DITURIA

QKSH“Migjeni”Revistë mujore për fëmijë, të rinj dhe prindër, tetor, 2011DITURIAE boton QKSH”Migjeni”Borås-SuediViti V , Nr. 8MIRË SE NA ERDHËT!

Në 50-vjetorin e numrit të parë: “MËSUESI”, EMËR I NDERUAR NË SHTYPIN TONË PEDAGOGJIKNga: Prof. Murat Gecaj’Publicist e studiues-TiranëKur më kërkuan kolegët e revistës së sotme ”Mësuesi”, që të shkruaja pak radhë me rastin e 50-vjetorit të daljes së numrit të parë të gazetës sonëtë dashur, me emrin aq simboklik “Mësuesi”, ndieva emocion të veçantë. Së pari, kujtova ato afër 22 vite (1981-2002), që i kalova bashkë me të,kohë kur ajo shënoi arritje të mëtejshme në udhën e bukur të arsimimit dhe edukimit të breznive të reja në Shqipëri. Solla në kujtesë të gjithëredaktorët e drejtuesit e tij, të cilët nuk kursyen dijet as energjitë e tyre, mendore e fizike, në shërbim të mirërritjes së saj. Por, njëkohësisht, këtoditë të fillimit të vitit të ri arsimor 2011-2012, kur gazeta jonë (tani revista “Mësuesi”) mbushi 50 vjet, nga 1 shtatori 1961, më erdhi ndërmendedhe udha e përshkuar nga shtypi ynë pedagogjik, ndër vite.Është e njohur që, në ndihmë të fëmijëvee prindërve shqiptarë, së pari, u botua nëStamboll revista arsimore “Drita-Dituria”(1884-1885).E ndërprerë për shumë viteradhazi, kjo traditë u vazhdua pas Shpalljessë Pavarësisë së Shqipërisë dhe krijmit tështetit të parë shqiptar. Kështu, përmendimme radhë organet arsimore, që dolën:“Shkolla e re” e “Kumtari Arsimor”(1921),“Përlindja arsimore”(1922),”Revista Pedagogjike”(1922-1927),“Mësuesi” (1927-1929) e“Normalisti”(1929-1937). Por edhe pas çlirimittë vendit u ndoq tradita e mirë e publikimevepedagogjike, me revistën “Shkolla e Re”(1945),që një vit më pas mori emrin “Arsimi Popullor”.Kjo rervistë e vazhdoi jetën e saj, deri më1971 dhe më tej u shëndërrua përsëri në “RevistaPedagogjike”.Të shkruash për udhën e këtyre botimeve arsimore,duhen faqe të tëra dhe më shumë mundtë lexonim në veprën “Historia e Arsimit dhe eMendimit Pedagogjik Shqiptar”(Tiranë, 2003),me redaktor përgjegjës, të ndjerin Prof. BedriDedjen. Ishte pikërisht ky personalitet i njohur iarsimit, letërsisë dhe shkencës shqiptare, që më1 shtator të vitit 1961, me detyrën ekryeredaktorit të parë, bëri të nistejetën gazeta me emrin simbolik“Mesuesi”, aq e dashur dhe e vyerpër mësues e pedagogë, nxënës estudentë, për prindër e mbarë lexuesitshqiptarë. Me rastin e 40-vjetorit tëbotimit të kësaj gazete, në mesazhine tij përshëndetës, ndër të tjera, aishkruante: “Gazeta “Mësuesi” zgjoiaftësitë krijuese të dhjetëra mësuesve,gjer në fshatrat më të largët,të cilët nisën të bashkëpunojnë meendje me të…”.Ndërsa, për arsye tëndryshme, ende nuk ka një historiktë plotë të kësaj gazete. Por, një ndërish-redaktorët e kryeredaktorët e saj,Prof.as.Dr. Ilir Kanini ka botuar librine tij, me titullin “20 vjet, nga jeta enjë gazete”(Tiranë, 2004).Pra, udha50-vjeçare e botimit tonë arsimor,“Mësuesi” është e mbushur me mjaftdëshmi e fakte të gjalla, për punëne përpjekjet e perreshtura të qindrae mijëra mësuesve e pedagogëve,nxënësve e studentëve dhe prindërveshqiptarë, që shkolla jonë të rritej etë përparonte. Në banka dhe auditorekaluan bijtë e bijat tona, të cilëve udhanë njohuri e shprehi mësuesit e pedagogëttanë, gjë për të cilën gazeta jonë “Mësuesi” dhandihmesën e saj të padiskutueshme profesionale.Në faqet e saj, me gjithë politizimet e kohës sëmonizmit, si në shtyp, në arsim e kudo në jetë,me punën e redaksive përkatëse dhe të qindrabashkëpunëtorëve, në qytete e fshatra , lexuesitshqiptarë gjetën të mishëruar përvojën e përparuar,por dhe djersën e derdhur pa kursim ngamësuesit e pedagogët tanë, që t’i mësonin dhe t’iedukonin sa më mirë nxënësit dhe studentët tanë.Me ardhejn e Demokracisës në Shqipëri, pasvitit 1991, gazeta “Mësuesi” mori frymëmarrjetë re, ajo ndryshoi rrënjësisht, si në formë dhe nëpërmbajtje. Tanimë, mësuesit e pedagogët dhebashkëpunëtorët e shumtë të saj, në të gjitha anëte vendit, aty gjetën dhe përjetuan lirinë e shprehjese të mendimit. Po kështu, dhanë ndihmesëne tyre për përpunimin e mendësive të reja pedagogjiker,për njohjen dhe përhapjen e përvojavetë përparuara, si në procesin e mësimdhënjesdhe të edukimit të nxënësve e studentëve. Dukezbatuar politikat arsimore të qeverive përkatësedemokratike, gazeta “Mësuesi” u bë shprehëse2e mendimeve të përparuara, bazuar në përvojëntonë kombëtare, por dhe duke marrë nga ajoeuropiane, amerikane etj.Në këtë udhë të shtruarnga paraardhësit, punon me përkushtim edheekipi i sotëm i revistës “Mësuesi”, botim i Ministrisësë Arsimit dhe Shkencës. Në faqet e kësajreviste lexuesi ka gjetur e gjen punën e madhetë mësuesve e pedagogëve tanë për zbatimin eReformës Arsimore të Qeverisë Demokratike.Kjo përvojë është pasqyruar përmes qindarshkrimeve profesionale, të autorëve dhe gjinivetë ndryshme, duke u përpjekur për të mënjanuarshkrimet formalë, që nuk thonë as nuk të mësojnëndonjë gjë me vlerë.Pa u zgjatur me këto radhë, të cilat më duken“të thata”, para punës “plot bereqet”, që kanëbërë brezat e redaktorëve dhe të drejtuesve, tëgazetës e revistës “Mësuesi”, le të përulemi menderim para “arkivit” të saj të pasur jetësor dhepara atyre gazetarëve, që e shkruan aq bukurhistorikun e saj. Gjithashtu, i urojmë nga zemrakëtij organi të dashur pedagogjik jetëgjatësi dhepërkushtim sa më të madh, në formimin dhe edukimine breznive të reja të vendit tonë. Kështune do të kryejmë detyrimin tonë, që Shqipëriatë lulëzojë e përparojë dhe të renditet e të ecë esigurtë, përkrah vendeve më të zhvilluara, europianee më gjerë.Tiranë, 12 shtator 2011Nga Historiku i “Mësuesit”DREJTUES E REDAKTORË, NDËR VITEI.-KRYEREDAKTORË1.-Bedri Dedja,2.-Mustafa Gërcalliu,3.-JakupMato,4.-Sofokli Afezolli,5.-Thoma Qendro,6.-Agim Xhafka,7.-Ilir Kanini,8.-Sejdo Harka,9.-Andon AndoniII.-SEKRETARË KOLEGJIUMI1.-Sofokli Afezolli,2.-Kozma Grillo,3.-BardhylXhama,4.-Vedat Demiraj,5.-Dhimitër GjikaIII.-REDAKTORË1.-Myzafer Bejleri,2.-Sami Xhango,3.-BekimÇomo,4.-Dhurata Xoxa,5.-Sadie Agolli,6.-NakoBezhani,7.-Ramdan Pasmaçiu8.-Muhamet Ndrita,9.-Shefik Osmani,10.-MitiKoçi,11.-Viktor Sharra12.-Adelina Gina,13.-Avzi Zeqo,14.-ArianKadiu,15.-Sali Hamzaj,16.-Kiço Kosta,17.-MuratGecaj,18.-Ilir Kanini,19.-Irma Kurti20.-Zenel Anxhaku,21.-Vjollca Spaho,22.-VironKona,23.-Anesti FurrxhiPërgatitur nga: Murat Gecaj

Abetare e Posaçme për nxënësitshqiptarë jashtë Republikës sëShqipërisëMe anë të këtij libri synohet që nxënësit shqiptarëjashtë Republikës së Shqipërisë të përvetësojnëe të shqiptojnë saktë e drejt tingujt e gjuhësshqipe. Ky synim duhet të arrihet, sepse është njënga qëllimet e këtyre shkollave. Shqiptimi i qartëi tingujve dhe njohja e shkronjave të alfabetittë gjuhës amtare janë të domosdoshëm, sepsevetëm kështu përvetësimi i saj mund të quhet iplotë, por edhe se tekstet e leximit dhe literaturatjetër, me të cilën nxënësit bien në kontakt, janëshkruar mbi bazën e standardeve të gjuhës letrareshqipe. Mbi të gjitha, çdo njeri i kulturuarduhet ta flasë gjuhën e tij amtare sa më qartë esa me më pak gabime e dialektizma, ashtu siçndodh në vendet e qytetëruara të botës.Kjo abetare besojmë se do t’u vijë në ndihmënxënësve të Shkollave Shqipe të Mësimit Plotësuesnë diasporë, kudo ku ndodhen, por kryesishtatyre në vendet gjermanishtfolëse, anglishtfolësedhe në Suedi.Nga vëzhgimet që kemi bërë në disaShkolla Shqipe të Mësimit Plotësues në vende tëndryshme të Europës, kemi konstatuar defekteshqiptimi në shumë nxënës. Tingujt nj, gj, rrdhe th në shumicën e rasteve nuk shqiptoheshin,natyrisht që edhe shkronjat e tyre nuk njiheshin.Shkronjat e alfabetit të gjuhës shqipe: ë, ç, dh, ll,sh, zh dhe xh, nuk pasqyrohen kështu në alfabetete gjuhëve të lartpërmendura, por tingulli injërës ose i tjetrës dëgjohet në gjuhën e huaj qëata mësojnë. P.sh. sh-ja shqipe në gjermanishtshkruhet kryesisht me shkronjat sch, në suedishtme shkronjat sk, ch dhe tj dhe dëgjohet si sh-jashqipe. Shkronjat e alfabetit shqip: c, q, x, ydhe z janë dhe në alfabetet e gjuhëve të huaja tëlartpërmendura, por shqiptimi i tyre është i ndryshëmnga ai i gjuhës shqipe. P.sh. x-ja shqipeshqiptohet si ks në fjalët që e përmbajnë, ose z-janë suedisht shqiptohet si s, ndërsa në gjermanishtkryesisht si c. Në anglisht si edhe në shqipz. Këto veçori i njohin shumë mirë mësuesit, qëpunojnë në këto shkolla me nxënësitshqiptarë. Në këtë libër, 16 njësi mësimore ukushtohen tingujve të gjuhës shqipe dhe pikërisht:th, sh, ë, q, dh, zh, gj, rr, ll, nj, c, z, ç, x,xh dhe y.Çdo njësi mësimore fillon në faqen çiftdhe mbaron në atë tek. Kështu, me një të hapurlibri, syri i nxënësit, me një shikim rrok në vijatë përgjithshme, të gjithë përmbajtjen e njësisë.Por, meqë nxënësit nuk mund ta mësojnë vetëmënyrën e artikulimit (nyjëtimit) të tingullit qënuk shqiptojnë, as që mund ta korrigjojnë pandihmën e mësuesit. Jemi përpjekur që në faqençift të çdo tingulli të japim udhëzime, kryesishtpër mësuesit, lidhur me mënyrën e artikulimit tëtij, shoqëruar kjo me profilin përkatës dhe figuratë tjera plotësuese. Ku ka pasur mundësi paraqitjeje,janë vendosur skica që paraqesin pamjenballore ose në profil të organeve të gojës gjatëartikulimit të tingullit. Këto e ndihmojnë shumëedhe mësuesin.Profilet e artikulimit të tingujve janë marrënga libri i autorëve A.Dodi dhe J.Gjinari metitull “Fonetika dhe gramatika e gjuhës sësotme letrare shqipe”.Tiranë, 1983. Po me këtëtekst jemi konsultuar për mënyrën e artikulimittë tingujve të ndryshëm.Fjalët dhe fjalitë, nëshumicën e rasteve, janë shoqëruar me figuratpërkatëse, për t’u bërë më i lehtë kuptimii tyre. Gjithashtu, ndërtimi gramatikor është ithjeshtë dhe i përshtatet moshës së nxënësve.Tema “Mësoni, recitoni” zhvillohet me anë tëtri vjershave, të cilat përmbajnë edhe 15 ngatë 16 tingujt e mësuar prej nxënësve.Nxënësit,duke i mësuar përmendsh këto vjersha dhe dukei deklamuar ato, sigurisht pa gabime shqiptimi,i automatizojnë tingujt e mësuar, të cilët duhet tëshqiptohen sa më qartë e sa më saktë. Tingulli iautomatizuar saktë nuk harrohet lehtë, nxënësi eshqipton lirshëm, pa u menduar se si duhet ta artikulojë.Nëlibër përfshihet dhe alfabeti i gjuhësangleze, suedeze, asaj gjermane si dhe alfabeti igjuhës shqipe, të cilin është e domosdoshme qëta mësojnë përmendsh, ashtu siç mësojnë alfabetine gjuhës së vendit mikpritës. Një mësim i tillëështë i nevojshëm. Mjafton të kujtojmë dobinëqë u sjell nxënësve kur përdorin një fjalor, njëenciklopedi etj.Teksti përfundon me një vjershëtë Naim Frashërit, e cila ngjall te nxënësitdashurinë për gjuhën amtare dhe atdheun.Bardha ManceKrijuesi,Regjzori dhe Intrpretuesi i talentuarLaert Vasili me “Pelikanin”“Pelikan” rikthehet ne skene ne interpretimine Laert Vasilit dhe Miltiadh Fiorentzis.Vepraautobiografike e Strindberg, prezantohetper te dytin sezon ne BIOS.Tekst I forte, ngaata që thonë shumë, dhe jo gjithnje lehtë përveshin dhe ndjenjat. Performance e shëndoshë,me mendim. Me qëllim thjeshtësinë.Diçka në mes të teatrit dhe mbajtës drama:dy burra (Laert Vasili dhe Miltiadh Fiorentzis)duke qëndruar në një dhomë të zhveshur,pothuajse te palëvizur, dhe interpretojnene menyre të alternuar katër role(meshkujdhe femra). Katër karaktere të veçanta, tëcilat tregojnë historinë e një familje, dukekërkuar në të njëjtën kohë të vërtetën, dritënpas errësires që mbulon fjalët dhe veprat. Nëudhëtimin e tyre aventuresk..., mbeshtetennga embienti tingull- ndriçim- video te EvinaVassilakopoulou (ndriçim), te Kristos Dimas(video) dhe Marilena Vainanidi (fotografi).Perkethimi nga Erie Kyria. Regjia SylviaLiouliou. Skenografia dhe kostumet , AngelosMendis.3Delvina KërlukuPo sot Shqipni (Peshkopi) pa m’thuej si je.Por,sikur lisi i rzuem perdhe!(Vdes në detyrë,mjeku Tahir Alku)...Ndalu, ku vetesh o burrë, shumë ke për të bë...Ti nuk të ndal as erë e shi, çan malet, ec rrugët..,vetëm e vëtëm të jesh shpëtimtar i njerëzve tëvendlindjes tënde dhe të mëmës Shqipëri. Ngado që rruga të shpien në Kosovë, Maqedoni, Tizemrën e ke aty te pragu i shtëpisë - Shqipëri.Rend, vrapon pa u lodhur drejt saj...Aty, merr nëkrahë njerëz të lodhur nga jeta dhe u jep shpresë,u jep jetë. ..Kurrë s’u lodhe, kurrë gjumë s’merrje vetëme vetëm t’i qëndrosh pranë tek i pavullnetshmipër jetë. Sakrefikove familjen, gruan, fëmijtë,gjakun, farefisin.Dhe përsëri ballë u qëndrojekëtyre.Sa i pa mposhtur qe ishe!Shpëtimi i njerëzve ishte jeta jote. Futeshe nëbotën tënde dhe luftoje me tërë qenien për tëringjallë të lodhshmin. Një botë që vetëm nësipërfaqe e njohëm..! Keshtu o axhë Tahir fluturovenë një botë, ku ne s’të arrijmë dot. Në njëbotë pa jetë,për ne të jetës…Dhe s’arrijmë të tëjapim jetë më. Sepse Ti ishe Ai që na jepje jetë ejo ne..,të pafuqishmit!Ps. Një kujtim (mijëra kujtime) bredh mbimëndjen time. Një kujtim i djeshëm, që për çudisot e ëmbla bëhet e hidhët..!Më kujtohet ardhja ime tek familja juaj përtejmaleve, çfarë lodhje, por çfarë kënaqësie tëtakosh gjakun …Më kujtohet kur vuaja ngadhëmbët, ku qëndrova me javë të tëra tek Judhe m’i rregulluat (sepse e tërë familja jotei ishit dedikuar mjekësisë, dikush dentist,dikush…) Më kujtohet kur erdhët në shtëpinëtonë dhe s’pushoja duke u thënë ‘gjuha jonë sa ebukur..’Më kujtohesh dhe s’harrohesh!Më kujtohet kur u shpërngulët nga Peshkopia nëTiranë, nga Tirana në Preshevë, vëtëm e vëtëmt’i qëndrosh krah fëmijsë, në atë pjesë ku jetanuk ishte jetë në çdo moment…Më kujtohetatë ditë kur vije nga Prishtina drejt vendlindjestënde Dibër (e vogël –Peshkopi), dhe s’përtovet’i rikthehesh Dibrës (së madhe) tënde, ku kishegjysmën e gjakut. Na erdhe befas, ç‘gëzim’ç‘hare, ka ardhë axhë Tahiri. I pastër – shpirtbujar, i mencur, dashuri të pakufishme për ne,fjalë’bukur, edukues, shpresdhënës, e ç‘ka nukishe.., krenaria jonë...Më kujtohen fatkeqësit tona, kur im atë vdiq, same dhembshuri na shihje, sa me përkujdesje naflisje, e sa e sa…Më kujtohesh që ‘s’njihje’ fe, por vetëm Atdhe.Dhe Zoti t’a dhuroi vdekjen pikërisht aty nëAtdhe, në tokën tënde Shqipëri, në detyrë dukerendur.., për të shpëtuar njerëz, për të dhënëjetë…Ti, do të na mungosh ne, si dhe vetë Atdheut.U prehsh në paqë!Lamtumirë – mbesa Delvina.

