You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Dominika SzydarowskaBLEKINGENA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJPrzewodnik turystyczny
Dominika SzydarowskaBLEKINGENA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJPrzewodnik turystyczny
BLEKINGENA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJPrzewodnik turystycznyCopyright © 2009 Dominika SzydarowskaWspółpraca redakcyjna i techniczna:Jarosław Czochański, Wiktor SzydarowskiOpracowanie map:Jarosław CzochańskiZdjęcia: na okładce, na stronie 1, na stronach 4 i 5 oraz 22 i 23Jarosław CzochańskiZdjęcia: na ostatniej stronie okładki oraz na stronach 136 i 137:Wiktor SzydarowskiProjekt i druk:Drukarnia MISIURO, www.misiuro.plAktualizację przewodnika zakończono w marcu 2009 r.Przewodnik został wydany dzięki wsparciu finansowemu Regionu BlekingeTwórcy przewodnika składają podziękowania Regionowi Blekinge oraz miejskimbiurom turystycznym w Karlshamn, Karlskronie, Olofström, Ronneby i Sölvesborguza materiały i wskazówkiAutorzy proszą o przekazywanie spostrzeżeń i uwag na temat przewodnika na adres:dominika.szydarowska@glocalnet.net
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJNa drodze do Mörtsjön(fot. Wiktor Szydarowski)A Szwedzi są uśmiechnięci, usłużni i skorzy do pomocy, jeśli taką potrzebęwyrazimy. Często usłyszymy Hej! – typowe pozdrowienie, poparteuśmiechem i przyjaznym gestem dłoni, które poprawiają nastrój. Alegranice są ściśle wytyczone. Naruszenie czyjejś prywatności spotka sięze zdecydowaną reakcją. Nadal grzecznie lecz stanowczo zostaniemypoproszeni o opuszczenie terenu. Może stąd właśnie bierze się przeświadczenieo sztywności i nieufności Szwedów wobec innych ludzi?Blekinge kusi wieloma atrakcjami. To raj dla ludzi szukających ciszyi kontaktu z przyrodą. Także amatorzy aktywnego wypoczynku i rodzinyz dziećmi znajdą tu coś dla siebie. Ale Blekinge to również nowoczesność.Obok przemysłu motoryzacyjnego, którego symbolem są produkowanew Olofström samochody osobowe Volvo, w regionie rozkwitłabranża informatyczna i telekomunikacyjna. W Karlskronie mają swojąsiedzibę Telenor i Ericsson; prężne firmy tego sektora ulokowały sięrównież w innych miastach regionu, czerpiąc ze współpracy z miejscowąuczelnią (Blekinge Tekniska Högskola) i administracją publiczną.Nazwa Blekinge wywodzi się od słowa bleke, które oznacza spokojnąwodę. I rzeczywiście woda w morskich zatokach, przy południowychwybrzeżach Szwecji, bardziej przypomina jezioro niż rozkołysane,falujące morze.Ogród SzwecjiBlekinge nazywane jest ogrodem Szwecji (Sveriges trädgård). Wbrewnatychmiastowym skojarzeniom w regionie nie znajdziemy szczególnejmnogości parków i ogrodów. Pod tym pojęciem kryje się przedewszystkim bogactwo zieleni i duże zróżnicowanie krajobrazowe.W porównaniu do innych regionów Szwecji, położonych bardziejna północ, krajobraz Blekinge tworzy mozaikę złożoną ze skalistegoszkierowego wybrzeża, licznych jezior, rosnących na południu dąbrówi buczyn, porastających północne płaskowyże sosnowo-świerkowychborów, a także wtopionych w te pejzaże pól uprawnych, łąk i pastwisk.A wszystko to na obszarze, który stanowi mniej niż 1% powierzchniSzwecji. W Blekinge, tak jak w ogrodzie, oglądamy różne, często zupełnieodmienne zakątki.Schody o trzech stopniach8Bardzo trafną charakterystykę Blekinge w literacki sposób przedstawiłaSelma Lagerlöf na kartach książki „Cudowna podróż Nilsa Holgerssona”.Przyrównuje region do schodów o trzech stopniach.
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJDolina rzeki Nättrabyån(fot. Wiktor Szydarowski)pomina sąsiadującą od północy Smålandię. Coraz większe odległościdzielą ukryte w leśnej głuszy małe osady. Tu mamy szansę odnaleźćciszę, spokój i prawdziwie dzikie ostoje przyrody.Zagubiona w lasachosada Skärserås(fot. Wiktor Szydarowski)10Przez trzy stopnie krajobrazowe przepływają rzeki. Przeważnie ichnurt jest spokojny, a wody leniwie omywają brzegi, ale gdy rzeka napotykaskalną przeszkodę, nurt nabiera prędkości i woda kaskadamispada w dół.
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJOtoczone boramijezioro Stora Åsjön(fot. Wiktor Szydarowski)Kłopotliwy językW Szwecji większość mieszkańców posługuje się językiem angielskim.Nie musimy się więc martwić o bariery językowe. Ale jeśli kiedykolwiekuczyliśmy się szwedzkiego i chcemy popróbować swoichsił - możemy trafić na językowe rafy. Wszystko za sprawą mnogościdialektów. Często rodowici mieszkańcy mają kłopoty ze zrozumieniemrodaków mieszkających w innej części kraju. Dialekt blekiński jest bardzospecyficzny i często staje się przedmiotem żartów. Jego charakterystycznącechą są wydłużone samogłoski i wibrująca wymowa.I wszystko byłoby dobrze gdyby nie fakt, że inaczej mówi się w okolicachKarlskrony, a zupełnie odmiennie w Listerlandet, w zachodniejczęści regionu.Co oznaczają nazwy miejscowości12Gdy przyjeżdżamy do obcego kraju z pewnym trudem przychodzinam poruszanie się wśród obcobrzmiących nazw miejscowości.
ROZDZIAŁ I. SPOTKANIE Z BLEKINGESzybko jednak orientujemy się, że w nazwach mniejszych przysiółkówpowtarzają się pewne charakterystyczne fragmenty: -måla, -ryd, -hult,-torp, -by. Znaczenie tych końcówek jest bardzo różne, a ich pochodzenieczęsto sięga czasów Wikingów i średniowiecza.Nazwy z końcówką –måla są bardzo charakterystyczne dla Blekinge(występują jeszcze tylko w Smålandii i Östergötland). W średniowieczuoznaczały ściśle odgraniczone i zmierzone kawałki ziemi. Znając takiewytłumaczenie, nietrudno wyobrazić sobie małe osady, z polamiogrodzonymi kamiennymi murami. Oczywiście, dziś pola uprawne sąznacznie większe, a rolnictwo na wskroś nowoczesne, ale wiele dawnegouroku pozostało.W nazwach wielu osad występuje końcówka –hult. Oznacza onalas i leśną osadę, i rzeczywiście miejscowości ją posiadające wydają sięzagubione w przepastnych lasach północnej części Blekinge.Zakończenie –ryd oznacza wykarczowaną ziemię i otrzymywałyją osady zakładane na obszarach świeżo wydartych lasom. Gdy dziśpatrzymy na las i usłaną kamieniami ziemię, z podziwem myślimyo pierwszych kolonizatorach, którzy bez wielkich maszyn wycinalidrzewa i oczyszczali ziemię z głazów.13
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJKońcówka -torp oznacza gospodarstwo rolne. Początkowo odnosiłasię ona do samodzielnego małego gospodarstwa, w dzisiejszychczasach oznacza zaś po prostu wiejskie domostwo.Wiele miejscowości ma w nazwie końcówkę -by. Choć słowo toznaczy „wieś”, niekiedy, gdy widzimy raczej małe miasteczko, może towydawać się mylące.Przepis na udane wakacjeStugaw okolicach Stilleryd(fot. Jarosław Czochański)Letnie miesiące to przede wszystkim powrót do natury i korzystaniez uroków lata. Blekinge, ze swoją bogatą i bardzo zróżnicowanąprzyrodą, pięknymi krajobrazami i sielską, spokojną atmosferą oferujewiele ciekawych możliwości.Dla Szweda nie ma nic bardziej przyjemnego niż pobyt w zagubionymwśród przepastnych lasów domku nad jeziorem albo w położonymnad brzegiem morza letnim siedlisku. Domy letniskowe tradycyjnienazywane są stugami, a pobyt w nich należy do corocznegorytuału radości, jaką niosą z sobą słońce i długie letnie dni. Równiepowszechny jest zwyczaj podróżowania z przyczepą kempingową.14Szwedzkie prawo allemansrätten stwarza możliwość dowolnegowyboru miejsca pobytu pod warunkiem, że nikomu nie przeszkadzamyi pozostawimy miejsce tak, jak je zastaliśmy. Jednak szczególnym
ROZDZIAŁ I. SPOTKANIE Z BLEKINGEpowodzeniem cieszy się pobyt na polach campingowych, które sąniemal letnimi miasteczkami. Wyciszeni i spokojni przez większą częśćroku szwedzcy turyści z radością poddają się odmianie, jaką niesiegwarna i hałaśliwa atmosfera wspólnego bytowania. A ponieważ jestlato, nikomu nie przeszkadza, że czasem trzeba ustawić się w kolejcedo kuchni, albo że skończyła się ciepła woda pod prysznicem. Wszystoodbywa się w atmosferze szwedzkiego ”lagom”, uniwersalnegosłowa oznaczającego umiar. Warto więc szukać własnego poziomkowegomiejsca (smultronställe) w małym Blekinge, nawet jeśli pogodajest kapryśna.Bogactwo przyrodyDbałość o zasoby przyrody wpisuje się w skandynawski charakter.Istotne są najmniejsze działania na rzecz ochrony środowiska, a ekologicznystyl życia wdrażany jest niemal od kołyski. W sklepach stoiskaze zdrową żywnością cieszą się ogromnym powodzeniem, a znacznyprocent jednorazowych opakowań podlega recyklingowi i powtórnemuużyciu.Wrażliwość na los przyrody ma również odbicie w systemie jejochrony. 4 % powierzchni regionu Blekinge objęte jest siecią ekologicznąNatura 2000. Rezerwaty przyrody chronią charakterystycznykrajobraz kulturowy, a przede wszystkim tradycyjne, bogate w różno-Droga okolonakamiennymimurkami na Jordö(fot. Wiktor Szydarowski)15
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJRezerwat przyrodyGummagölsmålaw dolinie Bräkneån(fot. Jarosław Czochański)rodne gatunki łąki i pastwiska, siedliska i miejsca gniazdowania ptakóworaz obszary szczególnie cenne w ratowaniu zagrożonych gatunków.Ochrona rezerwatowa współistnieje z powszechnym prawem dostępuallemansrätten, a także z priorytetami gospodarki.16
ROZDZIAŁ I. SPOTKANIE Z BLEKINGECztery pory rokuDzisiejsza Szwecja jest krajem na wskroś laickim, jednak sekwencjaświąt ściśle wiąże się z kalendarzem kościelnym. Zimowe miesiącekończą się Wielkim Postem, a po nim następuje Wielkanoc. W WielkiCzwartek ulice zapełniają się małymi czarownicami na miotłach, którew zamian za kartki ze świątecznymi życzeniami oczekują na cukierkii drobne pieniążki. Zwyczaj ten wywodzi się z pogańskich czasówi dotyczy dnia, w którym czarownice składały hołd diabłu na górzeBlåkulla. Wielkanoc to także tradycyjne pisanki i przystrajanie drzewkolorowymi piórkami.Noc Walpurgii (Valborgsmässoafton) przypada na 30 kwietnia.Święto sięga korzeniami do pradawnych czasów; palony ogień miałodstraszać złe duchy i czarownice. Po wprowadzeniu chrześcijaństwadzień ten poświęcono obchodom wigilli św. Walpurgii (710-779) - angielskiejmniszki i misjonarki krzewiącej wiarę chrześcijańską na terenieNiemiec. W średniowieczu świętowano również koniec roku podatkowego.Dziś symbolika święta nieco się zmieniła. Jest to dzień, w którymstudenci wychodzą na ulice w tradycyjnych białych czapkachi śpiewają pieśni o wiośnie i kwiatach, uradowani bliskim końcem rokuakademickiego. U schyłku dnia pali się wielkie ogniska, przy którychzbierają się mieszkańcy. Miły zwyczaj przybliżający wszystkich do długowyczekiwanego lata. Na kolację tradycyjnie podaje się zupę pokrzywową(nässelsoppa).Zbliżające się lato obwieszcza tradycyjny jarmark Lövmarknadw centrum Karlskrony. Odbywa się zawsze w czwartek poprzedzającynoc świętojańską. Rynek główny (Stortorget) i dochodzące do niegouliczki wypełniają się kolorowymi kramami. Od ponad dwustu lat,tuż przed nocą świętojańską, przyjeżdżają do Karlskrony okoliczni gospodarze,by sprzedawać zielone gałązki, kwiaty i wiejskie produkty.Dziś można tu kupić wszystko, ale konserwatywni mieszkańcy nadalprzychodzą na rynek, by zaopatrzyć się w świeże kwiaty i sezonoweowoce. Szczególnym powodzeniem cieszą się błękitne chabry, gałązkibrzozy z młodymi jasnozielonymi listkami i truskawki. To przedsmakzbliżającego się święta lata - Midsommar.Noc Świętojańska, stare pogańskie święto letniego przesilenia, maogromne znaczenie w Szwecji. Obchodzone jest w weekend, którywypada najbliżej 24 czerwca. Wówczas domy i kościoły dekoruje sięgirlandami z zielonych gałązkek i stawia się umajone słupy, wokół którychodbywają się tańce. Krótka letnia noc mija szybko, a po niej zaczynająsię wakacje.17
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJŚwięto Midsommar(fot. Wiktor Szydarowski)18Sezon urlopowy to szczególny czas. Niezależnie od pogody obowiązujązwiewne stroje, a pobyt na świeżym powietrzu, kąpiele w zimnymmorzu i lody są obowiązkowe. Trzeba cieszyć się latem, bo przecieżwkrótce znów nadejdzie zima. Zwieńczeniem lata są sierpnioweuczty rakowe. Oprócz raków podaje się też sery, chrupiące pieczywoi owoce. Idealne rakowe przyjęcie ma miejsce na świeżym powietrzui nie może się obejść bez szklaneczki sznapsa.Dni jesienne są krótkie i ciemne. Kiedy kończy się listopadowa szarówka,zaczyna się czas światła. Już w pierwszą niedzielę adwentuwszystkie domy, drzewa, ulice rozbłyskają kolorowymi świątecznymidekoracjami. W każdym oknie mrok rozjaśnia ciepłe światło lampki.Rozpoczynają się świąteczne kiermasze nazywane Julmarknad. Malowniczasceneria tych jarmarków - często bowiem odbywają się onew starych zabudowaniach gospodarstw rolnych - pozwala nasycić sięświąteczną atmosferą. Znajdziemy tu prezenty dla całej rodziny, aleprzede wszystkim uciekniemy od zalewającego sklepy kolorowegoplastiku. Julmarknad to bowiem tradycja. Typowe słomiane ozdoby nachoinkę, ręcznie robione miętowe karmelki polkagrisar, dania lokalnejkuchni i świąteczne smakołyki oraz dużo nietuzinkowych wyrobówartystycznych, a wszystko sprzedawane w trochę staromodnej, przesyconejzapachem świerka atmosferze.
ROZDZIAŁ I. SPOTKANIE Z BLEKINGEJulmarknadw Bubbetorp(fot. Wiktor Szydarowski)Ukoronowaniem przedświątecznych przygotowań jest dzień św.Łucji. Wypada on 13 grudnia. Wczesnym rankiem korowód przebierańcówz dziewczętami w bieli na czele wkracza do kościoła. Prowadzi goŁucja w koronie z płonącymi świecami na głowie. Śpiewana jest pieśńSanta Lucia i tradycyjne kolędy. A po południu czas na szklaneczkętradycyjnego gorącego glöggu. Trunek ten powstaje na bazie spirytusulub koniaku i korzennych przypraw. Występuje również w wersjibezalkoholowej. Podaje się go w małych kubeczkach z migdałamii rodzynkami. Do tego koniecznie na stole muszą się znaleźć piernikii szafranowe bułeczki lussebullar.Boże Narodzenie to podobnie jak w całej Europie miłe rodzinneświęta. Do dzieci przychodzi wówczas św. Mikołaj, a właściwie skrzatnazywany Jultomte, i rozdaje prezenty. Tradycyjna wieczerza wigilijnato przede wszystkim duży wybór mięs, ze świąteczną szynką i klopsikamiköttbullar na czele, bogactwem dań rybnych i zapiekanką „PokusaJanssona” (Janssons frestelse). Ale coraz częściej wyrafinowane daniakuchni światowej wygrywają z tradycją. Czas Bożego Narodzenia kończysię wraz ze świętem Trzech Króli. Wówczas zdejmuje się ozdobychoinkowe i świąteczne dekoracje z okien, a wszyscy ponownie oczekująnadejścia wiosny.FestiwaleBlekinge to region słynący z letnich festiwali i imprez plenerowych.Cieszą się one szczególnym powodzeniem wśród blekińczyków.Ujawnia się wówczas szczególne upodobanie Szwedów dogrupowego spędzania czasu, co może nieco dziwić. Czyż nie uważamybowiem mieszkańców tego kraju za nieco zimnych, ceniącychsamotność ludzi?19
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJ20Znajdzie się tu coś dla wielbicieli różnych dziedzin życia kulturalnego,różnych gatunków muzyki, amatorów wędkarstwa, żeglarstwa,starych samochodów, a także dla szperaczy na pchlich targach. Wybórimprez jest ogromny, wystarczy więc zapakować kosz piknikowy i ruszyćw festiwalową trasę. Oto największe imprezy regionu.Na początku czerwca odbywa się Sweden Rock Festival. To coś dlamiłośników mocnego rocka. To także jedna z większych imprez muzycznychw Szwecji, której popularność wzrasta z roku na rok. Choćadresatem jest wąska grupa odbiorców muzycznych, śmiało możnapowiedzieć, że festiwal w Norje koło Sölvesborga ma szansę spodobaćsię wszystkim. Nie brakuje tu rodzin z małymi dziećmi, a takżeemerytów.Festiwal Bałtycki (Östersjöfestivalen) w Karlshamn to kolejne świętomuzyki i piosenki, którego kulminacyjnym momentem jest koncertgalowy, podczas którego występy artystów ocenia międzynarodowejury. Festiwal cieszy się niezwykle dużą popularnością, a towarzyszymu wiele imprez promujących dokonania kulturalne państw położonychwokół Morza Bałtyckiego.Przez kilka sierpniowych dni mała miejscowość Hällevik koło Sölvesborgaprzypomina Nowy Orlean. Hällevik Tradjazz co roku przyciągajazzujące kapele i wielbicieli tej muzyki. Koncerty na świeżympowietrzu, często w bardzo malowniczej scenerii, z całą pewnościązadowolą nie tylko miłośników jazzu.W połowie sierpnia w Karlskronie ma miejsce duża impreza żeglarska- Sail Karlskrona. Wielu turystów przychodzi na nabrzeże, bypodziwiać piękne sylwetki żaglowców. Równolegle odbywa się wieleimprez towarzyszących, a Karlskrona słynąca z długoletnich tradycjimarynistycznych w pełni prezentuje swój urok.Ronneby proponuje zaś zupełnie inną tematykę. Festiwal kwiatowy(Ronneby Blomsterfestival) to przede wszystkim kolorowe parady,kwiatowe aranżacje i możliwość podziwiania pięknych blekińskichogrodów.Dużym powodzeniem cieszą się również nieco mniejsze imprezym. in. Festiwal Łososia (Lax och Trollingfestival) w Karlshamn, Killeboomw Sölvesborgu, Tosia Bonnada´n w Ronneby, Nässelfrosa (tydzień kulturalny)w Olofström czy Karlskrona Chamber Music Festival.Ta krótka lista nie wyczerpuje oczywiście festiwalowych atrakcji.Pełen kalendarz imprez dostępny jest w broszurach miejskich biur turystycznych.
ROZDZIAŁ I. SPOTKANIE Z BLEKINGESmacznegoPierwsze skojarzenie dotyczące kuchniszwedzkiej to szwedzki stół (smörgåsbord), gdziekrólują ryby, sałatki, sery, różne gatunki chrupkiegopieczywa i owoce. Szwedzki stół ma wielowiekowątradycję, a obfitość potraw może przyprawićo zawrót głowy. Szczególną jego odmianąjest Julbord - szwedzki stół z wyborem potrawbożonarodzeniowych. Dzisiejsze dania to corazczęściej mieszanka światowych smaków, kunsztowniedobranych, bo przecież szwedzcy kucharzecieszą się wielkim uznaniem na świecie.Podróżując po Blekinge wciąż możemy jeszcze odkryć tradycyjnysmak potraw. Zwłaszcza w małych miejscowościach znajdziemy lokale,w których serwowane są potrawy domowe nazywane husmanskost.Proste i sycące dania chłopskie, podawane są w nieco nowocześniejszejwersji i zadziwiająco przypominają ubogą kuchnię wiejską w Polsce.Znajdziemy wśród nich naleśniki (pannkakor) i grochówkę (ärtsoppa),swojskie placki ziemniaczane (rålåpor) i pyzy z mięsnym farszem(kroppkakor). Te ostatnie uważane są za potrawę regionalną. Istniejąnawet fankluby tego dania, a degustacje towarzyszą rozmaitym imprezomregionalnym. Oczywiście, smak i dodatki do potraw (wszechobecnejest zastosowanie konfitury żurawinowej) są zupełnie inne.Zagorzali wielbiciele polskiej kuchni mogą być zaskoczeni.Nadmorskie położenie Blekinge gwarantuje także, że znajdziemyw jadłospisie wiele dań z ryb. Ryby pieczone, marynowane, wędzone –wybór jest przeogromny. Specjalnością regionu jest kanapka z pieczonymśledziem - sillmacka. To szybkie danie możemy zjeść po drodzew czasie wycieczki.Kawa to w Szwecji napój obowiązkowy. To właśnie ten kraj przodujew jej spożyciu, a przerwy na kawę wyznaczają rytm dnia. Nawetnajnowszy model samochodu Volvo przypomina zmęczonemu kierowcy,że właśnie pora zrobić przystanek i pokrzepić się boskim napojem.A sama kawa rzeczywiście jest wyborna. Nie zapominajmy więco stosownym zakupie. A jeśli kawa to i oczywiście rozmaite słodkości.I tu do wyboru mamy rozmaite drobne ciasteczka, herbatniki, drożdżowebułeczki z cynamonowym nadzieniem, a także pyszne pajeowocowe z waniliowym sosem oraz kunsztowne torty. Tylko próbować.W biurach turystycznych dostępna jest mapa kulinarnych atrakcjiregionu. Restauracje regionalne, lokalni producenci żywności i farmerzyuczestniczą w projekcie Culinary Heritage.Szafranowebułeczki lussebullar(fot. Wiktor Szydarowski)21
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGE
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGEPoniższy rozdział prezentuje wybrane atrakcje turystyczne Blekinge.Wybór jest subiektywny i nie obejmuje wszystkich miejsc wartychodwiedzenia. Każdy z podrozdziałów poprzedzony został krótkimwstępem wprowadzającym w daną tematykę. Intencją przewodnikajest bowiem możliwie pełne zaprezentowanie bogactwa walorówprzyrodniczych i kulturowych regionu.Atrakcje geologicznePodróż do Blekinge to odwiedziny w jednym z najstarszych geologicznieobszarów Europy. Jego historia zaczęła się 1,8 - 1,4 miliardalat temu, gdy wypiętrzały się łańcuchy górskie, zbudowane główniez granitów i gnejsów. Przez kolejne miliony lat podlegały one działaniomsił przyrody, które powoli niszczyły i usuwały materiał skalny,zmieniając masywy górskie w niewysokie wzgórza.Największe zmiany w krajobrazie dokonały się w ciągu ostatnichdwóch milionów lat. Przynajmniej czterokrotnie obszar Blekinge pokrytybył grubą warstwą lodu. Skały, znajdujące się pod przemieszczającymisię masami lodu, zostały oszlifowane i wygładzone w bardzocharakterystyczny sposób. Od strony, z której nacierał lodowiec, zboczasą łagodne i gładkie, po drugiej zaś stronie opadają poszarpanymizrębami. Takie formy w geomorfologii noszą nazwę mutonów. Całyobszar pokryty został utworami morenowymi. To właśnie polodowcowamorena denna tworzy dziś niezwykle kamienisty, surowy krajobrazBlekinge. Niektóre, widoczne w krajobrazie, bloki skalne osiągają naprawdęimponujące rozmiary.Na ukształtowanie powierzchni olbrzymi wpływ wywarły równieżwody roztopowe. W lodowych szczelinach powstawały ozy, a przy ujściulodowcowych rzek do morza tworzyły się rozległe delty, zbudowanez drobnego materiału.Samo Morze Bałtyckie, którego rozwój nastąpił pod koniec ostatniegozlodowacenia, czterokrotnie zmieniało swój zasięg. Najwyższypoziom wody, dochodzący na południu Szwecji do wysokości 67 - 55metrów nad poziomem współczesnego morza, zaznaczył istnienieBałtyckiego Jeziora Lodowego, zaraz po ustąpieniu lądolodu. Jegodalsze topnienie spowodowało na obszarze środkowej Szwecji, około10 tysięcy lat temu, otwarcie połączenia z oceanem i jezioro tym samymprzekształciło się w morze. Dla tego okresu najbardziej charakterystycznyjest małż Yoldia arctica, od którego nowe stadium nazwanoMorzem Yoldiowym. Poziom wody był o około 20–40 metrów niższyod obecnego, ale stale wzrastał wraz z topnieniem lądolodu.25
26BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJ
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGEGranitowy ostaniecListershuvud(fot. Wiktor Szydarowski)Jednocześnie ląd, uwolniony od ciężkich mas lodu, podnosił sięcoraz szybciej i wkrótce cieśnina zamknęła się, dając początek kolejnejfazie rozwoju Bałtyku. Faza Jeziora Ancylusowego – od nazwysłodkowodnego ślimaka Ancylus fluviatilis - trwała około tysiąca lat,a poziom wody był o około 5 metrów wyższy od obecnego. Około 6tysięcy lat temu dochodzi do połączenia jeziora z Morzem Północnympoprzez cieśniny duńskie. Powstaje silnie zasolone Morze Litorynowe.Podczas tej długiej fazy rozwoju zmieniał się poziom wody, ale byłzawsze wyższy od obecnego o około 5–8 metrów.Zasięg BałtyckiegoJeziora Lodowegona wyspie Hanö(fot. Wiktor Szydarowski)W Blekinge, zwłaszcza na obszarze Listerlandet i na wyspie Hanö,możemy odnaleźć czytelne ślady dawnych linii brzegowych. Zaznaczająsię one pasami otoczonych i wygładzonych przez morskie falekamieni, ułożonych równolegle do współczesnej linii brzegowej.27
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJListerlandet to obszar o nieco odmiennej historii geologicznej.Tu natrafimy na piaskowce pochodzące z okresu kambryjskiego erypaleozoicznej i nieco młodsze wapienie z okresu kredowego ery mezozoicznej.Pochodzą one z czasów, kiedy Listerlandet zalewało ciepłemorze tropikalne, a ponad jego powierzchnię wystawały jedynie najwyżejwyniesione granitowe szczyty łańcuchów górskich. W plejstocenieobszar ten zostaje przemodelowany przez lądolód i dziś stanowiunikatowy dokument geologiczny. Granitowe ostańce zatopionew morzu piaskowca i wapienia, których charakterystyczna forma jestdziełem erozji lodowcowej, oraz czytelne stadia rozwoju Bałtyku tonie lada gratka dla sympatyków nauk przyrodniczych.Takich krajobrazów próżno by szukać w kontynentalnej części Europy.To po prostu zupełnie inny świat geologiczny.Wyspa HanöSamotna wyspa położona w zatoce Hanöbukten to miejsce ciekawenie tylko z krajoznawczego punktu widzenia. (pNajpiękniejsze panoramyBlekinge) Miłośnicy geologii znajdą tu wiele inspiracji. Hanö toostaniec erozyjny wznoszący się na wysokość 60 metrów n.p.m. Swójasymetryczny kształt wyspa zawdzięcza lodowcowi, który napierałmasami lodu na krystaliczne podłoże, ścierając je i szlifując. Stronapółnocno-wschodnia opada stromymi stopniami ku morzu. Przeważałytu procesy erozji lodowcowej, a pierwotne granitowe skały uległypokruszeniu, tworząc bardzo ciekawy labirynt. Strona południowozachodnia,z kolei, jest łagodnie nachylona, a podłoże pokrywa grubypłaszcz osadów morenowych.Widok na wyspę Hanöz plaży u podnóżaListershuvud(fot. Wiktor Szydarowski)28Na wygładzonych skałach wierzchołka i północno-wschodnichzboczy nie brakuje rys i bruzd lodowcowych, powstałych w wynikutarcia o podłoże skalnych odłamków zatopionych w lodzie. Znaleźć
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGEmożemy tu również misy lodowcowe i małe kociołki lodowcowe powstałew procesie niszczenia skał przez wody roztopowe lodowca.Ciekawe są również serie liniowo ułożonych, wygładzonych przez falekamieni, które wyznaczają zasięgi dawnych mórz.Pierwsza seria wyznacza zasięg Morza Litorynowego, druga zaś,położona znacznie wyżej - granice Bałtyckiego Jeziora Lodowego.Współczesnym procesem geomorfologicznym jest formowanie siękamiennej mierzei na północnym skraju wyspy. (pwycieczka 3 „Z wizytąu smoka”)Lokalizacja: około 20 km na wschód od SölvesborgaDojazd na Hanö promem pasażerskim z miejscowości Nogersund.Rezerwat przyrody ListershuvudGranitowy ostaniec o podobnej historii geologicznej jak wyspaHanö (patrz powyżej), objęty jest ochroną rezerwatową. (pNajpiękniejszepanoramy Blekinge) Wytyczono tu interesującą ścieżkę geologicznązaopatrzoną w tablice informacyjne, które objaśniają przeszłość tegoobszaru od czasów zlodowaceń aż po dzień dzisiejszy. (pwycieczka 2„Po równinach i wzgórzach Listerlandet”) Na wschodnich zboczach Listershuvudnatrafić można na ślady dawnych linii brzegowych MorzaBałtyckiego. Tworzą je dobrze wykształcone pasy otoczaków i żwiruułożone jeden nad drugim, równolegle do dzisiejszego brzegu, odwysokości 9 metrów n.p.m. aż do wysokości 55 metrów n.p.m. Do dziśodkryto ich 29. Najniżej położony pas wyznacza zasięg Morza Litorynowego.W rezerwacie odnaleźć można także formy krasowe, uformowanew podatnym na wietrzenie wapieniu kredowym.Na grzbiecieListershuvud(fot. Jarosław Czochański)Lokalizacja: około 12 km na wschód od Sölvesborga.Dojazd do Listershuvud drogą nr 123 z Sölvesborga. Za Mjällby, naskrzyżowaniu dróg, kierujemy się w lewo w stronę Hörvik. W miejsco-29
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJwości Hosaby skręcamy w prawo w kierunku rezerwatu (drogowskaz).Pod szczytem wzniesienia znajduje się parking. Do Listershuvud możnarównież dotrzeć szlakiem turystycznym z Hörvik.Jaskinia Halla HåleJest to jedyny w południowej Szwecji system podziemnych grotwykształconych w skałach wapiennych. (pwycieczka 2 „Po równinachi wzgórzach Listerlandet” Ich całkowita długość to około 200 metrów.Ciasne korytarze prowadzą do trochę większych sal, jednak nie na tyledużych, by czuć się tu swobodnie.Można uznać za ciekawostkę, że wejście do grot znajduje się naterenie prywatnej posesji i wiedzie przez studnię, której wykopanieprzyczyniło się do odkrycia podziemnych korytarzy. Niestety, groty niesą udostępnione do zwiedzania turystycznego ze względu na dużeryzyko zawalenia się przejść.Lokalizacja: w pobliżu Hörvik, na północ od Listershuvud.Wychodnie diabazu w okolicy BrännarebygdenSkandynawia należy do najstarszych obszarów geologicznych Europy,stąd pochodzą również najstarsze skały. Należy do nich liczącyokoło 970 mln lat diabaz. Ta czarna skała powstała z magmy, którawypełniała pęknięcia i szczeliny w skorupie ziemskiej, utworzone naskutek trzęsień ziemi i wybuchów wulkanów w erze paleozoicznej.Skupiona w żyłach magma szybko stygła i ulegała przeobrażeniom,dlatego diabaz jest skałą bardzo twardą. Twardością przewyższa jątylko diament. Jest też skałą bardzo ciężką, gdyż zawiera domieszkężelaza - metr sześcienny diabazu waży aż 3 tony.Nieczynnykamieniołom diabazuw Brännarebygden(fot. Jarosław Czochański)30
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGEW nieczynnym obecnie kamieniołomie w Brännarebygden wydobywanodiabaz najwyższej światowej klasy. Był to jeden z 45 kamieniołomówulokowanych wzdłuż tzw. Czarnej Linii (Svarta linjen), żyły diabazu,o szerokości zaledwie 10-15 metrów, ciągnącej się od Olofströmna południu do Farabol na północy. Kamieniołom jest otwarty dlazwiedzających. (pwycieczka 1 „W ciszy północno-zachodnich lasów”)Lokalizacja: około 12 km na północ od Olofström.Dojazd z Olofström drogą 121. W Vilshult kierujemy się w prawo w kierunkuKyrkult. Po około 3 kilometrach skręcamy w lewo. Kamieniołom(Arons Berg) znajduje się tuż przed wjazdem do Brännarebygden.Studnie eworsyjne w Tararp i Bräkne-Hoby(jättegrytor)Jättegryta oznacza w dosłownym tłumaczeniu kocioł olbrzyma.Nazwa doskonale oddaje charakter tej formy geologicznej. Marmity(studnie eworsyjne) powstały pod koniec epoki lodowcowej, kiedywody z topniejącego lądolodu wprawiały w ruch wirowy kamienie,odłamki skalne, gruz i piasek. Wirująca masa drążyła w skale okrągłezagłębienia, których głębokość często jest imponująca.Wędrując ścieżką spacerową w rezerwacie przyrody Tararps jättegrytormożemy obserwować studnie rozmaitej wielkości i głębokości.Największy kocioł ma 4 metry głębokości. Sąto formy niezwykłe, budzące respekt dla sił,jakie drzemią w przyrodzie; nie dziwi więcfakt, że w dawnych czasach ludzie tłumaczylisobie ich powstanie istnieniem baśniowegoświata trolli, czarownic i olbrzymów. Legendamówi, że w takich skalnych garnkach olbrzymygotowały zupę. (pwycieczka 4 „Harmoniaprzyrody i ludzkiej bytności”)Lokalizacja: w pobliżu Karlshamn, około 4 kmna północny wschód od Asarum.Dojazd do Asarum od szosy E22 (zjazd na wysokościKarlshamn), dalej drogą w kierunkuLångasjönäs. W miejscowości Froarp odbijamyw prawo, później w lewo i dojeżdżamy doTararp. Tu kierujemy się na Farslycke. Niecałykilometr dalej docieramy do skrzyżowania;droga na Farslycke prowadzi w prawo, a mypodążamy dalej prosto. Około 300 metrów zaskrzyżowaniem po prawej stronie zjeżdżamyna parking przy rezerwacie przyrody.Jedna ze studnieworsyjnych w Tararp(fot. Wiktor Szydarowski)31
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJPodobne, nieco mniejsze i płytsze formy geologiczne znaleźćmożna w lesie, na skraju Bräkne-Hoby. (pwycieczka 6 „W górę rzekiBräkneån)”Dojazd do Bräkne-Hoby od strony E22. Na pierwszym skrzyżowaniudróg po zjeździe z E22 podążamy na północny wschód, w stronę centrum.Dalej prosto, ulicą Ronnebyvägen, która po około 500 metrachskręca w prawo. My jedziemy prosto, ulicą Grytvägen. Na końcu ulicyjest niewielki parking. Tu zostawiamy samochód i podążamy ścieżkąz niebieskimi znacznikami. Kotły znajdują się na skarpie, mniej więcej400 metrów od parkingu.Studnia eworsyjnaw Bräkne-Hoby(fot. Jarosław Czochański)Fierdy w okolicach JärnavikWybrzeże fierdowe powstało przez zalanie przez wody morskiepłytkich dolin polodowcowych. Ten typ wybrzeża pod względem krajobrazowymbardzo przypomina miniaturowe fiordy. Takie wrażeniemożna odnieść wędrując po urwiskach skalnych, okalających głębokowciętą w ląd zatokę morską w okolicach dawnego portu, a obecnieletniska Järnavik. (pwycieczka 7 „Sielskie pejzaże Tjärö”; pNajpiękniejszepanoramy Blekinge)Lokalizacja: około 6 km na południowy zachód od Bräkne-Hoby.Dojazd do Järnavik za drogowskazami z drogi E22 (zjazd przy węźleBräkne-Hoby).32Szczelina skalna na rzece Ronnebyån(Djupadalsklyftan)Pęknięcie w skale o długości 25 metrów, szerokości tylko 1,5 metrai głębokości aż 18 metrów naprawdę warto zobaczyć. Przez wąską gardzielprzepływają wody rzeki Ronnebyån. Stają się w naturalny sposóbźródłem energii.
