Pobiedziska – oppidum w średniowieczu i u progu nowożytności.

Pobiedziska – oppidum wśredniowieczu i u progunowożytności.Maurycy Kustra503-873-048maul@sprawy.plNiniejsze materiały objęte są prawami autorskimi

Parę słów o sobie...• Urodzony w Poznaniu, a od 2002 r. mieszkaniec gminyPobiedziska.• Absolwent Sacré Coeur.• Magister:a) archeologiaspecjalizacja ze średniowiecza i nowożytności;b) historiaspecjalność turystyka historyczna i animacja historii;specjalizacja nauki pomocnicze historii.• Doktorant w Instytucie Prahistorii UAM. Badaniarozplanowania i rozwoju przestrzennego średniowiecznychmiast Wielkopolski.

Praca magisterska(z archeologii)• „Osadnictwo średniowieczne okolic Pobiedzisk”:- miejsce Pobiedzisk w sieci miast (aplikacja metodysześcioboków Christallera);- rozwój przestrzenny oppidum;- próba odtwarzania infrastruktury miasta oraz jegozabudowy;- kwestie demografii;- kwestie gospodarcze;- próba przybliżenia wyglądu oppidum w omawianymprzedziale chronologicznym.

• Kategorie polskichmiast, 1500 r.(Samsonowicz 2001):a) civitates primi ordinis;b) civitates;c) oppida; Pobiedziskad) oppida.54,5 %1 %13 %33,5 %abcd

• Civitatesw WielkopolsceOprac. M. Kustra

60 - Poznań40 - Kościan30 - Kalisz2015do 12PobiedziskaGłówne miastaWielkopolskiw poł. XV w.– wg ilości żołnierzywysłanych na wojnętrzynastoletnią.poł. XV w.Oprac. M. Kustra

Oprac. M. KustraGłówne ośrodki Wielkopolski na tle średniowiecznegopodziału administracyjnego.

• 6-boki Christallerateoria miejscacentralnego

Główne ośrodki Wielkopolski,rekonstrukcja przy pomocysześcioboków Christallera2. poł. XIII w.Oprac. M. Kustra

Połączenia komunikacyjnegłównych ośrodków Wielkopolski.Rozkład idealny.Oprac. M. Kustra

Połączenia komunikacyjnegłównych ośrodków Wielkopolski.Rozkład idealny i realny.Oprac. M. Kustra

2. poł. XIII w.Oprac. M. Kustra

Oprac. M. Kustra

Oprac. M. Kustra

Badania archeologiczne• Badania:- Archeologiczne Zdjęcie Polski (AZP);- nadzory archeologiczne – głównie w związkuz budową kanalizacji w mieście.• Wyniki m. in.:- zasięg ceramiki z różnych przedziałówchronologicznych (obszar zagospodarowany);- infrastruktura np. zabudowa, nawierzchniedróg.

Zasiedlenie gminy Pobiedziskaw pradziejach• Okresy intensywniejszego osadnictwa:- kultura pucharówlejkowatych (KPL);- kultura łużycka (KŁ);- kultura przeworska(KP).14 %18 %26 %42 %Oprac. M. KustraKPL KŁ KP inne

inneKPLk. przedłużyckaKŁk. pomorskak. przeworskak. wielbarskawczesna EBschyłk. neol.KCSZKAKk. ceramiki wstęgowejepoka kamienianeolitmezolit200180160140120100806040200Liczba stanowiskschyłkowy paleolitOprac. M. Kustra

Zasiedlenie gminy Pobiedziska wewczesnym średniowieczu (do poł. XIII w.)1501401301201101009080706050403020100Oprac. M. KustraA B C D ECałkowita liczba stanowiskLiczba osadLiczba grodzisk

Zasiedlenie gminy Pobiedziskapo poł. XIII w.• Dalsza intensyfikacja osadnictwa – zwiększenie liczbystanowisk.• Wykształcenie się ośrodka miejskiego.2402302202102001901801701601501401301201101009080706050403020100A B C D E F PŚCałkowitaliczbastanowiskLiczba osadLiczbagrodziskOprac. M. Kustra