PIKTURA ËSHTË DASHURIA MË E MADHE PËR MUA- thotë Florije Lule Bajraktari piktore amatore në Ljungby të SuedisëPiktura është dashuria më e madhe për mua, kështu që ajo është dhe lindja e dashurisë sime ndaj artit. Ndaj me shumë dashuri pikturoj, ku njëbotë e padukshme është e fshehur thellë brenda unit tim më të thellë, të pacenuar nga asnjë tjetër dhe e cila botë tek unë shprehet për mes vijave,ngjyrave dhe koloritit në letër.Ne jetojmë ne Suedi qe 20 vjet një falënderim i veçantë shkon për shtetin suedez, për mikpritjen bujare, strehimin qe na kanë ber nuk duhetharru por duhet falënderuar. Pra shteti suedez është një shtet demokratik i cili kujdeset një soj për të gjithë banorët e ti, pa dallim, feje, kombësieapo prejardhje, këtu të gjithë janë të barabartë.Tema e pikturave te mia është lulja Gentiana qe ka marr emrin nga mbreti Gent për bamirësi, për te zhdukurit për dëshmor te kombit, femrat edhunuara, pra një përkrahje morale për to e qe nuk i harroj kurrë deri sa te vdes ato do jen ne zemrën time . Dëshmoret, invalidët e luftës janëmotive në pikturat e mia. Por duhet të them se Nëna Terezë zë vendin meritor në to sepse ajo është simbol i të gjithave.Ju lutem një prezantim të shkurtër për lexuesittanë?Unë quhem Florije Lule Bajraktari jam nga Dardaniafshati Rudinë komuna e Klinës, nga viti1991 jeton në Suedi, momentalisht jeton në qytetinLjungby , ku edhe zhvillon aktivitetin e sajprej piktore amatore. Nga viti kaluar studion nëFolkhögskolan në Värnamo për Art dhe Dizajn.Keni kryere shkollën e mesme në Kosovë,çfarë mund të na thoni për kohën e studimevetuaja atje?Kam te kryer shkollën e mesme, gjimnazin LuigjGurakuqi Klinë të Kosovës. Po ishin kohë tjera,ishim të shtypur por ia dilnim me mund dheishim shumë të zellshëm në mësime.Çka ju shtyri të mërgoni dhe të studioni mukëtu në Suedi?Vitet 80-ta e 90-ta për shqiptarët në ishJugosllavi ishin vite vuajtjesh, nëpërkëmbjes,shtypjes e dhunës çnjerëzore të ushtruar ngaserbët dhe si rezultat i kësaj dhune shumëshqiptarë u detyruan të lënë vatrat e tyre shekulloreashtu si edhe shumë familje ne Dardani përshkak te represionit serb kur filloj lufta ne Kroacibashkëshorti im nuk ju përgjigj ftesësve armatësserbe qe te shkoj ne luftë ne Kroaci u deshtë qete emigrojmë ne SuediKa kohë që jetoni në Suedi, çfarë mund tëna thoni për jetën këtu, çfarë është ndihma eshtetit për të huajit këtu?Ne jetojmë ne Suedi qe 20 vjet një falënderim iveçantë shkon për shtetin suedez, për mikpritjenbujare, strehimin qe na kanë ber nuk duhet harrupor duhet falënderuar. Pra shteti suedez ështënjë shtet demokratik i cili kujdeset një soj për tëgjithë banorët e ti, pa dallim, feje, kombësie apoprejardhje, këtu të gjithë janë të barabartë. Kjoështë një ndjenjë e cila njeriun bënë të afërt menjerëz, e bënë të ndjehet mirë dhe të arrijë at eçka ai dëshiron dhe mendon ta ketë në jetë. Jetaështë e bukur kur zgjidhen problemet.Si e kalon një ditë Florija?Në radhë të parë është familja pastaj piktura,të dyja bashkë e kompletojnë njëra tjetrën tekunë dhe jam më se e lumtur më atë çka unëkam arritur dhe bëjë. Besoj se të ardhmen unë ekam përpara. Unë një ditë pune në ateleun time kaloj varësisht nga disponimi im, ndonjëherëqëndroj duke medituar punën time dhe duke bërëkrahasime në punën time nëpër vite, nganjëherë4shfletojë histori nga artist te njohur botëror,nganjëherë e kaloj kohën me vizitor që e pëlqejnëpunën time por të shumtën e rasteve unë ekaloj kohën duke pikturuar.Ju pikturoni ne kohen e lirë, çfarë u shtyri nëkëtë?Pikturën e kam hobi me pëlqen shumë te vizatoj,pikturoj por më se shumti pikturoj lule i duashumë lulet .Nga një herë ndjehem e pafuqishmedhe mërzitem atëherë filloj te lexoj e më shumëkam lexuar për Nënë Terezën si ajo ka ndihmuate varfëritë, si nuk ka taku familjen 45 vite poashtu edhe unë pata ketë fat qe te mos takojfamiljen 9 vite për shkak te luftës e di sa vështirështë te mos takosh familjen sa janë ditët e netëttë gjata. Lexova shumë për gratë e Krushëspor këtu ne Suedi femra ka një përkrahje temadhe nga shteti ne çdo aspekt femrat janëte ndihmuara e këtu po mendoja për gratë nevendlindjen time.Piktura është dashuria më e madhe për mua,kështu që ajo është dhe lindja e dashurisë simendaj artit. Ndaj me shumë dashuri pikturoj, kunjë botë e padukshme është e fshehur thellëbrenda unit tim më të thellë, të pacenuar ngaasnjë tjetër dhe e cila botë tek unë shprehet përmes vijave, ngjyrave dhe koloritit në letër.Çfarë është tema e pikturave tuaja, ku emerrni frymëzimin për to?Tema e pikturave te mia është lulja Gentiana qeka marr emrin nga mbreti Gent për bamirësi,për te zhdukurit për dëshmor te kombit, femrate dhunuara, pra një përkrahje morale për to e qenuk i harroj kurrë deri sa te vdes ato do jen nezemrën time . Dëshmoret, invalidët e luftës janëmotive në pikturat e mia. Por duhet të them seNëna Terezë zë vendin meritor në to sepse ajoështë simbol i të gjithave.Çfarë është malli për të afërmit , si e ndjenivetën këtu në një mes të huaj?Malli për te afërmit është shumë i madh përçdo dit mendoj për familjen te afërt e mi, vetene ndiej mirë ne mesin e te huajve, por mendjashpesh fluturon në vendlindje, sepse atje ështënjë pjesë e jetës, atje është një pjesë e rinisëdhe e familjes. Malli malli nuk ka kufi, mund tëthem se syri nuk thahet kurrë nga loti,edhe pseSuedia është një vend shumë i bukur dhe shumëmikpritës unë jam shqiptare, këtu jemi vetëmkalimtare.....

Nënë tereza pikturë e Florije -Lule KelmenditSa ka arritur Florija të krijoj shokë apo shoqenë një mes të ri, në një vend me kulturë tjetërnga ajo që ne kemi?Shoqëri kam këtu ne Suedi unë jam një personqe shoqërohem me suedeze e te vendeve te tjerame kultura te ndryshme qe ndryshon shumë ngakultura jon shqiptare. Integrimi është një fjalëshumë e madhe. Dhe ta bësh fakt është shumë evështirë. Sigurisht që më të lehtë të integrohene kanë shtresat e larta të shoqërisë shqiptare,ata që flasin gjuhën gjermane dhe që kanë njëpunë të mirë. Mendoj se integrimi më i mirëdhe i shpejtë vjen prej punës. Dhe shkollimiështë baza e një jete më të mirë. Por unë jam njëperson qe shoqërohem me te gjitha nacionalitet,jam internacionale.Çfarë është aktiviteti juaj kur kemi te bëjmëme profesionin tuaj këtu në vend të huaj?Këtu kam fillua te merrem me pikturë si hobi,për këtë punë kam mbështetje nga suedezet këtume përkrahin me ndihmojnë ne çdo aspekt. Paraca ditësh kisha një ekspozite me pikturat e mianë Bibliotekën e qytetit ku bëri jehonë të madhe,ku edhe shtypi vendas i dha publicitet kësaj,sepse tema që unë paraqesë në punimet e miaështë tërheqëse dhe atraktive dhe ajo e funditse mendoj të gjithë këtë ta dhurojë për qëllimehumanitare në Kosove dhe Shqipëri.Sa ka arritur Florija të përshtatet në kohën,klimën dhe në natyrën suedeze?Ndihem mirë për faktin që kam shumë miq.Natyrën është shumë te bukur këtu, me pëlqenshumë, këtu ka pastërti shumë te madhe, e unëmendoj gjithnjë për vendin tim sikur te ruajmëedhe ne at vend si këtu është për tu marr lakmipër natyrë e pastërti klima nuk mu ka përshtatedhe pse ndryshon shumë nga vendlindja.Nëse do te kishe mundësi te jepje ndihmësentende në realitetin që jetojmë ne shqiptarëtsot, ku mendon se konkretisht duhet ndryshuardiçka ne?Uh! Një pyetje e madhe them unë. Shumë kishandryshuar, shumë, shumë!Çfarë janë kontaktet e Florijes me vendlindjennga ky vend i largët skandinav?Kontakte kam me vendlindje me familje por duate cek se unë familjen nuk e kam taku 9 vite nukkam qen vendlindje kur ka përkundu lufta kamshkuar ne 2000 por njeriu ish me i fort se guri saishin ditët e gjata qe te mos takosh familjen. Janëtë shumta. Veç faktit që shkoj dy apo tre herë5në vit kam kontakte me internetin, fb apo edhemënyra tjera për të komunikuar me njerëzit e cilamë bënë që vetëm fizikisht të jem këtu.Një i mërguar kërkon të jetë pothuajse përgjithçka i informuar. Kjo ka të bëjë kryesishtme natyrën e personit. Thjesht doja njëpërgjigje të shkurtër. Si është nga natyraFlorija?Nga natyra jam një person i qet i hapur shoqërohemrespektoj shumë njerëzit.Ka kohë që jetoni këtu, sa janë kontaktet tuajame shqiptarët këtu, keni miq dhe a shoqëroheni?Po kam miq, kam te afërt qe jetojnë ne Suedi dheshoqërohem me ta.E lexoni revistën në shqip ”Dituria”që botohetkëtu në Skandinavi, çka mund te na thonipër te?Po lexoj revistën Dituria është një revistë shumëe mirë, revistë me një përmbajtje tamam kulturore,ua ka zili atyre që punojnë ne te dhe qe ebotojnë. Më gëzon fakti që shqiptarët në Suedi,kanë vend ku flasin shqip dhe lexojnë shqip.Revista Dituria është shumë e pasur në programine saj, e veçanta është se çfarë do moshëqë ta merr ka çka të lexojë dhe të gjen prehjenë të. Unë e lexoj me vëmendje dhe e ndjej nëvete se ata që punojnë për këtë revistë meritojnëpërkrahej dhe mirënjohje.Planet tuaja për të ardhmen, çka Floria mendondhe ka në fokus?Planet e mia ne te ardhmen janë te studjoj tepikturoj por për bamirësi e ndjej si obligimshpirtëror e atdhetar. Mendoj të realizoj ca ekspozitame pikturat e mia ne disa qytete suedezepor nëse me epet mundësia edhe në Kosovë eShqipëri. Qëllimi është që të jem më aktive nëaspektin humanitarÇka ju benë të lumtur dhe çka ju mundon mësë shumti?Mua më bëjnë te lumtur fëmija, ata janë drita esyve te mi qe i dua shumë do te kujdesem për tate rriten te shkollohenPërveç punës si piktore si e kalon kohen elirë?Kohen lirë e kaloj ne shëtitje me biçikleta, nepishinë, gjimnastikë, për çdo dit pikturoj, vizatoj,lexoj libra te Kadaresë ne shqip e suedisht,lexoj libra te ndryshme, jam e interesuar dhelexoj shumë për lulet, ato i dua shumë, lulet kurpikturoj me duket qe jam ne një bot tjetër dheharroj te gjitha problemet .Një libër qe jam dukelexua qe me ka len përshtypje shumë te madhe“SHQIPERIJA ODISEJA E PABESUSHMEE NJE POPULLI PARAHELEN”MATHIEUAREF u kisha propozua te gjithë shqiptarëve telexojnë ketë libërPo të kishit mundësin të zgjidhni, ku do kishitjetu?P o te kisha mundësi unë do te kisha zgjedh qe tejetoj ne Shqipëri, në Prishtinë ose Tiranë, sa memungon shumë vendlindja, familja nuk shkonas një dit pa mëndu për vendin tim Shqipëri qajshpesh me mungon shumë vendlindja.

