NATYRA E LETËRSISË DHE FUNKSIONI I SAJ - Gazetaria

Gjer në qjell u-ngrit KështjellëPër çlirimn' e ShqipërisëKatakomb' e Dragobisë. (Noli: 37)Në fakt, roli i Bajram Currit në historinë e rebelimit revolucionar në vitit 1924, tëdrejtuar nga autori i poezisë, Fan Noli, ka qenë shumë më episodik dhe më prozaik nga sae tregon poezia. Ajo kauzë nuk ka nisur në Dragobi dhe as ka mbaruar atje. Pastaj, luftanuk ka qenë për fe, sikundër lë të kuptohet vargu i parë i poezisë. Poashtu, sunduesikundër të cilit mësyu rebelimi, njihet si drejtues që e ngritit atdheun në atë periudhë tëhistorisë (dhe jo si “kërrusës” i tij, sikundër e cilëson poezia!). Historia ka dëshmuar serebelimi i armatosur ka qenë më pak legjitim se sa pushteti i Ahmet Zogut, kundër tëcilit u drejtua ai rebelim. Ndërsa, poezia na thotë se shpella u ndrit nga zjarri i shenjtë(këtë motiv fetar e ndeshim që te “Prometheu i gozhduar” i Eskilit), duke i dhënë kështuheroit të saj një ndriçim thellësisht fetar. Krahasimi me figurën e Anteut është gjithsesinjë zmadhim i figurës së heroit të kësaj poezie, duke e nxjerrë nga shtrati i realitetithistorik. Përfundimisht, poezia nga ana e vet thotë se heroi i saj nuk u vra, ndërsa në faktai u vra vërtet. Figura historike dhe ngjarjet kanë mundur të jenë të atilla, çfarë ipërshkruan poezia, por nuk kanë qenë, prandaj poezia në këtë rast rezulton të jetë sajuese,trilluese dhe ajo që është shumë evidente, me elemente të frymëzimit fetar.Dijetari Jan Mukarzhovski, te studimi, “Mbi gjuhën poetike”, thotë se“ gjuha poetike është më e afta nga të gjithas gjuhët që vazhdimisht ta ngjallë raportin enjeriut ndaj gjuhës dhe të gjuhës ndaj realitetit, që vazhdimisht dhe në mënyrë të re, tëzbulojë përbërjen e brendshme të shenjës gjuhësore dhe të tregojë mundësitë e reja tëpërdorimit të saj.” (Mukarzhovski, 1986:52)Me këtë qasje, gjuha poetike si ekstrakti i letërsisë, definohet si tharmi që e ndërtonraportin ndërmjet gjuhës dhe realitetit, duke e piketuar fushën ku shenja gjuhësorezhvillohet. (...) Prej këndej, ai edhe gjuhën e vlerëson si dhunti të fituar, si meritë të vetes,e jo si vlerë të dhënë e me funksion te caktuar, të emërtimit të saktë të sendeve e tërealitetit. Kjo gjuhë “e tij”, mund të përdoret sipas nevojave ose sipas tekave të tij, pa idhënë kujt llogari për mënyrët abuzive të përdorimit të saj. Deformimi i kuptimeveesenciale të fjalëve, (të emrave të sendeve), përmbysja e kuptimeve të tyre, me anën epërdorimit figurativ të fjalëve dhe i shprehjeve, jo vetmë që rezulton se janë të lejueshme,por edhe se janë shprehje e aftësive të tij, si sovran i botës. Kjo gjuhë e deformuar, në tëvërtetë vetëm sa e përshkruan ose e ngjallë një realitet të deformuar paraprakisht nëmendjen ose në botëvështrimin e njeriut për botën në të cilën ai jeton. Prirja që njeriu “tëzbulojë përbërjen e brendshme të shenjës gjuhësore dhe të tregojë mundësitë e reja tëpërdorimti të saj” është relativizuese e esencës së gjuhës, e funksionit të saj themelor dhee vlerave të saj. Hulumtimi i mundësive të reja të përdorimti të gjuhës, është i lejuar dhei domosdoshëm, sepse ajo e mundëson zhvillimin e saj, por brenda vlerave dhefunksioneve esenciale të saj si mjet komunikimi, e jo si instrument manipulimi osedeformimi të raportit të gjuhës ndaj realitetit. Poezia ‘Poradeci” e Lasgush Poradecit,mund të jetë një shembull interesant, i poezisë që e ka që ka efekte të ndikimit mistik:Perëndim i vagëlluar mi Liqerin pa kufirPo përhapet dal-nga-dale një pluhúrë si një hije.