zawodach trzech). Trochę lepiej było w czasach Gierka 

– bo sam I sekretarz miał obsesję zwiększania mocy produkcyjnych 

i wiedział, że bez drobnych wytwórców socjalistyczne 

zakłady nie dałyby rady. Fabryki butów nie 

zaspokoiłyby popytu, gdyby nie rzemieślnicy wyrabiający 

plastikowe obcasy, zakłady odzieżowe nie wypuściłyby 

partii koszul czy kurtek, gdyby nie wytwórcy i importerzy 

guzików i zamków błyskawicznych. 

W socjalizmie prywatny 

przedsiębiorca zwykle 

mógł zatrudnić jednego 

pracownika, wyjątkowo 

maksymalnie trzech 

To była najlepsza metoda na przetrwanie: usadowić się 

w jakiejś niszy, do której nie opłacało się sięgać państwowym 

molochom. Bezpośrednia konkurencja z komunistycznym 

przemysłem mogła się źle skończyć. Doświadczył 

tego Marian Krupa, rolnik z Tomaszowa Lubelskiego, 

który wypalał cegły tańsze niż oferowane przez zakłady 

państwowe. W 1974 roku nałożono na niego astronomiczną 

sumę 750 tys. zł domiaru, co stanowiło wartość 

kilkuletniej działalności. 

Gdy pod koniec ery Gierka nadszedł kryzys, władza 

odpuściła nieco prywaciarzom. Wiosną 1977 roku weszła 

w życie ustawa, która pozwoliła na otwieranie zakładów 

rzemieślniczych bez wymaganych tytułów czeladnika 

i mistrza. Z kolei lata 80. stały pod znakiem turystyki 

handlowej – władza zezwalała na wyjazdy po demoludach, 

aby rozładować napięcie społeczne związane 

z kryzysem gospodarczym. 

Domiar stosowano rzadko, bo prywaciarze byli ratunkiem 

dla budżetu państwa – w 1980 roku wytwarzali 

ponad 15 proc. dochodu narodowego, 

a sześć lat później już prawie 20 proc. 

W pobliżu większych miast powstawały 

całe dzielnice zaludnione przez handlarzy 

i drobnych wytwórców, jak np. 

Łomianki pod Warszawą czy Tarnowo 

Podgórne pod Poznaniem. 

Po stanie wojennym komunistyczna 

władza przygotowywała projekt nowego 

ładu gospodarczego, którego zapowiedzią 

były firmy polonijne. Ich właścicielami byli ludzie 

związani ze służbami specjalnymi PRL bądź akceptowani 

przez funkcjonariuszy reżimu. Prawdziwym końcem 

socjalizmu był jednak dzień 23 grudnia 1988 r. 

Uchwalona wtedy ustawa o wolności gospodarczej była 

niezwykle liberalna – opierała się na prostej zasadzie, że 

wszystko, co nie jest zakazane, jest dozwolone. 

Przedsiębiorcy – niezależnie od opcji politycznej – do 

dzisiaj uważają okres, który ten akt zapoczątkował, za 

czas prawdziwej wolności gospodarczej. Sam twórca 

ustawy, min. Mieczysław Wilczek, wynalazca proszku 

IXI, właściciel kilku zakładów przetwórstwa mięsnego 

i jeden z najbogatszych ludzi w PRL, w nowej rzeczywistości 

po 1989 roku nie odniósł sukcesu w biznesie. 

Podobnie nie poradziło sobie wielu prywaciarzy, którzy 

przyzwyczaili się do życia w małych układach, nie nawykli 

do szukania nowych rynków zbytu i ciągłego wymyślania 

swojego biznesu na nowo. Paradoks polegał na tym, 

że socjalizm deprawował także najbardziej żywotną, 

wrogą systemowi część społeczeństwa. 

Autor: Rafał Geremek 

Newsweek Polska, 25 października 2009 roku 

25

Własność – rzecz święta 

Religie mają wiele do przekazania na temat własności i pieniądza. 

Różnią się w języku, używanych przykładach, punktach ciężkości. 

Często jednak prowadzą do zaskakująco bliskich sobie konkluzji 

Religie zajmują się kwestiami ekonomicznymi, bo 

zajmują się nimi ludzie – tłumaczy prof. Zbigniew Pasek, 

religioznawca. – A szukając autorytetu, ludzie sięgają 

w zaświaty. 

Wpływ religii na zachowania ekonomiczne swych 

wyznawców stał się przedmiotem monumentalnych 

badań słynnego Maxa Webera (1864-1920). Podkreślając, 

że religie to tylko jeden z czynników kształtujących 

ekonomię, szukał związków między nimi a sposobem 

życia warstw społecznych, które najsilniej wpływały 

na kształt i ewolucję religii. W „Etyce gospodarczej religii 

światowych” pisał – choć kategoriami swojej epoki 

– o konfucjanizmie jako o etyce wykształconych kapłanów-zarządców, 

„których cechował świecki racjonalizm”. 

U źródeł hinduizmu była dziedziczna kasta. Buddyzm, 

pisał, rozpowszechnili bezdomni, wyrzekający 

się życia mnisi. Islam, wylicza dalej, najpierw był religią 

podboju, później miejsce wojowników zajął mistyczny 

sufizm, „z którego wyłoniły się bractwa drobnomieszczan”. 

Judaizm „był od czasów Wygnania religią mieszczańskiego 

»ludu pariasów«‚ „A chrześcijaństwo – doktryną 

„wędrownych czeladników rzemiosła”. 

