Zenica, Kakanj, Busovača, Žepče, Vitez, Fojnica, Visoko ... - Superinfo

8 Petak, 12. novembar 2010.Tema broja...UTICAJ VODENIH AKUMULACIJANA OKOLIŠ I ZDRAVLJE LJUDIVoda je jedina materija u prirodikoja se pri uobičajenim temperaturamapojavljuje u sva tri agregatnastanja. Kao led se nalazi u ledenjacima,na vrhovima planina, na vodenimpovršinama tokom zime, te kao snijegi grad. U tekućem stanju, voda sepojavljuje kao kiša i rosa, te prekrivatri četvrtine planeta tvoreći okeane,mora, rijeke, jezera i močvare. U gasovitomstanju, pojavljuje se kao magla,para i u obliku oblaka. U tlu se pojavljujekao vlaga - vezana za čestice tla,te kao slobodna voda, koja se pod uticajemgravitacije sakuplja u poroznimstijenama, formirajući u unutrašnjostizemlje podzemne tokove i akumulacije.Vodeni ili hidrološki ciklus je stalnokruženje vode iz atmosfere na Zemljukroz padavine, te njeno ponovno vraćanjeu atmosferu isparavanjem. Uukupnoj količini vode okeani i morazauzimaju više od 97 posto, ledenjacioko 2 posto, a podzemne vode, površinskajezera, vlaga u tlu, atmosfera,rijeke te biosfera.Vlaga u tlu je ključna za održanjebiosfere i poljoprivredu. Za civilizacijuje ključna i svježa voda u rijekama ijezerima, te na vrelima, odnosno izvorima.Sve rijeke nastaju postepenimprirodnim pražnjenjem podzemnihakumulacija i jezera, osim pri padavinama,kada se pojavljuje i direktnopovršinsko oticanje. Bunarima i najčešćepumpanjem, voda iz podzemnihakumulacija koristi se za različite namjene.Prirodan režim proticaja vodeu rijekama je u principu nepovoljan zaljude: kada je najviše potrebna, vodeima najmanje! Zato su još prije više od7 hiljada godina, ljudi počeli graditivještačke vodene akumulacije, da bimogli upravljati vodama.Tako su i nastale velike civilizacijena Bliskom i Srednjem Istoku, starojGrčkoj i Egiptu, Indijskom potkontinentu,Kini, itd. Ove akumulacije suuglavnom služile za navodnjavanje,ali i za domaće (komunalne) potrebe,kontrolu poplava i malih proticaja,transport, rekreaciju i drugo. Međutim,civilizacije su često i propadalezbog neadekvatnog upravljanja ovimveoma kompleksnim sistemima.Umjesto da omogućavaju i podstičuHidroakumulacije u svijetu i u BiHUlaganje u razvoj ljudskih resursa i dobro planirani infrastrukturni projekti su jedine efikasne mjere za oslobođenjedijela čovječanstva koji živi u zemljama u razvoju iz opakog vrtloga siromaštva i korupcije. Bogatenacije razlikuju se od ostalih upravo po dobro razvijenoj i održavanoj infrastrukturi i adekvatno obučenoj radnojsnazi. Ukupno je u svijetu 33.105 hidroakumulacija sa branama visine preko 15 m, ukupne zapremine 6.700km 3 , i to po redoslijedu: Sjeverna Amerika, Azija, Evropa, Južna Amerika, Sub-saharska Afrika, itd – zapaža sekorelacija sa razvijenošću regiona, odnosno zemalja; Sve hidroakumulacije su u principu višenamjenske, ali jedominantna namjena po redoslijedu: navodnjavanje, energetika, vodosnabdijevanje, kontrola poplava, rekreacijai plovidba; Najveće hidroakumulacije na svijetu su: Karibi, Zambia/Zimbabwe 181 km 3 , Bratsk, Russia 169km 3 ... U BiH je do sada izgrađeno ukupno 26 akumulacija, od čega u Jadranskom slivu 16 i slivu Save 10. Veće suBileća, 1.280 hm 3 , Buško jezero, 800 hm 3 , Rama, 487 hm 3 , Bajina Bašta, 335 hm 3 , Jablanica 318 hm 3 , Višegrad,161 hm 3 , Zvornik, 89 hm 3 , Modrac, 88 hm 3 , Salakovac 68 hm 3 i Bočac, 53 hm 3 . Ukupna korisna zapremina svihizgrađenih akumulacija je 3,84 km 3 = 3.840 hm 3 (ili oko 9 % prosječnog godišnjeg oticaja, dok je npr. evropskiprosjek 48 % ili Sjeverne Amerike 32 %). Akumulacije u BiH potapaju površinu od 194 km 2 , ili 0,38 % teritorije.Ovih dana u Vranduku je održana javna rasprava o Studiji utjecaja na okoliškao posljedica izgradnje Hidroelektrane Vranduk. Na pitanja okupljenih mještanaovog područja odgovarali su predstavnici Federalnog ministarstva okoliša iturizma, Elektroprivrede BiH i firme IPSA koja je izradila Studiju. U ovom brojuSuperinfa govorimo o tome kakav i koliki uticaj vještačke vodene akumulacijeimaju na okoliš i zdravlje ljudi.razvoj, jezera i akumulacije mogu postativeoma štetni po okoliš, biti izvorizaraze i drugih zdravstvenih problema,dakle, umjesto da koriste lokalnoji široj zajednici, mogu postati ne samonekorisni, nego veoma štetni i opasniobjekti. Prema tome, miješajući se uprirodni hidrološki ciklus, što čovjekčini od početaka civilizacije, osim koristi,mogu se prouzrokovati i nesagledivekatastrofe. Vještačke vodeneakumulacije, naročito velike (npr. sazapreminom većom od 30 % godišnjegproticaja rijeke), trajno mijenjajuprvobitne prostorne, bio-ekološke,ekonomske, socijalne i sve druge karakteristike,ne samo njihovog neposrednogokruženja, nego i mnogo šire.