Transport ladunków ponadgabarytowych - Projekt Oversize
Transport ladunków ponadgabarytowych - Projekt Oversize
Transport ladunków ponadgabarytowych - Projekt Oversize
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
76<br />
DROGI lądowe, powietrzne, wodne 1 /2010
prof. nadzw. dr hab. inż. Wiesław Galor<br />
Akademia Morska w Szczecinie, Wydział Nawigacyjny<br />
<strong>Transport</strong><br />
dr inż. Anna Galor<br />
Akademia Morska w Szczecinie, Wydział Inżynieryjno-Ekonomiczny <strong>Transport</strong>u<br />
TRANSPORT ŁADUNKÓW<br />
PONADGABARYTOWYCH<br />
– wybrane zagadnienia<br />
Wraz z rozwojem gospodarki coraz więcej jest przesyłek, które ze względu na<br />
swe rozmiary, ciężar lub specyfikę przewozu wymagają indywidualnych rozwiązań<br />
transportowych. Niemal każda większa inwestycja wiąże się z koniecznością<br />
przemieszczania urządzeń i innych elementów o gabarytach przekraczających wymiary<br />
naczep czy kontenerów. Niestandardowe ładunki kreują niestandardowe problemy.<br />
<strong>Transport</strong> takich ładunków ma duże znaczenie dla<br />
rozwoju przemysłu, energetyki oraz infrastruktury.<br />
<strong>Transport</strong> ładunków <strong>ponadgabarytowych</strong> ma duży<br />
wpływ na rozwój gospodarczy każdego kraju, ale<br />
jest różnie zorganizowany w państwach regionu<br />
południowego Bałtyku. Rozwój wspólnej strategii,<br />
praktyk oraz stworzenie nowych zasad mogłoby<br />
podnieść konkurencyjność gospodarczą regionu<br />
południowej części Morza Bałtyckiego. <strong>Transport</strong><br />
ładunków <strong>ponadgabarytowych</strong> jest zazwyczaj bardzo<br />
ważną częścią rozwoju każdego projektu infrastrukturalnego,<br />
więc powinien odbywać się bez<br />
zbędnej biurokracji, nieporozumień komunikacyjnych<br />
czy dodatkowych nakładów na infrastrukturę.<br />
Jednolity system mógłby podnieść konkurencyjność<br />
regionu Morza Bałtyckiego w energetyce, przemyśle<br />
oraz transporcie. Wymaga to analizy tras możliwości<br />
transportu z uwzględnieniem istniejących<br />
i planowanych korytarzy transportowych [1].<br />
Mówiąc o transporcie ponadgabarytowym ładunków,<br />
mówi się o transporcie różnorodnych turbin,<br />
reaktorów, elementów konstrukcji, które są ważnymi<br />
elementami każdej inwestycji. Istotna jest<br />
również możliwość ograniczenia czasu, redukcja<br />
biurokracji oraz problemów infrastruktury. <strong>Projekt</strong><br />
<strong>Oversize</strong> Baltic [7] w ramach unijnego projektu<br />
South Baltic może mieć wpływ na następujące działy<br />
gospodarki:<br />
• Przemysł<br />
<strong>Projekt</strong>y rozwoju przemysłowego będą mogły być<br />
łatwiej realizowane, zakres produkcji przemysłowej<br />
może być rozszerzany, a produkcja wielkich<br />
elementów może być wykonywana w dużej odległości<br />
od portów. Zmniejszyłoby to cenę dostępności<br />
oraz działalności transportu w regionie.<br />
• <strong>Transport</strong><br />
Otwarcie regionu Morza Bałtyckiego na towary<br />
ponadgabarytowe spowoduje wzrost konkurencyjności<br />
na globalnym rynku transportowym.<br />
<strong>Transport</strong> produktów <strong>ponadgabarytowych</strong> do<br />
Rosji, na Ukrainę czy do Kazachstanu mógłby<br />
się odbywać przez region południowego Bałtyku.<br />