Majątek w sercu i na dłoni 

W rodzinie rabina Boaza Pasha opowiada się, że ich 

przodek prosił Boga, by jego potomkowie nigdy nie 

mieli pieniędzy. – Bo posiadanie pieniędzy to test, który 

nie każdy potrafi znieść – uśmiecha się rabin Krakowa. 

– W Talmudzie rabin Judaha-Nasi, który sam zresztą był 

bardzo zamożny, stwierdza, że skoro Bóg tak obdarował 

bogatych, to mają oni siłę, by zrobić coś dobrego. 

Z drugiej strony – ciągnie rabin Pash – fakt, że istnieją 

biedni, w Talmudzie jawi się jako dobro dane nam przez 

Boga. Dzięki nim możemy wypełnić micwę, czyli przykazanie, 

zwane cdaka, co znaczy: miłosierdzie. Bo bogactwo, 

dar od Boga, człowiek ma spożytkować dobrze. 

– Islam uważa, że Bóg udzielił każdemu człowiekowi 

jego praw naturalnych – tłumaczy Ali Abi Issa, wrocławski 

imam i dyrektor Muzułmańskiego Centrum 

Kulturowo -Oświatowego. – Jednym z fundamentów tych 

praw jest świętość majątku i mienia każdego człowieka. 

Majątek jest nietykalny bez względu na narodowość 

lub wyznanie właściciela. Grzech powstaje – dodaje 

imam – gdy majątek mieszka w sercu bogatego. Gdy 

zaś mieszka w jego dłoni, to jest on człowiekiem błogosławionym 

i zdolniejszym do dobrych czynów aniżeli 

biedny. Dlatego bogaci, jeśli są prawi i bogobojni, mogą 

zasłużyć na lepsze miejsca w raju – mówi Ali Abi Issa. 

– Jezus próbuje wskazać na wartości nadrzędne 

– tłumaczy poznański franciszkanin o. Leonard Bielecki 

zapytany, czy Chrystus dystansował się od spraw materialnych 

(np. Łk 12, 13-15). – Nie krytykuje zamożności, ale 

wskazuje na związane z nią niebezpieczeństwo. Ubóstwo 

to nie tylko wyrzeczenie się dóbr, to rezygnowanie 

z pragnień, jednoczenie się z wolą bożą. Pozwala oderwać 

się od tego, co nas tu trzyma, i zmierzać ku rzeczom nadprzyrodzonym, 

do których człowiek jest powołany. 

„Dlatego Jezus wypowiada błogosławieństwo ubogich 

w duchu – pisze o. Maciej Zięba OP w książce „Chrześcijanie, 

polityka, ekonomia. Prawdy i kłamstwa”. – Nie 

ubóstwa samego w sobie”. 

Weber notował: „Z częściowym tylko wyjątkiem chrześcijaństwa 

i niewielu innych specyficznie ascetycznych 

wyznań, dobra zbawienia wszystkich religii (...) miały 

przede wszystkim charakter zdecydowanie doczesny: 

zdrowie, długie życie, bogactwo...”. 

Czyj jest świat 

Trzy Religie Księgi podobnie odpowiadają na pytanie, 

czy Bóg dał człowiekowi Ziemię, czy, by tak rzec, 

oddał ją w dzierżawę. – Bóg każe czynić sobie ziemię 

poddaną, nigdzie natomiast nie mówi, że to nasza ziemia 

– zauważa o. Bielecki. – Człowiek ma czerpać z jej 

bogactw i je pomnażać, niemniej świat nie jest naszą 

własnością. Bo nasz ostateczny cel nie jest doczesny. 

– Majątek jest depozytem u człowieka – zgadza się imam 

Ali Abi Issa. – Za to, jak będzie nim dysponował, zostanie 

albo nagrodzony, albo skarcony czy wręcz ukarany. Kto 

dysponuje majątkiem wbrew woli Boga, ten grzeszy 

proporcjonalnie do tego, jak ją złamał. Jeśli sądzi, że 

majątek zyskał dzięki swojemu sprytowi, to nie uznaje, 


że dostał go od Boga, i grzeszy. Człowiek jest zobowiązany 

do wdzięczności. 

Rabin Boaz Pash ujmuje rzecz inaczej. – Z jednej strony 

widzimy, że wszystko należy do Boga. Z drugiej wiemy, 

że dał to wszystko nam. Tora raz powiada tak, raz tak. 

Moja odpowiedź brzmi: jedno jest prawdą przed błogosławieństwem, 

drugie po nim. Tu na przykład – rabin 

sięga po modlitewnik – są błogosławieństwa dla wszystkich 

rodzajów pożywienia. Zanim je odprawisz, Bóg 

chce ci je dopiero podarować. Po błogosławieństwie, 

gdy rozpoznajesz, że ci je daruje, jest twoje. 

Księga Powtórzonego Prawa: „Jedząc więc do sytości, 

będziesz błogosławił Haszem, twego Boga, za tę piękną 

ziemię, którą ci dał” (8, 10). 

– Bóg absolutnie nie wydzierżawił nam ziemi, lecz nam ją 

podarował – mówi rabin Pash. – Taka refleksja przeważa 

w głównym nurcie judaizmu. Bo relacja między nami 

a Bogiem nie polega na życiu na jego łasce. 

Przytacza naukę Kabały o tym, że Bóg, gdy stwarzał 

świat, umieścił w ludziach cząstki swojej boskości. 