Ceramikawczesnośredniowiecznaz poł. XIIIw.Oprac. M. Kustra

Ceramika średniowiecznabarwy brunatnej, faza F(poł. XIII-poł.XIV w.)Oprac. M. Kustra

Ceramika średniowiecznabarwy stalowoszarejpóźne średniowiecze(poł. XIV-kon. XV w.)Oprac. M. Kustra

CI i HPOprac. M. Kustra

CSP II-F1Oprac. M. Kustra

CSP II-F2Oprac. M. Kustra

CSP II-F3Oprac. M. Kustra

Zasięg miasta w przeszłościOprac. M. Kustra

Oprac. M. Kustra

Oprac. M. Kustra

Oprac. M. Kustra

Rynek Poznania(3x3 szn)Rynek Pobiedzisk w pierwotnymzałożeniu (2x2 szn)Parcele w ramachsegmentu o długości2 szn (300 st) – wPobiedziskach.6 parcel mieszkalnych(6x40st=240st)Oprac. M. Kustra2 działki na drogi,czasemmieszkalne (2x30st=60st)

Oprac. M. Kustra

Oprac. M. Kustra

Oprac. M. Kustra

Oprac. M. Kustra

Wykorzystanie parcel• Wykorzystanie parcel w oppidum:- dom;- drzewa owocowe;- grządki/poletko.Oprac. M. Kustra

Civitates orbis terrarum, Kolonia 1572-1617.

Civitates orbis terrarum, Kolonia 1572-1617.

Civitates orbis terrarum, Kolonia 1572-1617.

Pobiedziska, ul. Wł. Jagiełły 24.Oprac. M. Kustra

Pobiedziska, ul. Wł. Jagiełły 24.Dom, budynkigospodarcze,drzewaowocowe,grządki i kwiaty.Fot. M. Kustra

Fot. M. KustraPobiedziska, ul. Wł. Jagiełły 24.

Przykłady miejskiej zabudowydrewnianej wg Z. PolakaZabudowa

Civitates orbis terrarum, Kolonia 1572-1617.Domy zbudowane w konstrukcji szkieletowej

Relikty domu przyrynkowego w Pobiedziskach –konstrukcja szkieletowaSE narożnik rynkuTabl. wg T. Łaszkiewicz i W. Świderski

Rekonstrukcja miasta• Na razie niestety brak wizualizacji.• Dotychczasowo opracowane elementy stworząogólną rekonstrukcję miasta.

900800DemografiaPobiedzisk70060050040030090008000700060005000400030002000100020010001250 1300 1350 1400 1450 1500 1550 1600 1650 1700 1750 1800rokliczba ludnościliczba ludności - minimumpoł. XIII w. – ok. 300 osóbok. XV w. – 650-750 osóbpoł. XVI w. – ok. 800 osób(nie więcej niż 1000 osób)kon. XVIII w. – ok. 800 osóbpoł. XIX w. – 1450-1735 osóbliczba ludności01250 1300 1350 1400 1450 1500 1550 1600 1650 1700 1750 1800 1850 1900 1950 2000rokOprac. M. Kustra

Analiza kości zwierząt z nadzoruarcheologicznego w Pobiedziskach.• Zwierzęta:a) ssaki domoweb) ssaki dzikiec) ptakid) ryby1,4 % 0,7 % 0,2 %97,7 %abcd

• Ssaki:a) bydło;b) owca i koza;c) świnie;d) koń;e) inne(pies, sarna i zając).1,8 %3,1 %23,9 %42,1 %29,1 %abcde

Uprawiane rośliny• Powszechnie uprawiane:- żyto;- owies.• Uprawa na mniejszą skalę:- pszenica;- jeczmień;- groch;- proso.Civitates orbis terrarum, Kolonia 1572-1617.