Rozwój transportu ładunków <strong>ponadgabarytowych</strong><br />
wpłynie znacząco na uregulowanie transportu<br />
i zapewni jego bezpieczeństwo.<br />
• Energetyka<br />
Rozwój alternatywnych źródeł energii w regionie<br />
południowego Bałtyku jest znaczący. Energia<br />
DROGI lądowe, powietrzne, wodne 1 /2010 77
wiatrowa w ostatnich latach nabiera coraz większego<br />
znaczenia w tym regionie. Jej zastosowanie<br />
wymaga transportu <strong>ponadgabarytowych</strong> ładunków.<br />
Rozwój i rozprzestrzenianie się alternatywnych<br />
źródeł energii jest bezpośrednio związane<br />
z zagadnieniami transportu ładunków <strong>ponadgabarytowych</strong>.<br />
Należy tu również wspomnieć<br />
o planowanym rozwoju energetyki jądrowej<br />
w tym rejonie (plany budowy elektrowni w Niemczech,<br />
na Litwie, a także docelowo w Polsce).<br />
Ładunki ponadgabarytowe<br />
Ładunki ponadgabarytowe (inaczej nienormatywne,<br />
ponadnormatywne, ponadmetryczne) to<br />
ładunki, których przemieszczanie wymaga użycia<br />
specjalnych środków transportu i urządzeń przeładunkowych<br />
o udźwigu odpowiadającym ciężarowi<br />
ładunku [5].<br />
Uwzględniając wymiary, ciężar oraz kształt<br />
ładunków ponadnormatywnych, można dokonać<br />
następującego podziału [5]:<br />
1. Ładunki ponadgabarytowe zwykłe – różnego<br />
rodzaju konstrukcje stalowe, niewielkich rozmiarów<br />
maszyny i urządzenia przemysłowe, maszyny<br />
robocze, niewielkie zbiorniki i wiele innych. Mają<br />
ciężar nieprzekraczający 25 ton, a ich wymiary<br />
nieznacznie przekraczają dopuszczalne normami<br />
parametry dla transportu drogowego, tzn.<br />
długość 15 – 16 m, szerokość 3,5 – 4,0 m oraz<br />
wysokość 3,0 – 3,5 m. Tego typu ładunki można<br />
przewozić zwykłymi zestawami drogowymi<br />
(ciągnik z naczepą bez plandeki), wyposażonymi<br />
w odpowiednie urządzenia do ich oznakowania<br />
i zabezpieczania;<br />
2. Ładunki ponadgabarytowe specjalne – należą<br />
do nich m.in. wielkich rozmiarów elementy<br />
komór spalania dla przemysłu energetycznego,<br />
elementy urządzeń dla górnictwa odkrywkowego,<br />
konstrukcje stalowe, zbiorniki dla przemysłu<br />
spożywczego i browarniczego. Ładunki te często,<br />
przy swoich dużych wymiarach, mają stosunkowo<br />
niewielką masę. Nie ma tu zatem negatywnego<br />
oddziaływania na infrastrukturę drogową, ale<br />
występują ograniczenia związane z jej parametrami.<br />
Zdarzają się bowiem ładunki o wymiarach<br />
dochodzących do 5 m długości, 7 m szerokości<br />
i 6 – 7 m wysokości;<br />
3. Ładunki ciężkie – do nich zalicza się maszyny<br />
i urządzenia dla budownictwa i drogownictwa,<br />
kotły, różnego rodzaju zbiorniki, obudowy urządzeń<br />
dla elektrowni, statki w częściach (sekcje,<br />
nadbudówki, pokrywy lukowe itp.);<br />
4. Wagony kolejowe, wagony tramwajowe, a także całe<br />
linie technologiczne przeznaczone dla przemysłu<br />
metalurgicznego, samochodowego, chemicznego<br />
czy energetycznego. Masa tego rodzaju ładunków<br />
waha się najczęściej w granicach 70 – 100 ton;<br />
5. Ładunki ciężkie o masie skupionej – to urządzenia<br />
takie jak transformatory, generatory i turbiny.<br />
Charakteryzują się one dużym ciężarem w stosunku<br />
do objętości. To samo dotyczy przemysłowych<br />