– A całe stworzenie w naturalny sposób przynależy 

do tych cząstek – tłumaczy. – Jesteśmy częścią Niego, 

a skoro tak, mamy wszystko na własność. 

– To często spór o słowa – mówi prof. Pasek. – Nawet 

w samym chrześcijaństwie dawniej uważano, że „czyńcie 

sobie ziemię poddaną” to przyzwolenie na pełną eksploatację. 

Dziś, choćby pod wpływem ekologii, mówi się 

o życiu w harmonii. 

Majętność i jałmużna 

Ponownie Max Weber: „Istniejąca z reguły we wszystkich 

właściwych religiach zbawienia nieufność wobec 

bogactwa i władzy miała swe naturalne źródło przede 

wszystkim w doświadczeniu zbawicieli, proroków 

i kapłanów, zgodnie z którym uprzywilejowane w tym 

świecie i »syte« warstwy mają na ogół tylko w niewielkiej 

mierze potrzebę jakiegoś zbawienia’” 

Obowiązki bogatego w Religiach Księgi są jasne. To 

pomoc wspólnocie, biednym i słabszym. – Kabała, czyli 

mistyka judaizmu, uczy, że bogaty jest jak rurka prowadząca 

z nieba na ziemię – opowiada rabin Boaz Pash. 

– Ale jeżeli nie czyni on dobra, używa bożej siły do złych 

celów, co ściąga na niego wielką karę. 

Rabini głowią się, jak w dzisiejszych realiach wypełniać 

przepisy dobroczynności. Prawo nakazuje np. pozostawienie 

plonów na ostatnim skrawku pola dla ubogich. 

– Ale który ubogi przyjdzie dziś zebrać coś dla siebie 

z mojego pola, zwłaszcza że nie mam pola? – pyta rabin 

Pash. – Czasem – dodaje – jesteśmy zbyt ortodoksyjni, 

a mówię to jako ortodoksyjny rabin. Miewa challah 

nakazuje oddzielić część ciasta na szabasową chałkę 

i upiec zeń chlebek dla kapłana, który zwykle jest ubogi. 

Niekiedy ludzie, nie mogąc tego przepisu dziś wypełnić, 

spalają ten chlebek „w ofierze”. Co z tego przychodzi, 

oprócz zapachu spalenizny w domu? Lepiej przeznaczyć 

część dochodów na cele dobroczynne. 

Rabin Pash śmieje się, że judaizm jest trochę kapitalistyczną 

religią. – Jeśli nie liczyć mojego rabina, czystej 

krwi komunisty. W Torze mamy 613 przykazań, z których 

aż ponad sto dotyczy spraw finansowych. 

Jeden z pięciu filarów islamu to Az-Zakat, czyli obowiązkowa 

jałmużna. – Muzułmanin musi raz w roku 

przeznaczyć 2,5 proc. oszczędności na rzecz biednych, 

jeśli oczywiście jest bogaty – tłumaczy imam Ali Abi Issa. 

– A to ustala tzw. próg zakatowy: zakat musi uiścić ten, 

kogo oszczędności (nie dochód!) przez cały rok księżycowy 

przekraczały 85 g złota. Inaczej jego majątek byłby 

nieczysty. 

Na inwentaryzację oszczędności w krajach muzułmańskich 

wyznacza się zwykle miesiąc ramadanu. – Dobre 

czyny są wtedy o wiele bardziej wynagradzane przez 

Boga – mówi imam. – Muzułmanin może zatem dysponować 

samemu albo za pośrednictwem np. fundacji charytatywnej. 

Koran określił, komu zakat przysługuje: obcym, 

zadłużonym, biednym, można też przekazać go na rzecz 

skarbu państwa, budowy albo utrzymania meczetów. 

Pamiętaj zatem o Haszem, 

twoim Bogu, bo to 

On użycza ci siły 

do zdobywania mienia 

- napomina Tora (Pwt 8, 18) 

Muzułmanin ma też obowiązek opieki nad żoną, dziećmi, 

rodzicami w wieku „poprodukcyjnym”, także np. samotną 

siostrą czy córką nieżyjącego brata. – Mężczyzna, 

łożąc na utrzymanie domu, spełnia swój obowiązek. Ale 

gdyby jego żona była od niego bogatsza i chciała mu 

pomóc, Bóg policzy jej to jako jałmużnę, bo nie było to 

jej obowiązkiem – tłumaczy Ali Abi Issa. 

Módl się i pracuj 

Kościół katolicki przebył długą drogę kształtowania 

poglądów na sprawy własności. Średniowieczne podręczniki 

dla spowiedników, jak pisze o. Zięba, wyliczały cztery 

najbardziej podejrzane zawody: najemników, zapaśników, 

prostytutki i handlarzy. Jakub z Vitry głosił, że Bóg 

stworzył chłopów (laborantes), duchownych (orantes), 

rycerzy (bellatores), a kupców stworzył szatan. Choć to 

św. Tomasz orzeka, że wspólna własność jest możliwa 

tylko w raju, a po grzechu pierworodnym naturalną 

jest własność prywatna, do etosu pracy stąd daleko. 

27

– Do XX wieku praca jest przez katolicyzm traktowana 

jako kara za grzechy: „w pocie czoła będziesz orał...” 

– mówi prof. Pasek. – Także benedyktyńskie hasło „módl 

się i pracuj” (ora et labora) jest elementem ascezy, ujarzmiania 

ciała, a nie drogą do indywidualnego sukcesu. 

