Prespektiva Gjinore në Shqipëri - INSTAT

Historia e migrimit të brendshëm dhe marrëdhëniet gjinore në Shqipëri
e saj të procesit të transformimit, Schwandner-
Sievers (2001) e përshkruan këtë sjellje, por
ve në pah llojin dhe kuptimin e ndryshëm të
saj në ditët e sotme.
Pas rënies së socializmit, Shqipëria pati
rezultate të dukshëm në sigurimin e
asistencës për të varfërit, po të krahasohet
me vendet e tjera me të ardhura të ulëta (Alderman
2002). Dhe, pavarësisht nga turbullirat
e mëdha që kaloi, Shqipëria gjeti rrugën e saj
të shndërrimit në një komb-shtet demokratik
të angazhuar ndaj barazisë gjinore. Kjo mund
të shikohet në miratimin e një kushtetute
demokratike në 1998 dhe ratifikimin e një sërë
marrëveshjesh ndërkombëtare, si Konventa
për Zhdukjen e të gjitha Formave të
Diskriminimit kundër Grave (Calloni 2002). Një
nga problemet më të mëdha sot të lidhura me
gjininë duket të jetë lidhja e munguar midis
barazisë së pranuar gjërësisht dhe asaj reale
në drejtim të mundësisë për punësim, për
biznes, për kreditim, për kujdes shëndetsor
dhe shërbime sociale. Po ashtu, mbetet problem
barazia gjinore në drejtim të pjesëmarrjes
civile dhe pjesëmarrjes në vendim-marrje
politike. Ligji shqiptar ndalon diskriminimin
gjinor dhe atë në punësimin publik dhe privat.
Por, pavarësisht nga ky ndalim, dhe
pavarësisht nga niveli i lartë i arsimimit të
femrave në fusha që dominohen nga
meshkujt, mundësitë e punësimit për gratë
janë ende të pakëta. Në periudhën e tanishme
të transformimit të shpejtë, gratë ishin
kategoria e parë që vuajtën (INSTAT 2004).
Ishin të parat që mbeten pa punë si rezultat i
mbylljes së fabrikave, kurse në fshat situata e
grave ishte edhe më e rëndë. Zhdukja e
kooperativave eliminoi një vend të
rëndësishëm ku gratë mund të ndërvepronin
me të tjerët. 16 Si pasojë, shumë gra u kthyen
përsëri atje ku ishin, në mjedisin shtëpiak.
Kombinimi i punës së pakësuar në bujqësi
dhe numrit më të vogël të vendeve të punës
me migrimin në shkallë të gjerë drejt zonave
16
Për një përshkrim të hollësishëm të ndarjes së punës në
bujqësi midis burrave e grave, shih Gjermeni et al. (2003)
urbane, shkaktoi lindjen e një imazhi të ri të
grave, ku tanimë ato shihen duke u kujdesur
për shtëpitë në kushtet e vështira të një izolimi
dhe vetmie totale (Miria 2000). Sipas UNDP,
gratë paguhen më pak mesatarisht në
krahasim me burrat (UNDP 1999). Megjithatë,
një inspektim më i kujdesshëm i gjendjes
tregon se në Shqipëri, diferenca në pagë ka
më shumë të bëjë me mundësinë e kufizuar
të grave për të arritur poste menaxheriale se
sa me një pagë të pabarabartë për punë të
njëjta.
Në sferën publike, ka ndodhur një rënie e
theksuar e pjesëmarrjes së grave në politikë,
siç është dokumentuar edhe për vendet e tjera
europiano-lindore (Gal dhe Kligman 2000).
Përqindja më e lartë e pjesëmarrjes së gruas
në politikë në Shqipëri ishte në periudhën prej
1970 deri në 1991, kur 20% deri 33% e
përfaqësuesve në Kuvend ishin gra. Në 1997
kjo shifër ra në 7.1%, dhe në 2001 ishte
akoma më e ulët 6.4%. Sot pjesëmarrja e
femrës në politikë mbetet e ulët (INSTAT
2003:37). Eshte interesant fakti që gratë janë
përfshirë më shumë në sferën shoqërore në
nivel lokal, megjithëse kjo shihet të ketë një
ndikim përgjithësisht të pakët në sferën e
vendimmarrjes.
Trazirat politike të viteve 1990 dhe 1991 si dhe
në 1997 kërcënuan veçanërisht sigurinë e
vajzave, gjë që ndihmoi legjitimimin e rritjes
së rolit të kontrollit të meshkujve mbi gratë.
Megjithatë, pavarësisht nga imazhi i
përgjithshëm i pozitës inferiore të grave në
Shqipëri, procesi i transformimit nuk përmbysi
plotësisht ato të mira që patën fituar gratë në
dhjetëvjeçarët e fundit. Bashkë me kujdesin
tradicional familjar për mirë-rritjen e fëmijëve,
ato gra që jetuan gjatë periudhës socialiste,
gjithashtu, patën mundësi të kishin përvoja
larg familjeve të tyre, integrim me grupe të tjera
jashtë-familjare të brezit të tyre, mundësi më
të mëdha për arsimim. Në të vërtetë, arsimi
është bërë një e mirë e vlerësuar shumë në
Shqipëri, dhe një numër i madh grash
26 REGJISTRIMI I POPULLSISË DHE I BANESAVE 2001