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGEChoć rzeka wykorzystuje naturalną drogę pośród skał, ludowe wierzeniawyjaśniają powstanie szczeliny na swój sposób. Dwa olbrzymy,Mör i Rotn, pojedynkowały się o rękę olbrzymki Blidy. Zadanie, jakiemieli do wykonania, polegało na wykopaniu doliny rzecznej ciągnącejsię od lasów Smålandii aż po morze. Pokonali prawie taką samą drogę,gdy w okolicy Djupadal Rotna otoczyły zewsząd granitowe ściany. Wtedyusłyszał odległy szum strumienia Mörrumsån. Szybko cisnął kamieniem,granitowa ściana pękła tworząc szczelinę, wody rzeki Ronnebyånspłynęły kaskadą w dół, lecz niestety - było już za późno. Wygrał Mör,a rzeka Mörrumsån została pobłogosławiona bogactwem ryb.Zatoka Järnavik(fot. Jarosław Czochański)Szczelina skalnana rzece Ronnebyån(fot. Jarosław Czochański)33
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJSiła i energia wody od dawna była w tym miejscu wykorzystywana.Obecnie znajduje się tu zakład papierniczy Djupafors pappersbruk.Przez Djupadal przebiega szlak turystyczny Karlsnäsleden. (pwycieczka9 „W krainie świerka”)Lokalizacja: między Ronneby i Kallinge.Dojazd: jadąc od strony Ronneby na północ, przed zabudowaniamiKallinge skręcamy w lewo (drogowskaz Djupadalsklyftan). Po kilkusetmetrach parking i ścieżka w stronę szczeliny.Ozy w Johannishus (Johannishus åsar)Ozy to łagodnie wznoszące się pagórki przybierające formę długichwałów, które niekiedy ciągną się przez wiele kilometrów. Powstaływ czasie wycofywania się lądolodu. Pod topniejącym lodempłynęły wartkie strumienie rzek roztopowych niosące kamienie, żwiri piasek. Materiał ten, zdeponowany w szczelinach, zbudował późniejtę charakterystyczną formę.Ozy w Johannishus to miejsce wyjątkowo piękne krajobrazowo.Wyróżniające się wśród rolniczej okolicy wyniesienie porośnięte jestogromnymi, starymi dębami, a pasące się wśród drzew owce dopełniająsielankowego widoku. Ozy od pradawnych wieków były miejscem,gdzie chętnie osiedlali się ludzie. Łagodne wyniesienie dawałomożliwość obserwacji okolicy, a piaszczysto-żwirowy materiał budującypagórki ułatwiał gospodarowanie; łatwiej tu było kopać. Na ozachw Johannishus znajduje się też największe w Blekinge nagromadzeniekurhanów, kamiennych kręgów i menhirów tworzących niezwykłąpamiątkę po dawnych kulturach. (pwycieczka 8 „Ku dawnym dziejom”;pwycieczka 10 „Szlak kamienny”)Oz w Johannishus(fot. DominikaSzydarowska)34
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGELokalizacja: około 10 km na północny wschód od Ronneby.Dojazd od strony E22. W miejscowości Leråkra skręcamy w stronęJohannishus i Tving. Po około 3 kilometrach zjeżdżamy w lewo naparking przy rezerwacie przyrody Johannishus åsar.Olbrzymi głaz narzutowy w miejscowościGuttamåla i Byczki z Gnetteryd (Gnetteryds stutar)Głazy narzutowe to typowa pamiątka po ostatnim zlodowaceniu.Zatopione w lodzie przemieszczały się wraz z ruchem lądolodu,pokonując często ogromne odległości. Wraz z wytapianiem się loduosiadały w podłożu. Nierzadko ich rozmiary budzą respekt. Tak jestw przypadku ogromnych niczym kościoły głazów z okolicy miejscowościGuttamåla i Gnetteryd. Nic dziwnego, że dwa z nich zostałynazwane „byczkami”. Te wyjątkowe olbrzymy są pomnikami przyrody.(pwycieczka 10 „Szlak kamienny”)Głaz narzutowyw Guttamåla(fot. Wiktor Szydarowski)Byczki z Gnetteryd(fot. DominikaSzydarowska)35
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJLokalizacja: około 30 km na północny zachód od KarlskronyDojazd do głazów: z Karlskrony kierujemy się na północ drogą nr 122przez Rödeby i Tving. W miejscowości Alnaryd skręcamy w prawo nadrogę do Holmsjö. Po około 6 kilometrach kierujemy się w lewo, naboczną drogę prowadzącą do Södra Gnetteryd. Głazy leżą około 200metrów od skrzyżowania. Do głazu w Guttamåla dotrzemy skręcającz drogi na Holmsjö w prawo, na wysokości Gnetteryd. Głaz znajduje sięprzed wjazdem do wsi.Zwałowisko głazów narzutowych (Antamåla rör)Położona dokładnie na granicy Blekinge i Kalmaru Antamåla rörtworzy zwałowisko ogromnych głazów narzutowych. Ma ono formępodłużnego, podobnego do ozu wału o długości około 150 metrów,szerokości 50 metrów i wysokości około 11 metrów. Średnica granitowychbloków sięga 1-3 metrów. Jak dokładnie powstało zwałowisko- trudno wyjaśnić, ale zaokrąglona forma kamieni świadczy, że byłyone transportowane przez wody rzeki lodowcowej o bardzo dużymprzepływie. Bloki mogły zostać zdeponowane w momencie przerwaniaprzez rzekę lodowcową przypadkowej zapory w lodzie. Jest to imponującemiejsce, w którym siły natury objawiają swą ogromną moc.Fascynujące nie tylko dla sympatyków geomorfologii. Takich form niespotkamy w innych częściach Europy.Zwałowisko głazównarzutowychAntamåla rör(fot. DominikaSzydarowska)36Z miejscem tym wiąże się legenda, która w zupełnie inny sposóbwyjaśnia jego powstanie. Mówi, że czarownicy olbrzymce przeszkadzałobicie dzwonów kościelnych w miejscowości Vissefjärda. Postanowiławięc zburzyć kościół. W tym celu pozbierała kamienie nad jezioremYensjön. Fartuch, w którym je niosła, pękł, a kamienie rozsypałysię tworząc usypisko głazów. (pwycieczka 10 „Szlak kamienny”)
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGELokalizacja: około 40 km na północ od KarlskronyDojazd: z Karlskrony podążamy na północ drogą nr 28 przez Rödebyi Holmsjö. W miejscowości Fur, tuż przed przekroczeniem granic administracyjnychBlekinge, skręcamy w lewo do Saleboda. Stamtądasfaltową drogą kierujemy się w stronę Älmtamåla. Na skrzyżowaniukierujemy się w prawo i leśnymi duktami docieramy do zwałowiska.Inna droga dojazdu wiedzie przez Fur do miejscowości Vissefjärda(położonej już w regionie Kalmar). Stamtąd za drogowskazami dojeżdżamydo wsi Eremitemåla. Zwałowisko znajduje się na południowymkrańcu wsi.Głaz narzutowy w Gåsamåla (Ruckasten)W lasach koło małej miejscowości Södra Gåsamåla spoczywa kamieńnarzutowy, ważący około 30-40 ton. Kamień styka się z podłożemostro zakończoną krawędzią. Jego specyficzne położenie sprawia,że potrzeba naprawdę niewielkiej siły, by go rozkołysać i poczuć, jakogromny ciężar jesteśmy w stanie wprawić w ruch. Słowo Rucka znaczy„ruszyć kamień”. (pwycieczka 10 „Szlak kamienny”)Głaz narzutowyRuckasten(fot. Wiktor Szydarowski)Lokalizacja: około 30 km na północny wschód od KarlskronyDojazd: z Karlskrony podążamy na północ drogą nr 28. Na wysokościRödeby skręcamy do centrum miasteczka i podążamy dalej prostodrogą na Flyeryd. Po około 18 kilometrach dojeżdżamy do miejscowościGåsamåla. Skręcamy w prawo do południowej części wsi (SödraGåsamåla). Po przejechaniu bitą drogą około 800 metrów zostawiamysamochód przy drogowskazie z napisem Ruckasten. Stamtąd ścieżkądocieramy do głazu.37
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJSzkierowy archipelag w okolicach KarlskronyMalownicze wybrzeże szkierowe to jeden z najbardziej charakterystycznychelementów krajobrazu południowej Szwecji. Powstało onoprzez wynurzenie się z morza wygładzonych przez lądolód płaskichpagórków, zwanych w geologii mutonami. Charakteryzuje się dużąilością wysp i małych skalistych wysepek z licznymi zatokami i rozległymipłyciznami. Ten typ wybrzeża określa szwedzkie słowo skärgård.Archipelag Karlskrony składa się z 1650 wysp różnej wielkości. Większez nich są zamieszkane, na mniejszych gniazdują tylko ptaki. Wyspymożna podziwiać na wiele sposobów, docierając tu samochodem,łódką, pieszo bądź rowerem. (pwycieczka 12 „W gościnie na karlskrońskichwyspach”; pNajpiękniejsze panoramy Blekinge)Szkiery koło Karlskrony(fot. Wiktor Szydarowski)38Groty Grims Kula na VerköGrims Kula to owiane legendą zwałowisko bezładnie ułożonychbloków skalnych, które tworzą niezwykły labirynt przejść, szczelini grot. Nie ma tu wytyczonej specjalnej trasy, ale poruszanie się poterenie nie sprawia najmniejszych trudności. Szukanie ścieżek wśródgłazów jest bardzo ekscytujące, zwłaszcza dla dzieci. Uwaga jednak namokre kamienie, po deszczu granit jest śliski. Miejsce warte odwiedzenia,choć na pierwszy rzut oka odstrasza sąsiedztwo terenów przemysłowych.(pwycieczka 11 „Dębowe królestwo”)Lokalizacja: około 3 km w linii prostej na północny wschód od centralnejwyspy Karlskrony – Trossö.Dojazd: na wyspę Verkö docieramy z szosy E22 lub z centrum Karlskronyza drogowskazami. Zostawiamy samochód na placyku przy ulicy
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGERombyvägen i kierujemy się najpierw drogą, a później niewyraźnąścieżką na południowy wschód na półwysep Torpet. Zwałowisko znajdujesię na lewo od ścieżki.Labirynt szczelini grot Grims Kula(fot. Wiktor Szydarowski)Kamieniołomy na TjurköWyspa słynie z tradycji kamieniarskich. W istniejących tu od wiekówkamieniołomach pozyskiwano granit i gnejs do budowy Karlskrony.Przez nieczynne już wyrobisko oraz teren, gdzie dawniej stały budynkiadministracyjne i gospodarcze, prowadzi 1,5-kilometrowa ścieżkakulturowa. (pwycieczka 12 „W gościnie na karlskrońskich wyspach”)Lokalizacja: około 5 km w linii prostej na południowy wschód od centralnejwyspy Karlskrony – Trossö.Dojazd: na wyspę Tjurkö docieramy za znakami od strony szosy E22.39
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJStare kamieniołomyna Tjurkö(fot. Jarosław Czochański)Wydmy w okolicy Kristianopel(rezerwat Högasand)Obszar ruchomych wydm, który ciągnie się na przestrzeni 3 kilometrów,jest pozostałością po dawnym Morzu Litorynowym (faza rozwojuBałtyku). Powstał w miejscu, gdzie spotkały się ze sobą brzeg morskii ukształtowany w czasie ostatniego zlodowacenia skandynawskiegooz. Fale bijące o brzeg rozdrobniły materiał skalny pochodzący z ozu,a wiatr uformował wydmy.Piaszczysty obszar porośnięty jest rzadkim lasem sosnowym. Zewzględu na specyficzne warunki mikroklimatyczne jest to niezwykłyi bogaty ekosystem, w którym występuje wiele gatunków zwierząti roślin zagrożonych wyginięciem. Jest to jednocześnie jedyny tegotypu piaszczysty obszar w całym Blekinge. (pwycieczka 13 „Wzdłużwschodniego wybrzeża”)Lokalizacja: w pobliżu Kristianopel.Dojazd z Kristianopel drogą w kierunku Bröms. Około 2 km na północskręcamy w lewo na mały leśny parking.Ruchome wydmyw rezerwacie Högasand(fot. Jarosław Czochański)40
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGENajpiękniejsze panoramy BlekingeBlekinge to bardzo malowniczy i zróżnicowany krajobrazowo region.Urozmaicona linia wybrzeża z niezliczonymi wyspami i wysepkami,zatokami zarośniętymi trzciną, kamienistymi brzegami (przypominającymibardziej polskie jeziora niż morskie wybrzeże), poprzecinanewstęgami rzek i potoków gęste buczyny i świetliste dąbrowy, któredalej na północ przechodzą w zwarte świerkowe bory, mozaika póluprawnych i pastwisk, setki jezior i stawów, i wtopione w naturalnąscenerię wioski i miasteczka – takie panoramy będą nagrodą, jeśli podejmiemywysiłek dotarcia na szczyty skalistych wzgórz. Nieraz znajdziemyna nich ławki i stoliki, ułatwiające odpoczynek i nabranie sił dodalszej wędrówki; kiedy indziej odniesiemy wrażenie, że przed naminikogo tam jeszcze nie było...Prezentowane poniżej miejsca urzekają piękną scenerią. Są mniejlub bardziej znane, i na pewno stanowią zachętę do poszukiwań najpiękniejszychpanoram Blekinge na własną rękę.SkinsagylletPiękna i głęboko wcięta w zbocza wzgórz Ryssberget dolina, o zboczachporośniętych starymi lasami bukowo-grabowymi, objęta jestochroną rezerwatową. Znajduje się tu również małe jeziorko o tej samejnazwie, które słynie z bardzo krótkiego okresu wymiany wody (2-3tygodnie). Wiodąca wzdłuż wielkich głazowisk, 2,5-kilometrowa znakowanaścieżka spacerowa zatacza pętlę wokół doliny. Od szlaku, nazachodnim zboczu doliny, odchodzi ścieżka do punktu widokowego.Z wysokości kilkudziesięciu metrów ponad dnem doliny rozpościerasię rozległy widok w stronę zatoki Pukaviksbukten. Wydzielone miejscena ognisko i odpoczynek.Rezerwat przyrodySkinsagyllet. Widokna zatokę Pukavik(fot. Wiktor Szydarowski)41
42BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJ
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGEDojazd do Skinsagyllet drogą 121 od południa (Pukavik) lub od północy(Olofström). W miejscowości Kylinge skręcamy na zachód w stronęNäsum. Droga wspina się na grzbiet Ryssberget. Wkrótce po prawejstronie zjazd na parking przy rezerwacie.ListershuvudPłaską, rolniczą krainę Listerlandet, w zachodniej części Blekinge,ozdabiają biegnące z północy na południe stare grzbiety ostańcowe,zbudowane z odpornych na wietrzenie skał krystalicznych. (pAtrakcjegeologiczne) Wznoszą się one kilkadziesiąt metrów ponad otaczającąokolicę. Najwyższym i najrozleglejszym z nich jest Listershuvudciągnący się wzdłuż wybrzeża. Ze szczytu tego wzniesienia (84 mn.p.m.) podziwiać można rozległą panoramę od pasma Ryssbergeti otoczenie zatoki Pukaviksbukten na północy aż po wyspę Hanö nawschodzie. Znajduje się tu zagospodarowane miejsce na odpoczyneki piknik.Warto ze szczytu udać się ścieżką przez tajemniczy las w stronęniezwykłego, wyścielonego ogromnymi głazami kamienistego brzegu,przy którym bije źródełko. (pwycieczka 2 „Po równinach i wzgórzachListerlandet”)Widok z grzbietuListershuvud napółnocny zachód(fot. Jarosław Czochański)Dojazd do Listershuvud drogą prowadzącą z Mjällby. W miejscowościHosaby skręcamy na wschód i podążamy gruntową drogą aż pod szczytwzniesienia, gdzie znajduje się parking. Wierzchołek Listershuvud możemyrównież osiągnąć wędrując znakowanym szlakiem z Hörvik.43
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJValhallNazwa tego miejsca pochodzi od mitycznej Valhalli, krainy wiecznegoszczęścia, do której po śmierci wstępowali wojownicy Wikingów,by w chwale doskonalić sztukę wojenną. Opadające do jeziora Orlundenponad 40-metrowe urwisko w podaniach ludowych jest miejscem,gdzie swoje ziemskie życie kończyli starzy i chorzy. Niezdolnido samodzielnego życia członkowie dawnych społeczności z pomocąkrewnych rzucali się w toń jeziora. Miejsce to jest więc według legenduświęcone wieloma ofiarami. Szwedzka nazwa nawiązuje do jegocharakteru. Valhall Ättestupa w dość dowolnym przekładzie oznaczamiejsce odejścia przodków. Piękna panorama jeziora i otaczającychlasów przyciąga wielu turystów. Znając jednak dawne przeznaczenietego miejsca, należy zachować szczególną ostrożność podchodząc doskraju przepaści (nie ma barierek).Dojazd do Valhall od strony Olofström drogą na wschód w stronęSvängsta. Po około 4 kilometrach od wyjazdu z centrum skręcamyw prawo za drogowskazem na VALHALL. Na rozdrożu w lewo. Po 300metrach docieramy do dużego śródleśnego parkingu, od którego nadkrawędź urwiska wiedzie ścieżka. Miejsce na odpoczynek i piknik z ogniskiem.(pwycieczka 1 „W ciszy północno-zachodnich lasów”)Z Valhall warto udać się w drogę powrotną wzdłuż jeziora Orlunden,po jego wschodniej stronie, przyglądając się malowniczymszwedzkim wioskom.Valhall. Klif Przodków(fot. Wiktor Szydarowski)44
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGEWyspa HanöNajwyższe wzniesienie tej skalistej wyspy (60 m n.p.m.) znajduje siępo jej wschodniej stronie. (pAtrakcje geologiczne) Spod budynku latarnimorskiej rozciąga się imponujący widok na oddalony o 5 kilometrówgrzbiet Listershuvud, zza którego wyłania się Ryssberget, oraz naarchipelag wysp szkierowych wzdłuż wybrzeża Blekinge, aż po okoliceRonneby. Dobrze jest zabrać ze sobą lornetkę.Dojazd na Hanö stateczkiem kursującym z Nogersund od połowymaja do końca sierpnia. Z przystani promowej na Hanö ścieżką do latarnimorskiej. (pwycieczka 3 „Z wizytą u smoka”)Widok z wyspy Hanöw stronę Listershuvud(fot. Wiktor Szydarowski)Wyspa SternöW Skandynawii obiekty gospodarcze bywają estetycznie wkomponowanew istniejące otoczenie, nie psując przy tym harmonii krajobrazu.Działający kamieniołom, z czerniejącymi dziurami po wydobytejskale, piękny, skalisty morski brzeg, panorama centralnej częściKarlshamn, domki otoczone zielenią ogrodów - tworzą mozaikę wartąuwiecznienia na fotografii. Dodatkową atrakcją jest możliwość obejrzeniakamiennego kopca z epoki brązu. (pwycieczka 4 „Harmoniaprzyrody i ludzkiej bytności”; pKamienie i runy)Dojazd na Sternö z centrum Karlshamn drogą biegnącą na południowyzachód (za drogowskazami).Urwisko MetesjönZagubione w lasach nieduże jezioro Metesjön to piękne miejsce,tchnące ciszą i spokojem. W pobliżu nie ma żadnych uczęszczanychdróg, nie zaglądają tu turyści.45
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJWidok ze Sternöna zatokę Karlshamni wyspę Boön(fot. DominikaSzydarowska)Wschodnia i południowa część jeziora, porośnięta lasem bukowym,otoczona jest ogromnymi blokami skalnymi, tworzącymi tajemniczelabirynty i przejścia. Ściany skalne opadają gwałtownie w stronęjeziora prostopadłym 20-metrowym urwiskiem. Znakomite miejscena piknik dla tych, którzy lubią zbaczać z utartych szlaków. Ostrożnośćprzy podchodzeniu do skraju urwiska jest wskazana. Zwłaszczapo deszczu omszałe granitowe skały stają się śliskie. (pMiejsca wspinaczkowe)Do Metesjön najłatwiej dotrzeć od strony szosy E22 i miejscowościHällaryd. Stamtąd podążamy na północ drogą na Halahult. Na wysokościwioski Långehall skręcamy w lewo w kierunku Metaremåla. Pomniej więcej 3-4 kilometrach stok po lewej stronie drogi zaczyna sięspiętrzać. Tu pozostawiamy samochód i wspinamy się bez ścieżki naszczyt wzgórza. Widok roztacza się na jezioro i otaczające lasy.Jezioro Metesjön(fot. Jarosław Czochański)46
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGEStrome brzegi EriksbergWzdłuż granic rezerwatu przyrody i parku dzikich zwierzątEriksberg, od strony brzegu morskiego, prowadzi wąska i miejscamieksponowana ścieżka. Roztaczają się z niej przepiękne widoki na wybrzeżeszkierowe, z licznymi wysepkami i wąskimi zatoczkami. Ta dłuższatrasa spacerowa szczególnie polecana jest jesienią, gdy mieniącesię ciepłymi barwami liście kontrastują z błękitem wody i nieba.Dojazd za drogowskazami ERIKSBERG z szosy E22 (zjazd na wysokościÅryd). Parking przy bramie wjazdowej do parku dzikich zwierząt. Dalejścieżką na południowy wschód w głąb rezerwatu Eriksbergs stränder.Wybrzeże szkierowew pobliżu Eriksberg(fot. Jarosław Czochański)DallhejabergCiągnące się z północnego zachodu na południowy wschód kilkukilometrowejdługości wzgórze oferuje wspaniałe widoki na położonew dole lasy i gospodarstwa. Choć dobrze widoczne z ruchliwejszosy E22 i starej drogi łączącej Karlshamn i Ronneby, miejsce to jestrzadko odwiedzane. Polecane na spacery i piknik na trawie, a nawetna lekkie eskapady wspinaczkowe – wzgórze opada stromo ku doliniezajętej przez pola uprawne. Ściany urwiska mają ponad 20 metrówwysokości. (pMiejsca wspinaczkowe)Dojazd do Dallhejaberg drogą między Karlshamn i Ronneby. Na wysokościdrogowskazu na Gundletorp zostawiamy samochód przydrodze (mały leśny parking) i kierujemy się na północ. Przechodzimyprzez przejście w ogrodzeniu i kierujemy się leśną drogą w kierunkuodległej o kilkaset metrów wieży przekaźnikowej i dalej na lewo odniej wzdłuż grzbietu.47
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJNa grzbiecieDallhejaberg(fot. Jarosław Czochański)Fierd JärnavikW okolicy Järnavik wybrzeże jest szczególnie malownicze. Wysokieskały opadają stromo w kierunku morza, a ze szczytu można podziwiaćgłęboko wcinającą się w ląd zatokę Järnaviksfjorden. Krajobrazemprzypomina ona mały fiord, z którego wyłaniają się liczne, małe,skaliste wysepki. (pAtrakcje geologiczne) Raj dla żeglarzy i koneserówpięknych widoków. Na wzniesieniu urządzone miejsca do wypoczynku.(pwycieczka 7 „Sielskie pejzaże Tjärö”)Okolica Järnavik zachęca do dłuższego pobytu. Z miejscowej przystaniodpływa stateczek na Tjärö (patrz poniżej), wytyczono tu dużoszlaków spacerowych i tras rowerowych; w pobliżu znajdują się ciekawerezerwaty przyrody. Noclegi oferuje schronisko ulokowane w pięknieodrestaurowanym budynku (Gula Huset) z 1851 roku. Można turównież wypożyczyć kajak i wybrać się na morską wyprawę.Dojazd do Järnavik z szosy E22 (zjazd przy węźle Bräkne-Hoby).Panorama szkieróww pobliżu Järnavik(fot. Wiktor Szydarowski)48
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGEKulturowykrajobraz Tjärö(fot. Wiktor Szydarowski)Wyspa TjäröWędrówka po wyspie nastraja do częstych postojów i podziwianiapięknych widoków. Niezwykle urzekający jest kulturowy charakter Tjärö(cała wyspa objęta jest ochroną rezerwatową). Krajobraz ukształtowałysetki lat gospodarki rolnej i wypasu zwierząt. Nie dziwią więc licznieprzybywające tu w okresie letnich wakacji tłumy turystów, korzystającychz oferty miejscowego schroniska turystycznego i restauracji. Gościnneprzystanie położone w zatokach wśród skał, żaglówki, plażowiczeopalający się na rozgrzanych granitowych skałach i charakterystyczneczerwone domki tworzą prawdziwie szwedzki, sielski krajobraz. (pwycieczka7 „Sielskie pejzaże Tjärö”; pMiejsca wspinaczkowe)49
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJDla miłośników wędrówek wśrod skał i zatoczek polecany jestzwłaszcza spacer znakowaną ścieżką okrążającą południową częśćwyspy. Latem nietrudno tu o spotkanie z rogatymi, włochatymi,krowami...Malowniczewybrzeże Tjärö(fot. Wiktor Szydarowski)Dojazd na Tjärö przez Järnavik (patrz powyżej), a dalej stateczkiemz miejscowej przystani (przewożącym jedynie pasażerów). Na wyspęmożna też dostać się małym promem kursującym w sezonie letnimz Karlshamn.RödebybackenNarciarska górka w miejscowości Rödeby, oddalonej o 15 kilometrówna północ od Karlskrony, cel popularnych spacerów okolicznychmieszkańców i zimowych uciech (wyciąg orczykowy o długości 320metrów i różnicy wzniesień 61 metrów). Pod szczyt wzniesienia prowadziasfaltowa droga. Z góry otwiera się widok na miasteczko i otaczająceje lasy. Do leśnych wędrówek zachęcają liczne znakowane ścieżki.Widok z Rödebybacken(fot. Jarosław Czochański)50
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGEBryggarebergetZe szczytu wzgórza zwieńczonego wieżą ciśnień, położonegookoło 1.5 kilometra na północ od centrum Karlskrony, roztacza sięjedna z piękniejszych panoram miasta i otaczających go wysp. Obowiązkowypunkt programu przy zwiedzaniu stolicy regionu. Z tegomiejsca najlepiej zaznacza się charakter Karlskrony, jej urzekające położeniei ciekawa architektura. (pwycieczka 14 „Spacery po blekińskichmiastach”)Równie malowniczy jest widok na centrum Karlskrony z małejskalistej wysepki Stakholmen, nieopodal Targu Rybnego (Fisktorget)i przystani statków wycieczkowych, na którą wiedzie drewniany pomost.Można tu odpocząć w trakcie spaceru po mieście. (pwycieczka14 „Spacery po blekińskich miastach”)Nocna panoramaKarlskronyz Bryggareberget(fot. Wiktor Szydarowski)Zatoka HallarumWędrówka po rezerwacie przyrody Hallarumsviken dostarcza wieluwrażeń. Porośnięte dąbrową 30-metrowe klify oraz pólka wciśniętew dna biegnących ku brzegowi morza dolinek tworzą niezapomnianąscenerię. Koniecznie należy wspiąć się na punkt widokowy, z któregoroztacza się rozległy widok na zatokę Hallarum oraz szkierowe wybrzeżei majaczące w oddali zabudowania Karlskrony. Można go kontemplowaćcałymi godzinami. Na szczycie znajduje się miejsce wypoczyn-51
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJkowe i tablica z mapą topograficzną ułatwiającą orientację w terenie.(pwycieczka 13 „Wzdłuż wschodniego wybrzeża”)Dojazd do rezerwatu od strony drogi łączącej Jämjö i Torhamn, mniejwięcej 4 kilometry na południe od Jämjö. Wyznaczone miejsce parkingowe.Widok na zatokęHallarum(fot. Wiktor Szydarowski)52Wyspa HästholmenDobrze zachowany kulturowy krajobraz wyspy, ze skalistymi pastwiskami,porośniętymi jałowcem mokradłami i wciśniętymi w dolinnezagłębienia pólkami uprawnymi, kryje prawdziwą perłę. Z południowo-zachodniegokrańca Hästholmen roztacza się bowiem przepięknapanorama blekińskiego archipelagu, ze szkierami rozpościerającymisię aż po horyzont. (pwycieczka 12 „W gościnie na karlskrońskichwyspach”)Dodatkową atrakcją tej części wyspy są liczne bunkry i inne umocnieniawojskowe pochodzące z okresu drugiej wojny światowej (PerAlbin-linjen (pFortyfikacje). Do niedawna był to teren całkowicie zamkniętydla ludności cywilnej; dziś – choć wciąż znajduje się on w rękachadministracji wojskowej - można tu swobodnie spacerować.Dojazd na Hästholmen drogą łączącą Jämjö i Torhamn. Około 3 kilometryna zachód od Torhamn skręcamy w prawo do przystani promowejYttre Park, skąd małym promem pasażersko-samochodowymdocieramy na wyspę (przystań Ytterön). Stamtąd drogą na południei przed zabudowaniami wsi Östra Hästholmen odbijamy w prawona drogę gruntową ku zatoce Killeviken. Wkrótce po lewej stronieparking. Podążamy dalej drogą i przed przystanią skręcamy w lewo.Dawniej użytkowana droga wojskowa doprowadza do górujących nawzgórzach bunkrów.
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGEPanorama szkierówz wyspy Hästholmen(fot. Wiktor Szydarowski)Wyspa UtlänganWycieczka na najdalej położoną wyspę archipelagu, skomunikowanąze stałym lądem dzięki stateczkom żeglugi przybrzeżnej. Brakruchu samochodowego, uczepione skał domki letniskowe, urokliwekrajobrazy lasów i pastwisk, rozległe pola jeżynowe i samotna latarniamorska na południowym cyplu tworzą niepowtarzalny krajobraz.(pwycieczka 12 „W gościnie na karlskrońskich wyspach”)Spod latarni morskiej rozciąga się widok na otwarte morze i majaczącąw oddali grupkę skał Utklippan z latarnią morską, schroniskiemturystycznym i stacją ornitologiczną. Jeśli na południowy brzeg Utlängandotrze się o właściwej porze, na horyzoncie można będzie dostrzecprzepływający prom między Karlskroną a Gdynią.Dojazd do Utlängan małymi statkami pasażerskimi z Karlskrony i Torhamn(można zabrać rowery). Prom cumuje w osadzie Stenshamn.Dalej groblą w stronę wnętrza wyspy.Wybrzeżewokół Utlängan(fot. Jarosław Czochański)53
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJProm Steny Linekoło skał Utklippan(fot. Wiktor Szydarowski)Kamienie i runy54Wraz z wycofywaniem się lądolodu skandynawskiego, na południeSzwecji zaczęli napływać i osiedlać się ludzie. Najstarsze dzieje osadnictwazapisane są w granicie. Pozostało wiele granitowych śladów popierwotnych kulturach i dziś, wędrując po Blekinge, nie sposób nie natknąćsię na pradawne cmentarzyska, kurhany, kamienne kręgi, menhiry,ryty naskalne czy kamienie z wyrytymi runami. Zapewne różneformy kamiennych grobów miały swoje głębokie znaczenie, któregodziś możemy się jedynie domyślać. Być może kształt łodzi symbolizowałstatek, którym zmarły podróżował po świecie, a kamienie ułożonew czworobok oznaczały domostwo zmarłego.Najdawniejsze pamiątki pochodzą z epoki brązu. Równie intrygujące,choć znacznie młodsze, są kamienie runiczne. Runy są najstarszymeuropejskim pismem. Alfabet runiczny, tzw. futhark, zawiera 24 litery.Według legendy podarował je ludziom bóg Odyn. Staronordyckie słoworunor oznacza tajemnicę, sekret. Może właśnie dlatego nawet dzisiajalfabetowi runicznemu przypisuje się magiczne właściwości. Wielesentencji wyrytych w kamieniu charakterystycznymi kanciastymi literamizostało przetłumaczonych. W rozdziale tym pojawią się równieżWikingowie. Każdy słyszał o tym wojowniczym ludzie, przemierzającymmorza na swoich szybkich statkach i podbijającym nowe terytoria.Mało kto kojarzy ich natomiast z niezwykłą smykałką do handlui podejmowaniem dalekich podróży w celach handlowych.Opisane poniżej miejsca stanowią atrakcję nie tylko dla poszukiwaczyśladów dawnych kultur i miłośników pradawnej historii. Są onenieodłącznym, niemal magicznym elementem krajobrazu i to właśniepozwala nam zbliżyć się do minionych pokoleń, zastanowić się przezchwilę nad długą historią tego obszaru.
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGE55
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJKamienie runiczne z Sölvesborga(Stentoftestenen, Sölvesborgsstenen)Kamień runiczny Stentoftestenen z VI wieku, stojący w kościele św.Mikołaja w Sölvesborgu, ma najdłuższy znany tekst, pisany 24-literowymalfabetem runicznym (futharkiem). W kamieniu wyryto co najmniej124 znaki. Tekst tłumaczy się jako: „Nya wystawił pomnik swoimsynom. Nya wystawił pomnik wodzom. Hådulv dał swemu ludowi pomyślnezbiory. Härjulv dał swemu ludowi zwycięską siłę”. Według innegotłumaczenia inskrypcja brzmi: „Nowoprzybyłym, nowoosiedlonym, dałHådulv dobre zbiory. Härjulv obsypał swój lud bogactwem”.Przy kościele umieszczono jeszcze jeden kamień (Sölvesborgsstenen).Pokrywa go runiczna inskrypcja, prawdopodobnie z IX wieku,która głosi: „Vadi wyrył runy ku pamięci swojego syna Asmunda”.Stentoftestenen(fot. ze zbiorówbiura turystycznegow Sölvesborgu)56
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGEKamień Stiby SissaTo dwumetrowej wysokości kamień nagrobny; prawdopodobniefragment większego kręgu, który zaorano pod uprawę. Z kamieniemzwiązana jest legenda - wierzono, że kamień ten porusza się,gdy poczuje zapach świeżo pieczonego chleba. Z miejsca, w którymspoczywa, roztacza się rozległy widok na rolniczą, równinną okolicępomiędzy Istaby i Stiby. (pwycieczka 2 „Po równinach i wzgórzach Listerlandet”)Lokalizacja: około 10 km na wschód od Sölvesborga.Dojazd z Sölvesborga do miejscowości Stiby drogą przez Mörby i Istaby.Kamień nagrobnyStiby Sissa(fot. ze zbiorówbiura turystycznegow Sölvesborgu)Kamienny kopiec na Sternö (Höga rör)Wyspa Sternö jest niezwykłą mieszanką krajobrazową. Piękno naturyprzeplata się tutaj z przemysłowym krajobrazem kamieniołomówdiabazu, dając zaskakująco pozytywny w odbiorze efekt. (pNajpiękniejszepanoramy Blekinge) Kamienne usypisko na grobie lokalnego władcy,wznoszące się na blisko 5 metrów, pochodzi z epoki brązu, około1000 lat p.n.e. Kamienne kopce od wieków pobudzały wyobraźnię ludzi.Z ich powstaniem wiąże się wiele legend. Jedna z sag opowiada,że pod kopcem na Sternö ukryty jest skarb. Bogactwo posiądzie ten,kto odnajdzie klucz i otworzy drzwi w skale prowadzące do wnętrzagrobowca. (pwycieczka 4 „Harmonia przyrody i ludzkiej bytności”)57
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJKamiennykopiec na Sternö(fot. DominikaSzydarowska)Lokalizacja: około 3 km na południowy zachód od Karlshamn.Dojazd z centrum miasta ulicą Hinseleden (tunel) aż do skrzyżowaniaz drogą nr 29. Tu skręcamy w lewo i podążamy nią cały czas aż do parkinguna wyspie.Gaj ofiarny w Halahult.Inskrypcje runicznei symbole wyrytew blokach skalnych(fot. Wiktor Szydarowski)Gaj ofiarny w Halahult (Offerlunden)Piękny, mistyczny gaj, gdzie dawni mieszkańcy składali ofiary swoimbogom. Znajduje się tu pięć kamiennych bloków z wyrytymi zagłębieniamiw kształcie mis, z symbolami i runami. Zaawansowanatechnika kamieniarska świadczy, że ryty pochodzą najprawdopodobniejz początku XVII wieku. (pwycieczka 6 „W górę rzeki Bräkneån”)58
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGELokalizacja: około 12 km na północ od Åryd.Dojazd: z szosy E22 zjeżdżamy do Åryd, a dalej kierujemy się malownicządrogą przez Märserum do Halahult. We wsi skręcamy w lewo, zadrogowskazem. Po około 200 metrach po lewej stronie parking. Dalejpieszo, znakowaną ścieżką.Kamień z Björketorp (Björketorpsstenen)To drugi co do wielkości kamień runiczny znaleziony w Szwecji. Ma4 metry wysokości i razem z dwoma położonymi w pobliżu kamieniamii kamiennym kręgiem tworzy wspaniały pomnik przeszłości. (pwycieczka10 „Szlak kamienny”) Pochodzi z VI wieku (młodsza epoka żelaza).Po obydwu stronach kamienia widnieją runiczne litery. Inskrypcjana menhirze głosi:„Ukryłem tu tajemnicę potężnych, mocarnych run. Tego, kto naruszyten pomnik, będzie stale dręczyć gniew. Dosięgnie go podstępna śmierć.Przepowiadam mu zagładę”.Lokalizacja: około 7 km na wschód od Ronneby.Dojazd: z szosy E22 skręcamy w lewo na Johannishus i Tving. Po około300 metrach zatrzymujemy się na małym parkingu po prawej stroniedrogi. Stąd ścieżką ok. 100 metrów.Kamienny krągw Björketorp(fot. Wiktor Szydarowski)Inskrypcje na kamieniurunicznym z Björketorp(fot. DominikaSzydarowska)59
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJCmentarzysko Hjortsberga (Hjortsberga gravfält)Hjortsberga jest najbardziej typowym dla południowej Szwecjiprzykładem cmentarzyska. Jednocześnie to najlepiej zachowanei zbadane miejsce pochówkowe. Położone przy głównym trakcie łączącymwybrzeże ze Smålandią, na szczycie długiego ozu, było dobrzewidoczne dla podróżnych. Cmentarzysko liczy 110 grobów pochodzącychz epoki żelaza. Zobaczyć tu można różne układy kamieni:kręgi, trójzęby, czworokąty, a także kamienie ułożone w kształt łodzii pojedyncze głazy wkopane w ziemię. Niektóre z grobów zostały zbadane,m.in. grób kobiecy z 800 r. i kamienna łódź. (pwycieczka 8 „Kudawnych dziejom”; pwycieczka 10 „Szlak kamienny”)Lokalizacja: około 10 km na północny wschód od Ronneby.Dojazd od strony E22. W miejscowości Leråkra skręcamy w stronę Johannishusi Tving. Po około 3 kilometrach zjeżdżamy w lewo na parkingprzy rezerwacie przyrody Johannishus åsar. Dalej prosto ścieżką.CmentarzyskoHjortsberga.W tle drewnianadzwonnica kościoław Hjortsberga(fot. Jarosław Czochański)60Cmentarzysko Hjortahammar(Hjortahammars gravfält)Cmentarzysko w Hjortahammar pochodzi z epoki żelaza. Położonejest malowniczo na niskim ozie, z dwóch stron otoczonym morzem.W czasach Wikingów Hjortahammar było ważnym portem i ośrodkiemhandlowym, o czym świadczą odkryte pod wodą pozostałościdrewnianych zapór, których zadaniem było uniemożliwienie obcymłodziom wdarcia się do osady.Można tu zobaczyć kamienne kręgi o różnych kształtach i osadzonena sztorc wysokie kamienie - menhiry. Miejsce jest niezwykle pięknekrajobrazowo. (pwycieczka 8 „Ku dawnych dziejom”)
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGELokalizacja: około 6 km na południowy zachód od Nättraby.Dojazd: z drogi E22 skręcamy na południe za znakami na wyspę Hasslö.Po około 3 kilometrach skręcamy w prawo na parking przy rezerwacieHjortahammars gravfält.Cmentarzyskow Hjortahammar(fot. DominikaSzydarowska)Labirynt w Perstorp k. FridlevstadLabirynty to charakterystycznie ułożone kręgi kamieni. Są one częstospotykane w Skandynawii; w Szwecji jest ich około 300, z czego9 w okolicach Fridlevstad. Powstawały od XIII do XVII wieku i właśniepod koniec tego okresu obserwuje się ich szczególne nasilenie. Prawdopodobnieinspiracją dla form skandynawskich były labirynty południowejEuropy.Miejscom tym przypisuje się magiczne właściwości. Możliwe, żetworzono je, by obłaskawić siły natury lub zapewnić sobie powodzeniew polowaniach. (pwycieczka 9 „W krainie świerka”)Lokalizacja: około 15 km na północny zachód od Karlskrony.Dojazd: z szosy E22 udajemy się na północ drogą nr 122 (węzełKarlskrona Östra). Za miejscowością Fridlevstad skręcamy w prawow kierunku Perstorp. Kilometr dalej, przy rozdrożu, odnajdziemytabliczkę informacyjną. Tu zostawiamy samochód i podążamy gruntowądrogą, a dalej leśną ścieżką oznaczoną słupkami z niebieskoczerwonymzakończeniem. Labirynt znajduje się około 400 metrówna wschód od rozdroża.61
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJKamiennylabirynt w Perstorp(fot. Wiktor Szydarowski)62Kamień runiczny z Västra Skällenäs(Västra Skällenäs runsten)Kamień runiczny na wyspie Västra Skällö pochodzi z roku 1000,kiedy Blekinge należało do Danii. Inskrypcja wyryta w kamieniu głosi:„Szyper Gudego wzniósł... kamień”. Według intepretacji, szyper był dowódcąwikińskiej floty obrony wybrzeża, zaś imię Gude nosił wysokiejrangi hierarcha. W pobliżu kamienia znaleziono także skarb - monetyi biżuterię pochodzącą z odległych miejsc, m.in z Arabii. Świadczy too istnieniu wymiany handlowej pomiędzy obszarem Blekinge a państwamipołożonymi w różnych częściach świata. Pierwotnie kamieńspoczywał na wyspie Sturkö i został przeniesiony do rezerwatu VästraSkällön w latach 90. ubiegłego wieku. (pwycieczka 12 „W gościnie nakarlskrońskich wyspach”)Lokalizacja: około 10 km w linii prostej na południowy wschód od centralnejwyspy Karlskrony – Trossö.Dojazd z szosy E22 za drogowskazami na wyspy Sturkö i Tjurkö.Za mostem pomiędzy wyspami Senoren i Västra Skällö skręcamyw lewo na mały parking przy rezerwacie przyrody. Dalej ścieżkąw stronę kamienia.