Prędzej wielbłąd przejdzie przez 

ucho igielne, aniżeli bogaty wejdzie 

do królestwa niebieskiego 

- naucza Jezus (Mt 19, 24) 

Opór przed gromadzeniem dóbr przez Kościół staje się 

jedną z przyczyn powstania tzw. zakonów żebraczych 

z franciszkanami na czele. – Franciszek nie chciał zakładać 

zakonu, lecz radykalnie żyć Ewangelią – mówi o. Bielecki. 

– Pochodził z bogatej rodziny, ale odkrył, że w życiu 

chodzi o coś więcej. Braci pouczał: „Bracia niech nie 

przyjmują pieniędzy”. Mało tego, pieniądze nazywał 

„oślim łajnem”. Wiedział, co kult pieniądza zrobił z jego 

ojcem. Nic na własność, uczył. Jeżeli Bóg się o nas troszczy, 

pojawią się ludzie, którzy pomogą. 

Komputer o. Leonarda, który zawiaduje stroną internetową 

prowincji zakonnej i współtworzy wideoblog pt. 

„Bez sloganu”, należy do niego. Ale już drukarkę kupił 

na zakon. – Gdy bracia pracują np. jako katecheci, ich 

pensja trafia na wspólne konto – tłumaczy on. – Podobnie 

np. samochody są własnością zakonu. Bracia się 

zmieniają, a te dobra służą kolejnym. 

XX wiek przyniósł przewrót kopernikański w katolickiej 

refleksji o pracy. Najpierw u jego zarania, w 1891 r., 

papież Leon XIII w encyklice „Rerum novarum”, krytykując 

wyzysk w ówczesnym kapitalizmie i odrzucając socjalizm, 

napisze także: „prywatne (...) posiadanie dóbr 

materialnych jest naturalnym prawem człowieka”. A sto 

lat później Jan Paweł II ogłasza encyklikę „Centesimus 

annus”. W jej ujęciu to w pracy „leży początek własności 

indywidualnej”. Dziś kluczowym kapitałem nie jest 

już ziemia czy pieniądz, lecz intelekt człowieka, który 

można twórczo spożytkować w tej formie kapitalizmu, 

która uznaje „pozytywną rolę przedsiębiorstwa, rynku, 

własności prywatnej i wynikającej z niej odpowiedzialności 

za środki produkcji, oraz wolnej ludzkiej inicjatywy”. 

Encyklika odrzuca konsumeryzm uznający zysk za 

cel, ale również nadmierny etatyzm. 

Także wcześniejsza o 10 lat encyklika „Laborem exercens” 

stanowi, że to człowiek ma być podmiotem pracy. 

Pracując zaś, uczestniczy się w dziele Stworzenia. 

– Gdy czytam tę encyklikę – mówi prof. Pasek – widzę 

w niej protestancki etos pracy. 

Pieniądz jest łaską 

To najsłynniejsza teza Maxa Webera, choć często zapamiętywana 

w skrajnie uproszczonej wersji. Socjolog ten, 

próbując stwierdzić, dlaczego krajom protestanckim 

wiedzie się statystycznie lepiej niż katolickim, przypisał 

zasługę mentalności kalwinizmu. Głosił on, że Bóg przeznaczył 

większość ludzkości na potępienie, nielicznych 

wybierając do zbawienia. Nie można tego wyboru 

zmienić, można go jednak sprawdzić. Ponieważ w protestantyzmie 

jedynym powołaniem jest zawód (w języku 

Lutra słowo Berufma oba te znaczenia), zatem kto 

odnosi sukces w zawodzie, udowadnia swoje powołanie. 

W dodatku protestantyzm zrezygnował też z ascezy 

monastycznej. Jedyną ascezę można uprawiać żyjąc 

w świecie. – Weber to skojarzył – tłumaczy prof. Pasek. 

– Protestanci ciężko i uczciwie pracują, szybko osiągają 

sukces, ale nie wydają pieniędzy, które się kumulują 

w kapitał. 

Dyskusja nad tą tezą trwa do dziś. – Są kraje katolickie, jak 

Belgia, które też uczestniczą w sukcesie ekonomicznym 

– dodaje religioznawca. – A początki stosunków kapitalistycznych 

to XIII-wieczna Florencja, gdzie nikomu się 

o protestantyzmie nie śniło. Z pewnością jednak protestantyzm 

usprawiedliwił bogacenie się z czystym 

sumieniem. 

Tak na Zachodzie, jak i w Azji rozumowaniem Webera 

próbowano później tłumaczyć sukces „Azjatyckich 

Tygrysów”. Boomowi gospodarczemu regionu miałyby 

więc sprzyjać wywiedzione z konfucjanizmu wartości 

azjatyckie: respekt wobec władzy, przywiązanie do 

rodziny, wykształcenia, oszczędności czy codzienny konserwatyzm. 

Co ciekawe, sam Weber, wszelako w diametralnie 

innych realiach, winił konfucjanizm za stagnację 

Chin. W odróżnieniu od kalwinistów, twierdził, etyka 

azjatycka dawała „upust tęsknocie do porzucenia bezsensownego 

wewnątrzświatowego działania”. 