pras czy wałów korbowych silników okrętowych.<br />
Niektóre z tych ładunków mogą ważyć<br />
200 lub nawet 300 ton. Można je transportować<br />
drogą lądową, ale do ich przewozu muszą być<br />
użyte specjalne, wieloosiowe naczepy;<br />
6. Ładunki przestrzenne – do tej grupy ładunków<br />
zalicza się różnego rodzaju konstrukcje, przęsła<br />
mostów, wieże wiertnicze, dźwigi (stacjonarne<br />
i samobieżne), rury do rurociągów, suwnice portowe<br />
itp. Ciężar tych ładunków może wynosić np.<br />
900 ton, a wysokość 40 m. Tego rodzaju ładunki<br />
nie mogą być przewożone drogą lądową, ale tylko<br />
morską, a niekiedy też rzeczną;<br />
7. Ładunki długie – należą do nich ładunki dla sektorów<br />
budownictwa i drogownictwa. Możemy<br />
do nich zaliczyć różnego rodzaju przęsła, filary,<br />
elementy suwnic czy też elektrowni wiatrowych.<br />
Innymi przykładami mogą być reaktory i kolumny<br />
dla przemysłu chemicznego oraz petrochemicznego.<br />
Długość tego rodzaju ładunków dochodzi<br />
do 40 – 60 m, przy innych wymiarach często nieodbiegających<br />
od normy.<br />
Przewozy ponadgabarytowe to kompleksowa<br />
obsługa transportowo-spedycyjna pojazdami<br />
z ładunkiem lub bez ładunku, o masie, naciskach<br />
osi lub wymiarach (długość, szerokość, wysokość)<br />
przekraczających dopuszczalne wielkości określone<br />
w przepisach o ruchu drogowym [10].<br />
Przewozy te mogą odbywać się głównie drogą<br />
lądową (transport drogowy i kolejowy) oraz drogą<br />
wodną (transport śródlądowy i morski). Sporadycznie<br />
transport takich ładunków odbywa się drogą<br />
powietrzną (transport lotniczy).<br />
78<br />
DROGI lądowe, powietrzne, wodne 1 /2010
<strong>Transport</strong><br />
Ryc. 1<br />
<strong>Transport</strong> drogowy piasty elektrowni wiatrowej.<br />
DROGI lądowe, powietrzne, wodne 1 /2010 79
Ryc. 2<br />
<strong>Transport</strong> kolejowy ładunku<br />
ponadnormatywnego<br />
80<br />
DROGI lądowe, powietrzne, wodne 1 /2010
<strong>Transport</strong> drogowy<br />
Rozpoznanie ładunku, sprawdzenie możliwości<br />
przewozowych oraz dobór pojazdów są pierwszymi<br />
czynnościami, od których trzeba rozpocząć analizę<br />
zagadnienia, jakim jest przewóz elektrowni wiatrowych.<br />
Przedsiębiorstwo zainteresowane takim<br />
zleceniem powinno być w stanie przewieźć chociaż<br />
połowę elementów jednej wieży, w tym również<br />
największe i najcięższe elementy. Przewóz pozostałej<br />
części elementów można zlecić innym przedsiębiorstwom<br />
transportowym.<br />
Następnie należy szczegółowo opracować optymalną<br />
trasę przejazdu. W procesie planowania trasy<br />
zwraca się uwagę na szerokość dróg, znaki i słupy<br />
przy drogach, wysokość i szerokość przejazdów pod<br />
wiaduktami i mostami, ronda, dozwolony nacisk<br />
pojazdu na nawierzchnię itd. Czasem odległość<br />
między punktem odbioru a przeznaczenia wynosi<br />
100 km, ale dla przetransportowania danego elementu<br />
trzeba pokonać np. 300 km, bo konieczna<br />
jest jazda okrężną trasą. Uwarunkowane jest to<br />
wysokością wiaduktów i mostów (przeciętny most<br />
w Polsce ma prześwit 4,5 m), promieniem zakrętów<br />
dróg, trakcjami elektrycznymi, złym stanem dróg<br />
itp. <strong>Transport</strong>y muszą omijać odcinki remontowane.<br />
