6 REGJISTRIMI I POPULLSISË DHE I BANESAVE 2001
hyrje Që <strong>në</strong> fillimet e viteve 1990, ka<strong>në</strong> ndodhur procese të shpejta transformimi <strong>në</strong> të gjitha nivelet e shoqërisë shqiptare. Gjatë përshkrimit të këtyre proceseve, ne përdorim termin “transformim” për t’iu referuar një periudhe ndryshimesh me potencialin që <strong>në</strong> fund të arrihet tek njëri nga moria e rezultateve të mundshme. Ky term ndryshon nga termi “tranzicion”, të cilin shumë vetë e përdorin për të përshkruar procese me finalitet më të madh, për shembull, tranzicioni nga një regjim socialist <strong>në</strong> demokraci, apo nga një ekonomi e centralizuar <strong>në</strong> një ekonomi tregu (Saltmarshe 2001). Si shembull i ndryshimeve që po ndodhin <strong>në</strong> <strong>Shqipëri</strong> mund të merret ai i popullsisë kryesisht rurale që është përfshirë <strong>në</strong> një proces të dukshëm urbanizimi, ku përqindja e banorëve ruralë është ulur me 13% <strong>në</strong> një shtrirje kohore prej njëmbëdhjetë vjetësh. Migrimi i brendshëm është një nga faktorët më të rëndësishëm që kontribuon <strong>në</strong> këtë proces transformimi. Në vendet <strong>në</strong> zhvillim, migrimi i madh i brendshëm, shpesh shoqërohet me një urbanizim të përshpejtuar që ka dalë jashtë kontrollit. Ndër efektet e padëshiruara që mund të shfaqen rëndom bashkë me migrimin drejt qyteteve, ja<strong>në</strong> ngritja e vendqëndrimeve të paligjshme, lindja e getove, pamundësia e ruajtjes së kushteve të mjaftueshme sanitare për banesat, mungesa e shkollave, përqindja e lartë e papu<strong>në</strong>sisë, raste të shumta të krimit, shpërbërje të lidhjeve familjare dhe të kontrollit social, si dhe një nivel i lartë i prostitucionit e i dhu<strong>në</strong>s familjare. Fakti që një e pesta e popullsisë shqiptare ka emigruar jashtë vendit që <strong>në</strong> 1989, i ka krijuar vendit një valvolë të rëndësishme presioni, që ndihmon për luftimin e efekteve të këqija të urbanizimit të shpejtë. Megjithatë, autorë të ndryshëm i ka<strong>në</strong> dokumentuar efektet negative të shkaktuara nga migrimi i brendshëm <strong>në</strong> <strong>Shqipëri</strong> (p.sh. La Cava dhe Nanetti 2000), disa nga të cilat ja<strong>në</strong> mjaft të dukshme <strong>në</strong> rrethin e Tira<strong>në</strong>s. Termi transformim është një term i drejtë <strong>në</strong>se qëndron argumenti i përdorur nga de Gaay Perspektiva gjinore A ndikon migrimi i brendshëm <strong>në</strong> mënyra të ndryshme <strong>në</strong> jetën e grave dhe të burrave shqiptarë? “Gjinia është një element thelbësor për të analizuar urbanizimin e vendeve <strong>në</strong> zhvillim. Jo vetëm që rritja ekonomike urbane shpesh nxit ndryshime <strong>në</strong> rolet midis gjinive, <strong>në</strong> marrëdhëniet dhe <strong>në</strong> pabarazitë midis tyre, por procesi i urbanizimit <strong>në</strong> vetvete, shpesh formohet <strong>në</strong> varësi te strukturave mbizotëruese të gjinisë. Me fjalë të tjera, shkaqet, natyra dhe rezultatet e urbanizimit mund te varen shumë nga gjinia. Njohja e kësaj dukurie është e domosdoshme si për të kuptuarit e evolucionit urban e të rrjedhojave të tij, ashtu edhe për formulimin e politikave" (Chant 1996:1). Fortman. Ai shkruan se <strong>Shqipëri</strong>a “nuk ka kaluar <strong>në</strong>për proceset historike të Rilindjes dhe të Iluminizmit, të cilat patën ndikimin e tyre <strong>në</strong> pjesën më të madhe të Europës “ dhe se <strong>Shqipëri</strong>a është një vend “ku <strong>në</strong> kohërat më të vona, moderniteti nuk pati asnjëherë një mundësi tjetër për t’u trupëzuar <strong>në</strong> kulturën e vendit “ (de Gaay Fortman 2000:85). Përveç migrimit, edhe ndryshimet <strong>në</strong> parimet e organzimit të shoqërisë shqiptare, që ka<strong>në</strong> ndodhur pas rrëzimit të regjimit socialist (duke përfshirë zhvillimet politike, ekonomike, sociale dhe kulturore) ja<strong>në</strong> thelbësore për të kuptuar transformimin e vendit. Në shtetet e tjera ku ka<strong>në</strong> ndodhur transformime të njëjta, është parë se ndryshimet ka<strong>në</strong> ndikuar <strong>në</strong> mënyra të ndryshme <strong>në</strong> mundësitë e grupeve të ndryshme të popullsisë. Gratë përbëj<strong>në</strong> një grup të tillë. Për shkak të pozicionit thuajse të barabartë të grave dhe burrave <strong>në</strong> regjimet socialiste <strong>në</strong> lidhje me peshën e tyre <strong>në</strong> tregun e pu<strong>në</strong>s dhe nivelin e arsimimit të tyre, si dhe për shkak të ekzistencës së lehtësirave <strong>në</strong> ndihmë të nevojave të veçanta të grave <strong>në</strong> këto regjime, si kujdesi për fëmijën dhe ai për të moshuarit, del e nevojshme të bëhet një monitorim i kujdesshëm i ndryshimeve <strong>në</strong> këto fusha, për të siguruar që gratë të ke<strong>në</strong> mundësi të përafërta ose të barabarta gjatë periudhës së transformimit. Siç është perspektiva gjinore <strong>në</strong> shqipëri - Mars 2004 7