Konfucjanizm gloryfikował, owszem, pracę na roli 

i w administracji, jednak gardził handlem. Jak na łamach 

Tygodnikowego „Ucha Igielnego” (nr 43/2005) pisał 

Jakub Polit, dziedzictwu konfucjańskiemu wiele jednak 

zawdzięczała zwłaszcza Japonia: dyscyplina społeczna 

sprzyjała kształceniu, drakońska – jak dla Europejczyka 

– oszczędność umożliwiła zgromadzenie kapitału, traktowanie 

firm jako wielkich rodzin stabilizowało je, choć 

uruchomiło na wielką skalę nepotyzm i korupcję. 

– Opisywane przez Webera mechanizmy w moim przekonaniu 

powracają we współczesnym protestantyzmie 

w nurcie zwanym „Prosperity gospel”, „Ewangelią 

dobrobytu” – dodaje prof. Pasek. – To teologia sukcesu, 

gdzie brylant żony pastora i długość jego rolls-royce’a 

wyznaczają ilość łaski bożej. Jeśli Bóg chce wszystkiego, 

co najlepsze, dla swoich wiernych, to wyznacznikami 

tego są zdrowie i powodzenie. Świadectwa uzdrowień 


przeplatają się tam ze świadectwami wzbogacenia. To 

bardzo dzisiaj skuteczne motywy. 

Nie jest niczym dziwnym składane w ewangelickim 

zborze świadectwo o wzbogaceniu. Parafie protestanckie 

organizują też kursy prowadzenia biznesu czy zarządzania. 

Powinność bogacenia 

Trudniej uchwycić stosunek do własności w religiach, 

w których nie mówi się jednoznacznie o osobowym 

Bogu. – Pojawia się wtedy zwykle pojęcie siły kosmicznej, 

która przenika świat – tłumaczy religioznawca – i nie 

da się na te kategorie przełożyć pytania o to, czyja jest 

ziemia. Nie pojawia się pytanie o to, czy Bóg coś człowiekowi 

daje. 

W buddyzmie, tłumaczy prof. Łukasz Trzciński z Instytutu 

Religioznawstwa UJ, wszystko zależy od tego, czy 

jest się mnichem, który wyrzekł się osobistej własności, 

czy świeckim. – Zawsze dyrektywą jest to, czy moja 

własność pomaga innym ludziom uniknąć cierpienia. 

Do Allacha należy wszystko to, 

co w niebiosach i co na ziemi 

- głosi Koran (2, 285) 

Hinduizm natomiast ściśle wiąże problem własności ze 

strukturą społeczną. Hymn 90. części X świętej księgi 

Rygwedy słowem warna określa cztery grupy społeczne: 

braminów, kszatrijów (rycerzy), wajśjów (kupców) 

i śudrów (służbę). Każdej kaście przypisany zostaje 

ścisły sposób życia. Zarobkowanie jest sprawą wajśjów. 

Istnieje jednak jeszcze jeden podział: na stadia życia. 

– W hinduizmie własność jest przypisana właśnie do 

nich – wyjaśnia prof. Trzciński. – W ogólnie obowiązującym 

systemie, tzw. aśram, „pan domu”, czyli ghikhasta, 

powinien mieć własność i ją pomnażać. 

Sanskrycki termin artha oznacza powinność w owym 

trzecim stadium życia, kiedy to „pan domu” musi zdobyć 

tyle dóbr, ile to możliwe. Jednak by wspierać rodzinę, nie 

dla żądzy zysku. 

– Dopiero kiedy „pan domu” osiągnie stan, w którym 

urodzi się mu wnuk, może się wyrzec większości dóbr 

materialnych i zostać tzw. wanaprasthą, czyli „mieszkającym 

w lesie”, a następnie, jako sannjasin, jeszcze 

bardziej ograniczyć swoje potrzeby, żyjąc z żebraniny, 

i pielgrzymować po kraju aż do śmierci, oby w pobliżu 

Gangesu – konkluduje prof. Trzciński. 

Także w powstałej na Zachodzie tzw. Nowej Duchowości, 

New Age, nie ma osobowego boga. – Tu robienie 

biznesu bynajmniej nie kłóci się z mantrowaniem czy 

„otwarciem na energię kosmiczną” – opowiada prof. 

Pasek. – Co więcej, New Age szybko stworzył swą wersję 

komercyjną. Powstały setki książek opisujących psychotechnologie 

służące polepszeniu swojej sprawności 

tu i teraz, co przekłada się na pieniądze. Ludzie nie 

chcą już czekać na zbawienie po śmierci, lecz mieć coś 

tutaj. Nawet Tom Cruise mówi, że scjentolodzy rozwiązują 

jego doczesne problemy. 

Nie będziesz brał lichwy 

W czasach kryzysu trudno nie przywołać jeszcze jednej 

religijnej sankcji ze świata judaizmu i islamu. Obie 

te religie surowo zakazują lichwy. „Allach uczynił handel 

prawowitym, zysk [Riba to dodatek ponad zasadniczą 

sumę – red.] zaś nieprawym” – stanowi Koran 

(2, 276). – Lichwa to wymiana niemoralna, bo zdejmuje 

z człowieka poczucie litości, zwiększa różnice między 

bogatymi a biednymi, koncentruje kapitał i władzę 

w rękach jednej grupy, pogłębia biedę – tłumaczy imam 

Ali Abi Issa. – W islamie zakazana jest wszelka wymiana, 

w której jeden traci, gdy zarabia drugi. Wtedy powstaje 

okazja do oszustwa albo uzależnienia człowieka. 

Jak mówi imam, banki islamskie znalazły rozwiązanie. 

Na np. budowę domu pożycza się pieniądze na 

zasadach podobnych do leasingu, przy stałej stopie procentowej. 