Gentiana ZagoridhaANJEZA-GONXHE BOJAXHIU-EMRI I SHQIPTARES QË LA GJURMË NËRË BOTËTë shkruash për Nënë Terezën nuk ka mbarim sepse ajo ngelet ndër figurat më të shndritshme të historisë së kombëtare dhe njëkohësisht nëna më edashur e tërë botës. Emri i saj i vërtetë ishte Gonxhe dhe mbiemri Bojaxhiu. U pagëzua me emrin Gonxhe Anjezë, mori kungimin e parë në moshën5-vjeçare. Nënë Tereza ishte pseudonimi i saj,emër pune,zgjedhur për nder të shenjtores spanjolle të Mesjetës. Ajo dispononte 3 nënshtetësi: shqiptare,indiane dhe italiane (pasaportën e Vatikanit).Kjo lajmëtare e ndritur e dashurisë së Zotit ,lindi më 26 gusht 1910 në Shkup,qytet i vendosur nëudhëkryq të historisë së Ballkanit.Ishte më e vogla e tre fëmijëve të Nikollë dheDrane Bojaxhiut. Babai i Nënë Terezës ishteshumë bujar,të gjithëve u ndante të holla dheushqim,por kurrë nuk e përmendte. Ai i kishtethënë Gonxhes: “Bija ime,kurrë mos e shtie nëkafshatë në gojë,pa e nda me të tjerët”.Ndër të tjera rreth fëmijërisë së saj Nënë Terezakujton: “ Shumë të varfër të Shkupit apo tërrethinave e dinin derën tonë. Kurrë nuk ka dalëaskush nga ajo derë dorë zbrazët, çdo ditë vinindhe hanin bukë tek ne. Në fillim pyesja nënëLoken:- Kush janë këta njerëz?Ajo më përgjigjej:- Disa të afërm tanë, disa daja.Pak më vonë kur u rrita, e kuptova se ata ishinnjerëz të varfër që s`kishin asgjë. Me vdekjen epapritur të atit, Anjeza nuk i kishte mbushur ende8-vjeç. Ai ishte një nacionalist shqiptar i cili angazhohejpër bashkimin e Kosovës me Shqipërinëe madhe, për këtë arsye kishte shkuar dhe nëBeograd së bashku me konsullin italian. Kishteshkuar atje me një shëndet të mirë dhe u kthyeshumë i sëmurë, dhe brenda ditës vdiq.Mjeku etë gjithë të tjerët ishin të bindur se Nikola ishtehelmuar në Beograd. Në këtë periudhë filluandhe vështirësitë ekonomike për familjen. Draniasi një grua burrneshë i rriti fëmijët më plotdashuri e sakrifica,duke ndikuar kështu dhe nëkarakterin dhe rrugën e jetës që do të zgjidhte ebija Gonxhe. Më pas formimi fetar i Gonxhesu thellua në famullinë e Zemrës së Krishtit,nëndrejtimin e jezuitëve,ndërsa merrte pjesë gjallërishtnë të gjitha veprimtaritë fetare. Nga dëshirapër tu bërë misionare, në shtator të vitit 1928,në moshën 18-vjeçare, Gonxhia i dha lamtumirënshtëpisë atërore,për të hyrë në Institutine së Lumes Zonjë, që njihet ndryshe me emrin“Motrat e Loretos”, në Irlandë. Atje mori dheemrin motër Mari Tereza, për nder të Shën Terezëssë Krishtit Fëmijë. Motrat e Nënë Terezëskujtojnë : - 10 shtatori 1946 qe një pikë kthesepër Nënë Terezën. Jezusi i kërkoi ta linte urdhrine Loretos dhe të themelonte një komunitet të rifetar, Misionarët e Dashurisë. Gjatë muajve nëvazhdim,me anë të lokucioneve dhe vegimevetë brendshme, Jezusi i zbuloi për dhimbjen që ishkaktonte shpërfillja e skamnorëve,trishtiminqë i sillte mosnjohja e tij prej tyre,dashurisë sëTij, etjes së Tij për to,dëshirën e Tij për motratqë të ishin “ flaka e dashurisë së Tij në mes tëmë të varfërve,të sëmurëve,personave në pragtë vdekjes, të vegjëlve të rrugëve. Ja si i kujtonvetë Nënë Tereza këto momente vegimi:-Pashë një turmë të madhe – njerëz të ndryshëm.Kishte gjithashtu edhe shumë të varfërdhe fëmijë. Ndërsa qëndroja mes tyre,të gjithë ikishin ngritur duart drejt meje. Ata thirrin:- ”eja,eja,na shpëto – na ço tek Jezusi”.Përsëri turma e madhe . Në sytë e tyre pashëshumë trishtim dhe vuajtje . Unë isha në gjunjëpranë Zojës, që ishte me fytyrë nga ata. Nuk iapashë fytyrën, por dëgjova të thoshte : “Kujdesupër ta. Janë të mitë. Çoji tek Jezusi. Çojua Jezusin.Mos ki frikë. Jezusi dhe unë do të jemi mety dhe bijtë e tu.”-Po ajo turmë e madhe .Ishin të zhytur në terr,por prapë mund ti shikoja.Zoti ynë ishte në kryq. Zoja pak larg Kryqit,dhe unë si fëmijë para saj.Me dorën e majtë mbi6shpatullën time të majtë, ndërsa me të djathtënmë kish kapur nga krahu i djathtë. Ishim të dyjame fytyrë nga Kryqi.Zoti ynë tha:-“Po ta kërkoj Unë ta bësh këtë. Pota kërkojnë ata dhe ajo, Nëna ime, po ta kërkon.-A do të refuzosh?Nënë Tëreza:- “Më jep dritë. Dërgomë Shpirtintënd- që të më mësojë vullnetin tënd,që të mëjapë forcë të bëj gjëra që të pëlqejnë Ty. Jezus,Jezusi im, mos lejo të mashtrohem.... Jam tmerrësishte frikësuar.”Zoti Ynë: -“ Mos ki frikë. Unë do të jem gjithmonëme ty.”Qysh atëherë nuk kam dëgjuar e nuk kam parëmë asgjë,- thotë Nënë Tereza, por e di se gjithçkakam treguar është e vërtetë.Më 7 tetor të vitit 1950,Krye dioqeza e Kalkutësnjohu zyrtarisht Kongregatën e re të Misionarevetë Bamirësisë. Qëllimi i përgjithshëm i Kongregatësështë të shuajë etjen e Jezuit në Kryqpër dashuri dhe Shpirtra,duke zbatuar nga anae motrave të katër kushteve, Varfërisë, Dlirësisë,Dëgjesës dhe përkushtimit ndaj punës messkamnorëve.Në dhjetor të vitit 1951,Nënë Tereza morinënshtetësinë indiane, pasi dëshironte “ të bëhejkrejtësisht një me vajzat indiane”.Më 12 prill 1953 Nënë Tereza bëri kushtet përfundimtaresi Misionare e Dashurisë dhe dhjetëmotrat e para bënë kushtet e para gjithashtu.Përveç kushteve të varfërisë, dëlirësisë,dhedëgjesës, ato bënë dhe një kusht tjetër të katërt:“t`i përkushtoheshin punës mes të varfërve”.Kongregata po rritej, plani i Hyjit po realizohej.Nënë Tereza dhe motrat e saj po u shërbenin njënumri të madh skamnorësh në lagjet e varfratë Kalkutës. Pikërisht në këtë periudhë bashkimitë ngushtë me Jezuin për çudi të saj, atë ekaploi një ndjesi e tmerrshme humbjeje,errësiretë pashpjegueshme,vetmie. E kaptoi fort njëndjesi ndarje nga Hyji, refuzimi prej Tij. Në tënjëjtën kohë, një mall i mundimshëm për Të ipushtoi zemrën. Mendime të tmerrshme kundërfesë,shpresës dhe dashurisë i pushtonin mendjen.Nëpërmjet kësaj vuajtje të fshehtë dhe tëheshtur,errësirës së saj, drita e Hyjit shndriti nëbotë duke e shndërruar,pak nga pak,errësirën ebotës në dritën e Tij. Nënë Tereza i vizitonte tëvarfëritë nëpër rrugë dhe e çonte Jezusin, ashtu siAi kishte kërkuar,në “shtëpitë dhe skutat e tyre tëerrëta”.Ajo i përgjigjej me dashuri çdo njeriu,njënga një, duke ofruar shërbim të menjëhershëmdhe efektiv.Në janar të vitit 1959, Nënë Tereza hapi njëqendër për të gërbulurit në Titagar, ku jepeshinbarna, bëheshin ndërhyrje kirurgjikale dhe

shërbime riaftësimi. Në muajt e parë të vitit1960, Nënë Tereza filloi t`i dërgonte motrate saj në të katër anët e Indisë. Nënë Tereza ehapi shtëpinë e parë jashtë Indisë në Kokorotëtë Venezuelës më 26 korrik 1965. Ajo u pasuashpejt nga shtëpitë në Romë, Itali(1968), Taborë,Tanzani dhe më 1969 në Burkë dhe Australi.Në vitet 1970 Nënë Tereza i mori motrat e vetanë Lindjen e Mesme, në Amerikën Veriore dheQendrore,gjithashtu dhe në Lindjen e Largët.Ajo nuk u ndal por themeloi shtëpitë e paradhe në vendet komuniste: Zagreb (Kroaci) sidhe në vendlindjen e saj Shkup (Maqedoni).Në vitet 1980 ajo dërgoi motrat në AfrikënQendrore dhe Perëndimore si edhe më thellë nëbllokun komunist: në Gjermaninë Lindore më1981, Poloni më 1983, në Bashkimin Sovjetiknë Krishtlindjen e vitit 1988-s,dhe në Shqipërimë 1991. Në vitin 1979 mori çmimin Nobel përPaqe. Ky ishte dhe momenti kur e gjithë botamësoi se Nënë Tereza ishte shqiptare. NënëTereza konstatoi se të varfëritë kishin nevojëpër shërbimin e vëllezërve rregulltarë. Shumëtë rinj dëshironin të bëheshin pjesë e qëllimit,punës dhe mënyrës së saj të jetesës. Në festën eLajmërimit të Lindjes së Krishtit (Zoja Nunciatë)më 1963, Nënë Tereza themeloi VëllezëritMisionarë të Dashurisë. Në përgjigje të dëshirëssë disa meshkujve për jetë kontemplative nëshërbim të skamnoreve, Nënë Tereza themeloiVëllezërit Kontemplative Misionarë të Dashurisënë festën e Shën Jozet,më 1979. Më 1984, NënëTereza themeloi Etërit Misionarë të Dashurisë.Ata ofrojnë shërbime meshtarake për më tëvarfëritë ndër të varfër, përkrahje shpirtërorepër familjen e misionarëve të Dashurisë. Dukeiu përgjigjur kërkesës së shumë meshtarëve,më1991 Nënë Tereza themeloi edhe Lëvizjen eKorpit të Krishtit për Meshtarë,si “rrugë e vogëlqë i çon në shenjtërim” ata, të cilët ishin njëmendje me karizmën dhe me shpirtin e saj. Nëvitin 1997 Nënë Tereza kishte 4000 motra tëpranishme në 610 shtëpi misionare, të përhapuranë 123 vende të ndryshme të botës. Në periudhën1989-1997 Nënë Tereza vuajti nga zemra,malaria, pneumonia kronike, fraktura kockoredhe osteoporoza. Disa herë ajo qe vërtet shumë esëmurë dhe njerëz nga e gjithë bota luteshin përshërimin e saj. Për shkak të moshës së shtyrë dhesëmundjeve, ajo dëshironte të tërhiqej nga postii Eprores së Përgjithshme dhe thirri një kapitulltë përgjithshëm të jashtëzakonshëm më 1990.Më 13 mars 1997 motër M: Nirmala u zgjodhpasardhëse e Nënë Terezës si Eprore e Përgjithshmee Misionarëve të Dashurisë. Më 19 maj, nëkundërshtim me këshillat e mjekëve,Nënë Terezau nis për udhëtimin e saj të fundit për ti prezantuarpersonalisht motër Nirmalën, Atit të Shenjtë,dhe më 5 shtator 1997 jeta e saj tokësore arriticakun e fundit. Ky koleksion i vogël faktesh nukpretendon të jetë një dëshmi historike krejtësishte përkryer,por ai mund të jetë një frymëzim përtë gjithë ne që t`i jetojmë jetët tona me pasiondhe dashuri për shpirtrat, ashtu siç na mësoiNëna Terezë.Murat GecajNË TIRANË, ZHVILLOI PUNIMET ME SUKSES, KONFERENCA E PARË MBARËKOM-BËTARE E INSTITUTIT TË INTEGRIMIT TË KULTURËS SHQIPTARETema: studimi i mundësive të përafrimit, deri në njësim, i plan-rogramave e teksteve, për të gjithashkollat e trojeve shqiptare dhe në diasporë.Më datën 17 shtator 2011, në sallën kryesoretë Muzeut Historik Kombëtar, në kryeqytetinTiranë, zhvilloi punimet Konferenca e ParëMbarëkombëtare e Institutit të Integrimit të KulturësShqiptare. Në rendin e ditës së punimevetë kësaj Konference ishte studimi dhe diskutimii mundësive të përafrimit, deri në njësim, iprogrameve dhe teksteve, në të gjitha shkollat etrojeve shqiptare dhe në diasporë.Në punimet e kësaj Konference merrnin pjesëanëtarë të Komisionit Qendror dhe të komisionevezonale përkatëse: në Republikën e Shqipërisë,në Republikën e Kosovës, në Republikëne Maqedonisë, në Republikën e Malit të Zi, nëKosovën Lindore (Lugina e Preshevës), përÇamërinë dhe Diasporën Shqiptare. Gjithashtu,merrnin pjesë: mësues e pedagogë, punonjës tëinstitucioneve arsimore, kulturore e shkencore,përfaqësues të disa organizatave shoqërore joqeveritare,nga media e shkruar dhe ajo elektronikee tjerë. Ishin të pranishëm edhe përfaqësues tëMinistrisë së Arsimit e Shkencës, të Republikëssë Shqipërisë.Pas Himnit Kombëtar, Konferencëne hapi drejtori i IIKSH, Rezart Gashi.Pastaj fjalën e rastit e mbajti kryetari i KomisionitQendror, Dr. Ibrahim Gashi. Ndër të tjera,ai përmendi punën e bërë nga ky institucion joqeveritarpër arritjen e objektivit të tij madhor, qëështë: Sudimi i mundësive të përafrimit, deri nënjësim, i plan-programeve e teksteve, në të gjithashkollat e trojeve shqiptare dhe në disaporë. Përkëtë qëllim, që nga viti 2009 e në vazhdim, janëorganizuar e zhvilluar mjaft vëzhgime e studimekrahasuese në tekstet shkollore në përdorim.Përfundimet e arritura nga studiues të veçantëdhe grupet e studimit u paraqiten tani, në këtëKonferencë. Gjithashtu, ai tregoi se grupe punetë këtij Instituti, në bashkëpunim me komisionetzonale, kanë organizuar takime e veprimtaritë përbashkëta, si në kryeqaytetin Tiranë, poredhe në Shkup të Republikës së Maqedonisë, nëLuginën e Preshevës, në Prishtinë të Republikëssë Kosovës dhe në Ulqin të Republikës së Malittë Zi.Punimet e Konferencës i përshëndetënpërfaqësues të komisioneve zonale dhe të organizatavetë masave, si Agron Gjedia për Shoqatën“Bytyçi” e Halil Palushi për Shoqatën “Flamuri7Kombëtar”. Po kështu, përshendeti Met Gjoni,punonjës i Ambasadës së Malit të Zi, në Tiranë.Poetja Zyba Hysa dhe disa nxënëse recituanvjersha kushtuar shkollës dhe shkronjave shqipe,për të cilat janë bërë sakrifica të pamumërta ngabrezat e shqiptarëve, deri në flijimin e jetës.Pastaj, duke u shoqëruar edhe me projektimenga veprimtaritë e ndryshme të IIKSH, u lexuantemat e përgatitura nga veprimtarë të këtijInstituti dhe specialistë të arsimit, në Shqipëridhe në trojet tjera amtare. Gjithësej, në punimete kësaj Konference u paraqitën afër 30 tema, tëcilat më pas mendohet të botohen në një libër tëveçantë. Ndër to, ishin dhe referimet nga: Prof.Skënder Skënderi e Prof. Alixhemal Salihu, Dr.Ramiz Zekaj, Dr. Nail Draga, Namik Selmani,Prof. Emil Lafe, Prof. Hulusi Hako, Prof. Ganie Sadete Pllana, Prof. Xhemaledin Salihu, NuriDragoi, Prof.Fazli Hajrizi, Prof. Mustafa Ibrahimi,Zyba Hysa, Mr. Flamur Anamali, IbrahimHajdarmataj, Bade Bajrami, Ibrahim D.Hoxha,Ali Gjebriçaj e tjerë.Me këtë rast, pjesëmarrësve iu dhurua libri kushtuarveprimtarive të këtij Instituti nëpër Ballkan,gjatë vitit 2011, me titullin “Rrahin zemratarbërore” (Nga Prof. Murat Gecaj) e tri broshura,po me tematikën e kësaj Konference (Nga Prof.Hulusi Hako) dhe dy libra nga Dr.Ibrahim Gashi.Në mbyllje të punimeve të kësaj Konferenceshprehën mendimet e tyre disa diskutantë,nga Tirana e trojet tjera shqiptare të Ballkanit,duke theksuar suksesin e merituar, që u arrit.Po kështu, u tha që përfundimet me shkrim, tëcilat do të përgatiten nga Komisioni Qendror,t’u paraqiten sa më shpejt organeve qeveritarepërkatëse, në Shqipëri, Kosovë, Maqedoni, Malii Zi e Kosovë Lindore (Lugina e Preshevës),me synimin për t’u patur parasyshë në punën eardhëshme në përgatitjen e teksteve shkollorë, qënga abetarja, që ato të jenë sa më të përafërt dhe,mundësisht, të njëjtë. Këtij qëllimi do t’i shërbenteedhe ngritja e një institucioni të përbashkëtndërqeveritar. Po kështu, u nënvizua kërkesa përt’i bërë sa më të njohura, në opinionin e gjerëshqiptar, përfundimet