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGEKamień runicznyz Västra Skällenäs(fot. Wiktor Szydarowski)Petroglify z HorsahallenPołożone w sosnowym lesie, niedaleko miejscowości Möckleryd,największe w Blekinge nagromadzenie rytów naskalnych. Pochodząone sprzed 3 tysięcy lat, z epoki brązu. Można tu zobaczyć ponad 150różnych znaków (łodzie, ślady stóp, figury zwierząt i postaci ludzkieoraz okrągłe wgłębienia). Dziś trudno wyjaśnić znaczenie wszystkichsymboli wyrytych na skałach. Niektóre z nich odwołują się do wierzeń.Przypuszcza się, że znak koła symbolizuje słońce i jego kult, zaśłódź jest symbolem podróży, nie tylko w świecie ludzkim, ale równieżprzejścia do świata zmarłych. Miejsce to warto odwiedzić wieczorem63
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJlub po zapadnięciu zmroku. W świetle latarki ryty są lepiej widoczne,a przygoda bardziej ekscytująca. (pwycieczka 13 „Wzdłuż wschodniegowybrzeża”)Lokalizacja: około 8 km na południe od JämjöDojazd: z Jämjö jedziemy w stronę Torhamn. Między Steneryd a Möcklerydskręcamy w lewo za znakami (HÄLLRISTNINGAR), w kierunkurezerwatu Horsahallen. Po przejechaniu około 100 metrów zatrzymujemysię na parkingu. Dalej spacer około 300 metrów ścieżkąw głąb lasu.Ryty naskalnez Horsahallen(fot. Jarosław Czochański)Blekińskie kościoły64Kościoły to zabytki szczególne. Widok kościelnej dzwonnicy górującejnad okolicą jest bardzo charakterystycznym elementem krajobrazu,a dźwięk kościelnych dzwonów przypomina o wielowiekowejtradycji i historii chrześcijaństwa.W Szwecji nieco później niż w innych częściach Europy pogańskiewierzenia i wielobóstwo zastąpione zostały wiarą chrześcijańską. W IXi X wieku na ziemie szwedzkie przybyli pierwsi misjonarze w celu nawracaniapogan i krzewienia nowej wiary. Nie spotkali się jednak z ciepłymprzyjęciem słynących z waleczności Skandynawów. Stopniowojednak w miejscach, które miały znaczenie dla starych religii, powstałynowe kościoły, a chrześcijaństwo zdobywa coraz większą rzeszęzwolenników. Religia katolicka stawała się ważnym aspektem życiaówczesnych mieszkańców, a sam Kościół katolicki zyskał na znaczeniu.Wiek XII to okres, w którym w Skandynawii rozwinęły się zakony.W Blekinge istniały dwa klasztory zakonne. W Sölvesborgu osiedlili siękarmelitanie, a na wyspie Torkö koło Ronneby - franciszkanie.
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGE65
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJW roku 1517 niemiecki duchowny Martin Luter przybił na drzwiachkościoła w Wittenberdze 95 słynnych tez, które stały się krytyką katolicyzmu,papieża, instytucji handlu odpustami i elitarności mszyśw. odprawianej po łacinie. Skandynawia zaczęła podążać jego drogą.Reformacja trafiła na podatny grunt, wpisując się w dążenia dozmniejszenia znaczenia, siły i przede wszystkim bogactwa Kościoła.Ale to głównie wyniszczenie kraju ciągłymi wojnami i koniecznośćspłacania zaciągniętych na potrzeby wojny pożyczek sprawiło, żew 1563 roku król Gustaw Waza, choć nigdy nie angażował się w procesreformacji, uznał luteranizm za religię obowiązującą i jednocześnieprzejął majątek kościelny, zapewniając sobie również kontrolę nadKościołem. Zgromadzenia zakonne zostały rozwiązane, a same klasztoryzburzone.Reformacja zmieniła oblicze kościóła szwedzkiego. Nowa doktrynawprowadziła przede wszystkim skromność i pokorę. Znikł bogaty wystrójkościelny, zdobienia, przepych i bogactwo. Zastąpiła go prostotai oszczędna, wręcz ascetyczna forma. Tymczasem w najstarszych budowlachsakralnych zachowało się wiele pamiątek świadczących, żedawniej obydwa Kościoły podążały wspólną drogą.Dziś Szwecja ma opinię państwa laickiego, ale spoglądając na mapęz łatwością można dostrzec, że każda większa miejscowość posiadaswój własny kościół. W Blekinge jest ich 48. Warto z całą pewnością jeodwiedzać. To budowle opowiadające swoją własną historię.66Kościół św. Mikołaja w Sölvesborgu(St. Nikolai kyrka)Początki kościoła sięgają przełomu XII i XIII wieku. Z tego okresu pochodzinajstarsza część kościoła z prezbiterium i nawą główną. Prawdopodobniezostała ona dobudowana do jeszcze starszej, istniejącejw tym miejscu świątyni. Pod koniec XIV wieku wzniesiono od stronyzachodniej wieżę.Kościół reprezentuje styl gotycki, z wyjątkiem renesansowej kruchty,dobudowanej w XVII wieku. W architekturze uwidaczniają się wpływyniemieckie. Wewnątrz podziwiać można gwiaździsto sklepione łukii okazałe malowidła ścienne pochodzące z XV stulecia, przedstawiającezaczerpnięte z Biblii sceny z życia Dziewicy Maryi i Jezusa Chrystusa.W kościele znajduje się także krucyfiks pochodzący z tego samegookresu. Ołtarz i kazalnica pochodzą z roku 1620. Na kazalnicy widniejeinskrypcja „Regna Firmat Pietas” („Pobożność wzmacnia imperium”),co było dewizą życiową króla Christiana IV. (pwycieczka 14 „Spacery poblekińskich miastach”)
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGEKościół św. Mikołajaw Sölvesborgu(fot. Wiktor Szydarowski)Na północ od zabudowań kościelnych w 1486 roku wzniesionoklasztor karmelitanów. Wraz z reformacją klasztor przestał istnieć.Obecnie znaleziska z tego terenu można zobaczyć w muzeum miejskimw Sölvesborgu. (pMuzea)Przy kościele znajdują się dwa kamienie runiczne. Jeden z nichwmurowany jest w kościelnej kruchcie, drugi stoi obok kościelnejwieży. (pKamienie i runy)Kościół w Gammalstorp (Gammalstorps kyrka)Kościół stoi na wzgórzu, które dawniej było wyspą, oddzieloną od stałegolądu cieśniną Vesan. Wyspę nazywano kościelną - według legendyw XII wieku na wyspie zimowała flota Wikingów i krzewiąc wiarę chrześcijańskąpostawiła pierwszy kościół. Dzisiejszy kościół pochodzi z lat 1790-1793 i jest zbudowany z naturalnego kamienia. Zachodnia i południowaściana to średniowieczne mury starego kościoła. W roku 1823 dobudowanowieżę. (pwycieczka 2 „Po równinach i wzgórzach Listerlandet”)Kościół w Gammalstorp(fot. Jarosław Czochański)67
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJKościół w Ysane (Ysane kyrka)Kościół w Ysane pod wezwaniem św. Gertrudy zbudowany zostałz cegły i szarego granitu w XIV wieku. W XVII i XVIII wieku ulegał przebudowie.W czasie jego restauracji natrafiono na malowidła ściennepochodzące z XV wieku. W odróżnieniu od innych tego typu zdobień,których autorzy pozostają nieznani, tu natrafiono na inskrypcjęłacińską, która zawierała imię i nazwisko artysty. Okazał się nim NilsHåkansson, dziś najbardziej znany malarz średniowieczny ze Skanii.(pwycieczka 2 „Po równinach i wzgórzach Listerlandet”)Malowidła ściennew kościele w Ysane(fot. Henrik Sendelbach)68
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGEKościół w Elleholm (Elleholm kyrka)Elleholm, któremu nadano prawa miejskie w 1450 (utraciło je w roku1660), położone było na wyspie na rzece Mörrumsån. Pierwsza świątyniaw Elleholm istniała już w średniowieczu. Dzisiejszy kościółek, położonytuż nad brzegiem rzeki, zastąpił wcześniejszą kaplicę. Budynekwzniesiono w roku 1713. Zbudowany jest w technice kratownicowej(technikę tę stosuje się w tzw. murze pruskim). Prostokątna nawa zakończonaprezbiterium wraz z ołtarzem znajduje się od strony wschodniej.Od zachodu wznosi się, tej samej niemal szerokości co kościół, wieżakościelna. (pwycieczka 4 „Harmonia przyrody i ludzkiej bytności”)Budynek otoczony jest parkiem, należącym do dworu Elleholm.Kościół w Elleholm zalicza się do najbardziej romantycznych budowlikościelnych w Szwecji, dlatego też chętnie wybierany jest przez narzeczonychwstępujących w związek małżeński. W czasie wakacji odbywająsię tu, cieszące się również dużym powodzeniem, wieczory muzyczne.Kościół w Elleholm(fot. DominikaSzydarowska)Kościół w Mörrum (Mörrums kyrka)Neoklasycystyczny kościół w Mörrum osadzony jest na bryle starszego,granitowego kościoła, prawdopodobnie istniejącego już w XIIIwieku. W czasie rozbudowy w latach 1700-1800 kościół zyskał wieżę.Z całą pewnością większa część starszego kościoła została zburzona.Nowy kościół oddano do użytku w 1847 roku. Najstarszy w kościelejest dębowy krzyż, wykonany w połowie XV wieku, chrzcielnica z 1899roku i kute świeczniki z połowy XVII wieku, stojące na ołtarzu. Wartozwrócić uwagę, że zegar na kościelnej wieży ma tylko wskazówkę godzinową.Przypomina to, że dawniej minuty i sekundy nie były aż takważne, a życie toczyło się w rytmie godzin. (pwycieczka 4 „Harmoniaprzyrody i ludzkiej bytności”)69
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJKościół w Mörrum(fot. DominikaSzydarowska)Kościół Karola Gustawa w Karlshamn(Carl Gustafs kyrka)Historia kościoła Karola Gustawa w Karlshamn wiąże się ściśle z historiąmiasta. W roku 1664 Karlshamn uzyskało prawa miejskie. Wówczasosada nosiła nazwę Bodekull. Nazwa Karlshamn po raz pierwszypojawia się w 1666 roku.Kościół Karola Gustawaw Karlshamn(fot. Wiktor Szydarowski)70Budowa świątyni trwała od roku 1680 do 1702, kiedy to kościół zostałkonsekrowany i przyjął imię na cześć Karola X Gustawa, założycielamiasta. Kościół powstał według projektu Erika Dahlberga, który także
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGEbył autorem projektu zabudowy miasta. Budowla oparta jest na planiekrzyża. Główne wejście położone jest od zachodu, w części wschodniejw absydzie znajduje się zakrystia. We wschodniej części mieści sięrównież prezbiterium i ołtarz główny. Wyjścia boczne położone są postronie południowej i północnej. Początkowo w wieży kościelnej znajdowałysię dzwony. Szybko jednak okazało się, że konstrukcja wieżynie jest w stanie wytrzymać ich ciężaru. Zdecydowano więc o zbudowaniuwolno stojącej dzwonnicy.Kościół Karola Gustawa położony jest w centralnej części Karlshamn,tuż przy rynku. Wystrój kościoła jest bardzo harmonijny, utrzymanyw bieli i złocie. Na szczegółną uwagę zasługuje mosiężna chrzcielnica,starannie rzeźbiona, pochodząca z 1717 roku. Została ona prawdopodobniewykonana w Szwecji lub Holandii. (pwycieczka 14 „Spacery poblekińskich miastach”)Kościół w Hällaryd (Hällaryd kyrka)Kościół w Hällaryd zbudowany został w latach 1876-1878, wedługprojektu znanego szwedzkiego architekta Helgo Zetterwalla. Budowlao ciekawej i niespotykanej kwadratowej bryle zastąpiła stary romańskikościół. Nowy budynek kościoła jest przykładem interpretacji architekturyśredniowiecznej. Jego styl można określić jako neoromański. Wewnątrzzachowały się niektóre elementy wyposażenia z poprzedniejświątyni. Najstarsza jest chrzcielnica i krucyfiks z 1649 roku.Kościół w Hällaryd(fot. Jarosław Czochański)71
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJKościół w Bräkne-Hoby (Bräkne-Hoby kyrka)Kościół w Bräkne-Hoby dominuje w krajobrazie i jest dobrze widocznyz drogi E22. Zbudowany został w latach 1868-1872 wedługplanów architekta Helgo Zettervalla jako trzynawowa bazylika z wysokązachodnią wieżą. XIII-wieczna, bogato zdobiona chrzcielnica jestwykonana z piaskowca z Åhus. Malowidła naścienne są dziełem duńskiegomalarza Poula Höma. (pwycieczka 6 „W górę rzeki Bräkneån”)Wnętrze kościoław Bräkne-Hoby(fot. Jarosław Czochański)72Kościół Św. Krzyża w Ronneby (Heliga Kors kyrka)Położony na wzniesieniu, w nastrojowej dzielnicy Bergslagen oryginalny,romański kościół z drugiej połowy XII wieku to budowla, którąkoniecznie trzeba zobaczyć. Kościół był rozbudowywany i przebudowywanynieprzerwanie do XV wieku i w tym czasie zyskał swój obecnywygląd. Budowla ma plan krzyża, którego wschodnie ramię stanowiprezbiterium, zachodnie zaś masywna wieża. Zakrystia znajduje się odstrony północnej, a kruchta od strony południowej.Budynek kościoła uległ dużym zniszczeniom podczas szwedzko-duńskiej wojny siedmioletniej (1563-1570). W nocy 4 września 1564roku, miało miejsce wydarzenie określane mianem „krwawej łaźni”.Zwycięskie wojska szwedzkie wymordowały wszystkich, którzy schronilisię w świątyni licząc na łaskę i ocalenie życia. Z tego okresu pochodząślady od uderzeń topora widoczne na ciężkich, dębowychdrzwiach na północnej ścianie kościoła.Kościół i cała dzielnica Berslagen jako jedyne ocalały z wielkiegopożaru w 1846 roku, który strawił Ronneby.W przeciwieństwie do skromnych i surowych w formie kościołówprotestanckich Kościół Św. Krzyża jest bogato zdobiony. Szczególną
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGEuwagę zwracają malowidła ścienne wykonane techniką al secco. Polegaona na pokrywaniu suchego tynku (w przeciwieństwie do fresku,który wykonywany jest na mokrym tynku) farbami zmieszanymiz wodą. Część tych malowideł datowana jest na XIV wiek, ale większośćpochodzi z XVI wieku. Przedstawiają one motywy roślinne, cytatyz Biblii, postaci i sceny biblijne, a także obrazy krwawych wydarzeńz dziejów miasta.Do kościoła prowadzą z rynku schody, zwane schodami zakonników(Munktrappan). Zostały one zaprojektowane w 1907 roku przezarchitekta Fredrika Sundbärga, na 25-lecie odzyskania przez Ronnebypraw miejskich. (pwycieczka 14 „Spacery po blekińskich miastach”)Schody zakonników.W tle Kościół Św. Krzyża(fot. Wiktor Szydarowski)73
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJMalowidła ściennew Kościele Św. Krzyża(fot. Wiktor Szydarowski)Kościół w Edestad (Edestad kyrka)Źródło ofiarne, przy którym zbudowano kościół, przez setki latprzyciągało pielgrzymów do Edestad. Wierzono, że woda ze źródła mamagiczną, uzdrawiającą moc, zwłaszcza w noc świętojańską. Ubraniachorych moczono w źródełku i sprzedawano na miejscu. Datki i ofiarysprawiały, że kościół w Edestad był najbogatszy w Danii (Blekingebyło duńską prowincja do roku 1658). Dzwonnica prawdopodobniepochodzi z XVI wieku i jest najstarsza w Blekinge. (pwycieczka 8 „Kudawnym dziejom”)Kościół w Edestad(fot. Wiktor Szydarowski)74Kościół w Hjortsberga (Hjortsberga kyrka)Kościół i drewniana dzwonnica położone są w pobliżu ozu w Johannishusi kurhanów Hjortsberga. (pAtrakcje geologiczne; pKamieniei runy) Powstały na miejscu placu, na którym odbywały się zebraniai rozstrzygano spory oraz podejmowano ważne dla wczesnośred-
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGEniowieczych społeczności postanowienia (tingsplats). Prawdopodobniebył to również plac ofiarny. Ołtarz stoi w półkolistej absydzie, jestbogato zdobiony. (pwycieczka 8 „Ku dawnych dziejom”; pwycieczka 10„Szlak kamienny”)Kościół w Hjortsberga(fot. Jarosław Czochański)Kościół w Förkärla (Förkärla kyrka)Budowla w Förkärla, położona przy drodze E22, pełni funkcję kościołaprzydrożnego (vägkyrka). Tym mianem określa się kościoły stojącenajczęściej przy głównych drogach, otwierające swoje podwojew czasie letnich wakacji. Są one wówczas otwarte od rana do późnegowieczora. Podróżny może zatrzymać się tu, wyciszyć, zebrać myśli,by potem spokojnie dojechać do celu. Kościół w Förkärla początkamisięga XIII wieku, jednak w późniejszych latach ulegał przebudowom.Wewnątrz uwagę przyciągają bogato zdobione motywami roślinnymiławki z wypisanymi nazwiskami wiernych. Jest to swoista kronika genealogicznamieszkańców okolicznych miejscowości. (pwycieczka 8„Ku dawnych dziejom”)Kościół w Förkärla(fot. Jarosław Czochański)75
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJKościół w Nättraby (Nättraby kyrka)Romański kościół w Nättraby, zbudowany z szarego granitu, datujesię na drugą połowę XII wieku. Dziś jest on najstarszym kościołemw Blekinge, który w niezmienionej formie przetrwał do czasówwspółczesnych. W lecie można tu dopłynąć statkiem Axel z centrumKarlskrony. Na cmentarzu przy kościele spoczywa Vittus Andersson,właściciel wyspy Trossö, na której założono Karlskronę. Jego postaćuwiecznia pamiątkowy kamień. (pwycieczka 10 „Szlak kamienny”)Kościół w Nättraby(fot. Wiktor Szydarowski)Kościół we Fridlevstad (Fridlevstad kyrka)To kolejny przykład dobrze zachowanego kościoła w stylu romańskim.Zbudowany na początku XIII wieku, pełnił także zadania obronne.W czasie siedmioletniej wojny północnej (1563 - 1570) został podpalonyprzez Szwedów i przez kolejne sto lat stał pusty. Odbudowai dalsze rozbudowy przywróciły mu funkcje sakralne. Bardzo ciekawyjest dach kościoła kryty drewnianą dachówką. (pwycieczka 9 „W krainieświerka”)Kościół we Fridlevstadz XVIII-wiecznądzwonnicą(fot. Wiktor Szydarowski)76
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGEKościół w Sillhövda (Sillhövda kyrka)Kościół w miejscowości Sillhövda to budowla stosunkowo młoda.Decyzję o budowie podjęto w czasie trwania II wojny światowej, kiedydoszczętnie spłonęła kaplica użytkowana przez zgromadzenie wiernych.Autorem projektu jest architekt Herbert Kockum. Kościół wyświęcono9 września 1945 roku.Z zewnątrz bryła kościoła nie wyróżnia się niczym szczególnym;jest typowym przykładem surowej formy charakterystycznej dla kościołówprotestanckich. Jednak prawdziwe skarby kryją się wewnątrz.Trzyskrzydłowy ołtarz z drewna dębowego należy do najstarszychw Blekinge i datowany jest na lata 1470-80. Część środkowa przedstawiakoronację Maryi Dziewicy, skrzydła zaś zawierają rzeźby dwunastuapostołów. Zabytkowy jest również XVII-wieczny obraz wiszącyw zakrystii, przedstawiający Madonnę z Dzieciątkiem. Autorem obrazujest Giovanni Battista Salvi. Wystrój kościoła dopełniają dodatki w styluchłopskim, miedzy innymi drewniane kandelabry pomalowane naczerwono-niebieski kolor. (pwycieczka 9 „W krainie świerka”)Ołtarz w kościelew Sillhövda(fot. Jarosław Czochański)Kościół Admiralicji w Karlskronie(Amiralitetskyrkan)Położony w zacisznej części Trossö, naprzeciw ulicy Vallgatan, KościółAdmiralicji ufundowany został przez społeczność wiernych, w czasiegdy Karlskrona intensywnie rozwijała się jako baza floty wojennej.Kościół został konsekrowany w 1685 roku i otrzymał imię Ulrica Pia,na cześć królowej Ulriki Eleonory Starszej. Jest to największa świątyniadrewniana w Szwecji, zbudowana na wzór greckiego krzyża, któregoramiona mają 20 metrów długości.77
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJRzeźba Rosenboma natle Kościele Admiralicji(fot. Wiktor Szydarowski)78Drewno do budowy zostało sprowadzone z Rygi (dziś stolica Łotwy),która wówczas była prowincją Szwecji i największym, liczącym100 tysięcy mieszkańców miastem. Nazwisko autora projektu architektonicznegonie jest znane; przypuszcza się, że był nim główny architektmiasta - Eric Dahlberg.Początkowo kościół położony był za murami obronnymi oddzielającymiwojskową część miasta i stocznię od części cywilnej. W XIXwieku potężny mur wokół kościoła rozebrano i zastąpiono mniejszym,który oddzielił budowlę od koszar. Błękitnozielone wnętrze kościołaprzywołuje na myśl akcenty marynistyczne. Można tu zobaczyć re<strong>plik</strong>ękorwety Karlskrona, zatopionej przez orkan u wybrzeży Florydy oraztablice ku pamięci marynarzy, którzy ponieśli śmierć w czasie I i II wojnyświatowej. W podziemnej kaplicy złożone są 283 trumny ze szczątkamizasłużonych dla miasta i parafii osób. Klasycystyczny ołtarz jest dziełemJohana Törströma. Malowidło ołtarzowe to kopia obrazu pędzla PiotraPawła Rubensa Ukrzyżowanie, którego oryginał znajduję się w katedrzew Antwerpii. Krzyż z drewna cedrowego z wstawkami z masy perłowej,kości słoniowej i hebanu został podarowany kościołowi przez kapitanaCarla Raaba w 1744 roku. Krzyż ten został wykonany w Jerozolimie i złożonyna Grobie Pańskim w czasie Wielkanocy 1728 roku.
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGEKoneserzy muzyki organowej koniecznie powinni posłuchaćbrzmienia kościelnych organów. Na uwagę zasługuje również kolekcjasreber i książek. Drewniana dzwonnica kościelna znajduje się w oddaleniuod kościoła w Parku Admiralicji. Służyła ona jednocześnie jakozegar obwieszczający początek i koniec dniówki robotnikom pracującymw stoczni.Przed Kościołem Admiralicji stoi rzeźba Rosenboma. Jej pierwowzorembył Mats Rosenbom, z którym wiąże się bardzo smutna historia.Mats Rosenbom pracował w stoczni i miał na utrzymaniu żonęi tuzin dzieci. Dorabiał żebraniem o jałmużnę. W wigilię NowegoRoku, uraczony winem, którym go chętnie częstowano w bogatychdomach, upuścił kapelusz, gdy dziękował za datki w domu pewnegokapitana. Ten, rozbawiony, powiedział, że jeśli chce się usłyszeć podziękowanieod Rosenboma, najpierw samemu trzeba podnieść jegokapelusz. Rosenbom powtórzył to samo zdanie w domu kolejnegodarczyńcy, rzeźbiarza Kolbego. Rozzłościło to artystę tak srodze, żepobił biedaka i wyrzucił na mróz. Rosenbom zamarzł przed wejściemdo Kościoła Admiralicji. Targany wyrzutami sumienia Kolbe wyrzeźbiłz drewna postać żebraka i postawił przed kościołem. Dziś każdy możeprzeczytać napis na tabliczce, którą trzyma w rękach Rosenbom: „Najpokorniejproszę, choć mój głos jest słaby, przyjdź i złóż pieniążek uchylającmój kapelusz”. Pod spodem biblijny cytat głosi: „Błogosławiony, ktotroszczy się o biednego” (Księga Króla Dawida 41:2). By tradycji stało sięzadość, każdy turysta powinien podnieść kapelusz Rosenboma i złożyćniewielki datek. (pwycieczka 14 „Spacery po blekińskich miastach”)Kościół Św. Trójcy (Trefaldighetskyrkan)Kościół zwany jest też Niemieckim, ponieważ ufundowała go i zbudowałaniemiecka społeczność kupiecka, która pojawiła się w Karlskroniew momencie powstania miasta. Wspólnota ta działała w latach1689-1847. Twórcą projektu jest architekt Nicodemus Tessin Młodszy.Barokowy kościół z okrągłą kopułą zdradza podobieństwo dorzymskiego Panteonu. Budowę rozpoczęto w roku 1697, świątyniękonsekrowano w roku 1709, ale jej dzisiejszy wygląd pochodzi z czasówodbudowy po wielkim pożarze Karlskrony w 1790 roku, kiedy toocalały tylko zewnętrzne mury. Kościół odbudowano według pierwotnychplanów, jednak wysoką kopułę zastąpiono nieco niższą, prostszą,zaprojektowaną przez Olofa Tempelmana. Wewnątrz kopuła pomalowanajest w rozety, a gra światła i cienia daje wrażenie trójwymiarowości,przez co sufit wydaje się znacznie wyższy. Malowidła i drewnianerzeźby wykonane zostały przez Johana Törströma.79
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJKościół Św. Trójcy(fot. Jarosław Czochański)80W krypcie pod prezbiterium zostały złożone szczątki 30 osób,między innymi księcia Hansa Wachtmeistera, budowniczegoKarlskrony, i Johana Törströma, rzeźbiarza i malarza, twórcy rzeźbdziobowych ze szwedzkich galeonów. (pwycieczka 14 „Spacery poblekińskich miastach”)Kościół Fryderyka (Fredrikskyrkan)To drugi kościół położony przy rynku Stortorget, którego twórcąbył architekt Nicodemus Tessin Młodszy. Budowla jest typowymprzykładem włoskiego baroku, a jej charakterystyczną cechą są dwiewieże. Budowa kościoła rozpoczęła się w roku 1720, a już rok późniejgotowe były mury zewnętrzne. Jednak upłynęły jeszcze 23 lata, nimwyświęcono budowlę w roku 1744. Prace posuwały się bardzo wolnoz powodu wojny i panującej biedy. Wówczas kościołowi nadano imięna cześć króla Fryderyka I.Budowla zastąpiła wcześniejszy drewniany, prowizoryczny kościół,zwany Hedvig Eleonora. W czasie wielkiego pożaru, który obróciłw popiół znaczną część miasta, kościół również ucierpiał, jednak stratybyły zdecydowanie mniejsze niż w przypadku Tyska kyrkan. Zachowały
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGEsię organy. Dach kościoła i wież spłonął, zniszczeniu uległy dzwonyi duży kandelabr. Z kościelnych dzwonów przetrwał tylko największy.W latach 1805-1806 kościół został odrestaurowany przez architektaOlofa Tempelmana. Dzisiaj kościelne dzwony wybijają melodię trzyrazy w ciągu doby. (pwycieczka 14 „Spacery po blekińskich miastach”)Kościół Fryderyka(fot. Jarosław Czochański)Kościół we Flymen (Flymens kyrka)Kościół we Flymen wyróżnia się spośród innych murowanych kościołów.Do jego budowy użyto szarego granitu. Kamienne bloki pochodząz okolicznych terenów, gdzie leżały zagrzebane w ziemi. Namiejscu ociosywano je i dopasowywano kształtem i wielkością. Autoramiprojektu są Ludvig Petersson i Carl Johan. Budowa rozpoczęłasię w 1905 roku, a rok później kościół oddano do użytku. Neogotycka,strzelista bryła zdecydowanie przyciąga uwagę, a ciemne kamienneściany przypominają o bogactwie i harmonii natury. (pwycieczka 10„Szlak kamienny”)Kościół we Flymen(fot. Jarosław Czochański)81
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJKościół w Ramdala(fot. Wiktor Szydarowski)Kościół w Ramdala (Ramdala kyrka)Masywna, romańska bryła kościoła wyróżnia się na tle rolniczegokrajobrazu okolicy. Jest to jedna z najlepiej zachowanych budowliśredniowiecznych w Blekinge i jeden z pierwszych kościołów chrześcijańskichw Szwecji. Początki kościoła sięgają XII wieku. Początkowomiał on dwie wieże, wschodnią i zachodnią. Po przebudowie w XVIwieku pozostała jedynie wieża wschodnia.Kościół w Ramdala jest przykładem świątyni, która pełniła dodatkowofunkcję obronną. Niespokojne czasy wojen szwedzko-duńskich,a także grasujące bandy złodziei i rabusiów, były powodem umieszczeniaw wieży dział armatnich. (pwycieczka 13 „Wzdłuż wschodniegowybrzeża”)82Kościół św. Trójcy w Kristianopel(Heliga Trefaldighets kyrka)Kristianopel to dziś malownicza i spokojna miejscowość letniskowa.Jednak przeszłość tego miejsca nie zawsze była tak sielankowa. Miastopowstało na mocy dekretu króla duńskiego Christiana IV, realizującegonową politykę militarną państwa. Zastąpiło położone nieco na północAvaskär. Korzystniejsze położenie strategiczne zapewniło Kristianopelrozwój. Wraz z miastem powstał również kościół, który w krótkim czasiezostał zniszczony przez szwedzkiego księcia Gustawa II Adolfa, sto-
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGEjącego na czele szwedzkiej armii. Nowy kościół zbudowano w pobliżuruin starego, wpasowując go w istniejący układ miasta. Do budowyużyto wapienia i granitu z Olandii oraz cegły z Nättraby. Kościół oddanodo użytku w 1624 roku.Dzisiaj jest to jedyna budowla, która zachowała się do czasówobecnych z dawnego Kristianopel. Szczególną cecha tego kościołasą niezwykłe malowidła na ścianie ołtarzowej przedstawiające brzozy.Nadają one lekkiego, letniskowego charakteru. Właśnie dlatego latemodbywają się tu często koncerty i inne imprezy muzyczne. (pwycieczka13 „Wzdłuż wschodniego wybrzeża”)Kościół w Kristianopel(fot. Jarosław Czochański)Ołtarz kościoław Kristianopel(fot. Jarosław Czochański)83
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJBurzliwa historia Blekinge –szwedzko-duńskiego pograniczaIX w.Poł. XI w.ok. 10501203XIII-XIV w.133013601397-15231563 - 157016111645165884Nazwa Blekinge pojawia się po raz pierwszy w zapisach historycznych(notatki kupca Wulfstana z Hedeby z podróży po ziemiach nadbałtyckich)jako kraina należąca do Sweonów (Szwedów)Blekinge przyjmuje chrześcijaństwo i podlega biskupstwu w LundSzwedzko-duński traktat graniczny po okresie walk na rubieżach obukrólestw. Blekinge przechodzi pod panowanie duńskie. Administracyjnypodział Blekinge na dwie krainy: zachodnią - Sölvesborg i wschodnią -LyckåListerlandet zaatakowany i splądrowany przez estońskich piratów z wyspySaremaRozwój ośrodków miejskich: Ronneby, Avaskär (na północ od Kristianopel),Lyckå, Elleholm i SölvesborgaHrabia Johan av Holstein sprzedaje Blekinge królowi szwedzkiemuMagnusowi ErikssonowiDania odzyskuje władzę nad Blekinge po wojskowej interwencji królaWaldemara IV AtterdagaUnia kalmarska między Danią, Szwecją i Norwegią jednoczy je pod jednymberłem. Mimo to trwają militarne starania Szwecji o odzyskanie Blekinge.Kraina jest wielokrotnie najeżdżana i grabiona przez szwedzkie oddziałySiedmioletnia wojna północna pomiędzy Szwecją a sprzymierzonymiwojskami Danii, Lubeki i Polski. Spalenie Avaskär, Lyckå i Elleholm. ”Krwawałaźnia w Ronneby” – za odmowę kapitulacji, na rozkaz króla szwedzkiegoEryka XIV miasto zostaje zrównane z ziemią, a jego mieszkańcy wymordowani.Zniszczenie SölvesborgaKról szwedzki Gustaw II Adolf niszczy mury twierdzy w Kristianopel,strzegącej północno-wschodnich rubieży Danii. Wcześniej, po spaleniu Lyckå,Kristianopel przejęło funkcje administracyjne wschodniej prowincji DaniiPokój w Brömsebro wieńczący wojnę pomiędzy Szwecją a Daniąi Norwegią o korzyści ekonomiczne z ruchu handlowego w cieśninieÖresund i dalsze zdobycze terytorialne w Skandynawii. W wyniku umowySzwecja uzyskała prowincje Jämtland i Härjedalen, Halland (na 30 lat) orazwyspy Gotlandię i Saremę, a także zapewniła sobie prawo bezcłowegoprzewozu towarów przez ÖresundPokój w Roskilde pomiędzy Szwecją a Danią i Norwegią. Na mocytraktatu Blekinge, Skania i Halland przechodzą pod panowanie szwedzkie.Obszar Blekinge wchodzi w skład administracyjnej prowincji z siedzibąw Kristianstad
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGE16641675 -1679168017101810-1812XIX w.1900-19101939-1945Druga poł.XX w.Przełom XXi XXI w.Król szwedzki Karl XI zakłada Karlshamn (dosłownie – „Port Karola”)i fortyfikuje dostęp do portu od strony zatokiWojna skańska między Danią a Szwecją o utracone dawne prowincjeduńskie. Zwana również snapphanekriget („wojną rozbójniczą”) - od miana,jakim określano wolnych strzelców i oddziały partyzanckie walczące postronie duńskiej. Za sympatyzowanie z Duńczykami karano wymyślnymitorturami i śmiercią. Ostateczne zniszczenie twierdzy w KristianopelKarl XI przenosi bazę floty wojennej ze Sztokholmu do nowej siedziby –Karlskrony (dosłownie – „Korony Karola”). Karlskrona zostaje zaludnionasprowadzonymi siłą mieszkańcami Ronneby. Przybywa tu również ponadkilka tysięcy rzemieślników z Finlandii, w tym szwedzkojęzyczni obywatelefińskiego regionu Ostrobotnia. Miasto przejmuje administrację nad Blekinge.Powstają linie fortyfikacji obronnych wokół miasta: linia pierwsza –forty na wyspach archipelagu broniące wejścia przez cieśniny; linia druga- wieże artyleryjskie na skalistych wysepkach w pobliżu miasta; linia trzecia– bastiony przy centrum miastaInwazja wojsk duńskich na szwedzką Skanię w trakcie wielkiej wojnypółnocnej. Ostatnia, nieudana próba odzyskania Blekinge. Duńska armiazajmuje Karlshamn, lecz wkrótce zmuszona jest wycofać się wskutekproblemów aprowizacyjnych.Wyspa Hanö staje się bazą floty brytyjskiej operującej na Bałtyku podczaswojen napoleońskichWokół Karlskrony rozbudowuje się system umocnień strzegących dostępuod strony morza przed nieprzyjacielem (konflikty z Francją, Rosją, Prusamii Danią)Budowa kompleksu fortów na wyspach archipelagu, wywołanazagrożeniem wojennym ze strony NiemiecWzdłuż południowego wybrzeża Szwecji powstaje ponad 500-kilometrowalinia betonowych bunkrów (tzw. Per Albin-linjen, od imion ówczesnegopremiera Szwecji, Pera Albina Hanssona), chroniących kraj przed najazdemfaszystowskich NiemiecSystem obrony z lat II wojny światowej ulega wzmocnieniu i unowocześnieniu.W Blekinge powstają kolejne bunkry, stanowiska dowodzenia oraz urządzeniaradiolokacyjne na wypadek konfliktu zimnowojennego. Archipelagwysp aż do 1996 roku jest obszarem zmilitaryzowanym, niedostępnym dlaturystów z zagranicyStopniowa likwidacja ograniczeń w ruchu turystycznym w związkuz malejącym znaczeniem obronnym Blekinge. Postępująca rewitalizacjaobiektów powojskowych85
86BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJ
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGEFortyfikacjePołożenie i przeszłość Blekinge sprawiają, że jest to niezmiernieinteresujący obszar dla miłośników militariów i tropicieli pamiątek poczasach, gdy Szwecja była uwikłana w konflikty zbrojne bądź starałasię przed nimi uchronić. Znajduje się tu duże nagromadzenie fortyfikacjiobronnych, począwszy od średniowiecza przez systemy umocnieńz XVII i XIX wieku - aż po linie obrony szwedzkiego wybrzeża z okresupierwszej i drugiej wojny światowej. Gratką dla odwiedzających tenregion będą również instalacje militarne z okresu zimnej wojny, którestanowią obecnie zabytki kultury narodowej. Istnieje zamysł ich turystycznegoudostępnienia.Obiekty powojskowe są w różnym stanie technicznym. Część z nichjest zagospodarowana i udostępniona do zwiedzania, inne możnazwiedzać z przewodnikiem po uprzedniej rezerwacji, pozostałe natomiastczekają na rewitalizację.Bunkier na półwyspieLindö. Fragment liniiobrony wybrzeżaz czasów II wojnyświatowej(fot. Wiktor Szydarowski)Ruiny zamku w Sölvesborgu (Sölvesborgs slott)Historia zamku sięga czasów średniowiecznych. Położenie przydrodze łączącej wschodnie prowincje Danii - Skanię i Blekinge - sprawiało,że miał on duże znaczenie strategiczne. Stąd łatwo i efektywniemożna było kontrolować szlaki handlowe, zarówno te biegnącew głąb Skandynawii, jak i ruch żeglugowy. Zamek był również rezydencjąadministratora zachodnich obszarów Blekinge.87
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJRuiny zamkuw Sölvesborgu(fot. Wiktor Szydarowski)88Czasy świetności zamku przypadają na drugą połowę XIV wieku.Do dziś bardzo czytelny jest układ obronny, zarys wałów obronnychi fos otaczających zamek. Wieża obronna miała około 17 metrów średnicyi niebywałą wysokość 30 metrów. 5,5-metrowej grubości ścianymiały wzmocnioną konstrukcję. Pomiędzy wewnętrzne i zewnętrzneceglane mury zostały wmurowane granitowe głazy. (pwycieczka 14„Spacery po blekińskich miastach”)Zamek został zniszczony w czasie siedmioletniej wojny północnej(1563-1570).Ruiny zamku znajdują się w północno-wschodniej części Sölvesborga.Dojazd ulicą Slottsallén.Ruiny zamku w Lyckeby (Lyckå slottsruin)Średniowieczny zamek w Lyckå był ważną twierdzą obronnąi siedzibą administratora duńskiej prowincji w XV i XVI wieku.Lyckå utraciło swoje przywileje w roku 1600, kiedy król duński zdecydowało budowie strategicznej twierdzy w Kristianopel, mającejbronić wschodnich rubieży państwa. Zamek Lyckå rozebrano,a kamienie posłużyły Duńczykom do umocnienia twierdzy. Muryzamku częściowo zrekonstruowano. Na miejscu dawnego groduzamkowego znajduje się dziś miasteczko Lyckeby. (pwycieczka 11„Dębowe królestwo”)
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGETwierdza w KristianopelUfortyfikowane miasto Kristianopel zostało założone w 1599 rokuprzez duńskiego króla Christiana IV. Wraz z Åkerhus (Norwegia), Bohus(prowincja Bohuslän), Varberg (Halland) i Kristianstad (Skania), Kristianopeltworzył linię fortyfikacji, których celem była obrona przebiegającejw pobliżu granicy ze Szwecją.Twierdza miała ogromne rozmiary, o czym świadczą częściowozrekonstruowane mury obronne. Dawny wygląd twierdzy przedstawiatablica informacyjna przy przystani.Ruiny zamku w Lyckå(fot. Wiktor Szydarowski)XVIII-wieczne działaprzy nabrzeżuw Kristianopel(fot. Jarosław Czochański)89
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJDzisiejsze Kristianopel to idylliczna miejscowość letniskowa. (pwycieczka13 „Wzdłuż wschodniego wybrzeża”)Dojazd do ruin twierdzy od strony szosy E22 przez miejscowośćFågelmara.Wyspa Boön koło KarlshamnPołożenie wyspy u wejścia do planowanego przez szwedzkiegokróla Karla XI miasta Karlshamn nadało jej duże znaczenie strategiczne.W 1659 roku powstał tu fort otoczony 6-metrowym kamiennymmurem. Po zwycięskiej wojnie skańskiej w latach 1675 -1679 fort rozebrano,a jego funkcje przejęła cytadela na wyspie Frisholmen.Na wyspie istnieją również pozostałości umocnień z czasów II wojnyświatowej, oznaczone tablicami informacyjnymi. Schrony i stanowiskaartyleryjskie można zwiedzać z przewodnikiem. (pwycieczka 4„Harmonia przyrody i ludzkiej bytności”)Dojazd do Boön od strony wyspy Sternö (parking). Dalej pieszo przezmostek.Umocnienia z czasówII wojny światowejna Boön(fot. DominikaSzydarowska)90Cytadela na wyspie Frisholmen (Kastellet)Warownia powstała w 1675 roku, aby chronić wejście do portuKarlshamn przed Duńczykami. Zastąpiła ona fort na wyspie Boön.Otoczona jest grubymi, granitowymi murami. Projekt przygotował ErikDahlberg, autor koncepcji pierwszych umocnień wokół Karlskrony (np.twierdzy Drottningskär).W latach świetności cytadela wyposażona była w 242 działa armatnie,a załoga garnizonu liczyła 400 osób. Zabudowa składała sięz wielu budynków, do dzisiaj istnieje mały kościółek garnizonowy, po-
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGEpularne miejsce zawierania ślubów. Latem na wyspie często odbywająsię przedstawienia teatralne.Na wyspę można się dostać statkiem. Rejsy w sezonie letnim (29 czerwca– 9 sierpnia) codziennie, co 20 minut, w godz. 13.00-17.00. W okresie17 maja – 28 czerwca oraz 10 sierpnia – 23 sierpnia tylko w niedzielei święta. Bilet powrotny kosztuje 35 SEK (dzieci – 20 SEK).UMOCNIENIA WOKÓŁ KARLSKRONYW roku 1998 system fortyfikacji i umocnień militarnych wokół miastazostał wpisany na listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCOjako przykład konsekwentnego planowania i realizacji obiektów architekturymilitarnej i cywilnej okresu XVII i XVIII wieku. Niektóre z nich,jak stocznia i baza marynarki wojennej, funkcjonują do dziś.Drottnigskär na AspöTwierdza Drottningskär, wraz z położonym po drugiej stroniecieśniny Aspö fortem Kungsholm, tworzyła pierwszą linię umocnieńbroniących wejścia do portu w Karlskronie. Była budowana w latach1680-1700, równolegle z siedzibą marynarki wojennej w Karlskronie,na podstawie projektu architekta i stratega Erika Dahlbergha. Trzonemcytadeli jest długi kamienny budynek (donjon) otoczony masywnymmurem z czterema bastionami, nazwanymi na cześć szwedzkich królowych:Maria, Hedvig, Ulrica i Christina. Wewnątrz znajdowały się stanowiskaartylerii, koszary i magazyny. Załoga fortu liczyła 250 osób.Twierdza Drottningskäri wyspa Aspö(fot. Jarosław Czochański)91
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJW XIX wieku twierdza straciła swoje militarne znaczenie, ale podczasI i II wojny światowej była ponownie wykorzystywana jako koszary.Obecnie twierdzę można zwiedzać latem. W magazynach prochuznajduje się wystawa poświęcona historii Drottningskär oraz umocnieniomobronnym Karlskrony, zaś w dawnym domu komendantaczynna jest restauracja. (pwycieczka 12 „W gościnie na karlskrońskichwyspach”)Dojazd na wyspę Aspö promem pasażersko-samochodowym odchodzącymregularnie ze wschodniego nabrzeża wyspy Trossö (Handelshamnen).Przejazd gratis.Fort KungsholmFort pełni funkcje wojskowe od przeszło 300 lat i tym samym należydo najstarszych na świecie czynnie wykorzystywanych obiektówmilitarnych. Wraz z twierdzą Drottningskär osłaniał tor wodny prowadzącydo portu marynarki wojennej w Karlskronie. Choć jest to budowlanieco młodsza od Drottningskär, z racji swojego rozmiaru (12hektarów) szybko przejęła nadrzędną funkcję. Przy budowie fortu pracowało2 tysiące osób. Wyspę otoczono kamiennymi murami i wałamiziemnymi.Najbardziej charakterystycznym elementem fortu jest uformowanyw kształcie koła port, zbudowany w latach 1831-1838 na wzór rozwiązańweneckich. Wejście do portu zamyka wąska brama. Kolejną ciekawostkąjest położony w centrum fortu park z kolekcją egzotycznychroślin, przywożonych z dalekich podróży morskich. Miłośnicy ogrodówznajdą tu niemało perełek. (pMuzea)Dziś w forcie nadal stacjonuje wojsko, dlatego zwiedzanie jest możliwetylko z przewodnikiem. Organizuje je miejskie biuro turystycznew Karlskronie.Widok na FortKungsholmz wyspy Tjurkö(fot. Jarosław Czochański)92
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGEKurrholmen i GodnattTo dwie wieże artyleryjskie wzorowane na średniowiecznych wieżachobronnych. Powstały one w latach 1857-1863 jako ostatnie tegotypu budowle w Szwecji. Umieszczone na małych skalistych wysepkachna południe od centralnej wyspy Trossö - stanowiły drugą linięobrony miasta. Szybko jednak okazało się, że wraz z rozwojem nowoczesnejartylerii przestarzała konstrukcja nie jest w stanie oprzeć siępociskom o coraz większej sile rażenia. Anachroniczne już w momenciebudowy, nie były w stanie pełnić swej obronnej funkcji.Okrągła wieża Kurrholmen użytkowana była jako skład materiałówwojskowych. Godnatt (Dobranoc) to pięciokątna, trójkondygnacyjnawieża z latarnią morską. Latem organizowane są tu wystawy, a na wyspęmożna dopłynąć statkiem Södern II. Zwiedzanie organizuje miejskiebiuro turystyczne w Karlskronie.Wieża Godnatt(fot. Jarosław Czochański)Koholmen, Mjölnareholmen i LjungskärMałe, ufortyfikowane wysepki na północny zachód, wschód i północnywschód od wyspy Trossö, strzegące, jako druga linia umocnień,dostępu do Karlskrony od strony stałego lądu. W XVIII i XIX wieku mieściłysię na nich składy czarnego prochu, jako że oddalenie wysp odcentrum miasta zmniejszało zagrożenie w razie pożaru czy eksplozji.Na Mjölnareholmen działa w sezonie letnim restauracja, a do wyspymożna dopłynąć statkiem La Bateau z nabrzeża Handelshamnen(cena biletu powrotnego – 40 SEK, dzieci do lat 12 – 20 SEK).93
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJMjölnareholmen.Na pierwszym tleprom kursującyna wyspę Aspö(fot. Wiktor Szydarowski)BasareholmenUmocniona wyspa na wschód od Trossö. W XVII wieku zbudowanotu fort, zaś w końcu XVIII wieku na wyspę przeniesiono zakłady produkująceamunicję artyleryjską i skrzynie nabojowe. Na początku XXwieku produkcję unowocześniono i wzniesiono unikatowe hale wytwórcze(Apteringsverkstaden). Aby zminimalizować ryzyko zniszczeniacałego kompleksu w razie wybuchu prochu, amunicję wytwarzanow dziesięciu pomieszczeniach odseparowanych od siebie grubymiścianami i pancernymi drzwiami. W czasie drugiej wojny światowejw zakładach na trzy zmiany pracowało 90 kobiet i mężczyzn.Działalność produkcyjna na wyspie ustała w roku 1986. W roku 2003budynki zostały objęte ochroną jako narodowe dziedzictwo kultury.Do wyspy można dopłynąć jedynie łodzią.94Nabrzeże królewskie Kungsbronz bastionem AuroraReprezentacyjne nabrzeże miasta, gdzie w przeszłości zbierali sięprzedstawiciele władz miejskich i wysocy rangą oficerowie, by powitaćprzybywającego do miasta króla i inne ważne osobistości. BastionAurora (nazwany od imienia bogini Jutrzenki) wchodził w skład murówobronnych, które stanowiły trzecią linię obrony miasta, dzieląc jena część militarną i cywilną.