Przy zakładaniu biznesu, bank staje się zaś 

partnerem przedsięwzięcia. – Interesy banku i klienta są 

wtedy związane zarówno w rachunku zysków, jak i strat 

– tłumaczy. Identyczne rozwiązanie znalazł judaizm. 

Banki w Wielkiej Brytanii już od dłuższego czasu oferują 

produkty zgodne z prawem islamu. Ostatnio o tego 

klienta walczy Francja. „Wśród dziesięciu największych 

emitentów obligacji muzułmańskich w roku 2007 były 

cztery banki muzułmańskie bądź wywodzące się z krajów 

arabskich – pisali Maciej Stańczuk i Marek Kubicki 

(„Rz”, 26 maja 2009 r.). – Kolejnych sześć to czołówka 

banków światowych”. 

Nękanej kryzysem Europie chodzi o pozyskanie bliskowschodnich 

inwestorów. Tymczasem Ali Abi Issa wskazuje 

na fakt, który potwierdza Międzynarodowy Fundusz 

Walutowy: – Muzułmańskie banki kryzys dotknął słabiej 

– mówi. – Bo nie było w nich niemoralnych narzędzi, 

które go spowodowały. 

Autor: Michał Kuźmiński 

Tygodnik Powszechny, 5 lipca 2009 roku 

Cytaty z Tory, za pośrednictwem Starego Testamentu, oraz cytaty z Nowego 

Testamentu w przekładzie Biblii Poznańskiej. Cytaty z Koranu w przekładzie 

wydania Islam International Publications LTD. 

29


Prywatny 

akcjonariat 

giełdy 

Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie 

Warszawski parkiet jest dziś wyjątkiem na tle swoich europejskich, a nawet 

również światowych konkurentów. Giełdy państwowe to margines na świecie, 

reprezentują zaledwie 12 proc. wszystkich, posiadając tylko 2 proc. udziałów 

w ich światowej kapitalizacji. W Europie, poza Polską, jedynie giełdy Malty 

i Cypru mają w strukturze własności ponad 50 proc. udziałów państwa 

Pierwsze historyczne giełdy organizowano w taki sposób, 

by należały jedynie do ich członków – brokerów 

– którzy spotykali się na ringu giełdowym w celu dokonania 

określonych transakcji. W terminologii anglosaskiej 

członkiem danej giełdy można było stać się 

poprzez zakup miejsca tzw. seat, którego cena zazwyczaj 

przekraczała kilkaset tysięcy USD. 

Ewolucje giełd 

Ten model zaczął odchodzić do lamusa w ostatnim dziesięcioleciu 

XX w., głównie na skutek przełomu w dziedzinie 

nowoczesnych technologii i rosnącej konkurencji 

między samymi giełdami. Zjawisko, które obserwujemy 

od tamtego czasu, nazywa się demutualizacją (inwestorowned). 

Polega na rozdzieleniu funkcji członka i właściciela, 

poszerzeniu grona akcjonariuszy giełdy, co stwarza 

większe możliwości zdobycia kapitału. Giełda zaczyna 

też funkcjonować jako organizacja typu for-profit. 

Demutualizacja przebiegała różnie w zależności od kraju, 

co wynika z uwarunkowań historycznych i celów samych 

giełd. Jako pierwsza przeszła przez ten proces 

giełda sztokholmska (w 1993r.), a następnie kolejne: 

w Helsinkach (1995 r.), w Kopenhadze (1996 r.). Na kontynencie 

amerykańskim do demutualizacji, połączonej 

z upublicznieniem akcji giełdy, doszło w Toronto 

w 2000 r. (dwa lata wcześniej tę ścieżkę przeszła giełda 

australijska). Giełda przekształciła się w przedsiębiorstwo 

ze swoim własnym kapitałem akcyjnym. Śladem 

giełdy w Toronto poszły giełdy europejskie, decydując 

się na upublicznienie własnych walorów: londyńska 

(2000-2001), Euronext (2001) i wreszcie Deutsche Boerse, 

która niedawno chciała przejąć warszawską Giełdę 

Papierów Wartościowych. 

Ewolucja giełd przebiegała kilkuetapowo. Zazwyczaj 

pierwszym krokiem była emisja akcji wśród firm brokerskich 

(mutualizacja), następnie grono właścicieli stopniowo 

rozszerzało się np. o inne instytucje finansowe 

czy spółki publiczne w ramach kolejnych emisji prywatnych 

(demutualizacja). Zwieńczeniem była publiczna 

emisja akcji giełdy, zazwyczaj połączona z utrzymaniem 

restrykcji co do składu akcjonariatu i maksymalnej 

liczby głosów przypadających na jednego akcjonariusza 

i wreszcie notowanie ich bez jakichkolwiek ograniczeń. 

Standardy własności 

Prywatny akcjonariat giełd europejskich to dziś norma 

– w 2009 r. ze świecą można by szukać w krajach rozwiniętych 

giełd państwowych (co nie znaczy, że państwo 

nie może być mniejszościowym akcjonariuszem). Giełdy 

z udziałem Skarbu Państwa powstawały głównie na rynkach 

wschodzących w Bratysławie (1990 r.), Warszawie 

(1991 r.), Wilnie (1992 r.) czy Tallinie (1995 r.). Głównymi 


przesłankami za ich utworzeniem były chęć wypełnienia 

pustki instytucjonalnej i przyspieszenie rozwoju rynku 

kapitałowego. Dziś w Europie Środkowo-Wschodniej, 

oprócz Giełdy Papierów Wartościowych, pod państwową 

kontrolą pozostają giełdy w Sofii i Bukareszcie. 