FAQJA E POEZISËAdem ZaplluzhaLINDJET TONAKësaj hereS’dua ti ngacmojë tregimetMali e ruan heshtjenNën rrënjët e rrapitNuk më kujtohenUshtarët e varrosurGjenerali i çmendurPërfundoi me vetëvrasjeProvuan që edhe lisaveT’ua ndalin rritënGjethet belbëzuan deri në agimElegjinë e lotitKur barit të njomI humbi bukuriaNëpër sinorët e kujtesësI gjetëm lindjet tonaRemzi BashaPËR TY KOSOVËTokat që lindi çdo ditë shqiponjaMbuluar me besë e flamurKu ka më shumë të flijuar?Emri Dardani s´t´u harrua kurrë.Toka jonë, Kosova jonëTi je nëna dhe historiaBekuar qofshin trojet e tuaE kish thënë vete PerëndiaNë shekuj me radhë u flijuan trimatPara syve të nënës dhe fëmijësVeshur me flamurin kuq e ziPër ty Kosovë zemër e ShqipërisëBajraku, besa në themelPrizren, Deçan, DrenicëSi trimat e Adem JasharitKjo tokë do të lindë çdo ditë.Delvina kerlukuÇast dashurieTi gjuetar sotHape sytë shikoveTe njëra syrin ndalove.Sytë u puçënDhanë DashurinëLotët rrodhën – gëzim.Te syri Yt – AjoTe syri i Saj – Ti.Shkëlqen DashuriaNë pikë të lotit fytyra.Ti ece derdhe lotinAjo të puthi – përshëndetje.Pikë e fundit lotiFytyra të iku...Arqile GjataPA TITULLDo t’ia dërgoj qiellit të kaltërmesazhin:-Rrallë qeshin buzët e vendit tim.Sa mure i rëndojnë mbi kraharor,e unë i kam duart të mbushurame dëshira!Është bukur të mendosh,qofsh i begat vendi im!AJO KOMPOZON DRITËSapo lind dielliajo,ngre zërin zbukuruar me vegimemëngjesore.Së brëndëshmi e praron fytyrënnë një sifoni kompozuarnga zogj fluturues mbi ylber.Ajo dita ditës dhuron dritënë një lëndinë me lulëkuqeku miq ka përherë në sytë e saj.Tingujt shkojnë largtej mbulesës së bardhë të trupite një pëllëmbë më lartëzemra rikompozon dritë të kuqe.KUR E SHËMTUARARRUGËN TË KA ZËNËÇ’më tha e nesërmja...!E shëmtuaraju ka zënë rrugën e stinëve.Do ecësh,do lodhesh nga fajet e të vdekurve.Nga frika turp mos ki,gënjeshtrën kyçe,e porta hap!Vëzhgojigrindjet e njerëzve ,mos i puthë,kryqëzoje urrejtjen në vende të pa shkelura.8Osman CakaSHTARORJA( E nenës Terezë- Manchester)Qëndro ne shtatore o nëna e kombitKëtu n’oborr te manastirit te GortonitTe kishim yll drite oj nëna jon TerezëShndrit sikur dielli ne çdo mëngjes.Po kush ia ngriti nënës ketë shtatoreNjë burrë shqiptar bir more prej KosovePo nga i kishte lind atij burrit ej kjo ideAmanet nga Iliri pak pa u vra për atdhe.Pse janë ngrit ej këto dy duar nga qielliHej për ti marre more rrezet nga dielliKëto dy duar me thuaj çka simbolizojnëËshtë lut për Liri! nëna për vendin ton.Për Ilirin ju lutem? More me më treguaIlirin ne lufte Serbet e kanë pushkatuaKëto duar janë ej dy nënave shqiptareNjë dora nënës Ilirit- Gonxhes madhe.Manchester, gusht 2011Nexhat REXHAPORTRETGjelosh GjokajtNuk di si e kam paPortertin e Gjeloshit në brushën timeDhe në cilën stinëU takuamPastaj mësova për pamjenE ngjyraveDhe për ecjen në Milesh e TuzE bukën në dorë si e mbajeKartën e identifikimit e kodoveNëpër metropolet e botësMe ngjyrën blu pushtove qiellinDhe ret i shpërndaje në qetësiKur u takuam në qytetin e GjilanitKuptova se tiparin e malësoritE ruaje ne ballëE zemrën shpalose qiltërsishtKurse fijet e brushësMe magji thellësisht depërtuanTejpërtej plasave të gurëve antikE porterti Yt skalitej ndër neGjilan ,13 .8.2011

.Sokol DemakuFAQJA E POEZISËGentiana ZagoridhaKadrije MeniqiVUAJKur zemra vuan,Nga sytë e pikëlluar,Dhe kur koha dhe mendja,Nuk janë larg njëra tjetrës.Lotët që rrjedhin,Mbi faqet e njoma,E që preku thellë,Në shpirtin tim.Në errësirën e natës,Mbaj fort dorën tënde,Dhembja yte është imja,Kur ne ndajmë atë bashkë.Hidhërimi ka kapluar,Shpirtin tim,Nga përkujdes për,Dashuri e besnikëri!Me brejnë fjalët,Që shprehin dhembje,Por më mbajnë të fortë,Dhe besnik!Shpirtrat bashkohen në një,Kur ne fluturojmë së bashku,Kur sillemi për rreth,Në vuajtje mundim.FISNIKJATë shkelen me shekuj,Të rraskapitën për vdekje,Por, qëndrove krenare,Dhe e pa epure.U përpoqën barbarët,Që më çdo mjet,Që të zhdukur nga faqja e dheut.Kishin bërë plane,Por, kishin edhe dredhi,Që mes vëllezërish,Të shtien tradhti.U munduan, bënë të pamundurën,Që ta ndërpresin rrugën.U përpoqën, shumë u munduan,Por, çdo herë ata dështuan.Kohë të vështira kaloi LokjaI ndjeu në supe,Këto katrahura jete.I përballoj të gjitha,Kjo Fisnikja e vjetër.Dhe sot krenareVazhdon jetën!HipokriziThuaji, të gjithëve ... të gjithëveTi thuaji se nuk më do.Kjo do të ish lumturi më e madhe,Se kur vjen, më puth pareshtur,Dhe thua: - veç për ty mendoj.Tinëzar ndjenjash , largohu!Pranë shpirtit tim,Mjerim, të mos ndodh,Buzëqeshja jote, burim skëterrash,Më neverit, më sjell trishtim.Ti nuk di të dashuroshPas një siluete,Pse duhet të fshihet një mendim?Pas një kujtimi,Pse duhet të varet një mall?Pas një gëzimi,Pse duhet të ngjeshët një trishtim?Pas një premtimi,Pse duhet të luhet një lojë?Pas ...., pse .....Ti, kudo mund të kërkosh .Veç bindu;Sepse, ti nuk di të dashurosh.Si mundem kështuSa pranë të kam,Ja, ja ty po të prek.Sa larg, ti më qëndron!Po ku, ku, të kërkoj?!Si e dehur drejt teje,Më kot po vrapoj.Drejt teje të rend,Nuk gjej më shpëtim,Ndaj larg po qëndroj,Me bindje, se një ditë,Do të mund të harroj.Le të shpresoj!Gjatë një imazhiTë preka në fillim buzët sytëDhe për habinë time ç`të besojaSe ti vërtet ishe aty.Shtanga!Nuk dija ç`farë të bëja me ty .Nuk isha mësuar të ndjeja aq pranë,Të të puthja e të qaja njëkohësisht.Po tiparet e tua, ato,pse më zhduken e shfaqen kaq pabesisht.Mos vallë larg imazhit duhet të qëndroja.Apo në errësirën e tij me zjarr në heshtjeTë puthja të përqafoja.Buzëqesh, magjia ime!Magjia e buzëqeshjes tëndeSot më zgjoi nga gjumiMë erdhi lehtë si puhiaDhe nga ëndrra më largoi.Magjia e zërit tënd.Sot më pëshpëriti,Dashuri kur do të takoj?!Më tha dhe prapë iki.Magjia e hapave të tuZemrën ma tronditiPor ishin ato hapa,Që vetëm hijen ndiqnin.Jam zgjuar dhe mendoj,Horizontin vështroj,Një ylber më shfaqetMe ngjyra shumë,Unë vë një pikë te ngjyra blu.Më thotë diç kjo ngjyrëPor nuk ju zbuloj dotËshtë sekret i vogël që më sjell pak lot.Sot magji e imjaVallë ç`dëshiron?!T`më merresh me veteNdoshta këtë synon.Sot jam e gatshmeMe ty të shtegtojNë horizontin e mbyllurNdoshta depërtoj.DRITË E HËNËSËshtë errësirë,Më shoqëron drita e hënësQiriri i ndezur dhe ti vargu im...Ndjej pak të ftohtëNë këtë natë të gjatëE ti vargu im s`ndalesh, je kureshtarëDëshiron të zbuloshPse unë kam të ftohtë!?E sheh se drita e qiriut zbehet,Dëgjon zemrën timeSe si të rrëfehet...Vargu im i dashur,Ti nuk më zbulon,Se fshehtësitë e miaVetë ti gjurmon!!!E sheh edhe hënën,sa bukur shndritËshtë sonte e plotëDhe plotëson një dëshirë...Vargu im i shtrenjtëSa bukur tingëllonMos je vallë melodiQë me ëndje dëgjoj!?9

VEPRIMTARE E PALODHUR PËR ÇËSHTJEN KOMBËTARE SHQIPTARE(Pak radhë për Qibrije Hoxhën, emigrante në Suedi)Nga: Prof. Murat GecajPublicist e studiues-TiranëKur nisa t’i shkruaj këto pak radhë për veprimtaren e njohur e të palodhur shqiptare, në Suedi, Qibrije Hoxhën, menjëherë solla ndërmend edhe ato,që më kanë treguar kolegët e mi, shkrimtarët dhe publicistët Sokol Demaku e Viron Kona. Ky i fundit, para dy muajsh, ishte i ftuar në Boras të atijshteti, në Veriun e Europës, për të marrë pjesë në përurimin e librit të tij, “Eh, more Bubulino!” Në atë ngjarje të shënuar për Vironin, përveç pjesëmarrjesnga vendësit, suedezë e shqiptarë, kishte udhëtuar qindra kilometra nga kryeqyteti Stokholm, pikërisht kjo zonjë e nderuar dhe e palodhur.Shkaku ishte se ajo e kishte përkthyer me shumë dëshirë e në mënyrë profesionale, librin e mësipërm të Vironit.Dhe ja, çfarë thotë ajo, për këtë gjë:“Tani, krahas përkushtimit ndaj familjes sime,kam kënaqësinë që të ndihmoj me përkthime nësuedisht, siç ishte rasti i librit të shkrimtarit tonëtë njohur, z. Viron Kona, ”Eh more Bubulino”,të cilin e kam mbaruar në prill të këtij viti. Nëmuajin maj u bë përurimi i tij në Boras dhe atypata nderin ta takoja atë, me këtë rast. Botimi ilibrit të z. Viron Kona, si dhe përurimi i tij, u bënga veprimtari i shquar, shkrimtari dhe publicisti,miku im i respektuar, z. Sokol Demaku”.Në pamjen e parë, këtu duket se nuk ka ndonjëdiçka të rëndësishme për t’u shënuar. Por, pota njohësh më nga afër jetën dhe veprimtarinëaktive dhe të dobishme për çështjen shqiptare tëQibrije Hoxhës, puna ndryshon…Qibrije Hoxha bisedon me autorin e librit “Eh,mor Bubulino!”, Viron Kona(Boras-Suedi, maj 2011)Duke lexuar jetëshkrimin e Qibrijes, mësojmëedhe këto fakte domethënëse. Me prindër ngaGjakova e Prishtina të Kosovës, ka lindur nëShkup, më 18 mars 1955. Aty kreu shkollën filloredhe Gjimnazin “Zef Lush Marku”.Në atë kohë, u dallua si veprimtare shoqërore, më 23 nëntor 1989 të largoheshin përkohësishtgj që më vonë do të shumëfishohej në mbrojtje nga Kosova dhe u vendosën në Suedi, ku ndodtë çështjes shqiptare. Deri sa shkoi në shkollën e hen familjarisht.lartë, dha mësim në disa shkolla të vendlindjes Duke iu përshtatur rrethanavë të reja të jetës,Shkup. Në vitin 1980 u dipolomua në Fakultetin në vitet 1993-2000, Qibrija punoi përktyese eTeknik, të Universitetit të Prishtinës. Më pas, gjuhës suedeze, në Radion dhe Televizionin eu punësua inxhinjere teknologe në Kombinatin Suedisë. Këtë detyrë e ka kryer edhe me rastin“Ramiz Sadiku”. Bazuar në përvojën e punës e vizitave të ndryshme të delegacioneve tëdhe vëzhgimet e bëra, në vitin 1982 u paraqit Kosovës, në Suedi, ndër të cilët ka qenë dhe ishbashkautore,me një punim shkencor, në KongresinPresidenti Rugova. Në vitet 1994-2000, ajo ishtee Teknologëve, organizuar në Slloveni, kryetare e Unionit të Shoqatave Shqiptare nëme temën: ”Vetitë e betonit zjarrdurues”. NgjarjeSuedi, 36 gjithësej dhe të shpërndara në të gjithëe rëndësishme e jetës së saj ishte martesa me hapsirën gjeografike, ku jetonin bashkatëd-Reshatin, nga Peja, të njohur bashkë që studentë hetarët tanë. Përveç botimit të revistës ”Besa”,dhe u lindën dy fëmijë, Kaltrina e Shpati. veprimtarive kulturore dhe informuese përNë vitet e punës së tyre nën regjimin serb, Qibrijagjendjen në Kosovë, ato dërgonin atje ndihma tëe Reshati u përballën me represionin e dhu-ndryshme, si barna, tenda ushtarake etj.nën e këtyre pushtuesve të huaj dhe me kërkesat Në ato vite, Qibrija u tregua shumë aktive, korrespondentee tyre për pushimin nga puna të shqiptarëve.e QIK-ut, duke dërguar informa-Meqenëse nuk pranuan të anëtarësoheshin në cione çdo natë dhe në RTSH-në. Po kështu, dypartinë komuniste, ishin ndër intelektualët e vjet punoi në Radio-Suedia dhe, në vitet 1994-parë, të cilët u dëbuan me dhunë policore nga 1997, mësimdhënëse e gjuhës amtare për fëmijëtbanesa e tyre. Presionet kanë qenë të formave të shqiptarë.Pas kthimit në Kosovë, ajo ishte korrespondentendryshme dhe ata u detyruan që, përfundimisht,e së përditshmes ”Bota Sot”,10