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGEZa bastionem znajduje się wejście do portu wojennego; częstomożna tu zobaczyć cumujące okręty podwodne. W pobliżumurów znajduje się pomnik projektanta fortyfikacji i zabudowymiasta - Erika Dahlberga. (pwycieczka 14 „Spacery po blekińskichmiastach”)Halewytwórcze amunicjina Basareholmen(fot. Ulf Sennerlin)Bastion Aurora(fot. Wiktor Szydarowski)Bastion Kungshall na StumholmenBastion Kungshall miał za zadanie chronić położoną na wschód odTrossö wyspę Stumholmen, na której koncentrowała się działalnośćzwiązana z aprowizacją i naprawą statków. Zbudowany w drugiej po-95
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJBastion Kungshall(fot. Wiktor Szydarowski)łowie XVII wieku, czasy największej świetności przeżywał pod koniecXVIII wieku. Z tego okresu pochodzi większość budynków m. in. magazyn(Kungshallsmagasinet) i zespół hangarów, w których naprawianołodzie (Slup- och barkasskjulet). Na murach obronnych bastionu znajdujesię jedna z trzech czynnych w Szwecji baterii armatnich, z którychodpalane są salwy honorowe w ważne święta narodowe.96Pierścień fortów na Sturkö i TjurköKompleks fortów na wyspach Sturkö i Tjurkö należy do wyjątkowychobiektów militarnych tego typu na obszarze Szwecji (oprócznich istnieje jedynie podobny fort na Gotlandii). Wzniesiono je z miejscowegokamienia oraz betonu w latach 1900-1910 jako odpowiedźna szeroko zakrojony przez niemieckiego admirała Tirpitza programbudowy wielkiej floty pełnomorskiej.Kompleks składał się z dwóch oskrzydlających fortów piechoty zlokalizowanychna obu wyspach, baterii Djupasund (dziś już nie istnieje) przywschodnim brzegu wyspy oraz dobrze ongiś zamaskowanego stanowiskabaterii haubic, które można odnaleźć w zachodniej części Tjurkö.W czasach obu wojen światowych twierdza była wykorzystywanajako potencjalne stanowisko obrony szwedzkiego wybrzeża, późniejzaś oba forty piechoty pełniły funkcję magazynu i obiektów ćwiczeńwojskowych. Jeszcze dziś zwiedzając wyspy można natknąć się na żołnierzyszwedzkiej armii w trakcie zajęć z terenoznawstwa...
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGEFort na wyspie Sturkö (Sturkö skans) położony jest około 500 metrówna południowy wschód od miejscowości Sanda; prowadzi doniego oznaczona droga, odchodząca od głównej szosy przecinającejwyspę. Obiekt można zwiedzać przez cały rok z przewodnikiem z TowarzystwaMiłośników Sturkö (Sturkö Samhällsförening, www.sturko.org).(pwycieczka 12 „W gościnie na karlskrońskich wyspach”)Fort na Sturkö(fot. Jarosław Czochański)Jego sąsiada z Tjurkö, po przejęciu gruntów przez gminę i oddaniuobiektu pod opiekę towarzystwa miłośników tej wyspy, objęto projektemrewitalizacyjnym. W sezonie letnim odbywają się tu plenerowekoncerty i wernisaże sztuki. Wnętrze fortu można zwiedzać z przewodnikiem(www.tjurko.se).Dojazd do fortu od głównej szosy przebiegającej przez wyspę (drogowskazTjurkö skans). (pwycieczka 12 „W gościnie na karlskrońskichwyspach”)Fort na Tjurkö(fot. Jarosław Czochański)97
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJXIX-wieczny fortna Västra Hästholmen(fot. Wiktor Szydarowski)Fort na Västra HästholmenPołożona w zachodniej części archipelagu Karlskrony wyspa VästraHästholmen miała przez wieki strategiczne znaczenie dla obronymiasta przed morską inwazją. W XIX wieku, na miejscu wcześniejszychumocnień, postawiono tu okazały kamienno-betonowy fort artyleryjski.Obiekt ten stopniowo rozbudowywano aż do lat 40. ubiegłegowieku. Pozostawał on w czynnej służbie aż do końca lat 60.Fort znajduje się w stosunkowo dobrym stanie i można go zwiedzaćw towarzystwie przewodnika. Dojazd od strony szosy E22 (w kierunkuwyspy Hasslö).98Umocnienia na AspöAspö uznaje się za najbardziej ufortyfikowaną wyspę Szwecji orazświadectwo historii Europy Bałtyckiej od XVII do XX wieku. Był to niespokojnypolitycznie czas, wymuszający konieczność zabezpieczeniawybrzeża kraju przed działaniami wojennymi. Obok fortów pochodzącychz czasów budowy portu wojennego w Karlskronie (twierdzaDrottningskär), istnieje tu wiele stanowisk artyleryjskich z pierwszejpołowy ubiegłego wieku. Obecnie trwają dyskusje nad ich udostępnieniemdla turystów.Na zachodnim brzegu wyspy znajduje się gniazdo baterii Bollösund,wzniesione - podobnie jak pierścień umocnień na sąsiednichwyspach Sturkö i Tjurkö - w pierwszej dekadzie XX wieku. Wyposażo-
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGEno je w cztery 57-milimetrowe działa o zasięgu ponad 5 kilometrów.Do dziś zachował się budynek schronu oraz stanowisko dowodzenia.W tym samym okresie na południowo-wschodnim krańcu Aspöukończono twierdzę Ellenabben strzegącą wejścia do południowychcieśnin, które wiodą ku Karlskronie. Zbudowano ją za pomocą oryginalnejmetody drążąc w skale korytarze, które następnie omurowanoi osklepiono betonem. Stanowiska ogniowe wyposażono w 57-milimetrowedziała, które doczekały dzisiejszych czasów. W otoczeniu twierdzyodnaleźć można pancerne kopuły z działami artylerii nadbrzeżnej,które tworzyły linię obrony szwedzkiego wybrzeża z lat 1960-75.Na południowy zachód od Ellenabben, przy plaży Bäckastrand,widnieją pozostałości baterii ogniowej z 1931 roku, która dysponowała150-milimetrowymi działami o zasięgu rażenia 15 kilometrów.W roku 1940, na północ od Drottningskär i przystani promowej,ulokowano baterię Jutudden. Miała ona za zadanie osłaniać praceprzy minowaniu głównego wejścia do portu w Karlskronie. Pozostałypo niej trzy bunkry działowe, schron dowódcy oraz stanowisko reflektoraprzeciwlotniczego.Stacja nasłuchu Gruvan(fot. Wiktor Szydarowski)99
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJW centralnej części wyspy trudno przeoczyć wysoki maszt radarowejstacji nasłuchu o nazwie Gruvan. Oddano ją do użytku w roku1954 jako ważne ogniwo ochrony szwedzkiego wybrzeża, służące radiolokacjiobiektów w przestrzeni morskiej i powietrznej południowegoBałtyku. W sprzyjających warunkach załoga stacji była w stanie śledzićruchy okrętów i samolotów na obszarze rozpościerającym się odKanału Kilońskiego wzdłuż niemieckiego i polskiego wybrzeża aż powschodnie krańce tej części akwenu. Gruvan zakończyła dzialalnośćw 1993 roku, zaś od 2003 jako jedyny obiekt tego typu została wpisanado rejestru zabytków kultury narodowej.Dojazd na wyspę Aspö promem pasażersko-samochodowym odchodzącymregularnie ze wschodniego nabrzeża wyspy Trossö (Handelshamnen).Przejazd gratis. (pwycieczka 12 „W gościnie na karlskrońskichwyspach”)Bateria ogniowa Östra HästholmenW południowo-zachodniej części wyspy Hästholmen, położonejna wschodnim krańcu archipelagu Karlskrony, w roku 1940 w miejscustarszych umocnień z początku XX wieku zbudowano dwudziałowestanowisko ogniowe. Dwadzieścia lat później we wnętrzu bunkra bateriiumieszczono stację nadzoru nad minowaniem zatoki Gåsöfjärden.W październiku 1981, zaledwie 500 metrów od stacji, osiadła na mieliźniesowiecka łódź podwodna U 137. Skłoniło to władze do wyposażeniastacji w urządzenia radiolokacyjne służące wykrywaniu obcychokrętów. Stacja zakończyła działalność w roku 2000. Obecnie trwająstarania o rewitalizację obiektu i udostępnienie do zwiedzania. Byłbyto jedyny tego typu obiekt w Szwecji. (pwycieczka 12 „W gościnie nakarlskrońskich wyspach”; pNajpiękniejsze panoramy Blekinge)Dojazd na połączone wyspy Ytterön i Hästholmen promem kursującymco 15 minut z przystani Yttre Park. Cena biletu powrotnego: samochódosobowy – 20 SEK, piesi – 5 SEK. Yttre Park oddalone jest o około12 kilometrów na południe od drogi E22 (w Jämjö należy skręcić naTorhamn).Stacja nadzoruminowego na wyspieHästholmen(fot. Wiktor Szydarowski)100
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGEMuzeaWizyty w muzeach dostarczą nam wielu ciekawych informacjio Blekinge i przyczynią się do pogłębienia naszej wiedzy o jego specyfice,charakterze i historii. Oglądając muzealne wystawy doświadczymyogromnej różnorodności tematów, czasem również trochężartobliwej przekory.Poniższe propozycje nie wyczerpują listy muzeów w regionie.Szczegółowe informacje o obiektach muzealnych i wystawach znajdująsię na internetowych stronach miejskich biur turystycznych.Muzeum motoryzacji w Olofström(Bil och Fordonsmuseum)Prawdziwa gratka dla miłośników motoryzacji. W mieście, które słyniez nowoczesnej linii do produkcji samochodów Volvo, nie mogłozabraknąć wystawy poświęconej pojazdom mechanicznym. W muzeummożna zobaczyć między innymi najstarszy model Volvo Jakob,Volvo P1800 - znane z serialu „Święty” z Rogerem Moorem w roli głównej,oraz stare motocykle i rowery. (pwycieczka 14 „Spacery po blekińskichmiastach”)Lokalizacja: Olofström, Brostugevägen 1, tel. +46 454 30 94 00Godziny otwarcia:22 czerwca – 9 sierpnia: pon. – sob. godz. 9.00 – 17.00Pozostałe miesiące: pon. – pt. godz. 9.00 – 17.00Bilet wstępu (rok 2009): 40 SEKwww.visitolofstrom.seEkspozycjaw Muzeum Motoryzacji(fot. Ida-Maria Holmgren)101
102BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJ
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGEMuzeum wieszaków (Galgmuseum)Muzealne eksponaty można potraktować z przymrużeniem oka.W tym muzeum znajdziemy kolekcję wieszaków ubraniowych, prawdopodobniejedyną na świecie. (pwycieczka 14 „Spacery po blekińskichmiastach”)Lokalizacja: Olofström, Rättaregården, Pukaviksvägen 187,tel. +46 454 400 96Godziny otwarcia:połowa czerwca – połowa sierpnia: wt. – niedz. godz. 12.00 – 17.00Muzeum kamienia w Vilshult (Stenmuséet)Muzeum kamienia znajduje się w budynku zwanym Stenlängan.Jest to najdłuższa w Blekinge kamienna budowla. Ma 63 metry długości,mury mają zaś około 1 metra grubości i przez 120 lat nie wymagałynaprawy. Początkowo budynek miał przeznaczenie gospodarskie,u góry trzymano paszę dla zwierząt i narzędzia, na dole mieszkałyzwierzęta.Obecnie można tu zapoznać się z wystawą dokumentującą czasy,w których wydobywano diabaz, w tym techniki wydobycia i obróbki,a także transportu tej bardzo ciężkiej skały. Po zwiedzeniu wystawymożna udać się do Brännarebygden i obejrzeć nieczynny kamieniołomz zachowanymi urządzeniami, przy pomocy których wydobywanodiabaz. (pwycieczka 1 „W ciszy północno-zachodnich lasów”)Lokalizacja: Vilshult, około 9 km na północ od Olofström,tel. +46 454 77 12 90, +46 454 77 12 12Godziny otwarcia:28 – 29 czerwca: sob. – niedz. godz. 13.00 – 16.004 lipca – 16 sierpnia: godz. 13.00 – 16.00www.kyrkhult.seMuzeum przemysłu Ebbamåla BrukPołożona w górnym biegu rzeki Mörrumsån Ebbamåla Bruk stanowiwyjątkowe świadectwo historii techniki. Jest to wciąż czynna,dobrze zachowana zabytkowa fabryka, słynąca m.in. z produkcji żeliwnychmebli ogrodowych i parkowych. W skład kompleksu budynkówwchodzi elektrownia wodna, warsztat stolarski, odlewnia żelaza, kuźnia,warsztaty mechaniczne i magazyny. W muzeum można obejrzećmaszyny pochodzące z okresu od końca XVIII wieku aż do lat 20. XXwieku. Pokazy mistrzów kowalstwa i starych technik odlewniczych od-103
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJMuzeum Ebbamåla Bruk(fot. ze zbiorówEbbamåla Bruk)bywają się w czasie tzw. Nocy Żelaza (Järnnätter). (pwycieczka 1 „W ciszypółnocno-zachodnich lasów”)Lokalizacja: Hovmansbygd, około 15 km na północny wschód od Olofström,tel. +46 454 774 000Godziny otwarcia (zwiedzanie z przewodnikiem):1 czerwca – 31 sierpnia: codziennie godz. 11.00, 13.00, 15.00Bilet wstępu (rok 2009): dorośli – 70 SEK, dzieci 10-15 lat – 35 SEKwww.ebbamalabruk.se104Muzeum Sölvesborga (Sölvesborgs museum)Muzeum znajduje się nieopodal nabrzeża, w 150-letnim budynkusłużącym dawniej za magazyn zboża i wyrobów spirytusowych. Zgromadzonetu eksponaty przedstawiają dzieje krainy Listerlandet, historięosadnictwa, życie miejscowych rzemieślników, kupców i żeglarzy,a także przedmioty sztuki użytkowej.W muzeum można również obejrzeć znaleziska archeologiczne,pochodzące głównie z epoki żelaza. Prezentowane są również efektyprac wykopaliskowych na obszarze ruin zamku w Sölvesborgu orazdawnego klasztoru karmelitów.Lokalizacja: na północny wschód od centrum miasteczka, dojazd ulicąSlottsallén, tel. +46 456 81 61 81Godziny otwarcia: poł. czerwca – poł. sierpnia:wt. – pt. godz. 10.00 – 18.00, sob. – niedz. godz. 11.00 – 15.00www.solvesborg.se/1081
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGEMuzeum rybołówstwa w Hällevik(Hälleviks Fiskemuseet)Rybołówstwo to tradycyjne zajęcie w Listerlandet. Wystawa prezentujestare łodzie, ekwipunek i narzędzia do połowu ryb oraz fotogramydokumentujące pracę miejscowych rybaków, w tym dawnetechniki połowu węgorzy. Można tu również wynająć tradycyjne blekińskiełódki – blekingseka i popływać na nich po archipelagu. (pwycieczka2 „Po równinach i wzgórzach Listerlandet”)Lokalizacja: Hällevik, około 12 km na południowy wschód od Sölvesborga,tel. +46 456 529 46Godziny otwarcia:1 czerwca – 31 sierpnia: pon. – pt. godz. 13.00 – 17.00,sob. nieczynne, niedz. (15 czerwca – 10 sierpnia) godz. 16.00 – 19.00Bilet wstępu (rok 2009): dorośli – 20 SEK, dzieci 7-16 lat – 10 SEKwww.facklan.nu/fiskemuseum.htmDom Łososia w Mörrum(Laxens Hus)W istniejącym od 1992 roku Domu Łososia znajdziemy wystawypoświęcone warunkom przyrodniczym w rzece Mörrumsån, żyjącymtu łososiom i historii połowów od dawnych czasów do współczesności.Imponujące są rozmiary rekordowych ryb złowionych w rzecei prezentowanych w muzeum, a szczególne zainteresowanie wzbudza13-metrowe akwarium z przedstawicielami różnych gatunkówłososia. Można również podpatrywać ryby żyjące w ich naturalnymśrodowisku. (pwycieczka 4 „Harmonia przyrody i ludzkiej bytności”)Zbiory muzealnew Domu Łososia(fot. Jarosław Czochański)105
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJLokalizacja: Mörrum, około 8 km na zachód od Karlshamn,tel. +46 454 501 23Godziny otwarcia:kwiecień – wrzesień: codziennie godz. 9.00 – 17.00październik: pon. – pt. godz. 9.00 – 16.00Bilet wstępu (rok 2009): dorośli – 55 SEK, emeryci – 45 SEK,dzieci (7-18 lat) – 30 SEK, bilet rodzinny (2 dorosłychi 1 dziecko) – 130 SEKwww.morrum.comMuzeum ABU (Abumuseet)Abu Garcia to marka znana przede wszystkim wędkarzom. Dzisiejszafabryka produkuje znane na całym świecie kołowrotki wędkarskie.W pierwszych latach istnienia powstawał tu zupełnie inny asortyment– zegarki kieszonkowe, później także taksometry i czytniki. Muzeumobejmuje starą, pochodzącą z końca XIX wieku, część fabryki, któraw roku 1977 została uznana za zabytek kultury. Możemy tu zobaczyćstare wyposażenie warsztatów, wciąż sprawne maszyny do produkcjizegarków i sporą kolekcję wyrobów zegarmistrzowskich.Lokalizacja: Svängsta, około 12 km na północny zachód od Karlshamn,Holländarevägen 86, tel. +46 454 32 91 60.Godziny otwarcia (2008 rok):lipiec – połowa sierpnia: pon. – pt. godz. 13.00 – 16.00,sob. godz. 10.00 – 13.30www.abugarcia.se106Muzeum miasta Karlshamn (Karlshamns museum)W tzw dzielnicy kulturowej (Karlshamns kulturkvarter) ma siedzibęmuzeum miejskie, a właściwie kilka mniejszych, odrębnych ekspozycjiprzedstawiających historię miasta, a także jego gospodarkę i przemysł.Skottberska gården, Smithska huset, fabryka ponczu, fabryka cygar i galeriasztuki to miejsca chętnie odwiedzane. (pwycieczka 14 „Spacery poblekińskich miastach”)Lokalizacja: Karlshamn, Vinkelgatan 8, tel. +46 454 148 68Godziny otwarcia:Miesiące letnie: wt. – niedz. godz. 12.00 -17.00Pozostałe miesiące: pon. – pt. godz. 13.00 – 16.00Bilet wstępu (rok 2009):muzeum i fabryka ponczu – 20 SEK, Skottberska gården – 10 SEKwww.karlshamnsmuseum.se
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGEBudynek MuzeumMiasta Karlshamn(fot. Wiktor Szydarowski)Muzeum Żeglugi (Blekinge Sjöfartsmuseum)Muzeum, dokumentujące tradycje żeglugi w Blekinge, mieści sięna portowym nabrzeżu w Karlshamn, w pochodzącym z 1875 rokubudynku magazynu tytoniu. Można tu między innymi obejrzeć resztkiokrętu z połowy XIX wieku, wyposażenie statków morskich czy teżprześledzić rozwój handlu wzdłuż wybrzeży Blekinge.Lokalizacja: Karlshamn, Drottninggatan 5, tel. +46 454 16 360Muzeum jest otwarte w okresie letnim (od połowy czerwcado połowy sierpnia): wt. – niedz. godz. 12.00 – 17.00;w innym terminie – zalecany uprzedni kontakt telefoniczny.www.karlshamn.se (zakładka Kultur, a dalej - Museer)Muzeum Żeglugiw Karlshamn(fot. Wiktor Szydarowski)107
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJNaturum BlekingeNaturum to sieć szwedzkich muzeów obszarów chronionych. Ekspozycjedotyczą przede wszystkim przyrody, krajobrazu i charakterukulturowego danego obszaru. Naturum Blekinge mieści się w parkuzdrojowym. Znajdziemy tu wiele ciekawych informacji o regionie,a także zapoznamy się z interesującą historią uzdrowiska RonnebyBrunn. (pwycieczka 14 „Spacery po blekińskich miastach”)Lokalizacja: Ronneby Brunnspark (Park Zdrojowy), tel. +46 457 168 15Godziny otwarcia:maj (sob. niedz. i święta): godz. 10.00 – 15.00czerwiec, lipiec, sierpień: codziennie godz. 10.00 – 18.00wrzesień i październik (sob. niedz. i święta): godz. 10.00 – 15.00wstęp wolnywww.lst.se/blekinge/amnen/Naturvard/naturum/Naturum Blekinge(fot. Robert Ekholm)108
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGEMuzeum odlewnictwa i wyrobów emaliowanychw Kallinge (Gjuteri och emaljmuseet)Epoka świetności naczyń emaliowanych już przeminęła. Zastąpiłje plastik i stal nierdzewna. Wystawa prezentuje nostalgiczny powrótdo świata kolorowych czajników, garnków, rondli czy pieców kuchennych,które produkowała fabryka Kockum.Lokalizacja: Kallinge koło Ronneby, Flisevägen 5, tel. +46 457 61 75 00Godziny otwarcia:31 maja – 31 sierpnia: śr. – niedz. godz. 12.00 – 16.00. Przy wizytachw innym terminie zalecany uprzedni kontakt telefonicznyMuzeum Morskie (Marinmuseum)Największe i najbardziej urozmaicone muzeum regionu. Mieścisię w Karlskronie, na wyspie Stumholmen, w eleganckim, częściowostojącym na wodzie gmachu. Muzealne ekspozycje ukazują potęgęszwedzkiej marynarki wojennej, imponujące, bogate w detale makietyokrętów, kolekcję monumentalnych figur dziobowych ze znanychszwedzkich galeonów dłuta Johana Törströma, obrazowe scenyz życia na morzu, urządzenia nawigacyjne oraz sylwetki wielkichszwedzkich admirałów. Niewątpliwą atrakcją jest zejście tunelem podwodę i obserwacja leżącego na dnie pod muzeum wraku żaglowca.Sympatycy militariów nie zawiodą się, oglądając wystawy poświęconeuzbrojeniu okrętowemu, a rodziny z dziećmi aktywnie spędzączas na zabawie, jaką oferuje specjalnie zaaranżowany pokład Dundersdäck. Przy nabrzeżu stoją zacumowane m.in. trałowiec Brömen, fregataJarramas oraz pierwsza szwedzka łódź podwodna Hajen. W sklepikumożna zakupić pamiątki. Na miejscu czynna jest również restauracja.(pwycieczka 14 „Spacery po blekińskich miastach”)Lokalizacja: Karlskrona, wyspa Stumholmen, tel. +46 455 35 93 00Budynek MuzeumMorskiego(fot. Jarosław Czochański)109
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJGodziny otwarcia:czerwiec – sierpień: codziennie godz. 10.00 – 18.00wrzesień: codziennie godz. 11.00 – 17.00następne miesiące: wt. – niedz. godz. 11.00 – 17.00Bilet wstępu (rok 2009):maj – wrzesień: dorośli – 75 SEK, emeryci – 50 SEK,studenci – 45 SEK, dzieci i młodzież – wstęp wolnyw pozostałym okresie – wstęp wolny dla wszystkich odwiedzającychhttp://www.marinmuseum.seMuzeum Blekinge (Blekinge museum)Muzeum mieści się w Grevagården - barokowej rezydencji hrabiegoWachtmeistera z 1705 roku. Wystawy przedstawiają wszystko, co wiążesię z historią, kulturą, zwyczajami i specyfiką regionu. Rybołówstwo,kamieniarstwo, tradycje szkutnicze i morskie, a także prehistorycznedziedzictwo – to działy dobrze udokumentowane i interesujące. Nauwagę zasługują wystawy sztuki i rzemiosła. Można tu również wynająćtradycyjne blekińskie łódki – blekingseka i popływać na nich poarchipelagu. (pwycieczka 14 „Spacery po blekińskich miastach”)Przy muzeum działa latem kawiarnia.Lokalizacja: Karlskrona, wyspa Trossö, Borgmästaregatan 21,tel. +46 455 30 49 85Godziny otwarcia:czerwiec – sierpień: codziennie godz. 10.00 – 18.00w innych miesiącach:wt. – niedz. godz. 11.00 – 17.00; śr. godz. 11.00 – 19.00Wstęp wolnyhttp://www.blekingemuseum.se/110Muzeum porcelany i muzeum motoryzacji(Porslinsmuseum och Bilmuseum)W jednym budynku znajdują się dwa muzea prezentujące bardzoodmienną tematykę. Muzeum porcelany przedstawia bogaty zbiór naczyńprodukowanych w istniejącej w Karlskronie, w latach 1918–1968,fabryce porcelany. W muzeum motoryzacji obejrzeć możemy stare samochody,zarówno zwykłe, jak i luksusowe modele.Lokalizacja: Karlskrona, wyspa Trossö, Östra Hamngatan 7D,tel. +46 455 304 223Godziny otwarcia:lipiec – sierpień: pon. – pt. godz. 11.00 – 16.00pozostałe miesiące: śr. godz. 13.00 – 16.00www.fabas.se
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGEMuzeum ruchomej artylerii nadbrzeżnej na Aspö(Museet för Rörligt Kustartilleri på Aspö)Ciekawe i bogate zbiory dotyczące broni i wyposażenia wojsk artyleryjskichobrony wybrzeża (jednostka KA2). Wstęp do muzeum jestbezpłatny, mile widziany datek na utrzymanie muzeum. (pwycieczka12 „W gościnie na karlskrońskich wyspach”)Lokalizacja: Karlskrona, wyspa AspöGodziny otwarcia:połowa maja – początek września:wt. i czw. godz. 11.00 – 15.00; lipiec: wt., czw. i sob. godz. 11.00 – 15.00www.ka2.seMuzeum fortu KungsholmFort Kungsholm został wzniesiony w końcu XVII wieku, w celuobrony wejścia do portu marynarki wojennej w Karlskronie. (pFortyfik a c j e ) Znajduje się tu muzeum dokumentujące historię fortu. Miłymakcentem jest także niezwykły park z egzotycznymi, przywiezionymiz dalekich wypraw drzewami.Wycieczki do fortu Kungsholm organizuje biuro turystycznew Karlskronie. Zwiedzanie odbywa się tylko z przewodnikiem.www.karlskrona.se/turismMuzeum Blekinge(fot. Wiktor Szydarowski)111
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJFort Kungsholm(fot. Jarosław Czochański)112Dzieci w BlekingeSzwecja to kraj przyjazny dzieciom, a prawa dziecka stanowią tu absolutnypriorytet. Sympatia okazywana najmłodszym jest powszechnymzjawiskiem i na pewno wcześniej czy później spotkamy się z jakimśmiłym komentarzem dotyczącym naszych pociech. A powodówjest tak wiele. Może nasze dziecko jest tak grzeczne, że stanowi wzórdo naśladowania, a może wprost przeciwnie, to sympatyczny łobuziak,skory do psot - jak Emil ze Smålandii. Musimy być też przygotowani nazaciekawione spojrzenia małych Szwedów i ich niczym nie skrępowanąbezpośredniość. Dzieciństwo ma w Szwecji swoje własne prawa.Planując wypoczynek z dziećmi w Blekinge mamy do wyboru sporociekawych miejsc, w których cała rodzina będzie się znakomiciebawić. Częściowo zostały one już opisane w innych rozdziałach przewodnika.Poniższe propozycje miejsc atrakcyjnych dla rodzin z dziećmistanowią inspirację i nie wyczerpują możliwości miłego, rodzinnegospędzania czasu. Obok atrakcyjnych placów zabaw, w większychmiejscowościach mamy do dyspozycji pływalnie (w tym parki wodnew Olofström i Karlskronie) oraz otwarte baseny w Sölvesborgu, Karlshamn,Svängsta, Ronneby (Ronneby Brunn) i Rödeby.Ale również pobyt na łonie przyrody może być bardzo inspirujący.Pozwólmy naszym dzieciom cieszyć się swobodą, kąpać w zimnej wodzie,jeść lody waniliowe i liczyć siniaki na nogach. Piknik nad jezioremczy brzegiem morza i wspólne grilowanie to typowe rodzinne rozrywki.I naprawdę nieważne, że pada deszcz.