Często także pojawia się konieczność usuwania<br />
przeszkód drogowych takich jak np. znaki drogowe.<br />
Kolejnym problemem są ronda budowane w systemie<br />
dróg krajowych oraz azyle dla pieszych, czy też<br />
wysepki na możliwej trasie przejazdu, z wbudowanymi<br />
na stałe znakami drogowymi. Brakuje również<br />
szybkiej informacji o nośności i wysokości mostów<br />
i wiaduktów, wysokości estakad, o ograniczeniach<br />
na poszczególnych drogach. W rezultacie napotkanych<br />
utrudnień finalny odbiorca płaci więcej za<br />
transport i wydłuża się czas operacji przewozu. Ryc.<br />
1 przedstawia przykład transportu drogowego elementu<br />
elektrowni wiatrowej [9].<br />
wymagają nie tylko specjalistycznych wagonów, ale<br />
także specjalnych przygotowań organizacyjnych<br />
i logistycznych.<br />
Organizując transport, trzeba pomyśleć o dobraniu<br />
odpowiedniej trasy, specjalistycznym zestawie<br />
przewozowym, opracowaniu projektu załadunku<br />
i mocowania. Niezbędne są zezwolenia transportowe<br />
i ubezpieczenie ładunku. Nadawca nadzwyczajnej<br />
przesyłki powinien zawiadomić kolej co najmniej<br />
30 dni przed jej nadaniem, a w komunikacji międzynarodowej<br />
– co najmniej 60 dni. Przed przyjęciem<br />
do przewozu przesyłki kolej sprawdza (w obecności<br />
nadawcy), czy jest ona prawidłowo załadowana,<br />
umocowana i zabezpieczona. Ryc. 2 przedstawia<br />
transport kolejowy turbiny energetycznej [4].<br />
Ryc. 3<br />
<strong>Transport</strong> podstaw<br />
pod morskie elektrownie<br />
wiatrowe.<br />
<strong>Transport</strong><br />
<strong>Transport</strong> kolejowy<br />
W transporcie kolejowym ładunki ponadnormatywne<br />
to takie, których nie można przewieźć bez<br />
naruszania skrajni, liczonej od torowiska. Są to<br />
semafory, budki dróżnika, znaki, nastawnie, krawędzie<br />
mostów itp. Na kolei najważniejsza jest wspomniana<br />
skrajnia. Specjalistyczne wagony przyjmują<br />
znacznie większy ciężar niż środki transportu drogowego.<br />
Mają one tyle osi, że rozkład obciążenia<br />
na torowisko jest do przyjęcia. Problemem staje się<br />
jednak długość wagonu z ładunkiem ponadgabarytowym<br />
(np. z generatorem ma on w sumie 70 m<br />
i nie zawsze mieści się na łukach torowiska [3]).<br />
Przewozy ładunków nadzwyczajnych odbywają<br />
się w oparciu o rozporządzenie Ministra <strong>Transport</strong>u<br />
i Gospodarki Morskiej z 28 stycznia 2000 r. Przewóz<br />
musi być precyzyjnie przemyślany i przygotowany.<br />
Często przygotowanie takiego przewozu trwa kilka<br />
tygodni. Kolejowe przewozy ponadgabarytowe<br />
i nadzwyczajne, ze względu na swój kształt, rozmiar,<br />
masę, mocowanie oraz drogę przewozu,<br />
DROGI lądowe, powietrzne, wodne 1 /2010 81
82<br />
DROGI lądowe, powietrzne, wodne 1 /2010
<strong>Transport</strong> morski<br />
W ogólnoświatowym transporcie morskim coraz<br />
częściej pojawiają się przewozy ładunków <strong>ponadgabarytowych</strong><br />
(superciężkich i ciężkich). Obsługa<br />
tych nietypowych ładunków wymaga odpowiedniej<br />
infrastruktury portowej, a także umiejętności<br />
ludzi biorących czynny udział przy przeładunkach.<br />
Ponadto niezbędne jest zapewnienie odpowiedniego<br />
poziomu bezpieczeństwa żeglugi podczas transportu<br />