si dhe autore e publikimeve të artikujve nëgazetat ditore ”Zeri” e ”Gazetaexpress”.Ndërsa në vitete 1994-2005 publikoi shkrime nërevistën”Teuta” të Prishtinës, në revistën e Unionit tëShoqatave Shqiptare në Suedi ,”Besa” e nërevistën ”Qendresa”, si dhe disa organe të tjera,vendore dhe huaja.Në vitet 1996-2000, QibrijeHoxha u dallua me veprimtaritë e saj dhe ishteanëtaree kryesisë së Degës së LDKsë, në Suedi.Ndërsa detyra më me përgjegjësi për atë ishteajo e udhëheqëses së Komisionit për Informim,të Degës së LDK-së në Suedi. Ai komision, kuishte përfshirë dhe bashkëshorti i saj, Reshati,kreu detyrën e informimit të institucioneve suedeze,me gjendjen në Kosovë. Në vazhdimësi,kanë lobuar dhe për njohjen e Pavarësisë së Kosovës,nga shteti i Suedisë. Këtij qëllimi njohësi kanë shërbyer edhe veprimtaritë e ndryshmekulturore, që janë organizuar vullnetarisht, mebashkatdhetarët shqiptarë. Banesa e familjes sëQibrije e Reshat Hoxhës u bë bazë e përhershmemikpritjeje për njerëzit, që shkonin nga Kosova,në Suedi.Duke folur për atë periudhë të kaluar, Qibrijashprehet tani, jo pa emocione: ”Veprimtarinëtime për Kosovën e kam bërë gjithmonë, çdominutë të atyre 10 viteve, me plot zemër dheme një dashuri aq të madhe, saqë më dukej sepo fluturoja gjatë gjithë kohës, kur merrja pjesë.Nuk më lodhte asgjë, as puna as gjendja materialee pazgjidhur, as kërcënimet që vinin nga çdoanë...Të vetmen gjë, të cilën jemi munduar mosta lëmë pa përkujdesje, kanë qenë dy fëmijëttanë, të cilët jo rrallë më thonin:-Ti mami, jekëtu, por shikimin e ke shumë larg dhe duketsikur nuk po na sheh!...Falë Zotit, kam pasë përkrahjen e tyre dhe jamshumë e kënaqur me femijët tanë. Kaltrina kambaruar për shkencat politike, në Stokholm dheka fituar masterin. Tema e saj ishte: ”BashkimiEuropian dhe motivet për anëtarësimin eShqipërisë, si shtet i cili historikisht ishte urë kaluesenë mes të civilizimeve, të ndryshme fetaredhe shembull i tolerances fetare në këtë rajon”.Sot ajo punon në Ambasadën e Republikës sëKosovës, në Stokholm. Ndërsa biri ynë, Shpatika mbaruar për inxhinjeri ndërtimi. Kështu,në përgjithësi, jam shumë krenare me fëmijëttanë, me të cilët kemi rrugëtuar nëpër kohët evështira, në të cilat kaluam të gjithë, si shqiptarëe natyrisht edhe ne si familje”.Pas luftës së Kosovës, bashkëshorti i Qibrijes,Reshati u punësua në një fabrikë të barnavenë Stokholm, ku punon edhe tani. Ndërsa ajo,me mbështetjen suedeze, ishte udhëheqëse eprojektit për Kosovën, ’’Demokraci, në gjithëBotën”, në kuadin e Shoqatës Edukative-Arsimore(NBV), në Suedi. Edhe me këtë rast, pranë vitet 1998-2000, ka informuar-lobuar, në tëgjitha qytet më të mëdha të Suedisë, për situatënnë Kosovë dhe domosdoshmërinë e njohjessë Pavarësisë së saj, si faktor i stabilitetit dhevendosjes së demokracisë në rajonin e Ballkanit.Për këtë qëllim, Qibrija udhëtoi disa herë nëKosovë, kontaktoi përfaqësuesite të gjitha partive politike, pa përjashtim. Pokështu, vizitoi shkolla, institucione të çështjevesociale, si dhe OJQ të ndryshme. Por, për fat tëkeq, njerëzit ishin të lodhur nga e gjithë ajo, qëkishin përjetuar gjatë viteve të shkuara dhe nukgjeti gatishmëri të plotë për realizimin e këtijprojekti, megjithëse pa pagesë.Në vitin 2000, Qibrije Hoxha u rikthye ngaSuedia, në Kosovë dhe përsëri në vendin e saj tëvjetër të punës, pra përgjegjëse e Laboratorit përshqyrtimin e materialeve ndërtimore, në KAN”Ramiz Sadiku”-Prishtinë. Aty punoi aty pa ulodhur, deri në mbyllje të Kompanisë përkatëse,pra më 2004.Në Prishtinë, në vitet 2003-2004, Qibrija u dalluapërsëri në veprimtaritë shoqërore, anëtare eKryesisë së Rrjetit të Gruas-BSPK (Bashkimittë Sindikatave të Pavarura të Kosovës). Njënga angazhimet e saj të përkushtuara ishteedhe anëtare e Shtabit për Gadishmëri dheEmergjencë, pranë Komunës së kryeqytetit tëKosovës, në vitet 2000-2005. Në atë periudhë,bashkë me një koleg, ishin pjesëmarrës dhepërfaqësues të Kosovës e të Shqipërisë, në njëkonferencë ndërkombëtare, që u organizua ngaNATO-ja, në Suedi, në kuadër të gadishmërisëdhe emergjencës suedeze.Por një ngjarje e paharruar dhe nder i veçantëpër Qibrije Hoxhën ishte zgjedhja nga LDKja,në vitet 2004-2007, Deputete e Kuvendit tëKosovës dhe anëtare e Komisionit Parlamentarpër Sigurinë Kombëtare. Në vazhdimësi, qënga viti 2005, ajo është çertifikuar përkthyesee autorizuar gjyqësore, në suedisht-shqip,pranë Gjykatës së Qarkut të Prishtinës, kuështë e punësuar edhe më tej. Këtë detyrë ajo ekryen me përkushtim, me profesionalizëm dhepërpikëmëri të madhe.Kur i lexon radhët e mësipërme, natyrshëm,secili nga ne mendon se Qibrije Hoxha ështënjë ndër femrat më të emancipuara dhe të aftatë Kosovës. Megjithëse ka kaluar një periudhëtë gjatë në emigracion, ajo i ka venë të gjithaaftësitë e saj, mendore e fizike, në shërbimtë vendlindjes dhe, në përgjithësi, të çështjeskombëtare shqiptare. Nesër, ndër kënaqësitëe punës së saj, ndoshta, përsëri do të ketëpërkthimin e një libri nga gjuha shqipe, në atësuedeze. Se dhe kjo punë e bukur bën pjesë nëmisionin e saj fisnik, për njohjen sa më mirëtë Kombit Shqiptar dhe të traditave të tij, tëkulturës e letërsisë etj., në Europë e, më gjerë,në botë. Prandaj ajo meriton nderim e respekt tëveçantë dhe i urojmë asaj nga zemra: Shëndettë plotë, përkushtim në punët e përditëshme eato shoqërore, si dhe begati, mbarësi e lumturifamiljare!Tiranë, korrik 201111

Prof. asc. dr. Begzad BaliuMjeshtri ynë, Profesori mbamendës i lëndës sëHistorisë së letërsisë së vjetër shqipe, MahmutHysa kam përshtypjen pikërisht këtë synimkishte kur kërkoi të shkruaj Parathënin e librittë tij, ndërkohë që librin tashmë e kishte nisurnë shtyp, ndërsa po këtij libri i printe edhe njëparathënie e zakonshme e tij. Dhe meqenëseparathënia e tij nuk mungonte, teksti im më parëse sa me autorin e Parathënies a Pasthënies ka tëbëjë me lexuesin e parë.Vepra më e re me studime e Profesor MahmutHysës është vazhdim i kërkimeve të tij historike,gjuhësore, letrare dhe kulturor në historinë e nëqytetërimin shqiptar. Ajo tashmë nuk përfshinëvetëm studime të letërsisë së vjetër, letërsi tëbejtexhinjve, apo të rilindjes, sikur përfshininvëllimet e para të tij, as letërsi e gjuhësi të njëperiudhe të gjatë kohore, sikur përfshinte vëllimiIII, por kërkime historike, gjuhësore dhe letrarekryesisht të shekullit XX.Kujtesa historike si përvojëKy vëllim hapet me kapitullin Tema nga historiakombëtare, të cilit i prinë studimi edhe për historinëaktuale Gjenocidi sërb ndaj shqiptarëvetë Quprisë. Fjala është për një nga temat shumëinteresante për të cilat është shkruar pak dhe nëmënyrë të përgjithësuar: shtrirjen e shqiptarëvenë veri e verilindje të Serbisë së sotme dheshpërnguljen e dhunshme e gjenocidale të tyrenë kohën më të re. Në kohën që studimet serbeka një shekull që ngrenë zërin për përmasënsllave të trashëgimisë serbe në Kosovën emesjetës, shqiptarët heshtin për përmasënpopulluese, kulturore e qytetëruese të shtrirjes sëtyre në Serbinë Veriore e Verilindore. Ndryshenga studimet e gjertanishme që kanë karakterkryesisht publicistik, qasje e Profesor Hysësështë mjaft e thelluar dhe e mbështetur fortënë dokumente letrare e dokumente historike tëkohës, kryesisht të proveniencës serbe. Studimii Profesor Hysës ridëshmon edhe njëherë, marrëdhënietpostmesjetare serbo-shqiptare dhefatin e asaj pjese të popullit shqiptare që jetontebrenda influencës së shumicës serbe në këtëpjesë të Ballkanit gjatë periudhës së sundimittë Perandorisë Osmane. Kjo është arsyeja psestudimi i tij është përgjigje njëkohësisht edhee marrëdhënieve të sotme shqiptare-serbe, tëcilat po presin një zhvillim të ri, jo mbi konditatmitike të mesjetës apo romantike të shekullitXIX, por realist e moderne, sipas premisaveqë përcakton mendimi bashkëkohor i shekullitXXI. Brenda këtij kapitulli botohet edhe njëstudim Tre marsi një pikё e zezё në historinë eSTUDIME PËR VEPRA QË KANË SHËNUAR FATET HISTORIKE TË POPULLIT SHQIPTARMahmud Hysa, Studime IV (me tema nga historia, gjuhёsia dhe letërsia kombëtare), “Era”, Prishtinë, 2011.Është në natyrën e autorit të një vepre të shkruaj një parathënie që t’iu prijë studimeve të tij brenda një vëllimi, dhe ështënë natyrën e hulumtuesve të përkushtuar shkencorë që të dëgjojnë mendimin e kolegëve të tij, përkatësisht lexuesve tëparë të veprës së tij, ndërkohë që vepra pret të hyj në shtyp, për më tej është në vullnetin e skajshëm të mjeshtërve tëkërkimeve historike, historianëve të fushave të ndryshme, që përveç lexuesit të parë të kenë edhe parathëniet a pasthëniete veprave të tyre, të cilat do t’iu prinin a përcillnin veprat e tyre.popullit shqiptar: 132 vjet nga Traktati famëkeqi Shёn Stefanit. Në historinë kombëtare kemishumë pika të zeza, por për fatin tonë të keq,ende nuk iu jemi qasur në përmasat që meritojnëtë studiohen. Ende nuk jemi marrë me pasojate tyre dhe sidomos me perspektivën e historisësonë kombëtare, mbështetur në përvojën e këtyrengjarjeve. Autori ynë ka sjellë një paraqitjedetajuese dhe përimtuese të zhvillimit të këtyrengjarjeve në kontekst të zhvillimeve shqiptaredhe ndërkombëtare, gjë që na bën të mendojmëmë gjatë dhe më thellë për mënyrën se si e kemishikuar historinë deri më tash. Studimi i momentevetë tilla si kjo e Traktatit të Shën Stefanitdo të duhej të na vetëdijësonte për fatet tonahistorike dhe për përspektiven politike, diplomatikedhe strategjike të popullit shqiptare të të dyshteteve të tij në Ballkan, për më tepër për fatine integrimit të hapësirës shqiptare në një shtet nëBallkan. Veprat që kanë shënuar fatet historiketë popullit shqiptar në shekullin XXBoshtin e vëllimit të katërt me studime e përbëjnëkatër vepra të cilat kanë shënuar ngjarjetë rëndësishme historike të popullit shqiptarëgjatë shekullit XX. Fjala është për veprën eambasadorit amerikan George Fred Williams,Shqiptarët, botuar në Tiranë, më 1930; veprën eProf. Mehmet Vokshi, Shqipnija e Shqiptarëve,botuar në Tiranë më 1930; veprën e HamitKokalari Kosova djepi i shqiptarizmit, botuarnë Tiranë në vitin 1943; si dhe veprën e IsmailStrazimirit, Kujtime historike, të shkruar më1930, botuar si vepër postume vetëm në vitin2010.Studimi i parë George Fred Williams –mik i madh i Shqipërisë dhe i shqiptarëve, ështënjë qasje përimtuese e profesorit që tashmëka një përvojë të gjatë, të gjerë e të thellë nëhulumtimin dhe trajtimin e veprave me karakterhistorik. Fjala është për studimin brilant Shqiptarët,të ambasadorit amerikanë të viteve 1914në Ballkan, që me prezencën diplomatike dheme veprën e tij e ka ndihmuar çështjen shqiptareduke punuar në fushë të diplomacisë dheduke shkruar e popullarizuar historinë, gjuhën,kulturën dhe sidomos çështjen e pazgjidhurshqiptare. Kjo është arsyeja pse një tekst që ngaaspekti vëllimor nuk i kalon katër tabakë shtypi,profesori ynë e ka bërë objekt trajtimi shumdimansional,shumështresor dhe kompleks për tëdëshmuar gjithë rrolin historik e të gjithkohshëmqë pati në jetën dhe në fatet më tragjike të popullitshqiptar, që në fillim të shekullit XX. Ai ështënjë tekst dëshmues për gjendjen e shqiptarëve12dhe historisë së tyre; denoncues për fqinjët dhekabinetet e diplomacisë europiane të kohës dhekryengritës, i ambasadorit amerikan, që detyrëne tij në Ballkan e kthen në mision për vete dhevizion për politiken e jashtme amerikane. Sigurishtkjo është arsyeja pse të kaluarën (lashtësinëshqiptare dhe gjuha e tyre, shenjat gjuhësore dheetnopsikologjike në letërsinë homerike, besën,tolerancën fetare te shqiptarёt nё nivelin mё tёlartё etj.) e shikon me sytë e iluministit të fillimittë shekullit XIX; kohën e tij (rolin e shqiptarëvenë Europë, diplomacinë europiane dhe ruse, pretendimete Sёrbisё për daljen nё det, rivalitetinitaliano-austriak rreth Shqipёrisё, rrezikun ngaSёrbia e Madhe, intencën për Perandorinë Sllavenё Ballkan, shkakun e vёrtetё të Luftёs sё ParёBotёrore, shtetin surogat të Fuqive tё Mёdha,diskrepancat rreth Princ Widit, hipokrizinë ediplomacisё europiane, diplomacinë sekrete dhetiraninë absolute të Europёs, ndjenjën e lirisёdhe të trimёrisё sё malёsorёve etj.,) me sytë ediplomatit; ndërsa perspektivën e shqiptarëve(Çka meriton ky popull?, Ç’far mund tё bёjnёSHBA etj.) me sytë e atdhetarit dhe shtetbërësittë shkollës amerikane.Studimi “Duke lexuarveprёn Shqipnija e Shqiptarvet tё MehmetVokshit: Refleksione për pavarёsinё dhe unitetinkombëtar tё njё doajeni kosovar”, është njëhyrje jo vetëm në diskutimin e fakteve historikedhe kritikës së saj, por edhe hyrje për një historitë mendimit kritik shqiptar. Duke qenë një vepëre botuar në gjuhën shqipe, por që historianëtkohë më parë kanë dëshmuar se kjo vepër ështëpërkthyer edhe për nevoja të diplomacisë serbedhe italiane të kohës, me të drejtë është cilësuarsi vepra e parë e diplomacisë shqiptare e shkruarnga një personalitet i Kosovës. Leximi, sikure thekson mjeshtri ynë, në të vërtetë nuk ështëvetëm dëshifrim i kësaj vepre, por i gjithë historisëkombëtare, prandaj jo rastësisht, ashtu sikurështë vepruar edhe në studimet e tjera, nuk kemitë bëjmë vetëm me leximin dhe dëshifrimin, pormbishkrimin e gjithë librit. Aty ku mbaron dëshmiae Profesor Vokshit, fillon komenti i ProfesorHyses. Edhe në këtë rast kemi të bëjmë sa menjë histori të shkurtër, aq edhe me një sintezë; same një përmbledhje për nevoja të diplomacisë,aq edhe me një tipologji të temave të mëdhahistorike dhe jetësore të popullit shqiptar; same një doracak propagandistik, aq edhe me njëvademekum, i cili nuk do të duhej të mungontenë tavolinat e diplomacisë shqiptare. Nëse kjovepër i ka shërbyer dhe i shërben diplomacisë