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGEDjupekås DockstugaKrólestwo lalek. Zobaczyć tu można ponad sto figurek, pochodzącychnawet z połowy XIX wieku. (pwycieczka 2 „Po równinach i wzgórzachListerlandet”)Lokalizacja: miejscowość Djupekås,około 12 km na wschód od SölvesborgaOtwarte w sezonie letnim; zalecany uprzedni kontakttelefoniczny (tel. +46 456 508 65, kom. +46 705 400 870)Bilet wstępu (rok 2009): dorośli – 20 SEK, emeryci – 10 SEK,dzieci pod opieką dorosłych – wstęp wolnyUrsulas ÄventyrGratka dla rodzin, dla których aktywny wypoczynek stanowi esencjęwakacji. Firma proponuje niecodzienne formy spędzania czasuw Blekinge. Do wyboru mamy wspinaczkę skałkową, wyprawy do grot,kajakarstwo górskie i morskie, nurkowanie oraz jazdę konną. Usługisprzedawane są w całodniowych albo półdniowych pakietach.Kontakt tel. +46 454-508 49, kom. +46 705 450 849www.ursulasaventyr.comKreativumEksperymentarium dla całej rodziny, gdzie można samodzielnie odkrywaćtajemnice natury. Na małych i dużych naukowców czeka ponad150 różnych stanowisk doświadczalnych. Kreativum podzielonejest na cztery działy: „Ziemia we wszechświecie” (Jorden i universum),„Zasoby Ziemi” (Vad jorden ger), „Ludzkie zmysły” (Människans sinnen)i „Wynalazki” (Vad människan utvecklat).Atrakcją jest również kino Kreanova z systemem MegaDome, jednoz trzech tego typu kin w Szwecji, w którym wyświetlane są wielkoformatowefilmy przyrodnicze. (pwycieczka 14 „Spacery po blekińskichmiastach”)Lokalizacja: Karlshamn, dzielnica Strömma, na północ od drogi E22(zjazd na węźle Karlshamn Norr)Godziny otwarcia:codziennie godz. 11.00 – 16.00w wakacje i ferie: godz. 10.00 – 17.00Bilet wstępu do eksperymentarium (rok 2009):Okres wakacyjny: dzieci – 100 SEK, dorośli – 130 SEK, biletrodzinny – 420 SEK, studenci – 110 SEK, emeryci – 110 SEK113
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJKreativum(fot. Wiktor Szydarowski)Po sezonie: dzieci – 90 SEK, dorośli – 120 SEK, bilet rodzinny – 380 SEK,studenci – 100 SEK, emeryci – 100 SEKKwoty te są nieco wyższe w przypadku dodatkowej wizyty w kinie.www.kreativum.seBoda BorgDom pełen przygód - tak najprościej można określić to miejsce. Napowierzchni 2,5 tysiąca metrów kwadratowych znajduje się 70 pokoi,podzielonych na 23 tory o różnej skali trudności, których pokonaniewymaga sprawności fizycznej, pomysłowości i współpracy. Na wykonaniezadania zespół ma określony czas. Jeśli upora się z problemem,zapala się zielona lampka i otwierają się drzwi do następnego pokoju.Jeśli nie, wszystko trzeba zacząć od początku.Lokalizacja: Karlskrona, Telenor Arena KarlskronaGodziny otwarcia:wt. – czw. godz. 12.00 – 19.00, pt. godz. 12.00 – 21.00,sob. godz. 10.00 – 19.00, niedz. godz. 12.00 – 17.00Bilet wstępu (rok 2009) na 4 godz.: dorośli 180 SEK,dzieci 7-15 lat: 140 SEKwww.bodaborg.se114Muzeum szkolneMuzeum szkolne to dobry pomysł na przeniesienie się w czasy,kiedy do szkoły chodziły dzieci z Bullerbyn. Któż z nas nie wspominaz łezką w oku znanej powieści Astrid Lindgren. Stare ławki, nauczycielskakatedra, pomoce naukowe - i już cofamy się w czasie. Dobralekcja historii, która najbardziej dotyczy naszych najmłodszych. Takie
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGEmuzea znajdują się w Risanäs (Risanäs skolmuseum, gmina Ronneby)i w Svängsta (Möllegården skolmuseum, gmina Karlshamn).Lokalizacja: miejscowość Risanäs, około 4 km na południowy wschódod RonnebyOtwarte w sezonie letnim (28 czerwca – 3 sierpnia):sob. – niedz. godz. 12.00 – 16.00; w innych dniach - zalecanyuprzedni kontakt telefoniczny (tel. +46 457 61 75 00)Wstęp wolnyLokalizacja: miejscowość Svängsta, około 12 km na północny zachódod KarlshamnOtwarte w sezonie letnim (czerwiec –sierpień): niedz.godz. 14.00 – 17.00; w innych dniach - zalecany uprzednikontakt telefoniczny (tel. +46 454 32 22 50)Bilet wstępu (rok 2009): 10 SEKEriksberg Vilt och NaturparkEriksberg to jeden z największych w północnej części Europy rezerwatówprzyrody. Jego powierzchnia to 900 hektarów, a głównymbogactwem są żyjące w naturalnym środowisku stada jeleni, danieli,żubrów, dzików i muflonów. Zwierzęta można obserwować z wnętrzawłasnego samochodu podczas zorganizowanego safari. Najlepsząporą na podpatrywanie zwierząt są godziny popołudniowe. Dla najmłodszychbędzie to z całą pewnością tylko jedna z atrakcji. Nad jezioremGårdsjön dzieciaki będą miały okazję pobawić się na specjalniezaaranżowanym naturalnym placu zabaw, pojeździć samochodzikamialbo wspiąć się na wieżę widokową, by podziwiać rozległy krajobraz.A może i tu uda się wypatrzeć pasące się zwierzęta.Lokalizacja: około 15 km na wschód od Karlshamn (zjazd z drogi E22na węźle Åryd).Godziny otwarcia:20 czerwca – 30 sierpnia: codziennie godz. 12.00 – 19.00Bilet wstępu (rok 2009):dorośli i młodzież - 110 SEK, dzieci 8-15 lat – 60 SEK,dzieci do 7 lat – wstęp wolny,bilet rodzinny (2 dorosłych +3 dzieci) – 250 SEKwww.eriksberg.nuNaturum BlekingeNaturum jest odpowiednikiem polskiego muzeum przyrodniczego,centrum informacji o przyrodzie i krajobrazie, tradycjach i kulturze danegoregionu. Jeśli chcemy dowiedzieć się czegoś więcej o przyrodzie115
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJEkspozycjew Naturum Blekinge(fot. Robert Ekholm)Blekinge, to Naturum jest najodpowiedniejszym miejscem. Ciekaweekspozycje przybliżą nam charakterystyczne cechy regionu i samegouzdrowiska Ronneby Brunn, rośliny i zwierzęta, krajobraz kulturowy.Tu znajdziemy też informacje o szlakach turystycznych, rezerwatachprzyrody i miejscach wartych odwiedzenia. (pwycieczka 14 „Spacerypo blekińskich miastach”)Lokalizacja: Ronneby BrunnsparkGodziny otwarcia:maj (sob. niedz. i święta): godz. 10.00 – 15.00czerwiec, lipiec, sierpień: codziennie godz. 10.00 – 18.00wrzesień i październik (sob. niedz. i święta): godz. 10.00 – 15.00wstęp wolnywww.lst.se/blekinge/amnen/Naturvard/naturum/116Räntemåla GårdZagubione wśród lasów północnej części Blekinge gospodarstwoRäntemåla Gård oferuje niebywałą atrakcję, jaką jest możliwość podziwianiaoswojonych łosi, danieli i jeleni. Zwierzęta są bardzo przyjazne,chętnie jedzą podawane owoce. Karmienie odbywa się codziennieo godzinie 16.00 (tylko w sezonie letnim). Wówczas każdy może stanąćoko w oko z łosiem - królem lasów południowej Szwecji. (pwycieczka 9„W krainie świerka”)
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGELokalizacja: miejscowość Räntemåla w gminie Ronneby, około 10 kmna zachód od Eringsboda. Dojazd z szosy E22 drogą nr 30 (przez Backaryd)albo drogą nr 122 przez Eringsboda.Otwarte tylko w sezonie letnim, między 15 czerwca a 15 sierpnia.Tel. +46 455 72019www.rantemala.nuNils Holgersson w KarlskroniePrzeczytawszy odpowiedni rozdział z opowieści o przygodach NilsaHolgerssona (Selma Lagerlöf, „Baśniowa podróż Nilsa i dzikich gęsi”,wyd. pol., 2006 r., str. 95 - 106) możemy naszym milusińskim zaproponowaćkrótką wycieczkę jego śladami. Mały skrzat, a w rzeczywistościzwykły chłopiec, który za swoje złe zachowanie zostaje zaczarowany,w środku nocy staje na rynku Stortorget w Karlskronie. Przed nim nagranitowym cokole widnieje jakaś postać. Nils nie uczył się w szkolezbyt dobrze, więc myli króla Karola XI, założyciela miasta, z nocnymstróżem. Król zagniewany schodzi z kolumny i zaczyna gonić chłopcaprzez ciemne parki i ulice. Nilsowi udaje się uciec, lecz wkrótce znówstaje jak wryty przed kolejnym pomnikiem. Tym razem ma przed sobądrewnianą postać, a na głowie nieznajomego tkwi czarny kapelusz,ręce wyciągają się w błagalnym geście. Czy już wiecie o kogo chodzi?Tak, to Rosenbom, najsłynniejszy w mieście żebrak.Warto dodać, że główny bohater książki Selmy Lagerlöf, pierwszejkobiety w Szwedzkiej Akademii i laureatki Nagrody Nobla, doczekałsię również własnego pomnika. Znajduje się on przy ulicy Drottningsgatan,nieopodal kościoła Amiralitetskyrka. Postać podróżującego nagrzbiecie gęsi skrzata jest też uwieczniona na banknocie 20-koronowym.(pwycieczka 14 „Spacery po blekińskich miastach”)Pomnik NilsaHolgerssonaw Karlskronie(fot. Wiktor Szydarowski)117
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJWämö ParkTo miejsce na rodzinny piknik lub wycieczkę – a na pewno pięknyspacer. Mini zoo ze zwierzętami gospodarskimi gwarantuje, że czasspędzony tutaj będzie bardzo przyjemny, zwłaszcza dla najmłodszych.Po obejrzeniu zagród ze zwierzątami można udać się na krótki spacerpo okolicy albo na skryty w cieniu rozłożystych drzew plac zabaw. Namiejscu można kupić lody, kawę, domowe ciasto i drobne przekąski.(pwycieczka 14 „Spacery po blekińskich miastach”)Lokalizacja: Karlskrona, dzielnica WämöWstęp wolnyMuzeum Morskie (Marinmuseum)To morskie muzeum ma również wiele do zaoferowania najmłodszymkandydatom na marynarzy albo dzieciom ciekawym świata i historii.Czas spędzony na zabawie i doświadczeniach z całą pewnościąnie będzie stracony. Można przeżyć sztorm na morzu, chodzić polinach, patrzeć przez peryskop, podziwiać modele okrętów i bogatestroje admirałów, a na koniec wystrzelić z armaty do duńskiego okrętui zakupić pamiątkę w muzealnym sklepiku. (pwycieczka 14 „Spacery poblekińskich miastach”)Lokalizacja: Karlskrona, wyspa StumholmenGodziny otwarcia:czerwiec – sierpień: codziennie godz. 10.00 – 18.00wrzesień: codziennie godz. 11.00 – 17.00następne miesiące: wt. – niedz. godz. 11.00 – 17.00Bilet wstępu (rok 2009):maj – wrzesień: dorośli – 75 SEK, emeryci – 50 SEK,studenci – 45 SEK, dzieci i mlodzież – wstęp wolnyw pozostałym okresie – wstęp wolny dla wszystkich odwiedzającychwww.marinmuseum.seAtrakcje nie tylkodla najmłodszychw Muzeum Morskim(fot. Wiktor Szydarowski)118
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGEMini golf na DragsöFirst Camp Dragsö posiada jedyne w swoim rodzaju tory do gryw mini golfa. Przyjemnie jeszcze raz zawitać do Karlskrony, tym razemw miniaturze. Gracze poruszają się pośród re<strong>plik</strong> najważniejszychzabytków miasta, a przy każdej pieczołowicie odtworzonej budowliumieszczono tablicę z krótką historią obiektu. Ponadto znajduje się tukąpielisko, a plażować możemy na rozgrzanych skałach albo na piaszczystejplaży.Lokalizacja: Karlskrona, wyspa Dragsö, camping First Camp DragsöBilet wstępu (rok 2009): dorośli – 40 SEK, dzieci – 30 SEK.www.dragso.seBarnens LeklandCentrum zabaw dla dzieci, pełne krętych korytarzy, tuneli, drabineki zjeżdżalni, którego przewodnim tematem jest dżungla. Znakomitemiejsce do spędzenia czasu w pochmurne dni. Maluchy będązachwycone.Lokalizacja: Karlskrona, dzielnica MariebergMała Karlskrona(fot. Wiktor Szydarowski)119
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJGodziny otwarcia: codziennie godz. 10.00 – 18.00Bilet wstępu (rok 2009) na 3 godz.: dzieci: 95 SEK,dorośli i dzieci poniżej 1 roku życia wstęp wolnywww.barnenslekland.seBarnens GårdTo miejsce sprawi radość każdemu. Znajduje się tu wiele atrakcji:baseny, zjeżdżalnie wodne, mini zoo ze zwierzętami gospodarskimi,place zabaw, przejażdżki traktorem do prawdziwego gospodarstwa.Można tu spędzić cały dzień na świeżym powietrzu.Lokalizacja: przy drodze E22, 10 kilometrów na wschód od Karlskrony.Godziny otwarcia:21 maja – 5 czerwca: godz. 10.00 – 17.006 czerwca – 30 sierpnia: godz. 10.00 – 18.00Bilet wstępu (rok 2009):21 maja – 5 czerwca – 100 SEK6 czerwca – 30 sierpnia – 145 SEKDla dzieci poniżej 90 cm – wstęp wolnywww.barnensgard.seMiejsca wspinaczkowe120Mimo nadmorskiego położenia i stosunkowo nizinnego, na pierwszyrzut oka charakteru, Blekinge stanowi ciekawy i mało dotąd odkrytypunkt na mapie pasjonatów wspinaczki skałkowej.Szczególnie ciekawa pod względem eksploracyjnym jest strefarozcięć erozyjnych płaskowyżu smålandzkiego, ciągnąca się od okolicKarlshamn w kierunku wschodnim po Ronneby. Znajdują się tu majestatyczne,granitowe urwiska, opadające pionowymi ścianami kudnom dolin. Małe, rozproszone wśród bukowo-świerkowych lasówwsie i przysiółki wpisują się w miejscowy krajobraz. Warto tu zajrzećprzynajmniej na parę dni w dowolnej porze roku.Interesujące miejsca do wspinaczki znaleźć również można nadmorskim brzegiem i na szkierowych wyspach archipelagu pomiędzyKarlshamn i Ronneby. Tereny te są ludniejsze, a skalne urwiska położonebliżej siedzib ludzkich, dlatego bardziej należy pamiętać o obowiązującychw Szwecji zasadach kontaktu z przyrodą. Według tzw. Allemansrätten(dosłownie: „prawa wszystkich ludzi”), każdy człowiek mazagwarantowaną możliwość korzystania z zasobów leśnych czy teżwodnych akwenów pod warunkiem, że jego obecność nie przeszkadzai nie narusza prywatności właściciela terenu.
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGE121
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJZezwolenia wymaga przebywanie w najbliższym otoczeniu posesji,poruszanie się pojazdami silnikowymi po drogach prywatnych (enskildavägar) czy też rozbicie namiotu na gruncie prywatnym na dłużejniż jedną dobę. Oczywiście, niedopuszczalne jest śmiecenie czy niszczenieprzyrody.Cenną inspirację dla osób zainteresowanych wspinaczką w Blekingestanowią informacje zamieszczone na stronie miłośników tejformy spędzania wolnego czasu, niestety prowadzonej tylko w językuszwedzkim (www.sverigeforaren.se). Warto, tym niemniej, tu częstozaglądać, by zapoznać się z aktualizowaną na bieżąco listą obiektów,szczegółami dojazdu i opisami dróg wspinaczkowych. Trzeba zaznaczyć,że stopniowo poszerza się ona o nowe drogi wytyczane przezprzybyszów z Polski.ValbergetNajwyższe i najbardziej rozległe ściany skalne w Blekinge, o wysokościprzekraczającej 30 metrów, zbudowane z granitu. Poprowadzonotu ponad 60 dróg, o trudności w skali 4 do 8, przeważnie jednakmieszczących się w granicach 6-7. W obrębie urwiska wydzielonoosiem sektorów wspinaczkowych, rozmieszczonych po południowo-zachodniej i północno-wschodniej stronie wzniesienia. Rozmiaryurwiska pozwalają na wyznaczanie nowych dróg oraz rozwiązywanieproblemów boulderingowych.Zgodnie z życzeniem prywatnego właściciela terenu niedozwolonejest osadzanie w skale nowych spitów. Zeleca się także pozostawianiepojazdów w oznaczonym miejscu przy drodze dojazdowej,w odległości około 300 metrów od urwiska.Dostęp do Valberget od strony wsi Tararp położonej na północnywschód od Asarum. Następnie drogą w stronę Granefors bruk i dalejw lewo przy drogowskazie z napisem VALBERGET. Stąd bitą drogą nawschód aż do widocznego po lewej stronie rozszerzenia, gdzie należyzostawić samochód. Stamtąd pieszo drogą, a poźniej ścieżką za niebieskimiznakami.122BilprovningenPrzewieszona ściana granitowa o wysokości kilkunastu metrów, położonaw granicach Karlshamn. Wymarzona do wspinaczki sportowej,z jedną z najbardziej klasycznych i wymagających dróg w południowejSzwecji („Gelin Karelin”). Ściana zawdzięcza swoją nazwę usytuowanejw sąsiedztwie stacji obsługi pojazdów.
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGEUrwiska skalneValberget(fot. Wiktor Szydarowski)Dojazd do Bilprovningen od szosy przelotowej E22 poprzez węzełKarlshamn C. Dalej w kierunku centrum. Po przejechaniu około kilometraskręt w prawo w ulicę Vekerumsvägen. Następnie, po około 500metrach, ponownie w prawo, zgodnie z drogowskazem (Bilprovning).Bilprovningen(fot. Wiktor Szydarowski)123
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJKöpegårda(fot. Wiktor Szydarowski)KöpegårdaKilkunastometrowej wysokości ściana skalna nieopodal brzegumorskiego pomiędzy Karlshamn a Ronneby. W okolicy bloki boulderowe.Na tej popularnej wśród lokalnych wspinaczy ścianie wytyczonookoło 20 dróg w skali 3-7.Dojazd drogą E22, z której należy zjechać na węźle ÅRYD. Po wjeździew granice Åryd jedziemy na wschód drogą w kierunku Ronneby,z której skręcamy w prawo, w stronę miejscowości Köpegårda. Urwiskoznajduje się po lewej stronie, mniej więcej kilometr od skrętu. Dojściewzdłuż pola uprawnego; wymagane dyskretne zachowanie z uwagina pobliskie gospodarstwo.124Wyspa TjäröMalownicza wyspa szkierowa między Karlshamn a Ronneby, na południowyzachód od miejscowości Järnavik. Ten popularny cel weekendowychwycieczek słynie również z dwóch nadmorskich urwiskpołożonych odpowiednio na zachodnim (Havsklippan) i wschodnim(Svaklippan) brzegu. Wytyczono na nich kilka ósemkowych dróg wspinaczkowych.Dojazd małymi stateczkami wycieczkowymi z Karlshamn (jedyniew sezonie letnim) oraz z Järnavik (od maja do września). (pwycieczka 7„Sielskie pejzaże Tjärö”)
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGESkały na Tjärö(fot. Wiktor Szydarowski)KnipehallStumetrowej szerokości ściana skalna około 5 kilometrów nawschód od Karlskrony, nad wąską cieśniną pomiędzy wyspą Fäjö a stałymlądem. Na 15-metrowej wysokości urwisku wytyczono około 30dróg wspinaczkowych o różnej skali trudności. Z uwagi na bliskość zabudowańi cumujące w pobliżu łodzie zalecana dyskretna obecność.W razie chęci spitowania nowych dróg konieczny uprzedni kontaktz Karlskrona Bergsportförening (http://hem.passagen.se/kbf/).Dostęp do Knipehall od strony szosy E22. W Lösen, na wysokości kościoła,skręt w kierunku Fäjö. Tą drogą aż do mostku nad cieśniną. Urwiskoznajduje się po prawej stronie, przed wjazdem na Fäjö.Ściana Knipehall(fot. Jarosław Czochański)125
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJSkönstavikObszar, nazywany eldorado dla amatorów boulderingu, położonyjest w granicach Karlskrony, nieopodal drogi wylotowej wiodącejz centrum w stronę węzła Karlskrona V na autostradzie E22. Znajdujesię tu ponad 50 udokumentowanych dróg.Dostęp od strony Karlskrony drogą wylotową z miasta (ulica Ronnebyvägen)na północny zachód. Na wysokości dzielnicy Mariedal należyskręcić w prawo w ulicę Hillerödsvägen, a następnie w lewo w uliczkęMossvägen, na końcu której zostawiamy samochód. Dalej pieszo kilkadziesiątmetrów ścieżką rowerową wzdłuż szosy. Skałki wyłonią siępo prawej stronie.Innym obszarem eksploracji boulderingowych jest dzielnica Backabo.Wzdłuż ulicy Rosenholmsvägen, po jej prawej (północnej) stronie,rozciąga się półkilometrowej długości skalna ściana, na której rozwiązanodo tej pory około 50 problemów.Szczegółowych informacji na temat boulderingu na terenie miastaudziela stowarzyszenie Karlskrona Bergsportförening (http://hem.passagen.se/kbf/).Skałki w rejonieSkönstavik(fot. Wiktor Szydarowski)126
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGEInne potencjalne miejsca wspinaczkoweBlekinge oferuje wiele niezagospodarowanych jeszcze terenówwspinaczkowych. Wymagają one przygotowania ścian skalnych (np.oczyszczenia z mchu) albo usprawnienia dostępu. Amatorom wspinaczkimożna szczególnie polecić Valhall, urwisko skalne nad jezioremMetesjön albo grzbiet Dallhejaberg. (pNajpiękniejsze panoramyBlekinge)Kazalnica Metesjön(fot. Jarosław Czochański)Szlaki turystyczneBlekinge to wymarzone miejsce do uprawiania turystyki pieszeji rowerowej. Różnorodność form krajobrazu, bogactwo przyrody,a także brak dużych aglomeracji miejskich sprawiają, że obszar ten jeststworzony dla ludzi lubiących aktywnie spędzać wolny czas, a jednocześnieszukających wyciszenia w bliskim kontakcie z naturą.Dodatkowym atutem jest dobra infrastruktura turystyczna. Blekingepokrywa gęsta sieć szlaków pieszych i rowerowych. Wytrawnipiechurzy mogą pokonywać dziesiątki kilometrów po najciekawszychobszarach regionu. Na trasach wydzielono specjalne miejsca do biwakowania,składające się z zadaszonych wiat do spania, miejsca naognisko i toalet. Długie szlaki podzielone zostały na etapy, z którychkażdy może stanowić sam w sobie wycieczkę czy spacer.127
128BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJ
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGENie jest niczym nowym fakt, że Skandynawia jest bardzo przyjaznarowerzystom. Wytyczenie wygodnych szlaków i ścieżek rowerowychto z naszego punktu widzenia niezwykły luksus, bowiem większośćszlaków pieszych można również pokonać rowerem. Do uprawianiatej formy turystyki świetnie nadają się boczne drogi w północnej częściregionu, wąskie i często malowniczo wijące się wśród lasów, przecinająceurokliwe małe wioski, niemal odcięte od wielkiego świata.Wybór zależy tylko od nas.BlekingeledenJest to najdłuższy, podzielony na 12 etapów, szlak wędrówkowyw Blekinge. Jego długość wynosi 250 kilometrów.Szlak zaczyna się na wschodnim wybrzeżu Blekinge, przy granicyz regionem Kalmar, w miejscowości Bröms. Mija Kristianopel, biegnieprzez obszar jezior Mörtsjöåsen, wzdłuż jezior Stora Alljungen i Listersjön,a dalej - przez Ronneby, Järnavik, Långasjöåsen, Kyrkhult – docierado Olofström. Stamtąd szlak prowadzi do Sölvesborga, łącząc się podrodze z bliźniaczym szlakiem na obszarze Skanii (Skåneleden).Blekingeleden wiedzie przez najciekawsze krajobrazowo tereny regionu,ukazując jego najbardziej charakterystyczne elementy - malowniczewybrzeże, rozległe obszary leśne z jeziorami i osadami, w którychczas płynie wolnym rytmem, przecinające region doliny rzeczne,ciekawe rezerwaty przyrody. Na trasie znajdziemy także fascynująceobiekty kulturowe – stare średniowieczne kościoły, cmentarzyska czyzabytkowe obiekty przemysłowe.Na każdym etapie szlaku możliwe jest skorzystanie z kąpieli nawyznaczonych kąpieliskach, przenocowanie w zadaszonych wiatach,uzupełnienie zapasów wody pitnej; są też urządzone toalety i wyznaczonemiejsca na rozpalenie ogniska. Szlak jest wytyczony pomarańczowymiznacznikami. Mapy i opisy poszczególnych etapów dostępnesą w miejskich biurach turystycznych.VildmarksledenTen około 60-kilometrowej długości szlak można pokonać pieszo,rowerem lub konno. Biegnie on od miejscowości Eringsboda na północyregionu przez Öljehult, Belganet, Halahult do Björkeryd na południu.Cisza, spokój i nieskażona natura to znak firmowy tego szlaku.Choć prowadzi on przez leśne ostępy, nie znaczy to, że nie napijemysię tu filiżanki kawy. Zwłaszcza w okolicy Belganet, gdzie znajdziemyrestaurację oferującą dania lokalnej kuchni. Szlak oznaczony jest niebieskozakończonymi słupkami.129
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJKrajobrazy szlakuBlekingeleden(fot. Wiktor Szydarowski)130BräkneledenSzlak rowerowy i pieszy prowadzący wzduż doliny rzeki Bräkneåni ukazujący bogactwo krajobrazowe i kulturowe tego obszaru. Jegodługość wynosi około 60 kilometrów. Na południu biegnie przez najciekawszyfragment wybrzeża szkierowego w okolicy Järnavik i dalej,przez Bräkne-Hoby, zmierza na północ aż do Örseryd. W samymBräkne-Hoby turyści zainteresowani rękodziełem artystycznym i rzemiosłemznajdą wiele ciekawych inspiracji. Wiele z miejsc położonychwzdłuż szlaku jest dostępnych również samochodem. Szlak oznaczonyjest zielonymi znacznikami.KarlsnäsledenJest to 15-kilometrowy szlak pieszy, prowadzący z Ronneby doKarlsnäsgården. Droga wiedzie wzdłuż doliny rzeki Ronnebyån, przezSilverfors i Djupadal do Kallinge, a dalej na północ przez Brantafors,Verperyd do Karlsnäs. Ciekawa przyrodniczo trasa zaznajamia równieżz historią rozwoju przemysłu na tym obszarze. Broszury dostępne sąw miejskich punktach informacji turystycznej lub w internecie.
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGESzlak Karlsnäsledenw pobliżu Djupadal(fot. Wiktor Szydarowski)Droga emigrantów (Utvandrarnas väg)Droga emigrantów to szlak kulturowy, który opowiada jedną z najsmutniejszychhistorii narodu szwedzkiego - wielką emigrację doAmeryki w latach 1840-1930. Dzisiejszy szlak odtwarza trasę, którąpokonywali biedni chłopi, marzący o lepszej przyszłości na NowymKontynencie. Prowadzi on z miejscowości Eriksmåla w Smålandii doKarlshamn, skąd wówczas odpływały statki do Ameryki. Hotel Hoppeti statuła emigrantów nazywana Karl-Oskar och Kristina, to najbardziejznane miejsca upamiętniające te dawne wydarzenia.131
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJLaxaledenTen 30-kilometrowy szlak pieszy wiedzie wzdłuż doliny rzekiMörrumsån z Elleholm na południu, przez Mörrum i Svängsta - doHovmansbygd na północy. Prowadzi przez krainę słynącą z bogactwaryb, o interesującej przyrodzie i ciekawych obiektach dziedzictwa kulturowego.Szlak oznaczony jest słupkami z niebieskim zakończeniem.Wzdłuż Laxaleden(fot. Jarosław Czochański)Transregionalne szlaki roweroweSzlak rowerowy Banvallsleden wykorzystuje starą, nieczynną już infrastrukturękolejową. Biegnie nasypami torowymi i lokalnymi drogamio małym natężeniu ruchu. Trasa wiedzie przez małe miasteczka, gdzienadal można zobaczyć stare dworce kolejowe i perony. Szlak rozpoczynasię w Karlshamn, dalej prowadzi doliną rzeki Mörrumsån, przechodziprzez Ljungby (region Kronoberg) i kończy się w Halmstad (region Halland)na zachodnim wybrzeżu Szwecji. Stanowi odcinek liczącego 9,5tys. kilometrów szwedzkiego szlaku rowerowego (Sverigeleden).Wzdłuż północnej granicy regionu biegnie tzw. północny szlakrowerowy (Norra Cykellänken), o długości 190 km. Wzdłuż wybrzeżaprzebiega z kolei szlak rowerowy zwany cykelspåret o podobnej długości.Jest on fragmentem szlaku rowerowego wschodniego wybrzeża,prowadzącego z Haparanda do Ystad, o łącznej długości 2,5 tys.kilometrów. Obydwa szlaki umożliwiają okrążenie całego Blekinge.132Ścieżki rowerowe wokół miastGęsta sieć dróg i ścieżek rowerowych oplata okolice miast Blekinge.Broszury dostępne są w miejskich punktach informacji turystycznej.
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGEKajaki i żagleW Blekinge istnieją znakomite warunki do uprawiania sportówwodnych, do wody zawsze jest blisko, a widok Szwedów aktywniespędzających czas jest bardzo inspirujący. Często będziemy spotykaćcałe wielopokoleniowe rodziny, korzystające z uroków przyrody, dobrejpogody i wody. Pora więc złapać wiatr w żagle i sprawdzić siłęramion. Zarówno wody przybrzeżne, jak i śródlądowe stwarzają wielewspaniałych okazji do pływania kajakiem czy żeglowania.Kajakarstwo morskie to dziedzina, która w ostatnich latach zyskaławielu zwolenników, a jego uprawianie staje się coraz bardziej modne.Archipelag Blekinge (Blekinge skärgård) to jeden z najpopularniejszychw Szwecji rejonów tej odmiany kajakarstwa. Specyficzne ukształtowaniewybrzeża sprawia, że odległości między wyspami archipelaguwewnętrznego, zewnętrznego a otwartym morzem są niewielkie,a jednocześnie obszar jest bardzo zróżnicowany pod względem krajobrazowym.Duże wyspy na południu osłaniają wnętrze zatoki przedwiatrem, co sprawia, że wody są spokojne. Jednak przeprawy pomiędzywyspami, wystawione na działanie silnych wiatrów, nie należą donajłatwiejszych. Wymagają sporej wprawy, dlatego też w czasie pierwszejmorskiej wyprawy warto skorzystać z usług instruktora.Morski szlak kajakowy Ronneby - Torhamn zaczyna się w Ronnebyi biegnie na południowy zachód mijając półwysep Gö (Göudde)i przylądek Lindö (Lindöudde). Następnie przechodzi w pobliżu malowniczychwysp archipelagu Listerby (Listerby skärgård), by późniejod północy minąć wyspy Hasslö, Aspö, Tjurkö i Stjurkö i dalej przezJärkön i Hästholmen-Ytterön dotrzeć na bardziej otwarte wody w pobliżuwysp Inlängan i Utlängan. Dla mniej wprawnych kajakarzy lubprzy wietrznej pogodzie polecany jest odcinek trasy w pobliżu Listerby.Wyspy Almö, Arpö, Torkö i Jordö można wówczas opłynąć dookoła.Zaawansowanym wodniakom, przy bardzo dobrej pogodzie,poleca się wydłużenie trasy i dopłynięcie do Utklippan, najdalej napołudnie wysuniętej wyspy archipelagu. Pływając po wodach archipelaguzawsze mamy możliwość zejścia na ląd na którejś z wysp, skorzystaniaz bazy noclegowej i gastronomicznej, czy po prostu odpoczynkuna łonie przyrody. Trasa określana jest jako średnio trudna dowymagającej. Liczy sobie 80 kilometrów długości i można ją pokonaćw trzy dni.Drugim rejonem, który przyciąga kajakarzy, są okolice Järnavik,Eriksberg i Matvik. Tu również warunki naturalne gwarantują udanywypoczynek na wodzie, przepiękne widoki i możliwość relaksu nawyspach i wysepkach. Wśród nich na szczególną uwagę zasługują133
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJNa szlaku koło Järnavik(fot. Wiktor Szydarowski)Tjärö i Tärnö - idylliczne wyspy o kulturowym charakterze, gdzie czaszatrzymał się w miejscu. (pwycieczka 5 „Duchy na Tärnö”; pwycieczka 7„Sielskie pejzaże Tjärö”)Więcej informacji o kajakarstwie morskim i możliwości wypożyczeniakajaków znaleźć można na stronach: www.paddlakajak.nu orazwww.kajaksyd.com.134Rzeka Mörrumsån znana jest nie tylko wędkarzom, ale równieżkajakarzom górskim. Wczesną wiosną, kiedy stan wody po topnieniuśniegu jest wysoki, lub po intensywnych opadach deszczu można tuwypróbować górski szlak kajakowy o klasie trudności od I do II. 40-kilometrowatrasa zaczyna się w Urshult nad jeziorem Åsnen (Smålandia),biegnie przez Fridafors i kończy się w Svängsta. Jej pokonanie zajmujeokoło pół dnia. Obowiązuje zakaz poruszania się po rzece w czasie sezonupołowu ryb - od 1 kwietnia do 30 września. Zakazem objęty jestteż ostatni odcinek rzeki od Rosendala aż do ujścia rzeki w Elleholm.Równie znany, choć znacznie spokojniejszy, jest szlak kajakowypo rzece Ronnebyån. W miejscowości Hovmantorp w Smålandiizaczyna się 70-kilometrowa trasa kajakowa. Szlak kończy się przyKarlsnäsgården, niedaleko od Ronneby. Rzeka Ronnebyån charakteryzujesię powolnym, wijącym się nurtem, przepływa przez malowniczeokolice, gdzie całymi godzinami żeglarzom towarzyszy ciszai nieskażona przyroda. Prawdziwa gratka dla tych, którzy cenią spokój,
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGEa ponad miejski zgiełk przedkładają pobyt w leśnej głuszy. Mapy i opisszlaku dostępne są na stronach internetowych klubu kajakowegow Olofström (Olofströms Fritidsklubb, www.ofk.nu/kanot)Podobny charakter i poziom trudności ma 75-kilometrowy szlak kajakowywzdłuż rzeki Lyckebyån, zaczynający się w Törsby w Smålandiii kończący się w Lyckeby. W przypadku obydwu szlaków część drogiprzypada na systemy jeziorne. Największą trudność sprawia pokonywanieprogów skalnych i zapór na rzece. Ich obecność sprawia, że nieraz trzeba wysiąść z kajaka i przenieść go do następnego punktu.System jezior Halen-Raslången-Immeln w pobliżu Olofström tokolejny żelazny punkt na mapie kajakowej Blekinge. Tu można pływaćod kilku godzin do tygodnia. Trasa jest na tyle łatwa, że na wyprawęmożna zabrać całą rodzinę. Najwygodniej jest ją rozpocząć i zakończyćprzy Kanotcentralen Olofström, nad Östersjön, odnogą jezioraHalen (Strandvägen 14, tel. +46 454 408 10).Więcej informacji o trasach i możliwości wypożyczenia kajakówi kanadyjek można znaleźć na stronie www.ofk.nu/kanot.Jezioro Halen(fot. Jarosław Czochański)ŻeglarstwoLatem szczególnie dobrze uwidaczniają się marynistyczne tradycjeSzwecji. Zatoki zapełniają się żaglówkami i wydaje się, że każdymieszkaniec tego kraju ma duszę żeglarza. Wybrzeże jest znakomicieprzygotowane pod względem technicznym na przyjęcie gości. Ist-135
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJMarina w Karlskroniew październiku(fot. Wiktor Szydarowski)nieje gęsta sieć marin jachtowych, zwanych tu portami gościnnymi,w których można się zatrzymać. W sierpniu (33 tydzień roku) odbywasię w Karlskronie impreza żeglarska o międzynarodowym zasięgu- Sail Karskrona. Regaty te są jedną z części zawodów odbywającychsię dookoła Bałtyku (Baltic Sail). Wówczas przy nabrzeżu cumuje wielewspaniałych żaglowców z różnych krajów bałtyckich, co jeszcze bardziejpodkreśla morski charakter miasta. Odbywa się także wiele impreztowarzyszących.Płaskodenna, dębowa łódź z żaglem charakterystyczna dla Blekinge(blekingseka) wciąż jest bardzo popularna. Dawniej używana do połowuryb, dziś jest powodem do dumy właściciela, a korzystanie z niejpodczas wycieczek po archipelagu to niemal obowiązek. Charakterystycznekolorowe żagle z pewnością nie ujdą uwadze. Dla zaprawionychżeglarzy istnieje możliwość wypożyczenia i wypróbowania łodziz Muzeum Blekinge. „Klaura” i „Camilla” stoją zacumowane na nabrzeżuBorgmästarkajen, przy muzeum.Wędkarstwo w Blekinge136Blekinge oferuje wiele możliwości amatorom wędkowania, na tymobszarze znajduje się bowiem ponad tysiąc jezior oraz rzeki i wodyprzybrzeżne obfitujące w wiele gatunków ryb. Każdy wędkarz w zależ-
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGEności od upodobań znajdzie coś dla siebie. Sezon trwa niemal przezcały rok, choć pewne gatunki mają w ciągu roku okresy ochronne,w czasie których zaprzestaje się odłowu. Takie postępowanie ma nacelu utrzymanie populacji ryb na właściwym poziomie, gwarantującympóźniejsze sukcesy wędkarskie. Na połów w rzekach i zbiornikachsłodkowodnych prawie zawsze wymagana jest licencja (fi s k e k o r t ). Jejceny są bardzo zróżnicowane. Z reguły najdroższa jest licencja na połówryb szlachetnych.WybrzeżeSzkiery w okolicach Karlskrony to jedno z najlepszych w południowejSzwecji łowisk szczupaka. Najlepiej łowić go od marca do listopada.Sztuki ważące powyżej 10 kilogramów nie są wcale rzadkością, dlategoteż przybrzeżne wody Blekinge często nazywane są królestwemtej ryby.Poza szczupakiem w wodach wokół Blekinge występują okonie(sezon: czerwiec – październik), jazie (wiosna - lato), trocie (marzec -maj) i łososie (kwiecień - czerwiec). Bliskość otwartego morza sprawia,że niejednokrotnie trafi się także dorsz i inne gatunki typowo morskie:np. śledź i węgorz.Na wodach przybrzeżnych otaczających Blekinge dozwolona jestmetoda trollingowa. Jest to szczególnie pomocne, gdy nie możnazlokalizować miejsc, w których przebywają duże ryby. Jednakże prowadzącprzynętę za łodzią należy zawsze zachować odległość 300metrów od brzegu.Mörrums KronolaxfiskeZasłużoną sławą cieszy się rzeka Mörrumsån, która przyciąga każdegoroku tysiące wędkarzy z całego świata na połów łososia. Tutajwędkuje nawet sam król Szwecji, a tradycja połowu łososia sięga XIIIwieku. Oprócz łososia w rzece występuje także troć.Ośrodek Mörrums Kronolaxfiske funkcjonuje od 1941 roku. Nawędkarzy czekają 32 stanowiska, rozmieszczone na 7-kilometrowymodcinku rzeki od miejscowości Rosendala na północy do Elleholm- w pobliżu ujścia rzeki do morza. W ośrodku można również zwiedzićDom Łososia (Laxens Hus), by dowiedzieć się wszystkiego natemat życia i zwyczajów tej ryby, a także poznać środowisko rzekiMörrumsån. Restauracja i wędzarnia ryb stanowią dopełnienie łososiowejprzygody.Więcej informacji nt. pakietów turystycznych, cen licencji czy teżzakwaterowania można uzyskać na stronie www.morrum.com137
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJOkazy prezentowanew Domu Łososia(fot. Jarosław Czochański)138Kronofiske HarasjömålaŁowisko obejmuje ponad 20 jezior położonych w okolicy Olofström,która uznawana jest za jedną z ostoi dzikiej przyrody w Blekinge.Wody jezior obfitują w pstrągi tęczowe, pstrągi potokowe, okoniei szczupaki. Miejsce to polecane jest zarówno dla początkujących, jaki bardzo zaawansowanych wędkarzy. Niektóre jeziora na tym obszarzeto tzw. łowiska put and take, gdzie łowi się wpuszczone wcześniej doakwenu ryby. Przyjemność łowienia można tu znakomicie połączyćz innymi aktywnościami. Spacery, kajaki, przejażdżki rowerowe i samochodowemogą stanowić uzupełnienie wędkowania. Miejsce to jestrekomendowane dla rodzin.Więcej informacji nt. pakietów turystycznych, cen licencji czy teżzakwaterowania można uzyskać na stronie www.harasjomala.comOprócz tych najbardziej popularnych rejonów można często spotkaćwędkarzy nad rzeką Lyckebyån koło miejscowości Kättismåla,gdzie występuje łosoś; nad jeziorami Alljungen, gdzie łowić możnaszczupaki - zwane krokodylami z Alljungen, okonie i sandacze; nadjeziorami w pobliżu Karlshamn, w których występuje sieja wędrowna,sielawa, łosoś, pstrąg potokowy, pstrąg tęczowy i lipień, czy w okolicachEriksberg, gdzie można łowić karpie.Więcej informacji na temat łowisk w Blekinge można znaleźć w broszurachdostępnych w miejskich biurach turystycznych oraz na stronie:www.sportfiskecentrum.com.