Węgierska demutualizacja 

Giełda w Budapeszcie w 2002 r. przeszła demutualizację, 

przekształcając się w spółkę akcyjną. Cześć uczestników 

tamtego procesu przyznaje jednak, że popełniono 

wówczas kilka błędów m. in. nowego podmiotu nie 

zabezpieczono przed jakimkolwiek wrogim przejęciem. 

Nawet członkowie giełdy nie byli zmuszeni do długoterminowego 

trzymania akcji. W rezultacie grupa inwestorów 

finansowych mogła łatwo i szybko kupić większość 

udziałów w BSE od działających na Węgrzech brokerów, 

którzy po ataku terrorystycznym 11 września 2001 roku 

i końcu hossy internetowej nie widzieli świetlanej przyszłości 

dla ich rynku. Dlatego, by ustabilizować akcjonariat 

i stworzyć długoterminową strategię dla węgierskiej 

giełdy, najbardziej aktywny na budapeszteńskim 

parkiecie bank HVB Bank Węgry zorganizował wraz 

z Erste Bankiem i Raiffeisen Bankiem konsorcjum. Do 

jego składu zaproszone zostały również Wiener Boerse 

i Österreichische Kontrollbank, które nabyły akcje od inwestorów 

finansowych. 

Ostatecznie w ubiegłym roku UniCredit Bank Hungary 

sprzedał należący do banku pakiet akcji giełdy w Budapeszcie 

(25,2 proc.) na rzecz Wiener Boerse. W efekcie 

giełda wiedeńska zyskała pakiet ponad 37 proc. akcji 

i stała się największym akcjonariuszem węgierskiej 

giełdy. Środki uzyskane ze sprzedaży udziałów przeznaczono 

na sfinansowanie planów rozwoju UniCredit Bank 

Hungary. Wiedeńska giełda papierów wartościowych 

kupiła też w 2008 r. 92,4 proc. kapitału giełdy w Pradze 

od domu maklerskiego Patria Finance i czeskich banków: 

Komercni Banka i kontrolowanej przez Erste Bank Ceska 

Sporitelna (oba miały łącznie ponad 25 proc. akcji). Wcześniej 

przejęła kontrolę nad giełdą w Lublanie. 

Wspólny rynek 

Wiener Boerse oraz giełdy z Budapesztu, Lublany i Pragi 

planują teraz połączenie i utworzenie jednego wspólnego 

rynku – CEE Stock Exchange Group. Łączna kapitalizacja 

czterech rynków, które stworzyły CEESEG, przekracza 

dziś 139 mld euro (to prawie 580 mld zł), a miesięczne 

obroty na tych parkietach wynoszą w sumie 11,7 mld 

euro (około 50 mld zł). 

Z kolei dwie spośród trzech giełd kooperujących w ramach 

porozumienia parkietów nadbałtyckich, tj. Ryga 

i Tallin już zostały sprywatyzowane i weszły w skład 

skandynawskiego sojuszu OMHEX. W ciągu ostatnich lat 

warszawska Giełda Papierów Wartościowych, chcąc stać 

się regionalnym centrum finansowym, starała się wziąć 

udział w prywatyzacji niemal wszystkich oferowanych 

na sprzedaż rynków giełdowych w państwach bałtyckich, 

na Bałkanach oraz giełdy w Pradze. Nie kupiła jednak 

żadnego. Wszystkie trafiły natomiast w ręce skandynawskiego 

OMX lub – postrzeganej jako największy 

konkurent GPW – Wiener Boerse. Jak podkreślają eksperci, 

przyczyną był m.in. niechętnie postrzegany przez 

te instytucje państwowy akcjonariat GPW. Polski parkiet 

posiada jedynie 25 proc. akcji w niewielkiej ukraińskiej 

giełdzie Innex. [B. CH.] 


Giełdy państwowe to margines na świecie, reprezentują zaledwie 12 proc. wszystkich, posiadając tylko 2 proc. udziałów w ich światowej kapitalizacji 

Parkiet, 14 grudnia 2009 roku 

31

Dylemat Europy 

Ten, kto uważa, że problem prywatyzacji dotyczy jedynie 

Polski i innych państw byłego bloku socjalistycznego, myli się. 

Niemcy, Brytyjczycy i Francuzi także mają jeszcze państwowe 

przedsiębiorstwa, które stopniowo wyprzedają 

Niedawno Europę obiegła zaskakująca wiadomość: 

nękana kryzysem Wielka Brytania zamierza... przyspieszyć 

prywatyzację. 

Powstało pytanie, co jeszcze chcą prywatyzować Brytyjczycy, 

skoro od lat uchodzą za jedną z najlepiej rozwiniętych 

kapitalistycznych gospodarek świata, której potęgę 

zbudowali „prywaciarze”. Okazuje się, że państwo ma 

jeszcze na Wyspach tyle majątku, iż sprzedając tylko jego 

niewielką część, zarobi 16 mld funtów (około 72 mld zł). 

Pod młotek pójdą m.in. zakłady Urenco zajmujące się 

wzbogacaniem uranu, tunel pod kanałem La Manche, 

zakłady bukmacherskie Tote, a nawet portfel miliona 

pożyczek studenckich. Prywatnych inwestorów ma 

znaleźć także majątek samorządowy: parki biznesowe, 

tereny przemysłowe, ośrodki wypoczynkowe i sportowe, 

a nawet lokalne lotniska. 