tego typu ładunków, zwłaszcza na akwenach<br />
ograniczonych [2]. Obecnie towary o bardzo dużej<br />
wadze przeładowywane są w portach posiadających<br />
odpowiednie doświadczenie w tej materii, jak<br />
i właściwe wyposażenie. Ładunki superciężkie i ciężkie<br />
należą do grupy ładunków <strong>ponadgabarytowych</strong><br />
i ciężkich, czyli takich, których wymiary lub waga,<br />
bądź też jedno i drugie, przekraczają standardowe<br />
parametry ładunków, co wymusza zastosowanie<br />
specjalistycznych jednostek transportowych oraz<br />
określonych technik przeładunkowych.<br />
O ładunku superciężkim mówimy wówczas, gdy<br />
jego waga sięga nawet do kilkudziesięciu tysięcy<br />
ton, a wymiary nawet do kilkuset metrów. Do<br />
tego typu ładunków zaliczyć można m.in. platformy<br />
wiertnicze i podstawy morskich siłowni wiatrowych.<br />
Takie parametry wymuszają indywidualne podejście<br />
w zakresie przeładunku. Bardzo istotnym aspektem<br />
związanym z możliwościami obsługi ładunków<br />
superciężkich i ciężkich przez dany port jest jego<br />
lokalizacja i właśnie ze względu na nią niektóre porty<br />
nie są w stanie przyjmować tych największych<br />
ładunków. Tylko bliskie sąsiedztwo portu z morzem<br />
pozwala na zaistnienie danego portu na rynku<br />
przeładunku ładunków superciężkich i ciężkich.<br />
Ładunki takie mogą być holowane do miejsca przeznaczenia<br />
na małych odległościach przez holowniki<br />
lub transportowane na duże odległości przez tzw.<br />
ciężarowce. Są to jednostki transportowe do przewozów<br />
ładunków <strong>ponadgabarytowych</strong> i ciężkich,<br />
w tym ładunków superciężkich i ciężkich [8]. Ryc.<br />
3 przedstawia przykład transportu na barkach podstaw<br />
o wadze 1600 ton do farmy elektrowni wiatrowej<br />
w rejonie Rodsand (Dania) [6]. Podstawy te<br />
były produkowane w porcie Świnoujście w Basenie<br />
Atlantyckim. Interesujący może być fakt, iż przygotowanie<br />
betonowych podstaw odbywało się bezpośrednio<br />
na barkach zacumowanych do nabrzeża. Po<br />
zakończeniu cyklu produkcyjnego nastąpił proces<br />
transportu barek do miejsca posadowienia na dnie<br />
morskim. Do ich przeniesienia z barki na dno zastosowano<br />
dźwig pływający o odpowiedniej nośności.<br />
Podsumowanie<br />
Przy transporcie ładunków <strong>ponadgabarytowych</strong><br />
występuje wiele problemów wynikających z :<br />
• nietypowych własności ładunku (wymiarów,<br />
masy, zagrożenia)<br />
• przewozów na znaczne odległości (w wielu przypadkach<br />
w relacjach globalnych)<br />
• różnorodności środków transportu (wodnegomorskiego,<br />
śródlądowego), lądowego (drogowego,<br />
kolejowego) oraz powietrznego<br />
• opracowania tras przewozu uwzględniającą<br />
istniejącą infrastrukturę transportową (środki<br />
transportu, dostępne trasy transportu)<br />
• konieczności w wielu przepadkach opracowania<br />
zmian tej infrastruktury (przebudowy, budowy<br />
nowych elementów) Dlatego też powstała<br />
potrzeba podjęcia badań zmierzających do rozwiązania<br />
tych problemów, szczególnie w zakresie<br />
przewozów regionalnych i stąd w ramach unijnego<br />
projektu South Baltic znalazł się projekt <strong>Oversize</strong><br />
Baltic, który w założeniu ma mieć wpływ na<br />