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGEOrnitologiaSzwedzi należą do wielkich miłośników przyrody, a wysoki stanwiedzy przyrodniczej przeciętnego obywatela tego kraju zaskakujezagranicznych turystów. Obserwacje ptaków mają wielu zagorzałychzwolenników i spore tradycje. Ich pionierem był Karol Linneusz, któremuzawdzięczamy nazewnictwo większości gatunków ptaków europejskich.Na archipelagu(fot. Jarosław Czochański)Blekinge, dzięki swojemu położeniu w południowej części PółwyspuSkandynawskiego, ma ogromne znaczenie w czasie wiosennychi jesiennych migracji ptaków. Jest to pierwszy przystanek w drodze nanowe siedliska, a dla wielu gatunków miejsce docelowe wędrówek.Ukształtowanie wybrzeża decyduje o znakomitych warunkach dogniazdowania. Osłonięte, płytkie i zarośnięte zatoki oraz setki małychwysepek sprawiają, że stada ptaków wędrownych z łatwością znajdująschronienie i obfitość pożywienia. Łącznie w regionie zaobserwowaćmożna około 320 gatunków ptaków.W Blekinge istnieje wiele obszarów, w których chroni się stanowiskalęgowe ptaków (fågelskyddsområde). Należy tu w pierwszej kolejnościwymienić małe, niezamieszkałe wyspy blekińskiego archipelagu orazmokradła w głębi lądu, które zostały objęte ochroną rezerwatową.139
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJPerkoz dwuczuby(fot. Jarosław Czochański)140W okresie od 1 kwietnia do 15 lipca na obszarach tych nie powinnosię zakłócać spokoju, straszyć ptaków m.in. przez podchodzenie czyfotografowanie, niszczyć gniazd i złożonych w nich jaj, kotwiczyć, rozbijaćsię w odległości 50 metrów od brzegu, polować oraz spuszczaćpsów ze smyczy.Żelaznym punktem na mapie każdego turysty ornitologa jestprzylądek Torhamn (Torhamn udde). Tu znajduje się stacja ornitologiczna,ośrodek informacji i obrączkowania ptaków, a także stanowiskado obserwacji ptaków. W marcu i kwietniu pojawiają się stada edredonów,nierzadko liczące 100 tysięcy osobników, w kwietniu berniklebiałolice, od maja do czerwca bernikle obrożne. Jesienią przylatują stadałabędzi krzykliwych, bernikli, markaczki i edredonów.Drugim ważnym miejscem na mapie miłośników ptaków jestnajbardziej wysunięta wyspa archipelagu Blekinge - Utklippan. Turównież znajduje się stacja ornitologiczna. Często zdarzają się tutakże wizyty fok szarych, których pobliska kolonia liczy około 100osobników.Oprócz wysepek blekińskiego archipelagu, duże kolonie ptakówmorskich można znaleźć nad zatoką koło Sölvesborga (Sölvesborgsviken),w pobliżu ujścia rzeki Mörrumsån (rezerwat przyrodyElleholm), w okolicach Järnavik, na przylądku Lindö (Lindö udde)oraz na połączonej mostem ze stałym lądem wyspie Almö (oba ostat-
ROZDZIAŁ II. ATRAKCJE BLEKINGEnie stanowiska pomiędzy Ronneby a Karlskroną). To również świetnemiejsca obserwacji wiosennych i jesiennych przelotów. Lindö dzierżyrekord w liczbie przelatujących edredonów. W ciągu jednego dnia naliczonoich 200 tysięcy.Doskonałe warunki do obserwacji ptaków odnajdziemy także w głębiBlekinge. Wśród pól uprawnych, łąk i lasów, a zwłaszcza w pobliżumokradeł, rozmieszczono wiele wież obserwacyjnych. Wystarczy więcuzbroić się w lornetkę i atlas ptaków, by rozpocząć bezkrwawe łowy.Do szczególnie znanych ostoi ptaków należą rezerwaty: Bökemåla(około 25 km na północny wschód od Karlshamn), gdzie gniazdujągłuszce, jarząbki, dzięcioły czarne, sowy włochate i nury czarnoszyje;Store mosse (około 15 km na północny wschód od Ronneby), gdziewystępują bekasy, żurawie, nury czarnoszyje, rybołowy oraz łabędziekrzykliwe; Vambåsa hagmarker (około 15 km na wschód od Ronneby)i okolice jeziora Halen na zachód od Olofström.Obserwacje ornitologiczne prowadzą w Blekinge dwie organizacje:Karlskrona Ornitologiska Klubb i Västblekinska Ornitologiska Förening.Więcej informacji znaleźć można na stronach internetowych powyższychinstytucji: www.kok-torhamn.se oraz www.vbof.se.141
ROZDZIAŁ III.PROPOZYCJE WYCIECZEK PO BLEKINGE
ROZDZIAŁ III. PROPOZYCJE WYCIECZEK PO BLEKINGEPoniższe wycieczki to całodniowe trasy ukazujące bogactwo regionu,jego niezwykłą różnorodność oraz wyjątkowy charakter i „duszę”.Choć trasy liczą wiele kilometrów, pokonanie ich nie jest trudne. Poruszaniesię po niewielkim Blekinge, dobrze utrzymanymi drogami, niezajmuje zbyt dużo czasu. Lepiej skoncentrować się na pięknej przyrodzie,ładnych widokach, zaplanować posiłek na łonie natury. Koszpiknikowy i termos z kawą są obowiązkowe, zwłaszcza że czeka na naswiele malowniczych miejsc, gdzie można się zatrzymać i odpocząć.Wycieczka 1.W ciszy północno-zachodnich lasówWycieczkę zaczynamy w Olofström, miasteczku słynącym z nowoczesnejlinii produkcyjnej samochodów Volvo. Udajemy się na wschódw kierunku miejscowości Svängsta, by po około 4 kilometrach skręcićw prawo za drogowskazem na VALHALL.Nad jeziorem Orlunden [1] znajduje się legendarne urwisko ValhallÄttestupa. W czasach Wikingów chorzy i zniedołężniali staruszkowiekończyli tu życie, rzucając się w wody jeziora. Ponura sława, leczwidoki na jezioro z ponad 40-metrowej wysokości urwiska są urzekającopiękne. To miejsce koniecznie trzeba zobaczyć. (pNajpiękniejszepanoramy Blekinge)Widok z Valhallna otoczeniejeziora Orlunden(fot. Jarosław Czochański)145
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJ146Z Valhall powracamy na drogę w stronę Svängsta. 2 kilometry dalejskręcamy w lewo w kierunku miejscowości Hemsjö, gdzie wyjeżdżamyna drogę nr 126. Tą drogą kierujemy się na północ do miejscowościEbbamåla i zjeżdżamy w prawo, w stronę Hovmansbygd.W dolinie rzeki Mörrumsån znajduje się Ebbamåla Bruk [2]. Jestto zabytkowy zespół fabryczny, pamiątka z czasów, gdy przetwórstwożelaza było ważną gałęzią przemysłu na tym obszarze. W zakładachprodukowano kute meble ogrodowe i parkowe. W sklepie z pamiątkamiznajdziemy zaś wiele inspiracji. (pMuzea)Z Ebbamåla Bruk udajemy się na zachód, w stronę Kyrkhult [3],gdzie znajduje się muzeum regionalne Kyrkhults hembygdsmuseetoraz ciekawy trzynawowy kościół z 1865 roku. Na przykościelnymcmentarzu spoczywa Carl Eldhs, znany szwedzki artysta rzeźbiarz, któryw miejscowości Forneboda miał swój letni dom. Artysta był związanyz regionem i pozostawił tu po sobie wiele dzieł. Możemy je międzyinnymi podziwiać w Olofström.
ROZDZIAŁ III. PROPOZYCJE WYCIECZEK PO BLEKINGEZ Kyrkhult jedziemy drogą na zachód w kierunku Vilshult. Przejeżdżamyprzez bardzo ciekawy pod względem geologicznym obszar,który przecina biegnąca z południa na północ żyła diabazu - czarnej,bardzo ciężkiej magmowej skały (metr sześcienny diabazu waży około3 ton). Wzdłuż tzw. Czarnej Linii (Svarta linjen), w pasie o szerokościzaledwie 10-15 metrów, funkcjonowało w przeszłości 45 kamieniołomówi rozwinął się przemysł kamieniarski. Duża gęstość diabazu, jegooryginalna czarna barwa i wysokie koszty wydobycia sprawiły, że określanogo mianem czarnego złota. Pokłady diabazu występują równieżw sąsiedniej Skanii i Smålandii, a cały obszar wydobycia tego cennegosurowca nazwano królestwem kamienia (Stenriket).Około 5 kilometrów na zachód od Kyrkhult skręcamy w prawo.W Brännarebygden [4] można zwiedzić nieczynny, częściowo zalanywodą kamieniołom z wyeksploatowaną żyłą diabazu. Warto na pamiątkęzabrać okruchy tej starej, liczącej sobie prawie miliard lat skały.(pAtrakcje geologiczne)Wracamy do skrzyżowania i po dalszych kilku kilometrach docieramydo Vilshult [5]. Tu znajduje się najdłuższy murowany budynekw Blekinge, mierzący 63 metry. W tym XIX-wiecznym gmachu, zwanymStenlängan, otwarto muzeum diabazu (Stenmuseet). (pMuzea)Na zachód od Vilshult przejeżdżamy przez bogate w jeziora okoliceHarasjömåla. Tu warto się zatrzymać, by odpocząć na łonie przyrody.System jezior Halen-Raslången-Immeln to popularny obszar rekreacyjnyz mnóstwem szlaków i ścieżek turystycznych. Można tu takżełowić ryby, wypożyczyć kajaki, grilować. (pKajaki i żagle)Hovmansbygd(fot. Wiktor Szydarowski)147
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJRezerwat przyrodyLjungryda-Östafors Bruk(fot. Jarosław Czochański)W miejscowości Nyteboda skręcamy na południowy wschód i kierujemysię w stronę Olofström. Nie docieramy jednak do miasteczka,lecz odbijamy nieco w prawo, przemierzając malownicze terenywzdłuż jeziora Halen.Wspinamy się drogą na grzbiet Ryssberget. Nieopodal miejscowościBoafall znajduje się Boafallsbacke (180 m n.p.m), uważane doniedawna za najwyższe wzniesienie Blekinge. Zdystansowało je Rävabacken,położone dalej na północ koło wsi Farabol, które wznosi się189,65 m n.p.m.Za Boafall dojeżdżamy do skrzyżowania dróg i skręcamy w lewow kierunku Jämshög [6]. W miejscowym muzeum zebrano pamiątkipo znanych, wywodzących się stąd pisarzach, którzy w swojej twórczościczęsto wykorzystywali motyw sielskiego Blekinge. Jednymz nich był Harry Martinson, poeta i prozaik, laureat Nagrody Noblaw 1974 roku, drugim zaś Sven Edvin Salje.Jeśli wystarczy nam czasu, możemy odwiedzić położony na południeod Jämshög, już na granicy Blekinge i Skanii, rezerwat przyrodyLjungryda-Östafors Bruk [7]. To malownicze miejsce nastrajającedo spacerów i wypoczynku, gdzie w naturalny krajobraz doliny rzecznejwtapiają się budynki dawnej elektrowni wodnej, wykorzystującejwartki nurt rzeczki Holjeån. Dolina ograniczona jest ozem, któregostrome zbocza porasta las bukowy. Ozy to wytwory akumulacji lodowcowej,powstałe z materiału osadzanego w szczelinach lodowcowychprzez wody roztopowe. Na szczycie odnaleźć możemy ślady dawnegokurhanu z epoki brązu, zwanego Kungshögen.148
ROZDZIAŁ III. PROPOZYCJE WYCIECZEK PO BLEKINGEWycieczka 2.Po równinach i wzgórzach ListerlandetPołożony w zachodniej części regionu Listerlandet to kraina geograficznazupełnie niepodobna do reszty Blekinge. Równinny, rolniczykrajobraz półwyspu poprzecinanego niewysokimi wzgórzami, piaszczysteplaże, małe rybackie wsie na wybrzeżu i piętrzący się na zachodziegrzbiet Ryssberget zachęcają do oryginalnej wycieczki. Półwysepokrąża 45-kilometrowa trasa rowerowa, będąca dobrą alternatywą dlapodróży samochodem. Opis trasy i mapkę znaleźć można na stroniebiura turystycznego w Sölvesborgu (http://www.solvesborg.se/5108).Wyruszamy z Sölvesborga i kierujemy się na południowy wschódw stronę Mörby. Nad wsią wznosi się granitowy ostaniec MörbyBacke [1].149
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJRolniczy krajobrazListerlandet.W oddali Ryssberget(fot. Jarosław Czochański)150Ze wzgórza o wysokości 59 metrów nad poziomem morza roztaczasię rozległy widok na rolnicze wnętrze Listerlandet. Można tu równieżodnaleźć kamienny kurhan z epoki brązu (około 1400 lat p.n.e).W południowej części Mörby Backe znajduje się rezerwat przyrodyHjärthalla, który chroni rosnący tu drzewostan bukowy. Dostęp dorezerwatu od strony drogi łączącej Mörby i Istaby.Warto w tym miejscu zainteresować się ciekawą przeszłością geologicznąListerlandet. Granity występujące w postaci wzgórz ostańcowychliczą sobie około miliarda lat. W okresie kredy (100 mln lat temu)zalewały ten obszar wody tropikalnego morza. Z odkładających sięw nim osadów powstały miękkie skały wapienne, dominujące w krajobrazieListerlandet. Ostatnie dwa miliony lat to okres wielkich zlodowaceń.Lodowiec pozostawił po sobie liczne czytelne ślady. Okrestopnienia lodowca, około 14 700 lat temu, upamiętniają ułożonerównolegle do współczesnego brzegu wały otoczaków wyznaczającegranicę Bałtyckiego Jeziora Lodowego (pierwsza faza rozwoju MorzaBałtyckiego).Jeśli dysponujemy czasem, możemy skręcić do Sandviken [2],małej letniskowej miejscowości, gdzie wypoczniemy na miejscowejplaży. Plaże w Listerlandet słyną z białego piasku. Można także udaćsię do rybackiej wsi Västra Näs, położonej nieco dalej na zachód, nakrańcu cypla.Z Mörby przez Istaby udajemy się na wschód, do Stiby. Nieopodalwsi odnajdziemy dwumetrowej wysokości kamień, nazywany StibySissa. Jest to menhir, ustawiony pionowo nagrobny głaz z epoki żela-
ROZDZIAŁ III. PROPOZYCJE WYCIECZEK PO BLEKINGEza, który według legendy obraca się, gdy poczuje zapach świeżo pieczonegochleba. Może więc warto zaopatrzyć się w świeże pieczywo?(pKamienie i runy)Kamienista plażau podnóża Listershuvud(fot. Jarosław Czochański)Panoramę Stiby zamyka wzgórze Stiby Backe [3], o podobnejprzeszłości geologicznej do opisywanego wcześniej Mörby Backe.Spacer po ścieżkach wytyczonych w znajdującym się tu rezerwacieprzyrody zajmuje około godziny. Z najwyższego punktu, o wysokości70 metrów nad poziomem morza, rozciąga się widok na zatokę Hälleviksbukten.Jedziemy dalej do Hällevik [4], starej rybackiej osady, która dziśsłynie przede wszystkim z festiwalu jazzowego. Warto zajrzeć do muzeumrybackiego (Hälleviks Fiskemuseum). (pMuzea) W Hällevik znajdujesię również słynna wędzarnia ryb Hennings Rökeri. Koniecznietrzeba spróbować dań rybnych, przyrządzanych według tradycyjnychreceptur.Z Hällevik możemy udać się do Nogersund, skąd odpływają promyna wyspę Hanö. (pwycieczka 3 „Z wizytą u smoka”) My zaś kierujemy sięw stronę Hörvik. W miejscowości Hosaby skręcamy w prawo w kierunkurezerwatu przyrody Listershuvud [5]. Dojeżdżamy do parkingupod szczytem wzgórza. Z wysokości 84 metrów n.p.m. możemy podziwiaćrozległy widok na wybrzeże, zatokę Hanöbukten i Hanö. Niecona północny zachód otwiera się zaś widok na zatokę Pukaviksbukten.(pNajpiękniejsze panoramy Blekinge)Listershuvud to także unikatowe świadectwo dziejów geologicznych.(pAtrakcje geologiczne) Na zboczach tego granitowego ostańca,od wysokości 55 m n.p.m schodząc ku brzegowi morskiemu, odna-151
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJPrzystań w Djupekås(fot. Jarosław Czochański)leźć można serie dawnych linii brzegowych pochodzących z różnychfaz rozwoju Bałtyku. Pobliskie ścieżki spacerowe zaopatrzone są tuw tablice informacyjne. Można tu także natrafić na doliny powstałew wyniku wietrzenia wapienia. Efektem procesów krasowych sąrównież podziemne systemy grot niedaleko Hörvik (jedyne w Blekinge).Jaskinie mają wąskie korytarze i trochę większe sale, niestety,ze względu na duże zagrożenie zawaleniem nie są udostępnione dozwiedzania. (pAtrakcje geologiczne) Gdy zaś zejdziemy ścieżką przezlas na plażę usłaną wielkimi głazami, w prostej linii od najwyższegowzniesienia, odnajdziemy bijące źródło nazywane Angielskim (Engelskakällan). Niektóre partie rezerwatu porośnięte są pierwotnymlasem grabowym.Z parkingu przy najwyższym wzniesieniu Listershuvud powracamydo Hosaby tą samą drogą i skręcamy w prawo. Mijamy zjazd doHörvik, rybackiej osady, gdzie można popróbować specjałów z miejscowychwędzarni. Do odpoczynku i kąpieli zapraszają zaś piaszczysteplaże na wybrzeżu.Nasza droga odbija wkrótce na zachód i prowadzi nas do Mjällby.Stąd skręcamy w prawo do miejscowości Lörby i ponownie w prawo.W Djupekås odnajdziemy oryginalne muzeum lalek (Djupekås Dockstuga).(pDzieci w Blekinge)152Z Djupekås wracamy do Lörby jedziemy w stronę Norje. Przed tąmiejscowością skręcamy w lewo. W Ysane [6] można zwiedzić kościółze średniowiecznymi malowidłami naściennymi. (pKościoły)
ROZDZIAŁ III. PROPOZYCJE WYCIECZEK PO BLEKINGEStamtąd kierujemy się do Gammalstorp [7]. Obecny, XVIII-wiecznykościół, stoi na miejscu dawnej świątyni ufundowanej przez Wikingów.W tamtych czasach wzgórze kościelne było wyspą oblaną wodamicieśniny morskiej, w miejscu której dziś rozpościera się równinaVesan. (pKościoły)Wracamy do Sölvesborga, mijając po drodze leśny rezerwat przyrodyRyssberget.Wycieczka 3.Z wizytą u smoka (wyspa Hanö)Wycieczka na Hanö to podróż do miejsca o ciekawej przeszłościi teraźniejszości; miejsca, które na stałe zamieszkuje zaledwie 35 osób,a w sezonie odwiedza tysiąc razy więcej turystów i wczasowiczów(choć nie ma tu ośrodków wypoczynkowych). Hanö to 2,2 km 2 prawdziwegoraju, wolnego od ruchu samochodowego i pełnego niepowtarzalnych,surowych krajobrazów. (pAtrakcje geologiczne)Nasza trasa rozpoczyna się w rybackiej osadzie Nogersund, skądregularnie przez cały rok, kilka razy w ciągu dnia odchodzi na Hanöstatek Vitaskär. Podróż trwa około 25 minut. Rozkład rejsów zamieszczonyjest na stronie www.blekingetrafiken.se.Wysiadamy w malowniczym porcie Hanöläge. Wzdłuż brzegu mijamyzabudowania osady, która dawniej była wsią rybacką. W latach20. XX wieku zamieszkiwało Hanö prawie 300 osób. Od 1886 rokudziałała tu szkoła, ale w efekcie wyludniania się wyspy zamknęła onaswoje podwoje w 1974 roku.Hanöläge(fot. Wiktor Szydarowski)153
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJ154Do dyspozycji mamy wiele ścieżek spacerowych, które pokazująniezwykłą urodę Hanö. Pierwsza z nich ma 2,5 kilometra długościi prowadzi z portu do latarni morskiej i cmentarza angielskiego. Drugaokrąża całą wyspę i ma 6 kilometrów długości. Podczas spaceru możnaskorzystać z kąpieli w morzu. Najlepsze warunki ku temu oferująNorra i Södra Vinnhalla na południowo-wschodnim wybrzeżu wyspy;mogą się tu kąpać także dzieci.Latarnia morska położona jest na najwyższym wzniesieniu, sięgającym60 metrów n.p.m. (pNajpiękniejsze panoramy Blekinge) Zbudowanazostała w 1906 r. i ma 16 metrów wysokości. Należy do najjaśniejszychlatarni nad Morzem Bałtyckim. Jej światło widziane jestz odległości ponad 40 kilometrów.W pobliżu północnego krańca wyspy położony jest cmentarz angielski.W czasie wojen napoleońskich, w latach 1810 - 1812, Hanöbyło bazą angielskiej floty wojennej, operującej na Bałtyku. Na cmentarzuspoczęło 15 marynarzy. Duży drewniany krzyż został ufundowanyprzez Brytyjczyków w 1973 roku. Oprócz cmentarza angielskiegomożna tu też zobaczyć groby zmarłych w czasie epidemii cholery,która nawiedziła Listerlandet i Hanö w latach 1853 i 1857.Najdalej na północ wysunięty kraniec wyspy tworzy ostrogę zbudowanąz otoczonych i wygładzonych przez wodę morską kamieni.Kamienna mierzeja - Bönsäken - wychodzi daleko w morze. Choćwiadomo, że ostroga jest efektem akumulacyjnej działalności morza,chętnie wyjaśnia się jej powstanie przytaczając słowa legendyo olbrzymce, która dawno temu zamieszkiwała wyspę. Znużona samotnościąpostanowiła zbudować kamienny most, łączący Hanö z lądem.W tym celu zebrała ogromną ilość kamieni, lecz idąc na brzegpotknęła się i kamienie z jej fartucha wysypały się do morza. Wśródkamieni budujących ostrogę nie brakuje skał zawleczonych przez lądolódz innych obszarów. Po większych sztormach długość mierzeisię zmniejsza.Inna legenda opowiada o powstaniu tajemniczego śladu na skalew kształcie węża (drakmärke). Dawno temu żył smok, który każdejnocy przelatywał między Tärnö a Hanö. Odległość 20 kilometrów, czyli2 mil szwedzkich, pokonywał poruszając dwa razy skrzydłami. Kiedypo raz pierwszy rozbłysło światło latarni morskiej na Hanö, oślepionysmok uderzył w skalną ścianę. Tak właśnie powstał słynny ślad. W rzeczywistościjest on wynikiem szybszego wietrzenia gnejsu, który, zatopionyw granicie, w tym miejscu wychodził na powierzchnię. Śladsmoka na skale odnaleźć można nieco poniżej latarni morskiej, na północnywschód od budowli.
ROZDZIAŁ III. PROPOZYCJE WYCIECZEK PO BLEKINGELatarniamorska na Hanö(fot. Wiktor Szydarowski)Miłośnicy geologii, tropiący w terenie ślady działalności lodowcowej,na wyspie znajdą również rysy i wygłady lodowcowe, marmityi misy lodowcowe wypełnione przez cały rok wodą morską oraz grotyutworzone przez bezładnie ułożone bloki skalne. Ale również samawędrówka między skałami dostarczy wielu miłych wrażeń. Na wyspiebardzo dobrze widoczny jest zasięg Bałtyckiego Jeziora Lodowegooraz Morza Litorynowego (fazy rozwoju Bałtyku). Dawną linię brzegowąwyznaczają pola otoczaków o liniowym przebiegu, równoległymdo dzisiejszej linii wybrzeża. W pierwotnym podłożu znaleźć możnawychodnie diabazu i białawe żyły kwarcu, granity o różnym zabarwieniui gnejsy. Ponadto wszystkie wielkie głazy mają swoje imiona.155
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJNa wyspie Boön(fot. Wiktor Szydarowski)Na wyspie zadomowiło się stado danieli. W roku 1956 sprowadzonopięć sztuk zwierząt tego gatunku. Stado rozrosło się i dziś liczy ponadsto osobników. Zimą zwierzęta są dokarmiane.W porcie w 2005 r. otwarto Bödeboden, Muzeum Hanö. Muzeum,działające w sezonie letnim, prezentuje przyrodę wyspy, historię, kulturęi rybołówstwo. W gmachu starej szkoły znajduje się schroniskomłodzieżowe. Przyjmuje ono grupy zorganizowane przez cały rok, zaśturystów indywidualnych od początku kwietnia do końca września.Na wyspie czynna jest również restauracja.Szczegółową mapę Hanö można znaleźć na stronie internetowejSölvesborga (www.solvesborg.se, zakładka Turism, a dalej – Hanö).Wycieczka 4.Harmonia przyrody i ludzkiej bytności156Piękno natury i działalność gospodarcza człowieka to dwie dziedziny,które z pozoru nie mają ze sobą nic wspólnego. Tereny przemysłowesą z reguły pomijane w wycieczkowych planach. Jednak niezawsze tak musi być. Ta wycieczka prowadzi nas po okolicach przemysłowegoKarlshamn. Ale tradycjonaliści, szukający naturalnego piękna,również będą usatysfakcjonowani.
ROZDZIAŁ III. PROPOZYCJE WYCIECZEK PO BLEKINGEZ centrum Karlshamn kierujemy się na wyspę Sternö. Mijamytereny przemysłowe z zadziwiająco dużą liczbą pięknie położonychdomów mieszkalnych. Przejeżdżamy wzdłuż czynnego kamieniołomudiabazu. Stopniowo otwiera się niesamowity widok na wybrzeże, miastoi głębokie wyrobiska. Jest w tym widoku jakaś niesamowita moc,która sprawia, że wcale nie współczujemy mieszkańcom położonychprzy drodze domów. Sceptycznych turystów warto zaś poinformowaćo zaawansowanych planach przekształcenia terenu wyrobisk w luksusowądzielnicę mieszkalną, z największą w regionie jachtową mariną.(pNajpiękniejsze panoramy Blekinge)Zatrzymujemy się na małym parkingu i podążamy znakowanąścieżką spacerową do kamiennego kopca (Höga rör) [1]. Kurhan,będący miejscem pochówkowym z okresu brązu, ma 30-40 metrówśrednicy. Dawniej z tego miejsca roztaczał się zapewne widok na wybrzeże,dziś przesłonięty drzewami. (pKamienie i runy)Wracamy na parking i kierujemy się tym razem w stronę portu. Zaportem drewniany most łączy Sternö z Boön [2]. Wokół wyspy prowadzi3-kilometrowa ścieżka spacerowa z tablicami informacyjnymi. Niegdyśbyło to miejsce o strategicznym znaczeniu. Ulokowany na wyspiefort bronił wejścia do portu i stoczni marynarki wojennej w Karlshamn.Uzbrojenie stanowiło osiem dział. W forcie było miejsce dla 90 żołnierzy.W 1675 roku jego zadania przejął Kastellet, a fort rozebrano.157
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJ158Pozostał jedynie kameralny cmentarz otoczony kamiennym murem.Wspomnienia o forcie to nie jedyny dowód, że wyspa miała militarnąprzeszłość. Są tu także fragmenty linii fortyfikacyjnej z czasówII wojny światowej i ślady po działach strzegących wybrzeża w czasiezimnej wojny. (pFortyfikacje)Ten, kto nie pasjonuje się militariami, będzie równie usatysfakcjonowanyspacerem; piękne widoki towarzyszą nam bowiem podczascałej wędrówki. Jak na dłoni widać oddaloną o 14 kilometrów wyspęHanö i bliższą Tärnö, od której dzieli nas 6 kilometrów.Z Boön wracamy w stronę Karlshamn i boczną, równoległą doE22 drogą udajemy się na zachód do miejscowości Vekerum i dalejdo Elleholm. Po drodze możemy skręcić do rezerwatu Stilleryd [3],gdzie gniazdują ptaki morskie. Przez rezerwat prowadzi krótka trasaspacerowa o długości dwóch kilometrów. I znów czeka nas zaskoczenie.Rezerwat znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie terenówprzemysłowych.W Elleholm [4] zwiedzamy drewniany, szachulcowy kościół, położonyna wyspie utworzonej przez rozchodzące się ramiona rze-
ROZDZIAŁ III. PROPOZYCJE WYCIECZEK PO BLEKINGEki Mörrumsån. Świątynia otoczona jest starym parkiem. Przez wielukościół Elleholm uważany jest za jedno z najbardziej romantycznychmiejsc sakralnych w Szwecji. Może przyczynia się do tego historiamiłosna, jaka rozegrała się między duńskim królem Fryderykiem VIIi baletnicą Louise Rasmusen. Mezalians, którego dopuścił się król poślubiającdziewczynę, odbił się szerokim echem na europejskich dworach.Hrabina Louise została skazana na kpiny i drwiny ze strony możnowładców.Podarowany jej przez królewskiego przyjaciela majątekElleholm stał się dla niej miejscem ucieczki i wytchnienia, gdzie ukrytaprzed wzrokiem innych mogła się spotykać z mężem. Mieszkała onaw Elleholm aż do śmierci w roku 1874. Historię upamiętnia stojącyw parku pomnik z imionami kochanków. (pKościoły)W Elleholm(fot. Wiktor Szydarowski)Samo Elleholm, dziś spokojna osada, posiadało dawniej prawamiejskie. Czasy rozwoju zakończyły się w roku 1600. Miasto straciłoprzywileje, by nigdy już ich nie odzyskać. W pobliżu Elleholm znajdujesię ładne, urządzone kąpielisko. Można tu odpocząć. Położony nieopodalrezerwat przyrody Elleholm jest trudno dostępny.Następny przystanek robimy w Mörrum. Naszym celem jest rzekaMörrumsån, słynąca z bogactwa ryb. Tu w Laxens Hus [5], muzeumłososia, możemy dowiedzieć się wszystkiego o życiu i zwyczajach tejryby, a samo przebywanie w ładnie urządzonym ośrodku wędkarskim,z widokiem na spadającą kaskadami wody rzekę, sprawi dużąprzyjemność. Działa tu restauracja z bogatym wyborem - oczywiścierybnych smakołyków. (pMuzea) Nieco powyżej ośrodka położony jestkościół, do którego warto zajrzeć. (pKościoły) Dla zapalonych piechurówgodny polecenia jest szlak turystyczny biegnący wzdłuż dolinyrzeki Mörrumsån - Laxaleden. (pSzlaki turystyczne)159
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJOkolice Tararp(fot. Wiktor Szydarowski)160Z Mörrum udajemy się na północny wschód i przez Torarp, Asarumoraz Froarp docieramy do Tararp [6]. W tej małej miejscowościw okresie letnim możemy zwiedzić prywatne muzeum, przedstawiającewnętrze sklepu sprzed stu lat. W takim sklepiku musiały robićzakupy Anna i Lisa, bohaterki znanej książki Astrid Lindgren – „Dzieciz Bullerbyn”. Właściwym jednak celem naszej wyprawy do Tararp jestrezerwat przyrody, w którym odnaleźć można ogromne marmity (Tararpsjättegrytor). Marmity to studnie wydrążone przez pokruszonymateriał skalny i kamienie, które wraz z wodą pochodzącą z topniejącegolodowca wirowały, rzeźbiąc studnie w granitowym podłożu.Na szlaku spacerowym jest kilkanaście takich studni, największe mającztery metry średnicy. (pAtrakcje geologiczne)Z Tararp przez Asarum powracamy do Karlshamn.
ROZDZIAŁ III. PROPOZYCJE WYCIECZEK PO BLEKINGEWycieczka 5.Duchy na TärnöTärno jest najbardziej wysuniętą na południe i największą spośródwysp archipelagu Hällaryd. Czas stanął tu w miejscu. Przed laty zamieszkiwanaprzez rybaków i rolników, dziś przez większą część rokustoi cicha i spokojna. Tylko latem tętni tu życie, za sprawą turystówpragnących zakosztować uroków wypoczynku na łonie natury.Wyspa zachwyca różnorodnością krajobrazu. Mamy tu duże połacieskał schodzących do morza, osłonięte zatoki, łąki i liściaste lasyz oplatającymi drzewa pnączami wiciokrzewu. Liniowo ułożone polaotoczonych i wygładzonych kamieni wyznaczają dawny zasięg liniibrzegowej. Na wyspie znajdują się także piaszczyste plaże, znakomitedo wypoczynku i kąpieli. Każdy znajdzie tu coś dla siebie.Dawniej wyspa miała strategiczne znaczenie i nie była dostępnadla gości z zagranicy. Obecnie nie ma tu już żołnierzy, a wojskoweinstalacje zostały rozebrane. Część wyspy objęta jest rezerwatemprzyrody.Wycieczka rozpoczyna się w Karlshamn lub w Matvik, skąd odpływająstatki na Tärnö. Poza letnim sezonem regularne połączenie,tylko w weekendy, utrzymywane jest jedynie z Matvik. Można równieżzamówić wodną taksówkę.Przybijamy do brzegów wyspy i przed nami rozciągają się zabudowaniadawnej, położonej wzdłuż drogi wsi. Dziś jest to bajkoweletnisko. W Laxboden, jedynym sklepiku na wyspie, zaopatrzymy sięw prowiant, a przy rozstawionych na pomoście stolikach pożywimysię i wypijemy tradycyjną szwedzką kawę.Przystań na Tärno(fot. Roger Karlsson)161
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJKrajobraz Tärno(fot. Roger Karlsson)162Z najwyższego punktu na wyspie, Smoczej Góry (Drakaberget), podziwiaćmożemy rozległy widok na przynajmniej połowę blekińskiegowybrzeża. Tu także można zaobserwować wydrążenia w skale, o którychmiejscowi sądzili, że są śladami smoczych pazurów. Ze SmocząGórą wiąże się również legenda o skarbie, spoczywającym pod kamieniskiem.Skarb pochodził ze statku, który schronił się na Tärnö przedsilnym sztormem. Rankiem, kiedy wiatr ucichł, okazało się, że zamarzniętemorze uwięziło statek u wybrzeży wyspy. Wieść o tym szybkorozniosła się po okolicy. Kapitan niepokoił się o ładunek, czasy bowiembyły niespokojne, a mieszkańcom brakowało żywności. Statek mógłstać się łatwym łupem. Postanowił więc ukryć przewożone dobraw bezpiecznym miejscu. Po latach na poszukiwania skarbu wybrał siępewien antykwariusz. Nie znalazł jednak nic prócz drobnej szwedzkiejmonety. Tak więc tajemnica skarbu pozostaje nierozwiązana...