shqiptare për nevoja të brendshme, po kjovepër i ka shërbyer dhe i shërben historianëveshqiptarë se si duhet përgjigjur historiografisëserbe. Megjithëse një tekst i vogël dhe në shikimtë parë jo shumë me karakter propagandistik, kjovepër do të mund të shërbente model për stilinshkencor, diplomatik dhe referencial të komunikimitme lexuesin. Gjuha e Profesor Vokshit, nëtërësinë e realizimit të saj është shembulli brilanti tekstit, të cilin për fat të keq nuk e kemi as nëbotimet tona rreth një shekull më vonë.Studimi i radhës, për veprën e Hamit KokalaritKosova djepi i shqiptarizmit, (botuar në Tiranënë vitin 1943), sikur nuk është gjë tjetër veçse një sintezë e dy të parave. E kjo ka të bëjëjo vetëm me veprat e dy të parëve, po edhe memodelin e shfletimit, leximit dhe prezantimittë tyre. Prezantimi i saj shkon deri në nostalgji,sigurisht jo vetëm për faktin se horizontii mbrojtjes së çështjes shqiptare zgjerohet, jovetëm kritika e rreptë politikës serbe shtohet,por edhe për shkak se ndikimi i saj në jetënmendore dhe politike shqiptare është shumë mëi madh dhe shumë më i thellë se sa dy veprat emëparshme. Kjo është arsyeja pse në këtë vepërnuk dua të theksoj ndonjë veçanti të strukturëssë saj përmbajtësore, as ndonjë veçanti të fatit tëautorët të saj pas vendosjes së rendit të proletariatitnë Shqipëri dhe ish-Jugosllavi, por duatë theksoj fatin e këtij libri në lëvizjen rinoreshqiptare gjatë gjysmës së dytë të shekullitXX. Ata që në diasporë kanë lexuar shtypine Lëvizjes Ilegale Shqiptare, qofshin ata tëmajtë apo të djathtë, nuk e kanë të vështirë tëgjejnë pjesë të këtij libri në shtypin e tyre, dukepërfshirë këtu edhe botimin e plotë në diasporëmenjëherë pas Luftës së Dytë Botërore, nëkohën që në Shqipëri ishte i ndaluar për shkak tëbiografisë së autorit të saj, ndërsa në Kosovë përshkak të biografisë së autorit dhe të përmbajtjessë veprës. Horizonti i kësaj vepre ndërkaqzgjerohet jo vetëm për botimin e saj në shtypine ilegales shqiptare, po edhe për shkak se kjovepër do të zë kryet e vendit në dosjet e grupeveilegale, të cilat do të dënohen edhe për shkak sekishin lexuar veprën e Hamit Kokallarit Kosovadjep i shqiptarizmit. Në vitin 1984, në një ngadosjet e sigurimit dhe gjykatave serbe shkruante:“e akuzuara NN akuzohet për shpërndarjen messhokëve dhe leximin e veprës së Hamit KokallaritKosova djep i shqiptarizmit” (Aktakuzëne Prokurori Publik i Qarkut në Pejë, PP. nr.354/84, dhe 27/85).Studimi “Vepër me qëndrimerigoroze ndaj objektivitetit historik, vë në plan tëparë një dorëshkrim të autorit Ismail Strazimiri,Lufta kundër pavarësimit të Shqipërisë, “Naimi”Tiranë, 2010. Ndryshe nga veprat e mëparshmetë cilat u shkruan dhe e përjetuan pritjen lexuesitdhe kontekstit historik vepra e Strazimirit umbajt peng i shkaqeve të tjera historike dhepeng i ndërgjegjes sonë politike e ideologjike.Botimi i saj me kohë sigurisht do të ndihmontenjë përmbajtje tjetër të historisë së kësaj kohedhe do të ndërgjegjësonte shumë mendimin tonëintelektual, politik e konceptual për veten dheqëndrimin që duhej të mbanim ndaj fqinjëve. prej monografive më të realizuara të dekadavetë fundit nga Prof. Alfred Uçi: FilozofiaNë këtë vëllim janë botuar edhe disa tekste qëkanë të bëjnë me gjuhën shqipe dhe monumentet e T.A.Kavaljotit, Voskopoja, Akademia e Re,e saj historike e përmbajtësore. Profesori që me ASHSH, Tiranё, 2004; Një monografi specialekaq përkushtim i ka studiuar veprat albanologjik për veprën Psikologjia të Hasan Tahsinit, kushtuarveprës biografike të Prof. dr. Nuri Abdiu:për një periudhë shumë shekullore të botimittë tyre është e kuptueshme që me punën e tij të Psikologjia e Hasan Tahsinit, Tiranё, 2007, kupërhershme t’i përcjellë dhe t’i përjetësojë për hidhet dritë për njërin prej personaliteteve mëopinionin përvjetorët e saj më të rëndësishëm. të rëndësishme të iluminizmit europian brendaFjala është për tekstet përkujtimore që shquajnë sistemit të Perandorisë Osmane.dhe rivlerësojnë gjuhën shqipe dhe alfabetin Vëllimi Studime IV, do të mund të shquhete saj, duke përshfaqur gjithë përmasën madhështoreedhe historike të zhvillimit të saj. Një vëllimet e tjera të kësaj kolane. Fjala është përedhe për një veçanti, të cilën mbase nuk e kanëpërkushtim tashmë i një kërkimi shumëdimensional,ku nuk kemi vetëm zhvillimet e brendriketë më shumë autorëve a temave të caktuara.përmbledhjet sistematike, tematike, apo histoshmedhe historike të Kongresit të Manastirit, Shembulli më i mirë brenda këtij vëllimi janëpor edhe ngritjen intelektuale proeuropiane të studimet e kolonës së parë për katër veprabardëve të tyre, e shohim të shtruar gjerësisht fundamentale të mendimit shqiptarë të shekullitXX, si dhe për gjashtë studimeve për gjashtëdhe thellësisht në studimet Pёrpjekjet pёr alfabetinlatin tё gjuhёs shqipe para Kongresit tё Manastiritdhe Argumentet e Çajupit pёr alfabetin Kadriut, të cilat përbëjnë themelet e sigurta përromaneve të shkrimtarit bashkëkohës Ibrahimlatin tё gjuhёs shqipe, të cilat në të vërtetë sjellin një monografi mbi prozën romaneske të këtijgjithë mesazhin e përpjekjeve për alfabetin e shkrimtari. Fjala është për njërin prej romanetgjuhës shqipe gjatë shekullit XIX. I mbështetur më të mira të Ibrahim Kadriut Nё Vajhall, romaninkarakteristik të prozës së tij Spirale muzgu,fortë në përmasën historike të përpjekjeve të tëgjithë shqiptarëve brenda dhe jashtë Shqipërisë romanin e përvojës sonë historike dhe bashkëkohorenjëkohësisht Loja e fundit, romaninpër një alfabet dhe për një gjuhë gjithëshqiptare.Sigurisht kjo është arsyeja pse reagimet e tij etnografik Kroi i ilaçit, romanin, sikur shprehetrreth përpjekjeve individuale dhe klanore për kritika, më të mirë të arritjeve të tij artistike dhetë ndërhyrë në sistemin gjuhësor të shqipes estetike Gloria nё mes, romanin emblematik jostandarde janë të theksuara dhe të ashpra qoftë vetë për vlerat artistike sa për temën që trajton,ndaj individëve të caktuar, qoftë ndaj grupeve personalitetin e gruas që u bë sinonim i traditëstë caktuara, të cilat gjatë dy dekadave të fundit shqiptare, Nëna Tereze me titull Qerrja e dritës.kanë manifestuar qëndrime të hapura kundër Romanet e këtij shkrimtari flasin gjerësishtprocesit historik të standardizimit të shqipes. Po e thellësisht për fatet individuale të heronjvekësaj kujtese i takon edhe studimi përkujtimor historik të romaneve të tij dhe fatin kolektivTheodor Haxhifilipi – pararendës i Rilindjes të popullit shqiptar si tërësi. Vëllimi mbylletKombëtare, kushtuar njërit prej personalitetit edhe me një numër tekstesh recensionale: Sanietë shquar jo vetëm të njërës prej periudhave të Gashit: Histori tё tmerrit 1998-99; Sinan Gashit:veçanta dhe mjaft të errëta të historisë kombëtare,por edhe njërës prej periudhave më të 1964; Arbneshi i Zarёs, oazё shqiptare; SinanPseudonimet e shkrimtarëve shqiptarë 1685-diskutuara të qytetërimit shqiptar.Gashi: Arbneshi i Zarёs, oazё shqiptare; VeliVeprat historike apo bashkëkohore si sistem apo Veliu: Vendlindja ime (Llakavica dhe Gostivari),dhe me shkrimet eseistike In memoriamsi përmbajtje Në kapitull më vete në vëlliminIV të Studimeve të Profesor Mahmut Hyses e në shenjë të botimit të tyre, apo në shenjë tëpërbëjnë recensionet, të cilat përtej një prezantimitë zakonshëm të veprave me karakter sonë, si Avni Lama, Profesor Lutfi Marku, Prof.kujtimit për personalitete të njohura të kulturëshistorik apo vetë teksteve dhe përmbajtjeve Emin Pustina etj.tjera, paraqesin analiza shumështresore të tyre Edhe lexuesi më pak i përkushtuar i vepravedhe rivlerësime shumëdimensionale të temave historiko-letrare nuk e ka vështirë të kuptojhistorike, kulturore e gjuhësore të kohës të se autori, me një përvoje shumëdekadëshe nëcilës i kanë takuar. Fjala është për recensionet studimin e historisë së letërsisë shqipe, me këtoPolitika diplomatike e Ali Pashës, kushtuar vëllime as nuk e ka hapur kolonën e tij, as nuk eveprës së Profesor Veli Veliu: Relacione diplomatikendërmjet Ali Pashёs dhe Napoleonit, dimesh, në të njëjtën kohë hapë dhe përmbyllëka mbyllur. Ndërkohë që boton këtë kolanë stu-(1797-1814), Shkup, 2010; Dy vepra tё Milto monografitë për autorë a probleme të veçanta tëSotir Gurrёs me procedim romantik, kushtuar karakterit historiko-letrar dhe shkruan studimeprozës së këtij personaliteti të veçantë të prozës për konferenca, autorë a vepra të caktuar, të cilatnostalgjike dhe historike; Një botim tekstologjiki Divanit të Nezim Frakullës kushtuar pritet t’iu pasvijnë vëllimeve I-IV.pritet t’i sistemojë edhe më tej në vëllimet qëmonografisë shkencërisht të realizuar të GencianaAbazi–Egro, Nezim Berati: Divani shqip,Prishtinë, maj 2011Toena, Tiranё, 2009; Një studim kontemplativpër filozofinë e Kavaljotit, kushtuar njërës13