Francuzi z prywatyzacją państwowych przedsiębiorstw 

na dobre ruszyli dopiero w XXI wieku. W latach 80. ubiegłego 

wieku roczne wpływy z prywatyzacji przedsiębiorstw 

nad Loarą wynosiły raptem kilkaset milionów 

euro, a w rekordowym roku 2005 było to już 30 mld euro. 

Francuzi zdecydowali się sprzedać część akcji nawet 

w firmach z sektora energetycznego, telekomunikacyjnego 

i zbrojeniowego. W ciągu ostatnich trzech lat francuski 

rząd sprzedał pakiety udziałów m.in. w Électricité 

de France, France Télécom, Gaz de France i w Aéroport 

de Paris, firmie zarządzającej paryskim lotniskiem Charles’a 

de Gaulle’a. 

Niemcy zarabiają na prywatyzacji 7-8 mld euro rocznie. 

I to nieprzerwanie od piętnastu lat (w najlepszym okresie 

wartość sprzedaży państwowych przedsiębiorstw 

sięgała 13-15 mld euro). W pierwszej połowie 2008 r. RFN 

zajęła drugie miejsce w Europie pod względem przychodów 

z prywatyzacji. Tylko na sprzedaży 25 proc. akcji 

spółki Evonik Industries i całego Deutsche Telecom’s 

T-Systems republika zarobiła mniej więcej 4 mld euro. 

Rekordzistą pod względem skoku przychodów prywatyzacyjnych 

pozostaje Szwecja. W 2007 r. pozbyła 

się udziałów w państwowych firmach wartych 3 mld 

euro, a w ubiegłym roku - ponad 15 mld euro. 

Nabywcę znalazł między innymi Vin & Sprit AB, a także 

deweloper Vasakronan. Szwedzi zapewniają, że to nie 

koniec wyprzedaży i w kolejnych latach pod młotek 

pójdą państwowe przedsiębiorstwa o wartości kilkudziesięciu 

miliardów euro. 

Zysk zamożnych europejskich państw ze sprzedaży państwowych 

spółek zachęcił do prywatyzacji także kraje, 

które do tej pory były kojarzone raczej z nacjonalizacją 

majątku i ograniczaniem własności prywatnej. Kapitalistyczna 

część Europy doznała szoku, kiedy pod koniec 

września 2008 r. władze w Mińsku ogłosiły plan prywatyzacyjny 

zakładający sprzedaż udziałów w 500 białoruskich 

spółkach. Po części zmusił je do tego Bank 

Światowy, który udzielił naszym wschodnim sąsiadom 

pożyczki, ale pod warunkiem, że wyswobodzą część 

spółek z państwowego uścisku. Pierwsze poważne 

efekty tego porozumienia powinny być widoczne lada 

chwila. Miesiąc temu białoruskie władze zapowiedziały 

rozpoczęcie procesu prywatyzacji sześciu dużych, strategicznych 

w swoich sektorach przedsiębiorstw, m.in. 

produkujących części do samochodów oraz zakładów 

metalurgicznych. To szansa także dla Polski - wśród prywatnych 

firm zainteresowanych przejęciem białoruskiego 

majątku mogą się znaleźć także przedsiębiorstwa 

znad Wisły. W wyścigu o interesujący rynek będą 

się musiały jednak zmierzyć z silnymi przeciwnikami, 

m.in. z Austrii i Niemiec. 

Autor: Marek Laskowski 

Wprost, 29 listopada 2009 roku 


O Ministerstwie 

Skarbu Państwa 

Ministerstwo Skarbu Państwa jest organem administracji 

publicznej. Zajmuje się sprawami dotyczącymi 

gospodarowania mieniem Skarbu Państwa – prywatyzacją 

spółek z udziałem Skarbu Państwa i nadzorem nad 

nimi. Funkcję Ministra Skarbu Państwa pełni Aleksander 

Grad. 

Jednym z departamentów Ministerstwa Skarbu Państwa 

jest Biuro Komunikacji Społecznej odpowiedzialne 

za szeroko rozumianą promocję działań prywatyzacyjnych 

wśród potencjalnych inwestorów i otoczenia społecznego. 

Ministerstwo Skarbu Państwa współpracuje również 

z organizacjami pozarządowymi prowadząc działania 

edukacyjne pt. „Własność to odpowiedzialność” promujące 

własność prywatną i prywatyzację, oraz skierowane 

do uczniów, studentów, seniorów, społeczności 

lokalnych, środowisk religijnych, dziennikarzy mediów 

lokalnych oraz liderów opinii. 

Publikowane w tym wydawnictwie teksty ukazały się w 2009 roku w dodatkach do największych polskich dzienników i tygodników, nad 

którymi patronat objęło Ministerstwo Skarbu Państwa. 

33

Ministerstwo Skarbu Państwa 

ul. Krucza 36 / Wspólna 6 

00-522 Warszawa 

Tel. (+48 22) 695 87 97 

www.msp.gov.pl 

Biuro Komunikacji Społecznej 

Tel. (+48 22) 695 81 62 

Tel. (+48 22) 695 83 58 

edukacja@msp.gov.pl 

edukacja.msp.gov.pl

Udane prywatyzacje Media o wÅasnoÅci prywatnej - Ministerstwo ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?

Udane prywatyzacje Media o wÅasnoÅci prywatnej - Ministerstwo ...