ROZDZIAŁ III. PROPOZYCJE WYCIECZEK PO BLEKINGEW Survik, na wschodnim wybrzeżu wyspy, wydarzyła się historia,która w latach czterdziestych ubiegłego wieku rozsławiła Tärno. Parokrotnienocą widziano na plaży błędny ognik, przybierający kształtprzygarbionej ludzkiej postaci. W lewej dłoni niosła ona staromodnąlatarnię jarzącą się ognistoczerwonym blaskiem. Istota zdawała siępromieniować zimnem i wywoływała niepokój u obserwujących. Wieścirozniosły się po całym kraju, gdy na wyspę przybyli reporterzy największychpopołudniowych i weekendowych gazet. Zaobserwowanezjawisko próbowano tłumaczyć na wiele sposobów – od wyziewówbłotnego gazu z rozkładających się wodorostów przez specyficzną poświatęna powierzchni wody aż po straszącą zjawę zmarłego drwala!Jeden z dziennikarzy zadał mieszkańcowi wyspy pytanie, dlaczego niepróbowali rozwiązać tej zagadki na własną rękę, na co uzyskał mędrkowatąodpowiedź: „No tak, trzeba by się temu przyjrzeć za dnia...”Szczegółowe informacje o Tärno można znaleźć w broszurachmiejskiego biura turystycznego w Karlshamn.Wycieczka 6.W górę rzeki BräkneånWycieczka obfituje w miejsca magiczne, owiane tajemnicą i legendą.Piękne widoki towarzyszyć nam będą na każdym kroku, a trasawycieczki poprowadzi nas najpiękniejszymi drogami Blekinge.Wycieczkę zaczynamy w miasteczku Bräkne-Hoby, do któregoskręcamy z drogi E22. Z daleka widać położony na obrzeżach miasteczkakościół, zbudowany w formie trzynawowej bazyliki [1]. Kościółwyróżnia się rozmiarami spośród innych sakralnych budowli Blekinge.Strzelista forma i żółte mury pięknie komponują się z krajobrazem otaczającychprzedmieścia pól i łąk. Kościół wzniesiono w stylu neogotyckim,około roku 1862, lecz w swych wnętrzach przechowuje on wieleskarbów ze starej świątyni, której początki sięgają czasów średniowiecza.Obejrzeć możemy między innymi chrzcielnicę z początku XIII wiekuoraz wieko trumny, która pochodzi prawdopodobnie z XI lub XIIwieku. Niesamowite wrażenie sprawia podłoga wyłożona kamieniaminagrobnymi, pochodzącymi przeważnie z XVIII wieku. (pKościoły)Wokół kościoła rozwinęła się najstarsza część osady, z drewnianymizabudowaniami z XVIII wieku. Bräkne-Hoby to dzisiaj miasteczko słynącez rękodzieła artystycznego. Ludowy styl blekiński jest tu wszechobecny,a kultywowanie tradycji i kultury wspierane jest przez UniwersytetLudowy i szkoły kształcące w zawodach rolniczych. Warto zajrzećdo licznych sklepików oferujących rękodzielnictwo.163
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJ164Duszę Blekinge poznamy bliżej odwiedzając położony w pobliżudrogi E22 Hoby Kulle Gård [2]. Charakterystyczny różowy głównybudynek, ogrody i oranżeria z otwartą w sezonie kawiarnią - to obraznowoczesnego gospodarstwa o tradycyjnych korzeniach, ciekawej historiii ujmującej atmosferze.Nieco na wschód od centrum Bräkne-Hoby, na końcu ulicy Grytvägen,znajdujemy ścieżkę z niebieskimi znacznikami prowadzącą doniezwykłych tworów geologicznych – tzw. marmitów, czyli studnieworsyjnych [3]. Nie są to co prawda formy tak imponujące i licznejak w Tararp (pwycieczka 4 „Harmonia przyrody i ludzkiej bytności”), leczjednakowoż warte zobaczenia i poznania historii geologicznej regionu.(pAtrakcje geologiczne)Jedziemy na północ miasta i wybieramy odchodzącą w lewo drogęna Björkeryd. Po prawej stronie leży dolina rzeki Bräkneån. Podrodze mijamy dwa rezerwaty przyrody. Pierwszy z nich, Lillagärde,obejmuje malowniczy fragment doliny rzecznej z jej bogatą przyro-
ROZDZIAŁ III. PROPOZYCJE WYCIECZEK PO BLEKINGEdą. Drugi rezerwat w dolinie rzeki, Björkeryd, położony nieco na północ,chroni kulturowy krajobraz łąk i pól uprawnych. Dalej skręcamyw boczną drogę biegnącą wzdłuż rzeki (trzymając się jego zachodniegobrzegu) i podążamy nią do miejscowości Örseryd [4]. Tu na rzecezlokalizowane są młyny, młodszy z 1929 roku i ruiny starego z 1850roku. Za Örseryd skręcamy w lewo, a następnie w prawo w kierunkuBökemåla. Tam znów w prawo do Belganet.Kościół w Bräkne-Hoby(fot. Jarosław Czochański)Belganet [5] to miejscowość położona w głębi blekińskich lasów,oferująca znakomite warunki do uprawiania aktywnych form turystyki.Przechodzący tu szlak turystyczny Vildmarksleden można pokonywaćpieszo, rowerem, konno i samochodem. (pSzlaki turystyczne) W samejzaś miejscowości możemy odpocząć na łonie przyrody, pospacerowaćścieżką wzdłuż brzegów rzeki. Trasa jest pełna uroku i ładnychwidoków. Atrakcją są z całą pewnością zachowane z dawnych czasówziemne pułapki na wilki. Po spacerze dobrze jest się przenieść dopołożonej w lesie restauracji Vildmarkscafeet z domowym jedzeniemi pysznymi słodkościami.Z Belganet wracamy do Bökemåla i dojeżdżamy do Halahult [6].W tej miejscowości zaczyna się jedna z piękniejszych dróg krajobrazowychi kulturowych w Blekinge, łącząca miejscowości Halahult i Märserum[7]. Została zbudowana w latach 30. XX wieku i zachowała dodziś swój dawny charakter. Wąska, kręta i niezwykle malownicza, jestuznawana za ilustrację opisu Blekinge, jaki zawarła na kartkach książkio przygodach Nilsa Holgerssona („Cudowna podróż”) jej autorka,Selma Lagerlöf. Blekinge postrzega ona jako schody o trzech stopniach.Na północy, na granicy ze Smålandią, znajduje się kraina lasów,w środku - kraina żyznych rolniczych dolin, a na południu - wybrzeże.Typowe cechy krajobrazu kulturowego to mozaika lasów, pól upraw-165
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJnych, łąk i pastwisk, gospodarstwa położone na wzgórzach, kamienneogrodzenia i mnóstwo pozostałości po pradawnych cmentarzyskach.Wzdłuż drogi znajdziemy wiele niezwykłych atrakcji. W samym Halahultkoniecznie poszukajmy gaju ofiarnego (Offerlunden). Tworzy gopięć dużych, ułożonych w kręgu kamieni, z wyciętymi symbolami i inskrypcjąruniczną. Zaawansowana technika rytów wskazuje na to, iżruny pochodzą z XVII wieku (pKamienie i runy)Nieco dalej na południe położony jest kamień nazywany Tummastenen.Mówi się, że można go poruszyć za pomocą kciuka. Jeśli udanam się ta sztuka, to dobry znak. W dawnych czasach chłopi, którzypędzili krowy na targ do Karlshamn, zatrzymywali się przed kamieniem,by wróżyć sobie co do pomyślności w interesach. Jeśli udało sięzakołysać kamieniem, oznaczało to korzystne transakcje.Rzeka Bräkneånw okolicach Belganet(fot. Jarosław Czochański)166Po prawej stronie drogi mijamy rezerwat przyrody Tattamåla.To doskonały przykład rezerwatu kulturowego, ukazującego pięknokrajobrazu dawnych obszarów rolniczych. Tworzy go mozaika jezior,pastwisk, lasów, pól uprawnych, grodzonych kamiennymi muramioraz układ dawnych dróg. Odnaleźć tu można także ślady dawnychzabudowań, przy polach i pastwiskach wznoszą się kamienne kopcezbudowane z kamieni pochodzących z oczyszczania terenu poduprawę. Można obejrzeć również mielerze służące do wypalania węgladrzewnego.Po prawej stronie drogi na wysokości osady Mossen stoi dąb, zwanySmörjeken. Wewnątrz pnia znajduje się pęknięcie. W wierzeniachludowych drzewo ma magiczną moc leczenia krzywicy u małych dzieci.Dzieci przekładano przez szparę w pniu drzewa. Ten obrzęd miałsymbolizować odrodzenie. A może drzewo potrafi przywracać także
ROZDZIAŁ III. PROPOZYCJE WYCIECZEK PO BLEKINGEmłodość? Trzeba spróbować. Niedaleko rośnie również dąb, będącypomnikiem przyrody. Potężne drzewo ma pień o obwodzie 325 centymetrów.Krajobraz kulturowyw pobliżu Halahult(fot. Wiktor Szydarowski)Rozkoszując się widokami zjeżdżamy do Mörserum i w Åryd docieramydo drogi E22.Wycieczka 7.Sielskie pejzaże TjäröWyprawa po słońce i wodę na jedną z najpiękniejszych wysp Szwecji.Choć liczy sobie ona zaledwie 2,5 km długości i 1 km szerokości,znajdziemy tu wszystko, z czym kojarzy się Szwecja. Drewniane domymalowane na charakterystyczny czerwony kolor, traktor, który zabierzenasze bagaże z przystani, tęsknotę za dawnymi dobrymi czasami,piękne krajobrazy i cudownie sielską atmosferę.Wycieczkę rozpoczynamy w Järnavik. (pAtrakcje geologiczne;pNajpiękniejsze panoramy Blekinge) Dziś to przede wszystkim miejscowośćletniskowa, ale w przeszłości był to znaczący port handlowy, doktórego po smålandzkie drewno zawijały statki z Niemiec i Holandii.O czasach świetności przypomina stary magazyn handlowy, tuż przynabrzeżu, z którego odpływa statek na naszą wyspę.Przybijamy do przystani na Tjärö. Latem na wyspę można równieżdotrzeć promem z Karlshamn, który cumuje po jej zachodniej stronie.167
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJPrzystań na Tjärö(fot. Wiktor Szydarowski)Zabudowania widoczne przed nami to dawne gospodarstwo rolne,w którym obecnie mieści się schronisko młodzieżowe prowadzoneprzez Szwedzkie Towarzystwo Turystyczne (STF).168Dawni mieszkańcy wyspy trudnili się rolnictwem, wypasali tu zwierzęta,uprawiali pólka, łowili ryby. Taka gospodarka, trwająca kilka wiekóważ do lat czterdziestych zeszłego stulecia, ukształtowała charakterystycznykrajobraz wyspy. Także i dziś, choć wyspa nie ma stałychmieszkańców, w sezonie letnim na pastwiskach ujrzeć można krowy,owce i konie.Kulturowe walory tego miejsca sprawiły, że Tjärö w całości objętejest ochroną rezerwatową. Choć od 2008 roku wyspa ma prywatnegowłaściciela, jej piękny krajobraz i romantyczna atmosfera pozostająniezagrożone.Wyspa dzieli się w naturalny sposób na dwie części, połączoneprzewężeniem. Część południowo-wschodnia to przede wszystkimwszechobecne skały, opadające stromymi klifami do morza, rozgrzanesłońcem dąbrowy, małe zatoczki pełne plażowiczów i sporo pięknychwidoków. Dookoła tej części wyspy prowadzi ścieżka spacerowa.Strona północno-zachodnia jest zdecydowanie bardziej nizinna, z pastwiskamii polami uprawnymi, lecz równie malownicza. Również i tuwiedzie szlak spacerowy. (pMiejsca wspinaczkowe)
ROZDZIAŁ III. PROPOZYCJE WYCIECZEK PO BLEKINGEA po spacerze czas na wspaniałe domowe wypieki i filiżankę znakomitejkawy serwowane w kawiarni działającej przy schronisku.Stoły rozstawione w cieniu starych rozłożystych drzew – czyż to niesielanka?Na spacerzew południowejczęści wyspy(fot. Wiktor Szydarowski)Szczegółowe informacje o Tjärö można znaleźć w broszurach miejskiegobiura turystycznego w Karlshamn.Dawnegospodarstwo na Tjärö(fot. Wiktor Szydarowski) 169
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJWycieczka 8.Ku dawnym dziejomDawnarezydencja admirałaChapmana w Skärva(fot. Jarosław Czochański)Wycieczka do najpiękniejszych rezerwatów przyrody. Piękno i bogactwonatury przeplata się z odległą historią osadnictwa na tychziemiach, a liczne pamiątki po pradawnych kulturach budują nastrójtajemniczości i magii.Wycieczkę zaczynamy w rezerwacie przyrody Skärva [1], doktórego skręcamy z drogi E22 między Karlskroną a Nättraby. Skärvato dawna posiadłość admirała Chapmana, architekta i inżyniera, któremustocznia w Karlskronie zawdzięcza wielkie unowocześnienie.Tu znajduje się jego rezydencja otoczona parkiem angielskim. Okolicato typowy rolniczy krajobraz z mozaiką pól uprawnych, łąk i pastwisk,poprzecinanych zagajnikami i mokradłami. Przy zarośniętymbrzegu morza gniazduje ptactwo. Wyśmienite miejsce na spacer lubrodzinny piknik.170Następny przystanek robimy w Nättraby [2]. Tu, na rzeceNättrabyån, można zobaczyć stary kamienny most, który przez wieluuważany jest za wizytówkę miejscowości. To miejsce nostalgicznei piękne, choć położone w bezpośrednim sąsiedztwie drogi szybkiegoruchu. Nieco bliżej centrum miasteczka, nad samą rzeką, znajdziemyśredniowieczny kościół, którego początki sięgają XII wieku. To najstarszaistniejąca świątynia w Blekinge. Na przyległym cmentarzu zwracauwagę olbrzymi kamień poświęcony Vittusowi Anderssonowi, ostatniemugospodarzowi z Trossö – wyspy, na której zbudowano Karlskronę,miasto i siedzibę szwedzkiej floty wojennej. (pKościoły)
ROZDZIAŁ III. PROPOZYCJE WYCIECZEK PO BLEKINGEZ Nättraby wyjeżdżamy z powrotem na drogę E22 i z niej skręcamyw lewo w stronę wysp Almö i Hasslö. Pierwszy przystanek torezerwat Vambåsa [3]. Jest to obszar porośnięty stuletnimi dębami,chroniący naturalne pastwiska z ich bogactwem flory i fauny.Na granicy rezerwatu, w pobliżu podmokłych łąk, zlokalizowanajest wieża do obserwacji licznie gniazdujących tu ptaków. Rezerwatdobrze jest objechać na rowerze. Jeśli zaś nie mamy czasu lubochoty na rowerową przejażdżkę, warto dotrzeć samochodem napołudniowy kraniec rezerwatu, gdzie leży Hjortahammar [4], słynącez około 120 miejsc pochówkowych z epoki żelaza. W czasachWikingów Hjortahammar było ważną osadą kupiecką. Dziś na malowniczymozie, z dwóch stron otoczonym wodą, pasą się owce.(pKamienie i runy)W odległości około 1 kilometra na południe od Hjortahammar znajdujesię rezerwat Almö [5]. Rezerwat jest typowym przykładem krajobrazublekińskiego wybrzeża. Kulturowy wypas bydła na tym tereniesprawił, że cały obszar porośnięty jest prześwietloną słońcem dąbrową.Prócz starych, majestatycznych dębów równie charakterystyczne171
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJsą pojedyncze krzaki jałowca. Jest to bardzo popularne miejsce spaceroweo wyjątkowym krajobrazie, z mnóstwem wytyczonych ścieżeki szlaków. W południowej części rezerwatu, w płytkich, kamienistychzatoczkach, można obserwować wiele gatunków ptaków, m.in. gęsigęgawy, kaczki, słonki czy czajki.Stary kamiennymost w Nättraby(fot. Jarosław Czochański)Z rezerwatów wracamy z powrotem do drogi E22 i docieramy doFörkärla [6]. Tu, zaraz przy szosie, ujrzymy kościół. W Szwecji istniejesieć kościołów przydrożnych (vägkyrkor), które w sezonie letnim są otwarteod rana do późnego wieczora. Kościół w Förkärla to jedna z licznychw Blekinge średniowiecznych budowli sakralnych. (pKościoły)W rezerwacie Almö(fot. Jarosław Czochański)172Po krótkim odpoczynku udajemy się dalej na zachód w stronęListerby i tam skręcamy w prawo docierając do Johannishus. (pAtrakcjegeologiczne) W okolicy tej miejscowości znajduje się wiele
ROZDZIAŁ III. PROPOZYCJE WYCIECZEK PO BLEKINGEatrakcji - cmentarzysko Hjortsberga (Hjortsberga gravfält) [7] z epokiżelaza (pKamienie i runy), XIII-wieczny romański kościółek z drewnianądzwonnicą (pKościoły) oraz rezerwat przyrody Grindstugan [8],gdzie wzdłuż uroczej alei rosną majestatyczne, stare dęby i dzikie jabłonie.Warto również przyjrzeć się miejscowym ozom - pagórkowatymwałom, które uformowały się w czasie ostatniego zlodowacenia.Ciągną się one wzdłuż drogi na odcinku ponad 6 kilometrów. Z grzbieturozpościera się piękny widok na zbudowany w renesansowym stylupałac w Johannishus (Johannishus slott), będący siedzibą zasłużonegodla Blekinge rodu Wachtmeisterów.Dęby w Grindstugan(fot. DominikaSzydarowska)Z Johannishus udajemy się na zachód. Edestad [9], ze starymśredniowiecznym kościołem, to ostatni punkt wycieczki. W tej małejosadzie w budynku dawnej szkoły ma swoje atelje znana blekińskaartystka Susanne Demåne. Jej prace to przede wszystkim kolorowe,baśniowe rzeźby księżniczek. Więcej inspiracji na stronie internetowejwww.demone.seZ Edestad wracamy do drogi E22.Wycieczka 9.W krainie świerkaPodróż na północ regionu to jak wyprawa do innego kraju. I niechodzi tu o wielkie odległości, bo w Blekinge wszędzie jest blisko, leczo zupełnie odmienny krajobraz. Wkraczamy do krainy świerka. Rozległe,płaskie obszary porośnięte borem iglastym bardziej przypominająSmålandię, a wąskie, kręte drogi poprowadzą nas w dzikie i malowniczeostępy.173
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJ174Wycieczkę zaczynamy w Karlskronie, skąd kierujemy się w stronęRödeby drogą nr 28. Za Rödeby skręcamy na drogę nr 122 i dojeżdżamydo miejscowości Fridlevstad [1]. Tu zwiedzamy romański kościółz XIII wieku. Tuż koło absydy znajduje się menhir, ustawiony pionowonagrobny głaz, pamiętający pierwsze lata istnienia kościoła. Obokznajduje się drewniana dzwonnica z 1770 roku. Dobrze zachowanesą również zabudowania plebanii; najstarsze, drewniane budynki pochodząz XVII wieku. (pKościoły) Możemy również zwiedzić muzeumregionalne, które mieści się nieopodal kościoła.W lasach w pobliżu miejscowości Perstorp być może uda namsię odnaleźć tajemnicze, kamienne labirynty (trojeborgar). (pKamieniei runy) Są to koła z koncentrycznie ułożonych na ziemi kamieni. Ichprzeznaczenie nie jest do końca znane. Przypuszczalnie musiały to byćmiejsca magiczne. Być może były one przeznaczone do obłaskawianiasił przyrody bądź też starano się w nich zamknąć złe skrzaty i trolle, bynie mogły wyjść i przeszkadzać ludziom. Labirynty tego typu są bardzopopularne w Skandynawii. Budowano je od XIII wieku, ale szczególnieich nasilenie datuje się na XVI i XVII wiek.
ROZDZIAŁ III. PROPOZYCJE WYCIECZEK PO BLEKINGEKościół i menhirwe Fridlevstad(fot. DominikaSzydarowska)Udajemy się do Tving. Tu najodważniejsi mogą się rozpytać o dom,w którym straszy. Czyżby duchy z Hjortsbergi, skąd przeniesiono domdo Tving, były zaniepokojone?W Tving skręcamy w prawo w stronę Nävragöl, gdzie z powrotemwjeżdżamy na drogę nr 28. Kierujemy się do Sillhövda. W tej miejscowościoglądamy kościół wybudowany, co prawda, współczesnie, aleza to z pięknym średniowiecznym ołtarzem. (pKościoły)Dojeżdżamy do Holmsjö. Warto się tu chwilę zatrzymać nad jezioremSillhövden, które latem pokryte jest kolorowym kobiercem nenufarów.Za Holmsjö odbijamy w lewo, w kierunku Eringsboda. Przejeżdżamyprzez tę miejscowść. Tu nasza trasa biegnie szlakiem emigrantów(Utvandrarnasväg). To kulturowy szlak turystyczny upamiętniający czasywielkiej emigracji do Ameryki. Tędy podążali chłopi ze Smålandiiku Karlshamn, skąd odpływały statki na Nowy Kontynent. (pSzlaki wędrówkowe)Zatrzymujemy się, w rezerwacie przyrody Göljahult [2], któregogłówną atrakcją są świerki wężowe. Drzewa te, choć są odmianązwykłego świerka pospolitego (Picea abies), w niczym go nie przypominają.Długie, wijące się i poplątane gałęzie sprawiają niesamowitewrażenie, jakby wokół pnia wiły się węże. Taki wygląd świerk zawdzięczamutacji genetycznej, która nie pozwala gałęziom tworzyć prawidłowychodrostów. W rezerwacie znajdziemy wiele egzemplarzy tychdrzew w różnym wieku.Tuż za rezerwatem skręcamy w prawo, w bitą drogę, która prowadzinas do Räntemåla Gård [3], gospodarstwa słynącego z łosi. Todoskonała okazja, by przyjrzeć się z bliska tym pięknym zwierzętom,które uważa się za charakterystyczny element szwedzkiego krajobrazu175
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJleśnego. Łosie na farmie są bardzo przyjazne, a o godzinie 16.00 odbywasię ich karmienie. Oprócz łosi na farmie żyją także sarny, jeleniei daniele. Każdy, kto przyjedzie do Räntemåla Gård, będzie z pewnościąusatysfakcjonowany. (pDzieci w Blekinge)Świerk wężowyw rezerwacie Göljahult(fot. Jarosław Czochański)176Z Räntemåla wracamy do drogi i kierujemy się nią na południowyzachód, ku miejscowości Backaryd.Blomstergården - baśniowy ogród, pełen zamków, księżniczek,krasnoludków, zwierząt i tysięcy kwiatów, wymieniany przez wszystkieprzewodniki turystyczne - powinien być kolejnym przystankiem
ROZDZIAŁ III. PROPOZYCJE WYCIECZEK PO BLEKINGEna naszej trasie. Niestety, przez dwa ostatnie sezony ogród był nieczynny.W roku 2009 podjęto prace nad przywróceniem go do życia.Miejmy nadzieję, że wkrótce zostanie otwarty ponownie, ku radościdzieci i dorosłych.W Hjorthålan przejeżdżamy mostem nad rzeką Ronnebyån. Tamiejscowość to ważny punkt turystyczny, proponujący wiele różnorodnychform turystyki kwalifikowanej. To również dobry punkt naodpoczynek w cichej i spokojnej okolicy. A my trzymamy się głównejdrogi, przejeżdżamy przez osadę Stockholm, zastanawiając się z przymrużeniemoka, czy czasem przez przypadek nie trafiliśmy do stolicySzwecji.Następnie zjeżdżamy do Backaryd. W tej miejscowości znajdujemyskręt na drogę w kierunku Möljeryd. Droga prowadzi nad jezioramiStora Angsjön, Norsjön i Lilla Angsjön. Za trzecim jeziorem w prawoodchodzi boczna droga na Skärvgöl, by dalej wić się malowniczobrzegiem szeroko rozlewającej się w tym miejscu rzeki Ronnebyån.Warto się zatrzymać nad brzegiem rzeki, bo krajobraz jest naprawdębardzo malowniczy. Droga prowadzi nas do Karlsnäsgården [4], kolejnegocentrum sportu i rekreacji. Dobrze zorganizowany ośrodekproponuje różnorodne formy aktywnego spędzania wolnego czasu.Rzeka Ronnebyånw okolicy Skärvgöl(fot. Jarosław Czochański)Z Karlsnäsgården dojeżdżamy przez Kallinge do Ronneby. Po drodzemijamy teren lotniska.Jeśli wystarczy nam czasu, warto między Kallinge a Ronneby zjechaćw prawo do Djupadal i obejrzeć szczelinę skalną, w którą wlewasię woda rzeki Ronnebyån. Szczelina ta ma 1,5 metra szerokości, około25 metrów długości i aż 18 metrów głębokości. Ale nie sprawdzajmy.Prąd rzeki jest w tym miejscu bardzo silny, energię wody wykorzystująpobliskie zakłady papiernicze. (pAtrakcje geologiczne)177
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJWycieczka 10.Szlak kamiennyMotywem przewodnim tej wycieczki jest granit – jego piękno,czasem zaskakująca natura oraz gospodarcze wykorzystanie. Granit -skała magmowa, głębinowa, krystaliczna, złożona ze skaleni, kwarcui miki – cóż może być w tej pospolitości wspaniałego? Jeśli dodamypiękne krajobrazy, wspaniałą przyrodę, ciszę i spokój – wszystko! Dobramapa topograficzna to konieczność na tej wycieczce.Z Karlskrony dojeżdżamy do centrum Rödeby drogą nr 28. Po prawejstronie mijamy neoklasycystyczny kościół z 1877 roku, który stoina miejscu wcześniejszej średniowiecznej budowli.178Jadąc cały czas prosto (kierunek na Flyeryd) po około 18 kilometrachdojeżdżamy do miejscowości Gåsamåla. Skręcamy w prawodo południowej części wsi (Södra Gåsamåla). Po przejechaniu bitą
ROZDZIAŁ III. PROPOZYCJE WYCIECZEK PO BLEKINGEdrogą około 800 metrów zostawiamy samochód przy drogowskaziez napisem Ruckasten. Trzymamy się ścieżki w lesie i dochodzimy doRuckasten [1], kamienia, który nawet dziecko może rozkołysać siłąwłasnych ramion. Trzeba tylko znaleźć odpowiedni sposób. Sporow tym uciechy. (pAtrakcje geologiczne)Z Gåsamåla cofamy się z powrotem do skrzyżowania z drogą prowadzącądo Flymen. Po lewej stronie mijamy zjazd do jeziora Allsjönz kąpieliskiem. Jeśli dzień jest upalny, możemy się tu na chwilę zatrzymać.We Flymen oglądamy kościół o surowej architekturze, zbudowanyz polnych kamieni [2]. (pKościoły) We wsi zobaczyć można równieżpiece do wypalania węgla drzewnego.Dalej bocznymi drogami przez wsie Granemåla i Långemåla kierujemysię w stronę miejscowości Ledja. Wieś jest położona w rozległymobniżeniu terenu, którym płynie rzeka Lyckebyån. Malowniczełąki, porośnięte z rzadka brzozami, zapraszają do spacerów. Możnaudać się wzdłuż brzegu rzeki, wytyczonym szlakiem Nilsa Dacke.Na tym terenie wciąż żywa jest pamięć o szwedzko-duńskichczasach i o bohaterze największej prywatnej wojny, która niemal niepozbawiła korony szwedzkiego króla, Gustawa Wazę. Śmiało możnapowiedzieć, że osoba Nilsa Dacke, bo o nim mowa, podobna jest dopostaci Robin Hooda czy Janosika. Nils Dacke był smålandzkim chłopem,mieszkającym na szwedzko-duńskim pograniczu. Po tym, jakGustaw Waza zakazał handlu z Danią, nałożył wysokie podatki i ogłosiłprotestantyzm religią obowiązującą wprowadzając surowe regułykościelne, zorganizował on powstanie przeciwko królowi. Rozpoczęłysię ataki na szeryfów i poborców podatkowych, a rebelia szybkoobjęła wszystkie południowe prowincje. Armia wysłana przez królaw celu stłumienia powstania, złożona głównie z najemników, poniosładotkliwe straty w toczących się w lasach walkach. Początkowe sukcesyNilsa Dacke stały się jednak przyczyną jego klęski. Okrzyknięty władcąpołudniowej Szwecji poczuł się na tyle silny, że nie docenił potęgi i siłykorony. W 1543 roku został ranny w bitwie i musiał się ukrywać. Zostałjednak złapany i stracony, a jego ciało wystawiono na widok publicznyw Kalmarze. W miejscowości Flaken [3] (na północny wschód odLedja) znajduje się gospodarstwo, gdzie obejrzeć można ruiny dawnegodomu Nilsa Dacke i pamiątkowy kamień ku jego czci, a gospodarzchętnie udzieli informacji. To również miłe i dobrze przygotowanemiejsce na piknik. Latem odbywają się tu występy teatru amatorskiego,przedstawiające legendę Nilsa Dacke.Z Flaken zawracamy do Ledja i podążamy dalej przez Holmsjö domiejscowości Fur [4], położonej na granicy regionu. Tu znajduje sięwarty obejrzenia stary, kamienny most na rzece Lyckebyån. W Fur179
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJmożna również rozkoszować się spacerami po biegnących w sąsiedztwieparkingu (przy moście) wytyczonych ścieżkach spacerowych.Tablice informacyjne znajdują się przy parkingu.Kamień upamiętniającyNilsa Dacke(fot. Jarosław Czochański)Stary most na rzeceLyckebyån w Fur(fot. Jarosław Czochański)Asfaltową drogą przez Saleboda i dalej leśnymi duktami udajemysię w okolice Älmtamåla, gdzie na polach i łąkach rozsianych jest tysiącegłazów i kamieni. Stamtąd skręcamy na północ, by dokładnie nagranicy regionów Blekinge i Kronoberg trafić na Antamåla rör [5],zwałowisko ogromnych polodowcowych głazów narzutowych. Jestto miejsce imponujące i każdy kto je zobaczy z pewnością zada sobiepytanie, jak możliwe było jego powstanie.180
ROZDZIAŁ III. PROPOZYCJE WYCIECZEK PO BLEKINGENatura jest nieprzewidywalna, a naukowcy do dziś nie są pewni,jakie procesy uformowały Antamåla rör. (pAtrakcje geologiczne)Na szczycieAntamåla rör(fot. Jarosław Czochański)Do Fur powracamy tą samą drogą bądź zataczamy pętlę przezEremitemåla i Vissefjärda, miejscowości znajdujące się już w regionieKrononerg. Z Holmsjö odbijamy na prawo w stronę Eringsboda,a następnie w lewo na Alnaryd. W pobliżu miejscowości Guttamålai Gnetteryd [6] znajdują się trzy największe w Blekinge głazy narzutowe,chronione jako pomniki przyrody i pamiątki po ostatnim zlodowaceniu.Dwa z nich noszą nazwę Byczki (Gnetteryds Stutar) i sątak ogromne, że górują nad sąsiadującymi zabudowaniami. Trzeci,położony koło małego jeziora Stensjön niedaleko Guttamåla, to równieżmonumentalny olbrzym. Nad jeziorem jest urządzone kąpielisko.(pAtrakcje geologiczne)181
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJNastępny punkt wycieczki to ozy koło miejscowości Johannishus.W Alnaryd wjeżdżamy na drogę 122, mijamy Tving i skręcamy w stronęJohannishus. (pAtrakcje geologiczne) Jedziemy drogą wzdłuż ozu ażdo parkingu w południowej części rezerwatu przyrody na wysokościmiejscowości Hjortsberga. Johannishusåsar [7] to jednocześnie największenagromadzenie grobów z epoki żelaza (Hjortsberga gravfält).(pKamienie i runy)Pamiątkowy kamieńprzy kościele w Nättraby(fot. Wiktor Szydarowski)182Kamienne miasto pełne jest nieczytelnych już dla nas symboli, alespacer wśród głazów porusza wyobraźnię i uświadamia, jak odległesą czasy, w których ludzie upodobali sobie to miejsce i chętnie się tuosiedlali. Można zajrzeć również do XIII-wiecznego romańskiego kościołaz drewnianą dzwonnicą (Hjortsberga kyrka). (pKościoły)Jedziemy dalej w stronę Listerby. Przy miejscowości Björketorp polewej stronie drogi znajduje się parking i ścieżka wiodąca do kamieniarunicznego Björketorpsstenen [8]. To 4-metrowej wysokości menhirz runiczną inskrypcją, najwyższy w Blekinge, drugi co do wielkościw Szwecji. (pKamienie i runy)
ROZDZIAŁ III. PROPOZYCJE WYCIECZEK PO BLEKINGEWycieczkę kończymy w Nättraby [9] zwiedzaniem najstarszegozachowanego po dziś dzień kościoła w Blekinge. Romańską bryłęwzniesiono w XII wieku. Na przyległym do kościoła cmentarzu ustawionopamiątkowy kamień ku czci Vittusa Anderssona, ostatniegogospodarza na wyspie Trossö, którego siłą wysiedlono, by wybudowaćKarlskronę. To ostatni, choć zapewne nie jedyny kamienny akcentw krajobrazie regionu. Kamienie potrafią inspirować.Wycieczka 11.Dębowe królestwoCzęsto, gdy do Blekinge przyjeżdżamy na krótko, w naszych turystycznychplanach figuruje jedynie Karlskrona. Nie zdajemy sobie zazwyczajsprawy, że również w najbliższym otoczeniu miasta znajdziemywiele inspirujących i łatwo dostępnych miejsc, które pozwolą nambardziej poznać naturę i bogatą historię regionu.183
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJRzeka Lyckebyånw Lyckeby(fot. Wiktor Szydarowski)W poszukiwaniu historii możemy wybrać się do Lyckeby. Jeżeli nieskuszą nas zakupy w centrach handlowych, które rozlokowały się przywjeździe do centrum miasteczka, udajemy się do ruin zamku Lyckå[1]. Prowadzi do nich droga biegnąca na tyłach centrum handlowego.Położony blisko brzegu zatoki i ujścia rzeki Lyckebyån zamek broniłmiasta, które w średniowieczu było ważnym punktem na handlowejmapie wybrzeża. (pFortyfikacje) Ruiny zamku są dobrze widocznez drogi prowadzącej na wyspę Verkö. To ładne miejsce na odpoczyneklub piknik.Uroku dodają z całą pewnością stare, ogromne dęby - jeden z najbardziejcharakterystycznych i zaskakujących elementów krajobrazuwybrzeża południowej Szwecji. Jeśli jednak zależy nam na spacerzewśród wiekowych, olbrzymich dębów, powinniśmy udać się do rezerwatuLyckeby Ekebacke [2], położonego w samym centrummiasteczka.To mały fragment dąbrowy, niezwykle malowniczy i chętnie odwiedzanyprzez mieszkańców. To również ostoja wielu gatunkówroślin i zwierząt, które w mieście nie miałyby szansy przetrwania.Warto poszukać żyjącego na dębach jelonka rogacza. Ten największyeuropejski gatunek chrząszcza w innych krajach został niemaldoszczętnie wytępiony. W dębowych lasach Blekinge mamy bardzodużą szansę zobaczyć go w naturze, nie na darmo bowiem jest onsymbolem regionu.184
ROZDZIAŁ III. PROPOZYCJE WYCIECZEK PO BLEKINGEW Lyckeby znajduje się również młyn królewski (Kronokvarnen)[3], który powiązany był ściśle z rozwijającą się w Karlskronie siedzibąfloty wojennej. Młyn produkował mąkę na potrzeby armii. Budynekpochodzi z lat 1710 – 1721, a zbudowano go na rzece Lyckebyån,w pobliżu naturalnego wodospadu, który umożliwił pozyskanie energiido produkcji. Autorem projektu tamy wodnej na rzece i mechanizmówmłyna jest słynny konstruktor i wynalazca, Christopher Polhem.Mimo licznych modernizacji młyn zachował bardzo dużo cech pierwotnegoobiektu. Przy młynie znajduje się także stary kamienny mostna rzece. To przykład niezwykłego kunsztu i zaawansowanej technikibudowlanej. Z mostu roztacza się piękny widok na pobliskie dzielnicemieszkaniowe, a w marynistyczny nastrój wprowadzają kołyszące sięna rzece żaglówki.Z Lyckeby mamy niedaleko do rezerwatu Knösö [4]. Droga z centrumLyckeby jest dobrze oznakowana i prowadzi przez dawne obszaryrolnicze, które dziś zamieniły się w cichą, spokojną i drogą dzielnicęmieszkaniową. Droga prowadzi na południowy kraniec półwyspu,objęty ochroną. Przez wiekową dąbrowę wiedzie ścieżka spacerowa.Z wyżej położonej części trasy odsłania się widok w stronę Verkö. Napotkamytu różne typy wybrzeża. Początkowo trawiasto-piaszczystybrzeg przechodzi w skały i kamienie omywane przez morze. W leciezatoczki zaludniają się plażowiczami; po sezonie spotkamy nielicznychspacerowiczów i pasące się owce. Idąc ścieżką warto zwrócićuwagę na charakterystycznie ułożone kamienie, będące zagadkowąpamiątką z przeszłości. Duży kamień położony na trzech mniejszychkamieniach, jak na nogach, to ślad po pradawnych kulturach. Wartoudać się także do północno-wschodniej części rezerwatu. Tutaj ścieżkaprowadzi przez imponujące 20-metrowe granitowe klify, stromoopadające do wąskiej cieśniny. Przed nami widać wyspę Säljö, słynącąz letnich obozów dla dzieci i młodzieży, na którą dostać można sięjedynie łodzią.Verkö kojarzy się przede wszystkim z dzielnicą przemysłową i terminalempromowym, co z reguły zniechęca do odkrywania walorówwyspy. Ale na Verkö nie brakuje pięknych terenów spacerowych. Małoodkryty przez turystów jest wschodni brzeg wyspy, którym wiedzieścieżka spacerowa (za osiedlem mieszkaniowym). Do szczególnychatrakcji Verkö należy znajdujące się w jej południowo-wschodniejczęści, na cyplu Torpet, głazowisko Grims Kula [5]. (pAtrakcje geologiczne)Ogromne głazy tworzą labirynt przejść i grot. To niezwykłemiejsce, owiane sagą o wikińskim władcy mórz, zwanym Grim, któryna skałach wyspy zbudował swoją warownię. Miał on przepięknejurody córkę o imieniu Tora, ktorą porwał oczarowany nią wojownik,185
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJWidok z rezerwatuKnösö na sąsiednąwyspę Säljö(fot. Jarosław Czochański)Vidar. Grim rzucił się jej na pomoc i między dwoma Wikingami rozgorzałakrwawa walka, w której obaj znaleźli śmierć, spadając z wysokiegoklifu. Opowieść tę rozsławił Pehr Sparre, zwany szwedzkimWalterem Scottem, w swojej XIX-wiecznej powieści „Tora albo sagao Grimsholm” (Thora eller Grimsholms saga).Panorama szkierówz wyspy Verkö(fot. Wiktor Szydarowski)186
ROZDZIAŁ III. PROPOZYCJE WYCIECZEK PO BLEKINGEWycieczka 12.W gościnie na karlskrońskich wyspachWycieczki na wyspy archipelagu to turystyczny obowiązek każdego,kto zawita na południe Szwecji. (pAtrakcje geologiczne) Wielewysp połączonych jest mostami i dzięki temu łatwo dostać się nanie od strony lądu. Prawdziwą jednak atrakcję stanowią wyprawyna wyspy, na które musimy dopłynąć statkiem żeglugi przybrzeżnej.W sezonie letnim statek kilka razy dziennie okrąża wyspy, a dobrzezaplanowana wycieczka pozwoli nam choć na chwilę zamienić sięw wyspiarzy.Wycieczka na Hasslö, Leszczynową WyspęAby dostać się na wyspę Hasslö, musimy przejechać przez długipółwysep Almö i most przez cieśninę. Nazwa wyspy pochodzi odszwedzkiego określenia krzaka leszczyny. Hasslö to najbardziej nasłonecznionawyspa archipelagu, często nazywana Małymi Hawajami.Najlepszym sposobem na spędzenie czasu jest zatem poleniuchowaniena jednej z piaszczystych plaż w południowej części wyspy,charakteryzujących się rozległymi płyciznami przy brzegu. Jeśli zaśchcemy poznać charakter wyspy, koniecznie musimy pokręcić się powąskich drogach okolonych bujnymi żywopłotami i kamiennymi murkami,przyjrzeć się malowanym z fantazją obrazkom na skrzynkachpocztowych, podpatrzeć dyskretnie życie mieszkańców, a wówczasszwedzkie lato objawi nam wiele swoich uroków. Czas wakacyjny płynieleniwie wśród drobnych przyjemności.Port rybacki Garpen nawyspie Hasslö(fot. Wiktor Szydarowski)187
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJWarto odwiedzić porty rybackie Hallarna na północnym zachodziewyspy i Garpen na południowym wschodzie. W przeszłości miałyone ogromne znaczenie dla gospodarki wyspy, której podstawą odwieków było właśnie rybołówstwo. Garpen jest do dzisiaj ważnympunktem odbioru ryb. Bardzo charakterystyczne i urzekające są ustawionewzdłuż brzegu morza małe rybackie domki. Wyspa szczyci sięrównież faktem, że urodził się tu Fabian Månsson, polityk partii socjaldemokratycznej,dziennikarz i pisarz, żyjący w latach 1872–1938. Jegopomnik i małe muzeum znajdują się we wschodniej części wyspy.Most nad cieśninąMöcklösund międzyMöcklö a Senoren(fot. Wiktor Szydarowski)Wycieczka na Senoren, Sturkö i TjurköTrzy duże wyspy połączone mostami to temat całodniowej wycieczkisamochodowej lub rowerowej. Alternatywą może być podróżstatkiem Wittus, który kilka razy dziennie odpływa z nabrzeża przyFisktorget w Karlskronie i zawija do większości portów na wyspachcałego archipelagu.Pierwsza z wysp, Senoren, to urodzajna, żyzna kraina o zdecydowanierolniczym charakterze. Wjeżdżamy na nią przez efektowny wysokimost, oddany do użytku w 1998 roku, pod którym mogą przepływaćjachty o 18-metrowych masztach. Zaraz za mostem po prawej stronieznajduje się punkt informacji turystycznej (Brofästet), z kawiarnią,bufetem, w którym można posmakować lokanych dań oraz sklepikamiz rękodziełem artystycznym i produktami rolnymi, pochodzącymiz wyspy. W sezonie letnim najbardziej popularne są truskawki i młodeziemniaki. Na Senoren wciąż żywa jest pamięć wydarzeń z 1981roku, kiedy to na mieliźnie w pobliskiej cieśninie Gåsafjärden osiadłaradziecka łódź podwodna U 137. Wywołało to skandal dyplomatycznyw całej Europie.188
ROZDZIAŁ III. PROPOZYCJE WYCIECZEK PO BLEKINGEMiędzy Senoren a Sturkö wjeżdżamy na wysepkę Västra Skällö. Tużza mostem po lewej stronie natrafiamy na parking przy rezerwacieprzyrody Västra Skällön. Warto się tu zatrzymać i przyjrzeć z bliskawybrzeżu, które w tym miejscu jest bardzo malownicze. Rezerwatpołożony jest po obu stronach drogi i obejmuje łąki i pastwiska poprzetykanegranitowymi skałami, schodzącymi aż do morza. Rosną tupojedyncze drzewa, często powykręcane od wiatru, jałowiec i gęstezarośla złożone z krzewów głogu, tarniny i dzikiej róży. Teren jest ogrodzonyi często pasą się tu stada owiec lub krów. We wschodniej częścirezerwatu, tuż nad wodą, odnaleźć można kamień runiczny przeniesionyz wyspy Sturkö. (pKamienie i runy) Na terenie rezerwatu, zwłaszczaw jego wschodniej części, istnieje możliwość kąpieli.Sturkö to największa wyspa archipelagu. Mieszka tu na stałe 1200osób, a historia osadnictwa sięga czasów Wikingów. Kilka wsi na wyspiezachowało swój dawny, malowniczy charakter osad rybackich.Kierujemy się na południe wyspy w stronę Uttorp i rezerwatu przyrodyo tej samej nazwie. Oglądamy położony przy drodze kościół wybudowanyw 1878 roku. Jak wiele budowli z tego okresu reprezentujeon styl klasycystyczny. Prosta, strzelista forma, białe ściany nie wyróżniająkościoła w jakiś szczególny sposób, ale ciekawa jest jego historia.189
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJRezerwat przyrodyUttorp na wyspie Sturkö(fot. Jarosław Czochański)Na wyspie kościół istniał już w średniowieczu; był wówczas poświęconyśw. Gertrudzie, patronce podróżnych, rybaków i marynarzy. Starykościół podzielił los wielu innych kościelnych budowli romańskich,budynek rozebrano i na jego miejsce zbudowano nowy. We wnętrzachwspółczesnego kościoła zachował się stary ołtarz i malowidłoołtarzowe z XV wieku.190300 metrów przed kościołem znajduje się drogowskaz w stronęrezerwatu. W krajobrazie dominują tu otwarte przestrzenie nadmorskichwrzosowisk. To jeden z bardziej malowniczych krajobrazów wybrzeżaw całym regionie. Rozciąga się tu piękny widok w stronę morza,a przy dobrej pogodzie widać nawet latarnię morską na Utklippan,najbardziej na południe wysuniętej wyspie archipelagu. Zatokę Stensvikokalają ładne plaże, na których można skorzystać z kąpieli.Wracamy w stronę kościoła i udajemy się na północne wybrzeżewyspy. Z porośniętych jałowcem i wrzosem brzegów mamy widokprzez Östra Fjärden w stronę Karlskrony. W Kullen napotykamy najbardziejznaną budowlę na wyspie - stary wiatrak, w którym obecnieznajduje się kawiarnia.Na Sturkö możemy również odwiedzić fortyfikacje z początkuXX wieku. (pFortyfikacje)Tjurkö to najbardziej jałowa z dużych wysp archipelagu, porośniętarozległymi wrzosowiskami. Rozwinął się tu bardzo intensywnieprzemysł kamieniarski. Już w XVIII wieku powstały pierwsze kamieniołomywydobywające granit i gnejs dla rozbudowującej się szybkoKarlskrony. (pAtrakcje geologiczne)
ROZDZIAŁ III. PROPOZYCJE WYCIECZEK PO BLEKINGELata świetności kamieniarstwa przypadają na drugą połowę XIXwieku, kiedy to istniało olbrzymie zapotrzebowanie na kamień do budowydróg. Na wyspie przebywało wówczas wielu robotników z Niemieci Włoch, sprowadzonych by unowocześnić produkcję i wdrożyćnowe metody pozyskiwania kamienia. Pozostała po nich pamięćw postaci obcobrzmiących nazwisk.Tjurkö(fot. Jarosław Czochański)Praca w kamieniołomach była bardzo ciężka i być może dlatego doniej często zatrudniano więźniów.W czasie I wojny światowej zaczęła maleć produkcja, by zupełniezaniknąć po II wojnie światowej. Dziś na wyspie pozostało jedynie kilkabudynków, które przypominają, że to właśnie wokół kamieniarstwapowstawały na Tjurkö osiedla. Przez kamieniołomy wiedzie ścieżkakulturowa. Stała wystawa poświęcona kamieniarstwu w Blekinge znajdujesię w muzeum regionalnym w Karlskronie. (pMuzea)Podobnie jak na sąsiedniej wyspie, również i na Tjurkö warto odwiedzićfortyfikacje z początku XX wieku. (pFortyfikacje)Wycieczka na AspöWycieczka na Aspö to podróż do krainy, która ma dwa oblicza. Pięknai sielankowa wyspa jest jednocześnie najbardziej ufortyfikowanąwyspą archipelagu, o zdecydowanie tajemniczej, militarnej przeszłości.Na Aspö możemy dostać się (nieodpłatnie) promem samochodowymAspö II, odpływającym z nabrzeża przy Trossö.Wyspa doskonale nadaje się na przejażdżkę rowerem, a miłośnicy militariówznajdą tu prawdziwy raj. (pFortyfikacje) Jednocześnie to także191
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJmiłe letnisko (na stałe mieszka tu 530 osób, ale w sezonie letnim liczbaludności na wyspie wzrasta do ponad 2000), pełne pięknych miejsc, wąskich,krętych, starych dróg okolonych kamiennymi murkami.Impresje z Aspö(fot. Wiktor Szydarowski)Wnętrze wyspy porośnięte jest lasem sosnowym. Na południe odRyd przeważają lasy liściaste, na samym zaś wybrzeżu spotkać zaśmożna karłowate dęby, powyginane fantazyjnie przez wiatry.Aspö z całą pewnością jest niezwykłe. Szczególne zaufanie, jakimobdarzą nas mieszkańcy, sprawi, że za miejscowe warzywa zapłacimyzostawiając należność w metalowej puszce.Przydrożnysklepik na Aspö(fot. Wiktor Szydarowski)192
ROZDZIAŁ III. PROPOZYCJE WYCIECZEK PO BLEKINGEWycieczka zaczyna się na przystani promowej. Jadąc z przystaninajpierw mijamy kąpielisko, potem port rybacki, by zatrzymaćsię przy cmentarzu Kronokyrkogården, który początkowo służył zamiejsce pochówkowe żołnierzy stacjonujących w warowni Drottningskäri forcie Kungsholm. Potem grzebano tu także ofiary epidemiicholery i dżumy, które nawiedziły Karlskronę w 1853 i 1857 roku.W pobliżu znajduje się też stanowisko baterii nadbrzeżnej Jutuddenz czasów II wojny światowej. Kilkaset metrów dalej leży twierdzaDrottningskär, która wraz z położonym po drugiej stronie cieśninyAspösund fortem Kungsholm broniła toru wodnego do bazy marynarkiwojennej w Karlskronie. Potężne mury z szarego kamienia,choć nigdy nie odegrały znaczącej roli obronnej, wzbudzają respekt.Na terenie twierdzy czynna jest restauracja. (pFortyfikacje)Podążając na południe wzdłuż wybrzeża mijamy oryginalny hotelusytuowany w dawnej wieży pilotów morskich (Lotstornet). Dalej,w poszukiwaniu militarnych umocnień z początku XX wieku, docieramydo Fortu Ellenabben. Znajduje się on przy bitej drodze prowadzącejz miejscowości o tej samej nazwie w stronę morza. Fort miałduże znaczenie w czasie zimnej wojny, wspierała go bateria Ellenabben- stanowiska artylerii strzegące wybrzeża, które były użytkowaneaż do 2000 roku.Kontynuując wycieczkę dojeżdżamy do wioski Ryd, gdziesielskiego klimatu dopełniają baraszkujące na pastwiskach kuceislandzkie. We wsi znajduje się również bardzo charakterystycznydla wyspy neogotycki kościół z czerwonej cegły, zbudowanyw roku 1891. Położony w pobliżu brzegu morza, na trawiastej równinie,robi naprawdę niesamowite wrażenie. W pobliżu kościołanad zatoką Gåraviken mamy do dyspozycji kąpielisko. Północnaczęść wyspy to sztucznie utworzona równina, na której zbudowanostanowisko torped, min i granatów. Z Ryd możemy udać sięrównież do muzeum artylerii nadbrzeżnej KA2. Położone w lesiena terenie dawnej jednostki wojskowej, posiada sporą kolekcjęsprzętu wojskowego szwedzkiej marynarki wojennej i wojsk lądowych.(pMuzea)Wycieczka na Hästholmen - YtterönTo ostatnie dwie wyspy, na które możemy wjechać samochodem.Z Yttre Park, na zachód od Torhamn, pływa prywatny prom. Możnatu również dotrzeć statkiem z Karlskrony, odpływającym z Fisktorget.W przeszłości wyspy były oddzielone od siebie cieśniną, która zanikławraz z podnoszeniem się lądu.193
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJNeogotyckikościół w Ryd(fot. Wiktor Szydarowski)194Charakterystyczną cechą krajobrazu tych wysp są rozległe skalistepłaskie powierzchnie porośnięte krzewami jałowca i karłowatymi brzozami,a także łąki i małe pola uprawne, ulokowane w dolinkach. Lasyna wyspie zostały wycięte na potrzeby budownictwa. Większa częśćwyspy i oblewające ją wody objęte są rezerwatem, chroniącym przedewszystkim kulturowy krajobraz rolniczy wykształcony na przestrzenisetek lat i bogactwo świata roślinnego i zwierzęcego. (pNajpiękniejszepanoramy Blekinge; pFortyfikacje) Dobrze zachowała się na wyspietakże tradycyjna architektura, zwłaszcza we wsi Östra Hästholmen.Tu także znajduje się osławiony warsztat szkutniczy braci Mårtensson(Mårtenssons båtbyggeriet). W tradycyjny sposób powstają w nim m.in. łódki blekińskie.