działy gospodarki związane z przemysłem, energetyką<br />
i transportem.<br />
Główne cele projektu <strong>Oversize</strong> Balic obejmują:<br />
1. Rozwinięcie strategii transportu ładunków<br />
<strong>ponadgabarytowych</strong>, która podniesie atrakcyjność<br />
regionu południowego Bałtyku;<br />
2. Rozwinięcie sieci informacyjnej usprawniającej<br />
transport ponadgabarytowy ładunków w regionie<br />
południowego Bałtyku (zintegrowany punkt<br />
informacyjno-kontrolny);<br />
3. Rozwinięcie transportu ładunków <strong>ponadgabarytowych</strong><br />
w regionie poprzez wyznaczanie szlaków,<br />
rozwój infrastruktury transportowej oraz zwiększanie<br />
efektywności transportu;<br />
4. Przekształcenie transportu ładunku wielkogabarytowego<br />
w bardziej bezpieczna formę;<br />
5. Poprawa handlowej i infrastrukturalnej współpracy<br />
rozwijających się regionów konkurujących<br />
na globalnym rynku usług transportowych.<br />
SUMMARY<br />
<strong>Oversize</strong> cargos include non-standard large and<br />
heavy indivisible cargos such as electric transformers,<br />
reactor vessels, wind mills, airplane fuselage<br />
or nuclear power plant- which is usually a part<br />
of advanced infrastructural high priority energy<br />
and technology projects. <strong>Oversize</strong> transport often<br />
needs to travel considerable distance; in many<br />
cases, national borders have to be crossed. Mainly<br />
this based on different kind of transport, often on<br />
sea transport. There are some problems to solve<br />
in case of such kind of transport. The paper presents<br />
the analysis of questions connected with<br />
oversize transport.<br />
Piśmiennictwo:<br />
1. Galor A.: Salmonowicz H.:<br />
Bałtyckie otoczenie polskich<br />
portów morskich. Materiały<br />
V Konferencji Naukowej<br />
„Porty Morskie 2005”.<br />
Szczecin 2005.<br />
2. Galor W.: Bezpieczeństwo<br />
żeglugi na akwenach<br />
ograniczonych budowlami<br />
hydrotechnicznymi, Wyd.<br />
FRWSM, Szczecin 2002.<br />
3. Grześkowiak A.: Logistyka<br />
dla ponadgabarytów. Polska<br />
Gazeta <strong>Transport</strong>owa z dnia<br />
22.12.2005.<br />
4. Mincewicz J.: Trudne<br />
przewozy kolejowe. Polska<br />
Gazeta <strong>Transport</strong>owa<br />
z dnia 8.10.2008.<br />
5. Neider J.: <strong>Transport</strong><br />
międzynarodowy, Polskie<br />
Wydawnictwo Ekonomiczne,<br />
Warszawa 2008.<br />
6. Nysted Offshorewindfarm<br />
at Rodsand. Per Aars Lee<br />
Presentation A/S.<br />
Danmark, 2007.<br />
7. <strong>Oversize</strong> Baltic.<br />
8. Serafin-Kowalska I.:<br />
Charakterystyka portu<br />
przystosowanego do obsługi<br />
ładunków super ciężkich<br />
i ciężkich. Materiały VII<br />
Konferencji Naukowej<br />
„Porty Morskie 2007”.<br />
Szczecin 2007.<br />
9. Sobieraj N.:<br />
<strong>Transport</strong> ładunków<br />
<strong>ponadgabarytowych</strong> na<br />
przykładzie firmy Josef<br />
Buller GmbH & Co. KG.<br />
Praca dyplomowa inżynierska.<br />
Akademia Morska w<br />
Szczecinie, Szczecin 2009.<br />
10. Ustawa z dnia 21 marca<br />
1985 r. o drogach publicznych<br />
(Dz. U. 2007.19.115<br />
z dnia 27 lutego 2007 r.).<br />
<strong>Transport</strong><br />
DROGI lądowe, powietrzne, wodne 1 /2010 83
Change language