Full text (PDF) - Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera

22 T. Makowiec-Dąbrowska i wsp. Nr 1Tabela 10. Porównanie poziomu zdolności do pracy w grupachwiekowych kobiet w badanej grupie i w innych krajachTable 10. Comparison of work ability categories by age in the studygroup of women with those in Finland and ChinaKategorie zdolnoścido pracyWork ability categoryDo 29 lat / ≤ 29 yearsniska / poorumiarkowana / moderatedobra / goodznakomita / excellent30–39 lat / yearsniska / poorumiarkowana / moderatedobra / goodznakomita / excellent40–49 lat / yearsniska / poorumiarkowana / moderatedobra / goodznakomita / excellent50 i więcej lat / ≥ 50 yearsniska / poorumiarkowana / moderatedobra / goodznakomita / excellentFinki aFinland a1,916,740,740,71,918,937,741,54,026,346,023,78,823,544,423,5Chinki bChina b1,022,053,023,02,023,053,022,04,030,048,018,05,038,050,07,0aDane wg Ilmarinen, 1999 (13) / Data quoted after Ilmarinen, 1999 (13).bDane wg Lin i wsp., 2006 (16) / Data quoted after Lin et al., 2006 (16).Badana grupaStudy groupof women1,520,743,034,80,617,757,624,11,925,048,125,04,235,245,115,5i kobiet w Finlandii wskazuje na niższą zdolność do pracyPolek (tab. 10). Podobnie przeprowadzone w Brazylii badaniawartości wskaźnika WAI kobiet i mężczyzn wskazująna lepszą zdolność do pracy niż w analogicznych grupachwiekowych badanych przez nas osób (14). Jedyniewartości wskaźnika zdolności do pracy wśród pracownikóww Chinach w podobnym wieku były nieco niższe odwartości uzyskanych w naszych badaniach (tab. 9 i 10).Uwagę zwraca to, że w badanej grupie było względniemało osób oceniających swą zdolność do pracy jakoznakomitą, co może być odzwierciedleniem dość powszechnejw naszym kraju tendencji do wystawianianegatywnych ocen lub skarżenia się. W innych prowadzonychw Polsce badaniach, dotyczących np. subiektywnychocen zdrowia lub samopoczucia, również uzyskiwanowyniki wskazujące na większe zmęczenie lubgorszy stan zdrowia niż w innych krajach, mimo niewystarczającychlub braku obiektywnych przyczyn tegostanu (12,16,17).Analiza zestawu czynników, które spełniły kryteriaistotnego i niezależnego wpływu na poziom zdolności dopracy wskazuje, że w największym stopniu zależy ona odsubiektywnych ocen pracy odnoszących się do jej stresogennościi indywidualnego tolerowania jej ciężkości. Streszawodowy był czynnikiem, który zdecydowanie zwiększałryzyko występowania niższych ocen poszczególnychelementów zdolności do pracy i niskich lub umiarkowanychwartości wskaźnika WAI. Ten negatywny wpływmiały tylko niektóre cechy pracy, będące źródłem stresu.W grupie mężczyzn jako czynnik ryzyka niskich ocenposzczególnych elementów zdolności do pracy najczęściejpojawiał się brak kontroli i brak nagród, natomiastjako czynnik ryzyka niskiej lub umiarkowanej zdolnoścido pracy już tylko brak nagród. Na negatywny wpływ tegowłaśnie stresora na zdolność do pracy mężczyzn wskazująrównież wyniki badań Merecz i wsp. (18). W grupiekobiet jako czynnik ryzyka niskich ocen poszczególnychelementów zdolności do pracy najczęściej pojawiał sięstres wynikający z obciążenia psychicznego. Również tenstresor, obok stresu wynikającego z braku kontroli, byłczynnikiem ryzyka występowania niskiej lub umiarkowanejzdolności do pracy określanej wskaźnikiem WAI.Odmienne oddziaływanie czynników stresogennychw pracy na kobiety i mężczyzn zauważono już, badającreakcje fizjologiczne na stres lub skutki zdrowotne stresu(19). Jedna z hipotez tłumaczących silniejszy negatywnywpływ braku nagród wśród mężczyzn wskazuje, że mężczyźnibardziej jednoznacznie niż kobiety postrzegają swąrolę w pracy, co w znaczący sposób wpływa na ich samoocenęi powoduje, że źle tolerują przejawy niedoceniania.Kobiety natomiast są lepiej przystosowane do pełnieniaróżnych ról lub do zmieniania ich z większą elastycznością,stąd mogą wykorzystywać różne źródła do ocenyswej skuteczności i własnej wartości (20). Negatywniejszywpływ obciążenia psychicznego i braku kontroli w grupiekobiet może wynikać z tego, że percepcja kontrolijest czynnikiem mającym największe znaczenie dla kobietw kształtowaniu psychicznego obciążenia pracą (21).Brak kontroli zwiększa możliwość wystąpienia konfliktupraca–dom, tak istotnego dla samopoczucia kobiet (22).W literaturze przedmiotu stres zawodowy często pojawiasię jako czynnik modyfikujący zdolność do pracy(18,23–26). Wyniki naszych, jak i innych badań wskazująna celowość podejmowania działań zmierzających dozmniejszania stresu zawodowego i propagowania skutecznychmetod radzenia sobie z nim jako efektywnegosposobu zapobiegania obniżaniu zdolności do pracy,a nawet sposobu jej poprawy.Indywidualne reakcje na pracę jako czynnik kształtującypoziom zdolności do pracy jest szczególnie widocznyw odniesieniu do wysiłku fizycznego. Brak wyraźnegowpływu na poczucie zdolności do pracy obiektywniestwierdzanej ciężkości wynika prawdopodobnie z tego,że dla indywidualnego samopoczucia nie jest ważne to,czy praca jest obiektywnie ciężka, tylko to, jak jest tolerowana.Nawet wśród kobiet i mężczyzn wykonujących