• Inne uprawy:- chmiel;- gryka;- konopie – obróbka włókna konopnego(jego moczenie w wodzie) zostałazarejestrowana palinologicznie w JeziorzeBaba (SE część gm. Pobiedziska).

Pobiedziska i okoliczne wsie o genezie średniowiecznej,na tle mapy z XIX w.Oprac. M. Kustra

InfrastrukturaCivitates orbis terrarum, Kolonia 1572-1617.

Civitates orbis terrarum, Kolonia 1572-1617.

Civitates orbis terrarum, Kolonia 1572-1617.

Młyny z terenu gminy w XVI w.,na tle młynów z całego obszaru w1. ćw. XIX w.Oprac. M. Kustra

Młyny w 1. ćw. XIX w.Oprac. M. Kustra

• Inna infrastruktura:- jatki/stragany w mieście;- browar.Civitates orbis terrarum, Kolonia 1572-1617.

Pocztówki• Widokówki jako rodzaj dokumentacji i źródłohistoryczne do dziejów miasta – m. in.:- zabudowa i jej zmiany;- infrastruktura – drogi, sklepy;- rekonstrukcja fragmentów miasta wprzeszłości• Prezentowane będą pocztówki z własnychzbiorów.

Panorama Pobiedzisk od SE

Panorama Pobiedzisk widziana z dachu klasztoru Sacré Coeur- umieszczona na dwóch przedwojennych pocztówkach.kościół farny

kościół farnywiatraki

wyspa naJ. Małymszkoły(ewangelicka i katolicka)

Karta pocztowa ze stemplem Pudewitz, ok. 1875 r.Pocztówka-reklama cygar, a zarazemdomu towarowego w Pobiedziskach Karta pocztowa ze stemplem Pudewitz, 1878 r.

Pomnik Bismarcka

Pocz. XX w., bryła szkołyskłada się z 2 elementówPocztówka z okresu II Wojny Światowej.Bryła szkoły ma oś symetrii i składa się z3 elementów.

Kościół farny i NE narożnik rynku

E pierzeja rynku

W pierzeja rynku

W pierzeja rynku

Magistrat i policja –przed 1919 r.

Ul. Kazimierza OdnowicielaCukiernia i kawiarniaPiwiarnia pana Radke

Ul. Kazimierza Odnowiciela

Po co historia???• Przydatność historii:- zapewnienie atrakcji mieszkańcom i ożywianieturystyczne miejscowości (zwłaszcza mając potencjałPobiedzisk);- zainteresowanie mieszkańców (również tych„napływowych”) wybranymi aspektami przeszłości;- kształtowanie tożsamości ludzi, a co za tym idzieświadomego społeczeństwa i postaw patriotycznych(aspekt ten bywa często bardzo niedoceniany).

Przykładowe wykorzystaniehistorii• Publikacje i ulotki z ilustracjami oraz mapami.• Imprezy historyczne.• Albumy z fotografiami (typu miasto dawniej idziś). Mapa interaktywna.• Muzea regionalne lub tematyczne.• Tablice informacyjne w mieście,zawierające wybrane elementy przeszłościmiasta, rysunki oraz mapy.

ProjektOprac. M. Kustra

Informacje z tablic:• Miejsce Pobiedzisk w sieci miast Wielkopolski (woparciu o 6-boki Christallera).• Rekonstrukcja zasięgu miasta.• Zasady rozplanowania Pobiedzisk.• Rekonstrukcja zabudowy i nawierzchni.• Sposób wykorzystania parcel w średniowieczu.• Demografia oppidum.• Stare zdjęcia budynków.• Wybrane wydarzenia z dziejów miasta.

Interaktywna mapa Pobiedzisk• Możliwe wersje: komputerowa lub na ekraniedotykowym.• Poziomy danych:- zasięgi i mapy miasta z różnych okresów;- miasto dawniej a dziś – korelacjakonkretnych miejsc ze starymi pocztówkami ifotografiami oraz z ich obecnym wizerunkiem.

Dziękuję za uwagęCivitates orbis terrarum, Kolonia 1572-1617.