Gentiana ZagoridhaFEMËR SHQIPTARE KUDO NË BOTË, INTEGROHU!Femra është qeliza e jetës e dashurisë dhe integrimit. Integrimi i femrës shqiptare në rrjedhën e epokës bashkëkohore del si domosdoshmëri që ekërkon koha. Një pjesë e femrave ndonëse në minorancë e barazojnë integrimin me logun e tyre të jashtëm, mjafton të vishesh trendi , të kriheshe të lyesh flokët bukur dhe je e integruar sipas tyre. Por jo, integrimi nënkupton diçka më tepër, integrimi nënkupton shkollim, punësim. Është nëinteresin e vetë emigranteve e sidomos femrave që në vendet ku jetojnë e punojnë të integrohen si një strukturë e civilizuar, dhe me këtë të dëshmojnëse janë të afta, të përballojnë sfidat që i imponon jeta, e pse jo të jenë shembuj në vendet ku jetojnë, duke prezantuar vlerat tona në sfera të ndryshme,ku kontributi i gjithë secilit do të çonte peshë, dhe do të tregonte se jemi njerëz liridashës, të punës dhe të prosperitetit.Hasime Hoti-FinlandëËshtë e vërtetë që femra sot ndodhet në udhëkryq,mes dy botësh; asaj të emancipuarësqë urdhëron dhe asaj të kohës së “ zakonit “që urdhërohet. Vetë ajo duhet të pranojë vlerate reja për ndryshimin e rolit të saj në raportetndër gjinore dhe sociale. Ajo duhet të ketë njëvizion të qartë se ku do të arrijë dhe duhet tikushtojë rëndësi gjërave të përditshme. Nuk karëndësi që një grua të tregojë vlerat e saj vetëmme vepra të mëdha, rëndësi ka që ato të jenë tëpërditshme. Edhe pse me shumicë të punësuarnë disa sektor, nuk mund të thuhet ende se femrashqiptare në diasporë e kudo është e integruarmirë në jetën shoqërore të shteteve ku jetojnë.Integrimi i plotë do të vijë me kohë, sidomosgjenerata e re e cila po shkollohet në këto shtete.Por përpjekjet nuk duhet të mungojnë. Për këtëqëllim kudo nëpër botë ku ka shqiptarë janëngritur dhe funksionojnë organizata të ndryshmeshoqërore-kulturore nga intelektualë shqiptarë,madje një pjesë e konsiderueshme e tyre drejtohennga intelektuale shqiptare siç janë : shoqata“Teutat Shqiptare” e cila është një shoqatë elirë e femrave krijuese shqiptare, ose organizata“Pan Albanian Women” themeluese e së cilësështë një grua intelektuale me origjinë nga qytetii Korçës e quajtur Merita Bajraktari. Një shoqatëtjetër e drejtuar nga Fakrije Bajraktari ështëdhe ajo e “Hand i Hand” në Mamlö të Suedisë.Zenepe Luka është presidente e fondacionit“Nermin Vlora Faloski”. Linda Rragami ështëgjithashtu presidente e organizatës së gruasintelektuale shqiptare në Mbretërinë e Bashkuar.Një emër shumë i njohur i artit shqiptar LiriLushi është drejtuese e qendës për kulturë e integrim“Aleksandër Moisiu” në Zvicër. Të gjithakëto shoqata të iniciuara dhe të drejtuara ngakëto gra intelektuale shqiptare kanë një qëllim tëpërbashkët, mbështetjen dhe fuqizimin e femrësshqiptare, edukimin e saj dhe çlirimin nga çdolloj paragjykimi, ngritjen profesionale si dheti ofrojë ndihmë dhe orientim për punësim.Ndonëse roli i femrës edhe në ditët e sotme nëaspektin social mbetet akoma i nënshtruar nëshumë aspekte të tjera, femrat shqiptare kudonëpër botë janë qeniet më aktive të njerëzimit,ushtrojnë profesione të ndryshme, janë pjesëmarrëseaktive në politikë, individ efikas i jetëskulturore. Këtë e dëshmojnë më së miri arritjete këtyre grave shqiptare si: Vjollca Hajdariintelektuale dhe veprimtare e shquar në botëngjermane, e diplomuar nëRajmonda Mojsiu SHBAshkencat politike, ka magjistruar në publicistikë.Angazhimi i saj në institucionet e mediatgjermane ka luajtur një rol të jashtëzakonshëmnë sensibilizimin e çështjes së Kosovës dhe asajmbar shqiptare. Ylfete Fanaj deputetja e parënë Zvicër e cila ka lindur në Prizren. Ajo ka pasvetes një aktivitet të dendur jo vetëm në sferëne politikës por dhe angazhime të tjera në jetënshoqërore dhe organizatat joqeveritare. Ajoështë njëkohësisht dhe kryetare e asociacionitSecond’s në Zvicër. Shadije Hotjani që prej mëse 40-vjetësh jeton e punon në Gjermani. E paradhe e vetmja mësuese shqiptare që punon në njëshkollë gjermane në Mynih. Është njëkohësishtdhe nënkryetare e shoqatës së grave shqiptarenë Mynih. Hasime Hoti laborante e kimisë nëspitalin Rinnekoti të Espos në Finlandë. Vazhdonstudimet për shkenca juridike. Ka botuarnjë libër me poezi që titullohet : “Të vijë aiçast”. Mirela Bogdani politikane e suksesshme14në Evropë e cila ka studiuar shkenca politike nëUniversitetin e Oxfordit. Ka ndjekur gjithashtustudime pasuniversitare në fushën e menaxhimit,administrimit dhe politikave të shëndetitpublik në Universitetin e Bostonit USA, Universitetine Londrës(UCL), UK dhe UniversitetinGeorge Washngton USA. Përveç angazhimitnë politikë ajo është studiuese dhe autore e 4librave, 1 në fushën e shëndetit publik dhe 3në politikën e zgjerimit të BE-së. RajmondaMojsiu intelektualja që punon për integrimin egrave shqiptare në Amerikë e cila ka krijuar dheforumin “Tefta Tashko Koço” nëpërmjet të ciliti ka afruar gratë shqiptare si kosherja që mbledhbletët për të krijuar hoje mjalti atdhedashurie. Esa e sa gra të tjera kudo nëpër botë të cilat fatkeqësishtnuk mund t’i përmendim dot të gjitha.E pra nuk ia vlen të marrësh shembullin e këtyregrave të shquara si frymëzim për një integrim samë dinjitoz? Falë angazhimit të tyre sot femrashqiptare emigrante është përfshirë në emancipiminintensiv i cili është zhvilluar e akomapo zhvillohet në tri drejtime: emancipim politik,emancipim kulturor dhe integrimi i gruas nëbaza të barabarta në shoqëri. Por kaq nukmjafton, duhet dhe bashkëpunimi juaj! Prandajo femër e brishtë shqiptare, kudo që jeton nëpërbotë, guxo, arsimohu dhe rruga e së ardhmesdo të jetë e lirë. Ajo është shumë e madhe dheme shumë korsi, ka vend për të gjithë. Ndiqenipa frikë atë rrugë, ajo është rruga e jetës suaj!Një nënë e integruar rrit dhe edukon fëmijë tëintegruar, duke i bërë nder kështu vetes, kombit,madje dhe shtetit ku jeton. Le të shërbejë kyShadije Hotnjani Gjermanishkrim senzibilizues si inkurajim për të gjithagratë shqiptare që jetojnë e punojnë nëpër botë,të bëjnë përpjekje për integrim duke besuar fortnë aftësitë dhe intelektin e tyre.

F A Q J A E P O E Z I S Ë P Ë R F Ë M I J ËPoezi për fëmijë nga:Kristina ZagoridhaKur isha në SuediKur isha në SuediGjithçka më dukej ndryshe.Kur isha në SuediNjë ajër i pastër dhe i freskëttë mbulonte në ç’do kënd.Kur isha në Suedishumë njerëz e miq të rinj takova.Por familjen time kurrë nuk e harrova.LuaniLuan, mbret i kafshëve,sypatremburLuan, mbret i kafshëve sypatremburNë xhungël ti jeton si të gjithë kafshët e tjerapor diçka të veçantë ti ke:I shpejtë porsi era je.DielliTi miku ynë i madh DielliPas reve e pemëve fshihesh ndonjëherë.Kur dimri vjen ne mezi presim që të kemi pranë.Që të mund të luajmë edhe të gëzojmë.Nëpër plazhe e nëpër të gjithë këtë vendHidh rrezet e tua që të lulëzojë e të begatojë.ËndrraKur po flija pashë një ëndërr të mrekullueshme.Isha në një vend shumë të qetë e të bukur dhethashë:Këtu dua të jetoj përjetë!Kur papritmas mu duk sikur një zog më tha:Kristina zgjohu se zilja e orës ra!Nehat JahiuHAPI KRAHËT VENDLINDJA IMEsa e bukur më dukesh,kur të shikoj me ato shtëpidhe rrugë të gjata!Vendlindje,sa e dashur më je,kur të vështrojme ato male e fusha të gjëra!Vendlindje,sa të duakur ngjitem lartnë maje të bregutdhe të vështroj anë e mbanëe buzëqeshja jotemë qëndron përpara!Vendlindje,me emrin tëndunë krenohempër çdo ditëkur lind agimie perëndon dielli!Vendlindje,hapi krahëttë përqafoj unë tye të përkëdheliballin tënd!Vendlindje,hapi krahëttë përqafoj unë tye të pushojnë gjirin tënd!UNË DHE TI...Unë qaj, ti qesh,ti qan, unë qesh,unë i buzëqeshur,ti i përlotur,ti i përlotur,unë i buzëqeshur...Unë dua të qesh,me ty të buzëqesh,ti fëmijëe unë fëmijënuk na duhen lotas mua e as ty...Nehat JahiuHËNË; HËNË ZONJË E RËNDËHënë, hënëqë natën bën dritë,fëmijëve në djepu shton rritë.Hënë, hënëqë natën ndriçon,ëndrra fëmijvenë gjumë u dhuron.Hënë, hënëme yje rrethuar,ti zonjë e rëndëshëtit e gëzar...RRITU, RRITU...Ritu, rritu, o fëmijë,vjen ylberi të puth në sy,rritu, rritu me ëndrra në gjumë,ty të don nëna shumë!Rritu, rritu, o fëmijë,vjen dielli të puth në sy,rritu, rritu si lulja në pranverë,vjen shtatori në shkollë të gjen!Rritu, rritu, o fëmijë,vjen hëna të puth në sy,rritu, rritu porsi mollëmësuesja të kërkon në shkollë!SIKUR...Sikuir ti ndalet lumit burimido ta kaploj hidhërimi,edhe yjtë të ia ndalësh hënëssikur fëmijët të ia marrësh nënës.Sikur ti heqësh luleve erëndo ta pikëllosh fort pranverën,po ia more zogut folenëdo të qajë si njeriu vetë.Sikur ti ndalet fëmijës ëndrra,oh, sado të pikëllohet nëna!Do të pkëllohen mali e fushanuk do të lodroj më as drenusha.15

nga Agim BacelliKlement Alikos, ish komandant i Aviacionit Luftarak ShqiptarTEK SHUMË NJJERËZ, QIELLI ËSHTË NJË KUFIZIM. TEK ATA QË DASHUROJNË FLUTURIMIN,QIELLI ESHTË NJË SHTËPIJane me dhjetra rastet kur piloti shqiptar ka cmuar avionin me te shtrenjte se jeten e vete dhe ka bere te pa munduren per ta shpetuar ate si; AsimBudo, Luto Sadiku, Ismet Zervoi, Martin Bregu, Maksi Rexha, Skender Demollari, Bilal Sina, Bujar Sheme, etj. Apo heronj trima te tille si, NikoHoxha, Dhimitraq Robo, Azbi Serani, etj., te cilet kane qendruar para vdekjes si askush tjeter, te qete, te prere ne marjen e dhenien e urdhrave, tesakte e me ze burreror pa ju dridhur asnje fije zeri. Por ky tregim nuk ka te beje me keta trima dhe te tjere si ata por me nje rast te ri midis AviatoreveShqiptare dhe atyre amerikane pas renies se komunizmit, ku behej fjale per dinjitetin e aviacionit shqiptar.Ne vitin 1994,ne Pranverete atij viti, vijnene Bazen Ajrore teGjadrit nje delegacioni Aviacionit Amerikan(pjese e ForcaveAjrore te NATO-s),ne perberje te tyreishin qe nga reshteri ederi te gjenerali. Pasiata pane gjithcka juservir ne Bazen AjroreGjader, e mori fjalennje Gjeneral - Leitnantamerikan i cili midiste tjerave na tha:“Une e cmoj shumepunen tuaj te madhedhe kjo duket ne mirembajtjen kaq te mire te ketyreavionave te vjeter qe u ka kaluar koha. Meketa aviona ju nuk mund te beni lufte por,...sidoqofte,ju mbajini per te mos humbur shprehiteluftarake te pilotave. Na thane se keni veshtiresiper pjese kembimi. Une di qe ne Ceki ka disaaviona si te tuajet qe i kane hequr nga perdorimidhe mbase bejme gje per tua sjelle juve...”Te gjithe ne pame njeri tjetrin dhe keto fjalena cuditen shume. Ne prisnim qe ata te nandihmonin duke na afruar aviona amerikanemoderne me cmime te leverdiseshme. U ndjemete fyre por nuk dinim se si te reagonim e c’pergjigje ti jepnim atij. Me ngushte e kisheKomandanti i Aviacionit Shqiptar, Kolonel KlementAliko i cili i fyere rende nuk e mori farefjalen e rastit por beri nje propozim te bukur tekGjenerali Amerikan:- Ne, z.gjeneral mendojme te bejme dicka perju, p.sh. nje demostrim luftarak a c’far ju do tepelqenit per te treguar se avionet tane nuk i kemivetem per te ruajtur shprehite tona luftarake poredhe per te mbrojtur Hapsiren Qiellore Shqiptare?Armiq ka patur, ka dhe do te kete Shqiperianjelloj si Amerika derisa te ekzistojne...- Befas e nderpreu fjalen!- O.K. Beni c’far ju pelqeni.- Po, ja te bejme dicka bashke...Ne t’ju “sulmojme”dhe ju te “mbroheni” duke na “asgjesuarneve”? - thote Kesi. (Keshtu thirret KlementAliko nga te gjithe aviatoret).- Ide e bukur! Por.., jo ne det se atje s’keni ku tefshiheni...Me keni thene se malet i keni aleate.Do tju pelqente te na “sulmoni” ne mal? Kjodo te jete e lehte per juve te na ‘asgjesoni’ dheshume e veshtire per ne te ‘mbrohemi.’ Ai qeshi.- Jeni Dakort?- Jo!-thote Kesi. - Ne preferojme te bejme mete veshtiren; t’ju sulmojme ne det te hapur pasivetem aty mund te provojme afetsite tona luftarake,larg ‘aleateve tane te medhenj - maleve’.- OK. Beni si te doni.Amerikanet me nje anije me paisje moderneinterceptuese dolen ne detin Adriatik, dikumidis Kepit te Rodonit dhe Gjirit te Shengjinit,atje befasia e sulmit ajror pothuaj se eshte 0.Mënjan eshte fushe e hapur dhe ne anen tjeterdeti. Shqiptaret, te perfaqesuar nga vet Kesidhe nje pilot i dyte, P.V., moren nje Mig-17 tipkinez (JJ-5, mesimor dy vendesh), per tu treguaramerikaneve se “nuk ishte shpata e Skenderbeutajo qe priste kokat e turqeve por ishte dora e tij elavdishme me nje shpate ne dore...”Beteja filloi. Mig-17 u ngrit nga Zadrimaduke ruajtur lartesine 0 sipas instrumentit, (kjolartesi varion nga 0 ne 6 m) mori drejtimin eBarbullosh-Bushatit pastaj, mbi Ranxe, ktheumajtas ne drjetim te Lugines se Torrovices qeshtrihet mes malit te Kakariqit (300m) dheatij te Rencit (350m) me gjatesi 20 km dhegjeresi 1 km, me qellim per te mos u diktuar ngaAmerikanet. Lartesia e fluturimit ishte teper errezikeshme dhe e pa lejuar sipas instruksionevete fluturimit. Kur doli mbi Balldre, avioni hyrine luginen e Drinit dhe ne hyrje te qytetit teLezhes mori rrjedhen e lumit, rrafsh me ujin, nelartesine e argjinatures se lumit. Lartesia prej 5m e poshte nuk tregohet ne instrumentin e avionit.Pastaj avioni doli ne derdhjen e Drinit, nje16hapsire e madhe ku Driniderdh rreth 350 m kubuje ne sekonde. Kjo zoneeshte afer fshatit Tale. Atye rrafshoi avionin me ujendhe u turr drejt armikut menje befasi te pa besueshmeduke derdhur mbi te tegjithe “arsenalin luftarak.”Ne ikje e siper, i ktheuanijes gazrat e turbinesduke u flakur ne det tegjitha kapelat e amerikanevedhe shqiptarve qëishin në kuvertën e anijes.Anija “u shkaterrua krejt”dhe shqiponja u kthye nefole shendoshe e mire pa udiktuar nga “armiku.”Pas asaj qe ndodhi patem rastin te degjojmeAmerikanet dhe tregimin e pilotit te dyte icilipersonalisht me tregoi mua:“Agim, une kam vdekur. Me beso qe kamvdekur. Cudi eshte qe te jem vertete gjalle. Kampare plepa qe puthnin krahet e avionit, troftene Torrovices qe ngrihej si tym prapa nesh, ujene Drinit qe bente dallge sikur ne te ishim motoskaf...dhe ne det thashe se hyme brenda....Mepas nuk kam pare asgje dhe mendoj se kamvdekur. Kesi eshte i cmendur!”- Kesi eshte nje shqiptar i vertete! - i thashe P.V.Ne mbremje nuk mungonin admirimi i hapuramerikan dhe habija e tyre qe:“Ne nuk kemi pare pilote te ketij kalibri! Nesete gjithe ju jeni pilote si Kesi, mund tu themse ju mund te mateni me cdo aviacionin tefuqishem te Botes. Ne e kemi ditur qe nuk eshtefaktori kryesor arma por krahu.Me kujtohet ne Vietnam, vietnamezet ishinsuperiore ne xhunglat e tyre me avionin Mig-17dhe ne patem shume humbje ne ate kohe. Kurata menduan te modernizohen dhe muaren ngaRusia avione te rinj Mig - 19, atehere F-16 joneu be varrmihes i tyre. Po ashtu, Mig-17 patisukses perballe avioneve angleze ne Krizene Suezit ne vitin 1956. Ne kushtet tuaja ketaavione vecse duhen modernizuar duke paturradiollokacion brenda.”Nderi u vu ne vend. Faleminderi Klement Aliko.