ROZDZIAŁ III. PROPOZYCJE WYCIECZEK PO BLEKINGEWycieczka na wyspy archipelagu wschodniegoPozostałe wyspy dostępne są tylko droga morską. Z całą pewnościąwarto się tu wybrać by zobaczyć, jak wygląda prawdziwe życiewyspiarza. Komunikację z wyspami archipelagu zapewniają stateczkikursujące w sezonie letnim z Karlskrony i Torhamn, a w pozostałychokresach roku najczęściej z Yttre Park, na zachód od Torhamn. Rozkładrejsów zamieszczony jest na stronie www.blekingetrafiken.se.Utlängan, Inlängan, Ungskär i Långören to największe z wyspwschodniego archipelagu. Ich wspólną cechą są otwarte krajobrazypełne pustych przestrzeni. Przez setki lat na wyspach wypasano zwierzęta,ale ostatnie kilkadziesiąt lat to czas wielkich zmian. Stopniowowyspy zaczęły się wyludniać, a brak pasących się zwierząt pozwoliłwzrastać zaroślom, zupełnie zmieniając charakter niektórych obszarów.Warto się wybrać na Utlängan, najdalszą wyspę, do której zawijastatek. Wysiadamy w małym porcie Stenshamn, na wysepce połączonejgroblą z Utlängan. Witają nas czerwone rybackie domki i składzikiwózków, którymi mieszkańcy dowożą do swoich domów przywożonena wyspę produkty. Mijamy domy otoczone owocowymi drzewamii przechodzimy na Utlängan. Możemy obejść wyspę dookoła, zatrzymującsię chwilę przy latarni morskiej, by na morzu odszukać sylwetkęnajdalej na południe wysuniętej wyspy Utklippan. (pNajpiękniejsze panoramyBlekinge) Na tę wyspę można się dostać własnym transportembądź zamawiając wodną taksówkę.Promwyruszający z Ytterön(fot. Jarosław Czochański)195
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJLatarnia morskana południowymkrańcu wyspy Utlängan(fot. Jarosław Czochański)196Wycieczka 13.Wzdłuż wschodniego wybrzeżaMalownicza trasa krajobrazowo-kulturowa prowadzi na wschódregionu Blekinge, prezentując urodę szkierów zatoki Hallarumsviken,bogactwo i różnorodność rezerwatów przyrody, ptasie królestwoprzylądka Torhamn, ślady dawnych kultur, smagane wiatrem, otwartena pełne morze wschodnie wybrzeże i mroczną historyczną przeszłośćregionu. W zależności od upodobań trasę możemy pokonywaćrowerem lub samochodem.Z Karlskrony wyruszamy drogą E 22 lub wiodącą równolegle doniej ścieżką rowerową. Docieramy do Lösen [1], z charakterystycznąbryłą neoklasycystycznego kościoła. O powstaniu świątyni opowiadalegenda. Otóż z wyborem miejsca pod budowę kościoła związana jesthistoria szczęśliwego uratowania królewskiego syna. W czasie podróżydoszło do nieszczęśliwego wypadku, koń młodego królewicza poniósłi młodzieniec niechybnie by zginął. Przerażony ojciec obiecał, że jeślichłopak się uratuje, to w tym miejscu stanie kościół. Jego błaganiazostały wysłuchane. Konia zatrzymały ogromne krzaki jałowca, którerosły na miejscu dzisiejszego kościoła. I tak król ufundował pierwszykościół. Obecna budowla pochodzi z lat 1858-1860.
ROZDZIAŁ III. PROPOZYCJE WYCIECZEK PO BLEKINGEZ drogi E22 skręcamy w prawo w stronę miejscowości Ramdala,gdzie znajduje się XII-wieczny romański kościół [2], który w odległejprzeszłości łączył posługę duchową z funkcją obronną. Biała, przysadzistabryła kościoła dominuje w wiejskim krajobrazie pól i łąk.Drogą E22 podążamy dalej do Jämjö. Po lewej stronie widzimykościół [3] wzniesiony w latach 1820-1826. Do jego budowy użytokamieni pochodzących ze starej średniowiecznej świątyni, która staław tym samym miejscu. Dawniej w pobliżu kościoła przechodziła liniakolejowa z Karlskrony do Torsås.Następnie na skrzyżowaniu skręcamy w prawo ku Torhamn.Po drodze warto zatrzymać się w rezerwacie przyrody Hallarumsviken[4]. To bardzo popularny teren spacerowy. Do wyboru mamywiele ścieżek prowadzących przez dębowy las, małe pólka uprawnei pastwiska. Strome ściany skalne opadające 30 metrów w dół ku morzusprawiają, że widok na archipelag wysp zapiera dech w piersiach.Na północy rezerwatu znajduje się urządzone kąpielisko. (pNajpiękniejszepanoramy Blekinge)197
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJRezerwat przyrodyFärskesjön(fot. Jarosław Czochański)Kilkaset metrów dalej skręcamy w lewo na parking koło rezerwatuprzyrody Färskesjön [5], który obejmuje swoim zasięgiem jezioroo tej samej nazwie i przyległe obszary leśne. Jezioro to w ludowymprzekazie jest uważane za zbiornik bez dna, choć badania głębokościwykazały, że ma zaledwie nieco ponad 4 metry głębokości. Przeświadczenieo bezdennej otchłani wzięło się prawdopodobnie stąd,że wschodni brzeg jeziora opada stromym stokiem w dół. W okolicywystępuje spore nagromadzenie grobów, kurhanów i kamiennychkręgów z epoki brązu. Piękno otaczającej przyrody, bogactwo floryi fauny - i mamy kolejny uroczy spacer.198Po kilku kilometrach mijamy rezerwat przyrody Steneryds lövängar[6], gdzie w sposób tradycyjny uprawia się łąki, pozyskując paszędla zwierząt. Zapewnia to zachowanie bogactwa flory tego obszaru.Jeśli dotrzemy tu w trzecią sobotę lipca, będziemy świadkami tradycyjnychsianokosów.W miejscowości Möckleryd skręcamy w lewo za znakami prowadzącymido rezerwatu Horsahallen [7]. Tu oglądamy największew Blekinge skupisko rytów naskalnych pochodzących z epoki brązu.Wyryte w kamieniu dwa konie stały się symbolem tego miejsca i odnich pochodzi jego nazwa. (pKamienie i runy)Następnie wracamy do drogi głównej i po 3 kilometrach docieramydo Torhamn [8], gdzie znajduje się kościół z roku 1855 zaprojektowanyprzez znanego architekta Helgo Zettervalla, port jachtowy i ry-
ROZDZIAŁ III. PROPOZYCJE WYCIECZEK PO BLEKINGEbacki, a firmowym daniem jest sillmacka - kanapka z razowego chleba,ze smażonym śledziem i świeżą cebulką.Położony 1,5 kilometra za Torhamn rezerwat przyrody TorhamnsUdde [9] jest jednym z najbardziej znanych w Szwecji punktów obserwacjiptaków wędrownych. Przez miłośników ornitologii szczególnietłumnie odwiedzany jest wiosną i jesienią, gdy nad przylądkiem krążąstada tysięcy edredonów i bernikli. Zimą można tu również dostrzecdrapieżne bieliki. (pOrnitologia) Przylądek to także miejsce zachęcającedo spacerów. Ścieżka prowadzi wsród nadbrzeżnych kamienistychłąk, po drodze mijamy resztki starych kamiennych kręgów.Rezerwat przyrodyTorhamns Udde(fot. Wiktor Szydarowski)Wracamy do Torhamn. Z portu możemy kontynuować wycieczkęstatkiem na wyspy archipelagu (pwycieczka 12 „W gościnie na karlskrońskichwyspach”) albo podążyć na wschód w stronę Sandhamn – wsio tradycyjnej zabudowie rybackiej. Poruszając się drogą nadmorskądotrzemy do miejscowości Abramsäng [10], gdzie być może udanam się wypatrzeć baraszkujące w morskich falach foki (focze safariorganizuje biuro turystyczne w Karlskronie).W Olsäng [11] znajdziemy namiastkę Prowansji. W Lavendagårdenmożemy pospacerować wśród grządek pachnącej lawendy, napić sięświeżej kawy i posmakować domowych wypieków.Kolejny przystanek to Kristianopel [12] – mała osada, która latemzamienia się w sielskie letnisko. Wąskie uliczki, stara zabudowa, odrestaurowanemury duńskiej twierdzy, kościół, najstarszy sklep sieci199
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJKristianopel(fot. Jarosław Czochański)Konsum w Blekinge, ogród różany, restauracje, port, pole namiotowei schronisko młodzieżowe, plaża i kąpielisko - to wszystko w jednejmałej wiosce. Urocza atmosfera tego miejsca z pewnością zachęci nasdo ponownych odwiedzin. (pKościoły; pFortyfikacje)200Z Kristianopel udajemy się na północ drogą w stronę Bröms. Pookoło 2,5 km po lewej stronie znajdujemy mały parking i wejście dorezerwatu przyrody Högasand [13]. Tu możemy spacerować wśródpiaszczystych wydm porośniętych sosnowym lasem. W tym niezwykłymśrodowisku występuje wiele gatunków roślin i zwierząt zagrożonychwyginięciem. (pAtrakcje geologiczne)Wycieczka kończy się w Bröms przy granicy z regionem Kalmar[14]. To historyczne miejsce - w czasie wojen szwedzko-duńskich,w roku 1645 został tu zawarty pokój. Wydarzenia te upamiętnia KamieńPokoju (Fredsstenen). Tu też można odnaleźć pozostałości duńskiejtwierdzy z XIV wieku. Dawniej Bröms nazywane było Brömsebro.Gdy zbudowano linię kolejową i zaczęła rozwijać się położona przyniej osada, przejęła ona dawną nazwę.Powrót do Karlskrony drogą E22.
ROZDZIAŁ III. PROPOZYCJE WYCIECZEK PO BLEKINGEWycieczka 14.Spacery po blekińskich miastachSpacer po OlofströmOlofström to miasto o historii zupełnie odmiennej od losów pozostałychmiast regionu. Jego początek wiąże się z powstaniem pierwszychprzetwórni żelaza w roku 1735. Po roku 1795 cała produkcja skupiłasię w rękach jednego przemysłowca, Olofa Ohlssona, i to właśnieod jego imienia nazwano prężnie rozwijające się wówczas miasto.Do dzisiaj wielki przemysł jest wizytówką Olofström. Niemal każdywie, że to właśnie tutaj powstają cieszące się dużym prestiżem samochodyVolvo. Wjeżdżając do miasta od południa drogą 121 mijamyrozległe tereny przemysłowe.Tuż po wjeździe do miasta znajdziemy Brocenter z punktem informacjiturystycznej i muzeum motoryzacji Bil och fordonmuseum. Toobowiązkowy przystanek dla wszystkich, którzy interesują się motoryzacją.(pMuzea) Nieco dalej na północ położony jest Näbbebodagårdeni Holje Park. To doskonały teren rekreacyjny, którego wyjątkową ozdobąjest ogród ziołowy. Tu znajduje się również Muzeum Olofström (Olofströmsmuseum) oraz niecodzienne i zabawne muzeum wieszakówubraniowych i aparatów fotograficznych (Kamera- och Galgmuseum).To także miejsce wielu imprez plenerowych.Näbbebodagården(fot. ze zbiorówbiura turystycznegow Olofström)201
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJAniaraparken(fot. ze zbiorówbiura turystycznegow Olofström)Nad rzeką Holjeån w pobliżu biblioteki miejskiej i hotelu First Hotelw centrum miasta znajdziemy ładny park, nazwany Aniaraparken.Mało kto wie, że Aniara to tytuł jednego z najwybitniejszych poematówszwedzkiej literatury. Jego autor, Harry Martinsson, laureat literackiejnagrody Nobla, pochodził z okolic Olofström. Nic więc dziwnego,że jego pamięć jest tu szeroko kultywowana. W parku znajdziemyrzeźby innego znanego blekińskiego artysty, Carla Eldha. A jeśli jeszczepomyślimy o Olofström jako mieście położonym w przepięknymprzyrodniczo regionie, oferującym różnorodne i ciekawe formy wypoczynku,wspaniałe krajobrazy i przede wszystkim odpoczynek od codziennegozgiełku, to z całą pewnością jeszcze bardziej zapragniemyje odwiedzić.202Spacer po SölvesborguSölvesborg to dziś małe, spokojne miasto, którego korzenie sięgajączasów średniowiecza. Jego rozwój nastąpił wokół zamku.Wzmianka o uzyskaniu przywilejów miejskich pochodzi z 1445roku. Aż do połowy XVII wieku miasto było centrum administracyjnymwschodnich prowincji Danii. W tym czasie Sölvesborg był także głównymmiastem skupiającym handel z całego regionu Listerlandet. Poprzejęciu Blekinge przez Szwecję miasto straciło swą uprzywilejowanąpozycję na rzecz nowo założonego Kristianstad. Wojny targająceregionem i przede wszystkim wielki pożar w roku 1801 sprawiły, żedo dzisiejszych czasów nie przetrwały dawne zabudowania. Jednakpomimo tego duża część centrum miasta zachowała swój pierwotny
ROZDZIAŁ III. PROPOZYCJE WYCIECZEK PO BLEKINGEcharakter i średniowieczny układ urbanistyczny z wąskimi uliczkamizbiegającymi się na kwadratowym rynku. Spacer ciasnymi zaułkamipośród małych domków, które dziś mieszczą rozmaite galerie i pracownieartystów, z pewnością pozostawi miłe wrażenie. W budownictwiezaobserwować można wpływy duńskie. Przejawiają się onew dużej popularności budownictwa szachulcowego, które nie jestspotykane w innych częściach Blekinge.W Sölvesborgu(fot. DominikaSzydarowska)203
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJZaułki Sölvesborga(fot. DominikaSzydarowska)204Na rynku koniecznie trzeba zwrócić uwagę na pomnik nazywanyAsk och Embla. Para ta według staronordyckich podań jest odpowiednikiembiblijnych pierwszych ludzi, Adama i Ewy. MężczyznaAsk powstał z drzewa jesionu, a z olszy powstała niewiasta imieniemEmbla. Bóg Odyn tchnął w ludzi ducha, inni bogowie obdarowaliich rozumem i uczuciami. A dalej łatwo się domyślić, ludzie zaludniliziemię, czy jak mówi legenda - swoją krainę w środku świata - Midgard.Nieco dalej od rynku stoi kościół św. Mikołaja (S:t Nicolai kyrka).(pKościoły) Późnośredniowieczny kościół z czerwonej cegły jestbardzo charakterystycznym elementem miejskiego krajobrazu. Przedpowstaniem kościoła na terenie Sölvesborga istniał kult św. Enevalda.Ten szwedzki święty odbył legendarną podróż do Grobu Pańskiegow Ziemi Świętej. W drodze powrotnej nie znalazł miejsca na statku.Usiadł na kamieniu i zaczął żarliwie modlić się do Boga o pomoc.W czasie modlitwy zasnął i obudził się na tym samym kamieniu, tyle,że w Sölvesborgu. Święty zaczął sławić Boga, a spod kamienia trysnęłoźródełko. Ofiarne źródło przyciągało rzesze wiernych. Motywźródła jest bardzo charakterystycznym elementem wczesnego etapuchrześcijaństwa w Skandynawii.Nad samą zatoką Sölvesborgsviken położone są ruiny zamkuobronnego, mającego duże znaczenie strategiczne w średniowieczu.(pFortyfikacje) Dziś ruiny i otaczający je park tworzą romantycznąscenerię. To ładne, bardzo spokojne miejsce na odpoczynek i chwilęrelaksu. W pobliżu ruin położony jest również XIX-wieczny majątekziemski z układem budynków charakterystycznym dla Szwecji. Głów-
ROZDZIAŁ III. PROPOZYCJE WYCIECZEK PO BLEKINGEny budynek ma charakter pałacowy, otoczony jest starym parkiem.Dawne kamienne, kryte strzechą zabudowania gospodarcze mieściłychlewy, obory, magazyny zboża i młockarnie. Dziś znajduje się tu małahuta szkła i wystawa wyrobów artystycznych. Dawny dom zarządcyoraz mieszkania parobków i służących to obecnie prywatne mieszkania.W pałacu znajduje się restauracja.Huta szkła w dawnychzabudowaniachgospodarczych zamku(fot. Wiktor Szydarowski)Spacer po KarlshamnHistoria Karlshamn sięga początkami czasów duńskich, kiedy przyujściu rzeki Mieån do morza istniała mała rybacka wioska i port Bodekull.Po zawarciu pokoju w Roskilde w 1658 roku i powrocie Blekingedo Szwecji port ten staje się ważnym punktem na mapie militarnej,z uwagi na kluczowe znaczenie dla obrony świeżo odzyskanych ziem.Sprzyja temu dogodne położenie i istnienie fortu obronnego na małejwyspie Boön. Dzięki temu osada szybko się rozwija.W roku 1664 król Karol X Gustaw nadaje jej prawa miejskie, a w 1666roku na cześć założyciela zostaje zmieniona nazwa miasta. Karlshamnoznacza Port Karola. W roku 1675 rozpoczyna się budowa nowego, nowoczesnegofortu na wyspie Frisholmen, a w 1680 roku zostaje założonaKarlskrona. Od tej pory Karlshamn rozwija się w jej cieniu, a jegomilitarne znaczenie maleje. Wiek XVIII przynosi jednak zdecydowanąodmianę. Zaczyna rozwijać się handel, przybywają kupcy z Niemieci Holandii. Północną część miasta zaczęto nazywać warsztatami diabła,bo produkowano tu poncz, akwawit, papierosy i snus (popularny dodziś tytoń do żucia), a także karty do gry. Wszystkie te dobra były znakomitymtowarem eksportowym, choć należy tu zauważyć, że surowenormy religijne potępiały i zakazywały tego rodzaju przyjemności.205
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJPanorama Karlshamnz wyspy Boön(fot. Wiktor Szydarowski)Obecnie północna część Karlshamn tworzy tzw. dzielnicę kulturową(kulturkvarteren). Tu znajdują się najstarsze budynki miasta, m.in.Skottberskagården – najlepiej zachowany w Szwecji dom kupieckiz 1763 roku - i Smithska huset z 1765 roku, mieszczący Muzeum Karlshamn.Turyści zaś najczęściej wybierają Muzeum Ponczu, w którymmożemy się dowiedzieć wszystkiego, co dotyczy najbardziej znanegoproduktu miasta, czyli Carlshamns Flaggpunsch - wysokoprocentowejmieszaniny cukru, araku i brandy. Do odwiedzenia mamy również muzeumtytoniu, w którym wystawa opowiada o tajnikach przetwarzaniatytoniu, produkcji cygar i snusu. (pMuzea)Dzielnica kulturowaw Karlshamn(fot. Wiktor Szydarowski)206
ROZDZIAŁ III. PROPOZYCJE WYCIECZEK PO BLEKINGEGłównym deptakiem miasta jest ulica Drottningsgatan. Latembogate kwiatowe kompozycje nadają jej szczególnie miły wygląd.Karlshamn uchodzi za miasto kwiatów; znajduje się tu Ogród Różany(Rosengården) – dobre miejsce na chwilowy przystanek.Dochodzimy do rynku Stortorget. Tu znajduje się kościół KarolaGustawa. (pKościoły) Podążając dalej ulicą Drottningsgatan docieramydo terenów portowych, gdzie położone jest Muzeum Żeglugi (BlekingeSjöfartsmuseum). Niedaleko muzeum znajduje się przystań, z którejdopłynąć można do cytadeli na wyspie Frisholmen.Warto udać się również na uliczkę Näsgränden, uważaną za najmilszyzakątek Karlshamn. To szczególne połączenie starej rybackiej zabudowyz bardziej współczesnymi zabudowaniami. A stąd już niedalekodo innego ważnego punktu - Pomnika Emigrantów (Utvandrarmonument).Rzeźba Axela Ohlssona z 1959 roku przedstawia parę z powieściWilhelma Moberga „Emigranci”. Karl Oskar zapatrzony w morze,Kristina spoglądająca za siebie na pozostawioną daleko Smålandię,stanowią symbol wielkiej emigracji do Ameryki. Na przełomie XIX i XXwieku w poszukiwaniu lepszej przyszłości kraj opuściła ponad jednaczwarta ludności kraju.Pomnik Emigrantów(fot. Wiktor Szydarowski)207
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJWizyta w Karlshamn nie może się również obejść bez zawitania doKreativum. (pDzieci w Blekinge)208Spacer po RonnebyRonneby to miasto położone na obszarze, który od pradawnychwieków był gęsto zaludniony, o czym świadczy szczególne nagromadzeniedawnych cmentarzysk, kurhanów i menhirów. O tych czasachnie zachowało się wiele wzmianek. Dopiero wprowadzenie chrześcijaństwai budowa pierwszych kościołów (a kościół w Ronneby zaczętobudować jako jeden z pierwszych w Blekinge) sprawiła, że w sposóbkontrolowany zaczęły się wokół nich rozwijać także ludzkie osiedla.Pierwsza wzmianka o uzyskaniu przywilejów miejskich przez Ronnebypochodzi z 1387 roku. Wówczas miasto przeżywało czasy świetnościi było ważnym ośrodkiem handlowym. Przypływały tu statkihanzeatycie i wywoziły skóry, futra i węglan potasu, które do miastadocierały rzeką Ronnebyån.Jednak harmonijny rozwój miasta zaburzały ciągłe potyczki wojennemiędzy Szwecją a Danią, która wówczas panowała nad Blekinge. Miastobyło kilkakrotnie palone, niszczone i grabione. Swoją kulminację ponurewydarzenia miały w czasie tzw. krwawej łaźni, jaką po wyparciu sił duńskichzgotowali Szwedzi mieszkańcom miasta. 4 września 1564 rokuwymordowano wszystkich, którzy schronili się w kościele Św. Krzyża(Heliga Kors Kyrka), a przypominają o tej tragicznej historii głębokie śladypo uderzeniach siekiery na drzwiach kościoła. Kościół położony jest nawzgórzu tuż przy centralnej części miasta. Ciekawa historia, architektura,zdobienia sprawiają, że jest to zabytek niezwykły, który konieczniemusi się znaleźć na naszej turystycznej trasie. (pKościoły)Po powrocie Blekinge do Szwecji znaczenie Ronneby jako ośrodkahandlowego stopniowo maleje na rzecz rozbudowującej się Karlskrony,siedziby floty wojennej państwa. Wokół kościoła leży dzielnica Berslagen,jedyna, która nie została zniszczona przez wielki pożar Ronnebyw roku 1864. Tylko tu zachował się średniowieczny układ wąskichuliczek schodzących do rzeki i małe kolorowe domki. Niemal wszystkiedrewniane domy w tej dzielnicy pochodzą z XVIII wieku. Spacerującpo najstarszej dzielnicy warto zwrócić uwagę na zabudowaniaMassmanska Kvarnen i Möllebackagården. Oba budynki należą do najstarszychw mieście, pochodzą z 1760 roku. Pierwszy z nich to starymłyn, mieszczący dziś galerię. Drugi budynek to zabudowania mieszkalnebędące obecnie siedzibą muzeum regionalnego. Znajduje się tuwystawa przedmiotów użytku domowego w dawnym Ronneby, m.in.tkaniny, porcelana i szkło. W roku 2009 dostępny dla zwiedzającychma być również Mor Oliviagården z pięknym ogrodem ziołowym.
ROZDZIAŁ III. PROPOZYCJE WYCIECZEK PO BLEKINGEDzielnica Bergslagenw Ronneby(fot. Wiktor Szydarowski)Aby poznać bardziej przyjemną część historii miasta przenosimysię do Ronneby Brunnspark. Ten rozległy naturalny obszar leśnyz niespodziewanie pojawiającymi się ogrodami uznany został w 2005roku za najpiękniejszy park w Szwecji. To doskonały przykład skandynawskiegopojmowania sztuki ogrodniczej, w której absolutnepierwszeństwo ma czysta forma, prostota i uszanowanie natury. Parkpoczątkami sięga czasów, kiedy w Ronneby odkryto źródła wód mineralnychzawierających żelazo, a malownicza okolica stała się terenemspacerowym dla kuracjuszy, licznie przybywających „do wód”.Ronneby Brunnspark(fot. Wiktor Szydarowski)209
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJUzdrowisko Ronneby działało najprężniej aż do lat dwudziestychXX wieku, kiedy to z roku na rok zaczęła zmniejszać się liczba gości.Dziś w odrestaurowanym parku ścieżki spacerowe wiją się pośródlasu, prowadząc nas przez specjanie wkomponowane w naturalnykrajobraz ogrody. Najpierw mijamy ogród pachnący (doftträdgården),gdzie zgromadzono gatunki roślin i krzewów silnie pachnących, a znanei mniej popularne gatunki, rozpięte na solidnej pergoli zachwycąkażdego amatora ogrodnictwa. Terminy kwitnienia przypadają na różnepory roku. Dalej znajdziemy ogród japoński (Japanska trädgården).Tu każdy kamień, żwirowa ścieżka i roślina ma swoje głębokie symboliczneznaczenie, przenosząc nas w filozofię Wschodu. Cisza i spokójtego zakątka zachęca do medytacji. Wzgórze rododendronów (Rhododendronberget)to ogród utrzymany w stylu angielskim. Rośnie tu25 gatunków różaneczników, o różnych barwach kwiatów. Nasadzeniakoncentrują się wokół stawów, w których jak w lustrze odbijająsię kolorowe krzewy. Najbliżej starego domu zdrojowego leży ogródróżany (Rosenträdgården) z tysiącem różanych krzewów, starych odmian,które były popularne w XIX i na początku XX wieku. Uwagę przyciągająrównież artystyczne rzeźby oraz stare zabudowania zdrojowe- pamiątka po czasach, kiedy Ronneby gościło wielu kuracjuszy. DziśRonneby Brunnspark to przede wszystkim przepiękny teren rekreacyjny,miejsce wielu imprez kulturalnych, a także siedziba wielu firm.W Ronneby Brunnspark zwiedzić można również Naturum – muzeumz ekspozycją przedstawiającą informacje o przyrodzie regionui historii parku. (pMuzea; pDzieci w Blekinge)Uzupełnieniem i miłym akcentem wycieczki będzie z pewnościąwyprawa z Ekenäs, odległego o 4 km od centrum Ronneby, na wyspęKarön. Przeprawa statkiem Karöline zajmuje 5 minut, statek kursujew sezonie letnim wahadłowo przez cały dzień. Popularność wyspyściśle wiąże się z rozwojem kurortu i uzdrowiska Ronneby Brunn. Nawyspie powstało wówczas kąpielisko, wokół którego budowano letnierezydencje bogatych przedstawicieli socjety. Do dziś pozostało z tegoczasu 16 drewnianych willi, bogato zdobionych, w większości z dużymiszklanymi werandami. Szlak spacerowy okrążający wyspę ma 1,6kilometra i często nazywany jest ścieżką marzeń. Z całą pewnościądostraczy wielu pięknych widoków i pobudzi wyobraźnię.210Spacer po KarlskronieKarlskrona to miasto szczególne, w roku 1998 wpisane na listęŚwiatowego Dziedzictwa Kultury UNESCO. To przykład ośrodka miejskiego,którego powstanie uwarunkowane było w pierwszej kolejnościwzględami militarnymi. Wystarczy spojrzeć na mapę, by zobaczyć,
ROZDZIAŁ III. PROPOZYCJE WYCIECZEK PO BLEKINGEjak niezwykłe jest położenie geograficzne Karlskrony. Zatokę, pełnąskalistych szkierowych wysepek, chroni od południa łańcuch dużychwysp, a przybrzeżne wody wolne są od lodu nawet zimą. Te czynnikizadecydowały, że właśnie tu król Karol XI zdecydował wybudowaćmiasto i bazę marynarki wojennej. W tym celu osobiście powiadomiłwłaściciela wyspy Trossö, Vittusa Anderssona, o potrzebie zakupu ziemipod zabudowę. Ten jednak nie był skory do sprzedaży, za co króluwięził go w lochach, a ziemię objął przymusowym wykupem.Panorama Karlskronyze Stakholmen(fot. Jarosław Czochański)Decyzja o lokacji miasta (1680 r.) przypada na dość niespokojneczasy, kiedy to Szwecja powiększyła swe terytorium, odzyskując ziemiebędące do tej pory pod panowaniem duńskim. Istniała zatembezpośrednia potrzeba wzmocnienia militarnej potęgi na Bałtyku.Plan miasta i fortyfikacji jest dziełem wybitnego architekta i stratega,Erika Dahlberga. Zarówno zabudowa miejska, jak i obiekty militarnesą przykładem myśli architektonicznej najwyższych lotów i trzysta lattemu były manifestacją potęgi i siły szwedzkiej korony. Szerokie ulicei place były świadkiem niejednej wojskowej parady.Spacer po mieście dobrze jest zacząć przy mieszczącym się nawyspie Stumholmen Muzeum Morskim (Marinmuseum). (pMuzeaNowoczesny, stojący częściowo na wodzie gmach muzeum przykuwauwagę, ale również inne zabudowania na wyspie, świadczące o jejmilitarnym charakterze, są godne obejrzenia. Tu położony jest bastionKungshall, XVIII-wieczna fortyfikacja z kolekcją armat, które do dniadzisiejszego oddają salwy honorowe w dniach państwowych świąt.(pFortyfikacje) Niezwykłą architekturę ma zespół hangarów, w którychreperuje się łodzie Slup-och barkasskjulet. Ogromny budynek przykrytyjest dachem o konstrukcji przypominającej kartonową wytłaczankę211
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJBastion Aurorai rezydencjagubernatora(fot. Wiktor Szydarowski)do jajek. Do dziś odbywa się tu naprawa łodzi i barek będących w posiadaniumuzeum, a także produkcja nowych barek. Wyspa Stumholmenposiada również galerię sztuki i kąpielisko.Ze Stumholmen udajemy się na nabrzeże królewskie Kungsbron.Tu mieści się bastion Aurora z charakterystyczną wieżyczką. (pFortyfik a c j e ) Za jego murami znajduje się port marynarki wojennej. Naprzeciwkobastionu, w charakterystycznym różowym budynku, znajduje sięrezydencja gubernatora, będącego przedstawicielem władz państwaw regionie. Spoglądając na nabrzeże łatwo wyobrazić sobie wpływająceokręty królewskie i wiwatujące na cześć króla tłumy mieszkańców.212Ulica Vallgatan prowadzi nas w pobliże garnizonowego kościołaAmiralitetskyrkan. (pKościoły) To największa drewniana świątyniaw Szwecji, a stojąca przy kościele rzeźba Rosenboma to niemal wizytówkamiasta. W pobliżu kościoła znajduje się również pomnik książkowegobohatera Nilsa Holgerssona, który na kartach powieści SelmyLagerlöf przemierza Szwecję na skrzydłach dzikiej gęsi, poznając przyrodęi geografię kraju. (pDzieci w Blekinge)Udając się w górę ulicy Vallgatan dochodzimy do Parku Admiralicji(Amiralitetsparken), gdzie dominują ogromne stare lipy i wieżakościoła Amiralitetskyrka (Klockstapeln). Park rozdzielony jest na dwieczęści torami kolejowymi, poprowadzonymi tunelem pod rynkiemStortorget do stoczni. Teren stoczni (Karlskronavarvet) i bazę marynarkiwojennej (Örlogsbasen) można zwiedzać z przewodnikiem. Oczywiście,swobodne wejście na ich teren nie jest możliwe, warto więc
ROZDZIAŁ III. PROPOZYCJE WYCIECZEK PO BLEKINGEw biurze turystycznym, mieszczącym się przy rynku, zarezerwowaćzwiedzanie. A z całą pewnością warto zobaczyć kilka wspaniale zachowanychi unikatowych na światową skalę obiektów. Należą do nichsuche doki, nazywane pięć palców (Femfingerdockan), dźwig do demontażumasztów okrętowych (Mastkran), wykuty w skale suchy dokPolhemsdockan z systemem wypompowywania wody, powrozownięGamla Repslagarbanan mieszczącą się w 300-metrowym, najdłuższymw Szwecji, drewnianym budynku, gdzie wytwarza się liny okrętoweoraz Wasaskjulet, budynek, w którego wnętrzu konstruowano dawneżaglowce i okręty, a w którym dziś odbywają się wystawy i koncerty.W porcie wojennym zaś możemy ujrzeć nowoczesną sylwetkę niewidzialnegodla radarów okrętu Smyge.Baza marynarki wojennej i stocznia oddzielone są od pozostałejczęści miasta potężnym, kamiennym murem. Do niego przyleganajstarsza dzielnica Karlskrony, Björkholmen. Tu wąskie uliczki,noszące nazwy statków i znanych admirałów, wiodą wśród małych,kolorowych domków z ogródkami, które kiedyś zamieszkiwali pracującyw stoczni rzemieślnicy. Dziś Björkholmen to jedna z najdroższychdzielnic Karlskrony.Schodzimy do nabrzeża przy targu rybnym Fisktorget. Stoi tu posągrybaczki (Fiskargumman) dłuta Erika Höglunda, przypominający,że kiedyś sprzedawano tu świeże ryby. Stąd też odpływają statki żeglugiprzybrzeżnej na wyspy archipelagu. Z małej wysepki Stakholmen,połączonej drewnianym mostkiem z nabrzeżem, rozciąga sięładny widok na centrum miasta. (pNajpiękniejsze panoramy Blekinge)Po drugiej stronie zatoki widać zaś letniskowe zabudowania Brändaholm,najczęstszego motywu fotograficznego z okolic Karlskrony.Przy ulicy Borgmästarekajen mieści się Muzeum Blekinge (Blekingemuseum),ze wspaniałym barokowym ogrodem i pałacem hrabiegoWachtmeistera - Grevagården. Tu także znajduje się popularna kawiarniaCafé Greven. (pMuzea)Następnie udajemy się w strone rynku głównego Stortorget. Todrugi co do wielkości brukowany plac w Europie. Przy rynku stoją dwakościoły. Fredrikskyrkan to budowla z charakterystycznymi dwomawieżami; drugi kościół, zwany niemieckim (Tyska kyrkan) ma kopulastydach, a jego fundatorem jest mniejszość niemiecka, która osiedliła sięw mieście wraz z jego powstaniem. (pKościoły)Po drugiej stronie rynku, w miejscu gdzie tory kolejowe niknąw tunelu wykutym pod rynkiem, leży Hoglandspark. To kolejna zielonaoaza w mieście, będąca przedmiotem troski władz miejskich.W najbliższym czasie park ma zostać poddany rewaloryzacji, by lepiejsłużyć mieszkańcom miasta.213
BLEKINGE NA DZIEŃ, TYDZIEŃ I NA DŁUŻEJStortorget(fot. Jarosław Czochański)Z centrum miasta warto się wybrać się na położone w sąsiedztwiebrowaru niemieckiego wzgórze Bryggareberget, żeby jeszcze razprzyjrzeć się z oddali Karlskronie, ulokowanej na 33 wyspach. Panoramamiasta z tego miejsca nie ma sobie równych. (pNajpiękniejsze panoramyBlekinge) Warto także odwiedzić położone niedaleko Wämö.W parku znajduje się mały skansen z zagrodami charakterystycznymidla regionu oraz mini zoo. Jest to miejsce wielu imprez plenerowych,działa tu także popularna kawiarnia. (pDzieci w Blekinge)ODNOŚNIKI DO SZCZEGÓŁOWYCH INFORMACJI214Szczegółowe informacje o atrakcjach regionu, bazie noclegowej i żywieniowej,wydarzeniach kulturalnych oraz o pakietach turystycznychznaleźć można na następujących stronach internetowych:Ogólne informacje o Blekingewww.blekinge.sePortal turystyczny Visit Blekingewww.visitblekinge.seMiejskie biuro turystyczne w Karlshamn www.karlshamn.netMiejskie biuro turystyczne w Karlskronie www.karlskrona.se/turismMiejskie biuro turystyczne w Olofström www.visitolofstrom.seMiejskie biuro turystyczne w Ronneby www.ronneby.se/turistMiejskie biuro turystyczne w Sölvesborgu www.solvesborg.seStena Linewww.stenaline.pl
NOTATKI215
216NOTATKI
Położone na południu Szwecji Blekingedostępne jest dla turystów z Polski dzięki połączeniupromowemu z Gdyni do Karlskrony.Niniejsze wydawnictwo to pierwszy przewodnikpoświęcony temu niezwykle ciekawemui malowniczemu regionowi.Przewodnik zawiera informacje o najciekawszych przyrodniczychi kulturowych atrakcjach Blekinge oraz propozycje całodniowychwycieczek. Adresowany jest zarówno do amatorów spokojnegowypoczynku, jak i do zwolenników turystyki kwalifikowanej.Przybliża również polskiemu turyście charakter i historię regionuoraz tradycje i zwyczaje jego mieszkańców.
Change language