Prespektiva Gjinore në Shqipëri - INSTAT
Prespektiva Gjinore në Shqipëri - INSTAT
Prespektiva Gjinore në Shqipëri - INSTAT
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Historia e migrimit të brendshëm dhe marrëdhëniet gjinore <strong>në</strong> <strong>Shqipëri</strong><br />
një kontekst modern, arsimi është i vlefshëm<br />
si për djemtë dhe për vajzat me shpresën se<br />
ai do t’u ofrojë atyre mjetet për t’u mbrojtur<br />
dhe për të siguruar jetesën.<br />
sepse arsimi <strong>në</strong> <strong>Shqipëri</strong> u ofrohet<br />
përgjithësisht çdokujt, pavarësisht nga disa<br />
pengesa të dukshme që ndeshen <strong>në</strong> zonat<br />
rurale.<br />
Në një traditë patriarkale, arsimi konsiderohet<br />
më i rëndësishëm për djemtë, të cilët mbahen<br />
si fituesit tradicionalë të bukës së gojës. Arsimi<br />
i mëtejshëm për vajzat mund të quhet si një<br />
investim i panevojshëm, meqe<strong>në</strong>se vajzat do<br />
të martohen dhe do të je<strong>në</strong> <strong>në</strong>n mbrojtjen e<br />
bashkëshortëve të tyre. Më tej, nga pikëpamja<br />
patriarkale, të dërgosh vajzat për të ndjekur<br />
arsimin e lartë rrezikon t’i ekspozojë ato ndaj<br />
rreziqeve personale (grabitje, trafikim apo<br />
përdhunim), gjë që do të dëmtonte nderin e<br />
familjes. Arsimimi i mëtejshëm për vajzat<br />
perceptohet si një kërcënim ndaj autoritetit<br />
mashkullor, pasi ai inkurajon të menduarit<br />
“kritik” dhe vendimmarrjen e pavarur. Kur<br />
arsimimi i vajzave vlerësohet nga perspektiva<br />
patriarkale, kjo bëhet për shkak të kontributit<br />
të tij jo të drejtpërdrejtë <strong>në</strong> jetën martesore të<br />
vajzës: duke e lidhur argumentin me faktin se<br />
<strong>në</strong> rast se gratë ja<strong>në</strong> më të shkolluara, atëherë<br />
ato do të lidhen me burra që gjithashtu ja<strong>në</strong><br />
më të shkolluar, që do të je<strong>në</strong> <strong>në</strong> gjendje të<br />
mbaj<strong>në</strong> gratë e tyre.<br />
Sot <strong>në</strong> <strong>Shqipëri</strong> bashkëjetoj<strong>në</strong> dhe përzihen<br />
me njëra-tjetrën qëndrimet e forta patriarkale<br />
me ato moderne. Është e vështirë të<br />
përcaktohet se cila është logjika kur përpiqesh<br />
të kuptosh arsyet përse vajzat edhe<br />
inkurajohen, edhe dekurajohen apo<br />
pengohen të ndjekin shkollën. Faza e<br />
transformimit shqiptar ka vë<strong>në</strong> <strong>në</strong> pikëpyetje<br />
të mirën e padiskutueshme të arsimit të lartë<br />
për djemtë <strong>në</strong> veçanti, meqe<strong>në</strong>se përfitimet<br />
ekonomike dhe sociale nuk ja<strong>në</strong> aq të mëdha.<br />
Shumë djem që dëshiroj<strong>në</strong> të ndjekin arsimin<br />
e lartë ja<strong>në</strong> larguar nga vendi për t’u futur <strong>në</strong><br />
këto institucione <strong>në</strong>për vende të tjera.<br />
Nëse arsimimi vlerësohet si për djemtë ashtu<br />
dhe për vajzat, mendojmë se do të ketë nivele<br />
më të larta të frekuentimit shkollor, veça<strong>në</strong>risht<br />
Gjatë periudhës socialiste, arsimit i është<br />
kushtuar një rëndësi e madhe. Për pjesën më<br />
të madhe të burrave e grave shqiptare sot<br />
arsimimi i fëmijëve të tyre është shumë i<br />
rëndësishëm, megjithëse, siç u diskutua dhe<br />
më lart, arsyet mund të ndryshoj<strong>në</strong>. Kjo<br />
tregohet pjesërisht <strong>në</strong> sakrificat e shumta që<br />
bëj<strong>në</strong> familjet për edukimin e fëmijëve të tyre.<br />
Pritet që dallimet <strong>në</strong> arritjet <strong>në</strong> shkollë të ke<strong>në</strong><br />
një impakt minimal mbi pushtetin e vendimmarrjes<br />
<strong>në</strong> rrethinat patrilineare dhe partilokale<br />
(<strong>në</strong> veçanti <strong>në</strong> zonat veriore), të paktën po të<br />
bëhet krahasimi me faktorët e tjerë, më të<br />
rëndësishëm (p.sh. mosha e gruas, fakti <strong>në</strong>se<br />
ka lindur djem, etj.). Megjithatë, <strong>në</strong> kontekste<br />
më pak partiarkale, si <strong>në</strong> <strong>Shqipëri</strong>ne e mesme<br />
dhe të jugut, pritet që arsimimi të ketë një<br />
impakt më të madh mbi marrëdhëniet gjinore.<br />
Për këto arsye, është e domosdoshme<br />
historia e organizimit shoqëror <strong>në</strong> lidhje me<br />
familjen dhe njësi<strong>në</strong> ekonomike familjare.<br />
Teorikisht, familja dhe njësia ekonomike<br />
familjare nuk ja<strong>në</strong> ekuivalentë, por shpesh ato<br />
ngatërrohen. Ndryshimi social ushtron<br />
ndikime të drejtpërdrejta <strong>në</strong> strukturën e<br />
njësisë ekonomike familjare, dhe po ashtu<br />
ndikon tek proceset e vendimmarrjes brenda<br />
shtëpisë. Për shembull, <strong>në</strong> rast se gratë, të<br />
cilat më parë ka<strong>në</strong> qe<strong>në</strong> jashtë tregut të pu<strong>në</strong>s,<br />
futen <strong>në</strong> pu<strong>në</strong>, atëhere kjo do të ndikojë shumë<br />
<strong>në</strong> organizimin e jetës familjare, <strong>në</strong> veçanti<br />
tek familjet me fëmijë. Në dallim nga kjo, <strong>në</strong><br />
rastet kur procesi i shpejtë i transformimit bën<br />
që gruaja të humbasë vendin e pu<strong>në</strong>s, njësia<br />
ekonomike familjare është e detyruar të<br />
kërkojë zgjidhje të tjera ekonomike. Po kështu,<br />
<strong>në</strong> rast të një papu<strong>në</strong>sie masive, njësia<br />
ekonomike familjare do të përballet çdo ditë<br />
me presione intensive. Pushteti midis<br />
a<strong>në</strong>tarëve të një njësie ekonomike familjare<br />
negociohet individualisht, dhe <strong>në</strong> këtë mënyrë<br />
22 REGJISTRIMI I POPULLSISË DHE I BANESAVE 2001
Change language