T R E G I M I P Ë R M Ë TË VEGJËLITVangjush SAROLili pushon te hotel “Palma”TregimKjo ka ndodhur kur ne ishim në klasën e pestë. Në një orë të mërzitshme, kur fëmijët lëviznin sikur po rrinin mbi gjemba, mësuese Adelinavendosi të na fliste për pushimet verore; edhe pse ato ishin ende larg. Mirëpo në këtë bisedë, ne të gjithë shkëlqyem. Miranda me familjene vet do të shkonin për pushime gjer në Korfuz. Genci tha se do ta kalonte një kohë në fshat, te njerëzit e së ëmës. Familja e Lules e kishtesyrin për në Sarandë. Bledi tregoi se shkonin në Durrës së paku dy herë në javë. Familja e Lluit pëlqente Pogradecin. Sot gjeografia u bë ujëfare.Kështu pra, ligjëruam e ligjëruam një copë herë të mirë. Vetëm Lili nuk fliste fare. Ai rri gjithmonë aty diku nga fundi i klasës. Mungonshpeshherë në mësim dhe po kaq shpesh duket i trishtuar, i lodhur, sikur kushedi ç’halle e kanë zënë. Edhe për të mësuar, shkel e shko. Disathonë se në familjen e tij heqin keq. Thonë se…Tani Lili dëgjonte të tjerët, me sytë te ca të shkarravitura në cepin e bankës. Dhe ia shkonte dorën, sa para prapa, çantës së tij të shkalafitur.Kot. Ngaqë s’dinte çfarë të bënte e çfarë të thoshte. Mësuese Adelina iu afrua edhe atij dhe e pyeti:-Pa hë, Lili! Na thuaj edhe ti, ku do t’i kalosh pushimet verore?Lili as që e ngriti kokën fare. Vazhdonte të lëmonte çantën dhe sytë nuk i hiqte nga ato të shkarraviturat tek cepi i bankës. Pushimet.Pushimet verore…-Lili! Nuk do t’i tregosh mësueses ku do t’i kalosh pushimet verore?Tani e gjithë klasa ishte kthyer nga shoku ynë gojëkyçur. Ai u skuq krejt dhe zuri të vështronte andej-këtej, si i zënë në faj. Dhe seçmërmëriste. Vetëm kur ra zilja dhe, ishte e ditur që do të shpërthente zhurma, shpërtheu edhe ai:-Pushimet verore? Ku do t’i kaloj pushimet verore? Te “Palma” do t’i kaloj!Fjalët e Lilit u përpinë sakaq nga britmat dhe fërshëllimat. Tani po që kishte mbaruar dita vërtet. Korridoret u mbushën plot. Zhurmat upërzien dhe gëzimi flatroi gjer jashtë, në oborr. Megjithatë, mua më mbeti mendja tek përgjigjja e çuditshme e Lilit. Te “Palma”…Po psepikërisht atje? “Palma” është ai hoteli i madh dhe i shtrenjtë, me pishina, që...që Lili mund t’i shohë vetëm me dylbi (!)Tamam në një nga këto ditët e pushimeve verore, ne po ktheheshim nga Plazhi i Shëngjinit. Ishte aty në të kapërcyer mesdita; diellipërvëlonte. Babi ishte në timon; mami në krah të tij, si gjithmonë. Unë me vëllain pinim lëng qershie të ftohtë dhe shikonim rrugën. Veturajonë po kalonte në krah të hotelit “Palma”. Përpara semaforëve, babi ndaloi. Në këtë kohë, krejt papritur, një zë tepër i njohur përcëlloi atypranë më keq se dielli:-Cigare, zotëri! A doni cigare? Çakmakë, zotëri! Kikirikë…Në dritaren e babit, u shfaq një kuti me gjithfarë çikërrimash dhe pastaj fytyra e hirnosur e Lilit…Dhe mua m’u kujtua menjëherë bisedanë klasë për pushimet e verës. Kikirikë, zotëri! U ula poshtë sa munda dhe u fsheha prapa sediles së babit. Nuk e di pse. Nuk e di për sakohë.-Çakmakë, zotëri! Të lutem! Një mijë lekë, tre copë!Por babi nuk kishte ndër mend të blinte gjë. Kur u nis makina, nëpër rrezet e diellit përvëlues, e pashë edhe njëherë shokun tim, që po ikalonte pushimet te “Palma”. Dhe s’di pse, më erdhi të qaja…17

P R O B L E M E GAZMORE - nga Gentiana Zagoridha1.Një hipopotam,i gëzuar që kishte mësuar biçikletën,po i binte pyllit rreth e qark.Duke ecur numëronte kafshët me të cilat ndeshej nëpër savanë:-Ja 2 zebra,4 majmunë,3 shpendë,1 brumbull dhe 2 gjarpërinj. Por duke u harruar pas numërimit,nuk e pa pemën që kishte përpara. U përplas aq fortpas saj sa i nxorën sytë xixa dhe iu duk se pa një qiell të mbushur me yje.-Sa kafshë numëroj hipopotami para se të shihte yjet?-Sa këmbë kafshësh janë gjithsej?2.Një natë,dy të dehur,pasi i kishin dëbuar nga pijetoria,po sorollateshin rrugëve të qytetit.-E bëjmë kush numëron më shumë makina?-tha njëri.-Akoma më thjeshtë,-tha i dyti.- Do ta bëjmë kush numëron më shumë fenerë të përparmë.-Mirë,ti do të numërosh nga kjo anë dhe unë nga ana tjetër.Me të thënë këtë,të dy shokët filluan të numëronin. Pasë dhjetë minutash i pari tha:-Unë numërova 24 fenerë.-Ndërsa unë më pak,vetëm 20. Humba. Eja se do të të jap për të pirë.-Sa makina kaluan?Kujtohuni që miqtë tanë ishin të dehur dhe ... i shihnin gjërat dyshe3.Një ketër kishte bërë gati rezervat e dimrit. Ai kishte grumbulluar 14 kokrra bajame,26 lëndë lisi,38 kokrra lajthi,12 kokrra arra dhe 34 gështenja.Urithi,dembel dhe qylaxhi,gjeti rastin e i vodhi shokut të tij gjysmën e secilit lloj ushqimi. Kur në mbrëmje ketri u kthye në folenë e tij,ekuptoi se kush mund të ishte hajduti dhe mendoi t’ia kthente nderin “kumbarit” dembel. Një natë urithi veshi pizhamet e dimrit për të përballuargjumin letargjik dhe u fut në krevatin e mbushur me ushqimet që i kishte vjedhur ketrit. Por menjëherë kërceu përpjetë duke ulëritur në vend tëushqimeve,krevati ishte mbuluar plot me lëvozhga gështenje! Ketri kishte vënë nga një të tillë për secilin ushqim të vjedhur.-Gjeni sa lëvozhga gështenje ishin në krevatin e urithit?4.Në kopshtin tim unë kam mbjellë 25 lule:12 Margarita, 4 tulipanë dhe 9 trëndafila.Sa viola kam mbjellë?5.Një llupës gjeti mes mbeturinave një llambë të vjetër me vaj. E fërkoi për ta pastruar dhe ... për çudi iu shfaq një magjistar...-Jam gati t`ju plotësoj çdo dëshirë, - i tha magjistari.Llupësi u mendua për një çast dhe pastaj tha:-Dua 5 torta me akullore, 6 pjata me nga 9 copa kadaif, 7 çokollata Kinder me nga 3 copë secila dhe 8 zupa.Në çast dëshirat e llupësit u plotësuan.Ai u zhyt me kokë në ëmbëlsira dhe hëngri derisa ... i plasi barku me një zhurmë të frikshme.Mbi tavolinë kishin mbetur vetëm 2 torta me akullore, 2 pjata me kadaif dhe 2 copë çokollata.-Sa ëmbëlsira hëngri bullafiqi para se të pëlciste?6.Gjirafa me kravatë dëshironte t’i dhuronte një tufë me lule të dashurës së tij. Shkoi te një luleshitës dhe përgatiti një tufë me 3 trëndafila të kuq,6Margarita,2 luledielli dhe10 tulipanë të verdhë.Gjirafa, sapo e mori dhuratën,i hëngri të gjitha lulet me një të hapur të gojës.-Sa lule përtypi gjirafa e dashuruar?7.Një thithëlopë shkoi për të blerë te dyqani i miut. Ngaqë ajo nuk kishte para,për çdo gjë që do të blinte do ti jepte miut disa kokrra arra.-Sa kushtojnë ato vazot me reçel?-e pyeti thithëlopa miun.-Tri arra secila,-u përgjigj miu.-Më jep 6 vazo. Po brumbujt?-Kemi një ofertë speciale:5 arra çifti.-Më jep 2 çifte. Po këto çokollatat e vogla?-Ato janë dhuratë.-Atëherë 2,sa për t’i provuar.-Sa arra i dha thithëlopa miut?8.Portieri i skuadrës sonë ka qenë gjithmonë humbës , por në ndeshjen e sotme ai i skuadrës kundërshtare ishte më keq.Gjatë ndeshjes u shënuan 18 gola, ne shënuam dyfishin e golave të kundërshtarëve.-Sa gola pësoi portieri ynë?9.Në Botën e Çudirave vogëlushja Liza takoi letrat e mbretëreshës : 13 zemra , 13 rombe, po aq lule , po aq edhe gjethe. Por kur ajo dhe Jolly gaztorpo i numëronin, i ngatërruan të gjitha.-Sa letra ishin në Botën e Çudirave?18

ANEKDOTAT SHQIPTAREAnekdotat, këto thënie të mençura, këto tregime të shkurtra shpotitëse e satirike, përmes së cilave interpretohen dukurit endryshme shoqërore, ndodhi të personaliteteve të njohura etj., japin një pasqyrim metaforik por edhe alegorik të realitetittonë me të cilinë përballemi çdo ditë.Këto tregime të zgjuara, që ishin karakteristik komunikimi tek shumë popuj ballkanasnë të kaluarën, e në veçanti në disa treva shqiptare (ku akoma janë prezent, edhe pse të zbehura nga evoluimi kohorë),arrijnë që përmes mesazheve të japin aspekte nga jeta, në dukje të vogla, por me vlerë përgjithësuese, duke i vënë në lojëklasat sunduese, pushtuesit, tradhtarët, qeveritarët, personalitetet publike etj., por duke mos lënë pa atakuar as problemete ndjeshme sociale, ekonomike, politike etj.Shkathtësia e këtij komunikimi të drejtpërdrejt me dëgjuesin dhe roli si mburojë a si shtizë ndaj kundërshtarit, i kanësiguruar anekdotave, por edhe aforizmave, fjalëve të urta etj. një vend të rëndësishëm në thesarin e kulturës shqiptare,por edhe një jetë të gjallë e aktive, me një humor të hollë e satirë therëse, edhe sot e kësaj dite.Këto anekdotave që janëtë vendosura më poshtë janë të marra nga librat: “Anekdota 1 dhe 2” i botuar nga Instituti albanologjik i Prishtinës, dhe“Tregime shqiptare” shkruar nga Daut Demaku.BAÇICÀ E, PADOKSHME.Ishin kan,mledhë tri gra tu kroni me mushë uj. Dy rejat t’ujdisne e t’ngjyene, veshë e mathë mirë, e njâ jo e lane, jo e veshne e koxha si plakë. E vesinkto dy shoqet ma t’reja:A ti je zoj ë shpij e a?,Po, une.A ti je baçicë a?Po, une jam baçiçë.Po çfarë baçi je kqyr ti kur s’je e zoja me e veshë trupin tân?Pse s’di m’u ujdisë une si ju m’u lye e m’u cinglue sikur ju, pasha vllaznine, kur e marr vedrën e i ungjna, lopës tu gjini pikë tamli s’ja la nbark, pa janxierr per ledinë.Qitma, zot nji kalëIsh kanë ni drumtar kah shkon vetun për sheher. Dikur po e sheh ni perpjetze e po thot:- Qitma, zot, ni kali e t’e kapercej qeket perpjetze terin’qat koder se jamë lodhë e kputë.Nuk shkon nja pesdhet hapa e zatetet n’ni zabit t’mretit. Zabitit i kish pjellë atkija. Mazi i vogël nuk mujke me ec e abiti me pritë s’kish vakt. Kur epa zabiti drumtarin, i tha:- paja kha !Drumtari ju afrue.- Kape kët maz, qite n’shpinë se s’po munet me ecë e qitma n’kodër.- Vallahi jum lodh e smuj, - i tha drumtari.Zabiti e qiti alltinë, e drejtoi e i tha- Kape mazin qite n’shpin se t’vrava.S’pat qka me ba drumtari, e ngarkoi mazin n’shpinë. Po i ngjitet kodres përpjet me gjith maz e po flet me veti:- Hej, more zot, une t’thash: ,,Qitma I kali t’I hipi n’shpin e t’dal n’kodër”, se jo me m’hyp mue kali në shpin e me qit une kalin n’kodër !19

REVISTË MUJORE, PËR FËMIJË, TË RINJ DHE PRINDËR “DITURIA”Revista “Dituria”Kryeredaktor: Sokol Demaku; koli284@hotmail.comKeshilli redaktues:Rrahmon Jashari, rrahmanjashari@hotmail.com; Lena Liden, lenadarlene@yahoo.se;Bahtir Latifi; bahtirlatifi@live.se;Hakif Jashari; hakif@dituria.se, Griselda HallulliBashkëpunëtor: Arsim Halili,Bujanoc,arsimhalili@hotmail.com;Adresa e redaksisë,Revista Dituria,CO/Studiefrämjandet,L.Kyrkogatan nr 20, 503 07 Borås, Suedidituria@live.seDiturinë mund ta lexoni edhe ne internet: http://www.dituria.se/dhe ne www.immi.se/tidskrifter/dituria20