Brihaspati বৃহস্পতি Bangla Magazine 1/1 October 2014

¤õÒÑš[t¡, "ìC¡à¤¹ 2014
20 ¤á¹ ¤àÎ A¡ì¹ &¤} ¤¸à[¹Ð¡à[¹ A¡ì¹ 1914 Îàìº ®¡à¹ìt¡ [ó¡ì¹ "à³à¹ ët¡à ³ì> Òìºà ë &ìƒìŹ "\Ñ÷ ¹àÑz๠ëA¡àì>à ìKàoàP¡o[t¡
à>¡ú ëÎåìK ¤o¢ í¤È쳸¹ [¤¹ç¡ì‡ý¡ &ìƒìÅ [t¡[> ë "[Ò}Î "àì@ƒàº> ë>Òü¡ú *®¡à¹ [¤ø\ =àA¡àÚ W¡àºA¡ìƒ¹ Jå¤ Îå[¤ì‹¡ú [®¡Øl¡ ®¡à¹àB¡à ëƒJà àÚ >à
A¡ì¹[áìº> ëÎÒü "[®¡`¡t¡à tò¡à¹ ®¡à¹ìt¡¹ Ѭà‹ã>t¡à Î}Nøàì³¹ A¡àì\ ºàìK¡ú "[ó¡Î i¡àÒü³ áàØl¡à¡ú ¹àÑzàP¡ìºà &Òü n¡àºå ÒìZá "à¤à¹ &Òü [i¡ºà¹ *š¹ W¡ìØl¡
ë>ºÎ> ³àì“¡ºà "à³à샹 KàÞê¡ã[\¹ "àƒìÅ¢ "[Ò}Î "àì@ƒàº> A¡ì¹ 1994 àìZá¡ú W¡³;A¡à¹ ³Îõo š[¹ÍHþ๠š[¹ZáÄ ¹àÑzà Åt¡ Åt¡ ³àÒüº \åìØl¡, &A¡[i¡*
Îàìº &ìƒÅìA¡ Ѭà‹ã> ¹àìÊ¡ö š[¹ot¡ A¡ì¹>¡ú t¡à¹ "àìK ëKà¹à¹à ƒ[Û¡o Jà>à J@ƒ ë>Òü¡ú [šøìi¡à[¹Ú๠ƒåìi¡à ë³àìØl¡ Ç¡‹å &A¡iå¡ "³Îõot¡à 뚺ೡú šøÅ¥
"à[óø¡A¡à ÅàÎ> ìÅàÈo A¡ì¹ìá "๠&ìƒìŹ J[> ë=ìA¡ ëÎà>à 뤹 A¡ì¹ A¡ì¹ \à>ìt¡ šà¹ºà³ ë &Τ ¹àÑzà, Îå@ƒ¹ ¤à[Øl¡Q¹ ëKà¹à샹 ít¡¹ã A¡¹à¡ú
[>ì\샹 ‹>ã A¡ì¹ tå¡ìºìá¡ú
Ѭà‹ã> ¹àÊ¡ö Ò*Ú๠šì¹ [¤ìÅÈ [A¡áå [¤A¡àÅ ÒÚ[>¡ú ë\àÒàì>ΤàìK¢ ¤ºà ÒÚ
&ìƒìÅ [t¡> ¹A¡ì³¹ ³à>åÈ \>: ëKà¹à (Òü}ì¹\, l¡àW¡), A¡àºà ë &i¡à šõ[=¤ã¹ ΤìW¡ìÚ Ò[¹; ³Òà>K¹¡ú &Òü ÅÒì¹ ƒÅ ºìÛ¡¹* ë¤[Å
("à[óø¡A¡à¹ ³èº "[‹¤àÎã, &[ÅÚ๠®¡à¹t¡ãÚ, šà[A¡Ñzà[>, ¤à}ºàìƒÅã) &¤} Kàášàºà ºà[KìÚ &i¡àìA¡ šøAõ¡[t¡¹ &A¡[i¡ l¡üƒ¸à> A¡ì¹ ët¡àºà ÒìÚìá¡ú &Jà>A¡à¹
A¡àºàl¢¡ (A¡àºàl¢¡-ëKà¹à &¤} A¡àºà샹 í¤¤à[ÒA¡ &¤} [¤¤àìÒt¡¹ [³Åøo "à¤Òà*Úà [γºà¹ ³ìt¡à Åãt¡º¡ú
\àt¡)¡ú &Jà>A¡à¹ Ñ‚àÚã "[‹¤àÎã¹à* ëKà¹à, A¡àºà, A¡àºàl¢¡ ŦP¡ìºà "à³à샹 ëƒìÅ ë³> Nøà³, Kg, šàØl¡à, ³ÒÀà, šÀã ëƒJà àÚ
[>[¤¢W¡àì¹ ¤¸¤Ò๠A¡ì¹ =àìA¡¡ú
"à[³ ët¡³> [A¡áå &Jàì> ¹àÑzà ì=ìA¡ ëƒJìt¡ šàÒü [>, ³àìc¡ ³àìc¡ ëA¡¤º
A¡àìºà¹à ¤[e¡t¡ ÒìÚìá ΤìW¡ìÚ ë¤[Å¡ú &\>¸ ³èº "à[óø¡A¡à> A¡à[óø¡¹à A¡ìÚA¡ [A¡ìºà[³i¡à¹ \åìØl¡ i¡àl¡ü>[Åš áàØl¡à, ëºàA¡\> ët¡à [¤ìÅÈ ëƒJàÒü
Jå¤Òü њŢA¡àt¡¹ \ã¤> àš> A¡ì¹¡ú 2014ìt¡ Ѭà‹ã>t¡à¹ [¤}Åt¡³ ¤È¢ àÚ >à ¹àÑzàÚ¡ú "à[³ ë šàA¢¡l¡ül¡ &ºàA¡àÚ =à[A¡, ëÎJàì> Ç¡‹å >Ú ">¸y*
*¹à l¡üƒôàš> A¡¹ìá Jå¤ ‹å³‹à³ ÎÒA¡à칡ú *샹 ³ì> šøàìo "àìyû¡àÅ ÎA¡ìº¹ A¡àìá Kà[Øl¡ "àìá¡ú "t¡&¤ ¹àÑzàÚ Òòài¡à¹ šøÅ¥ *ìk¡ >à¡ú šåì¹àì>à
Jå¤, A¡à¹o &ìƒÅ Ѭà‹ã>t¡à ëšìÚìá ¤ìi¡, t¡ì¤ "à[=¢A¡®¡àì¤ &ìƒÅã¹à ë\àÒàì>ΤàK¢ &ºàA¡àÚ ¤×t¡º ¤à[Øl¡ "๠A¡àìºà샹 ¹àÑzàÚ ëƒJà àÚ,
šåì¹àšå[¹ Ѭà‹ã> >Ú¡ú Îàƒà¹à &Jì>à "àìá šøW塹 Î}J¸àÚ &¤} t¡à샹 t¡ì¤ Î}J¸àÚ A¡³¡ú ³ì> ÒÚ ë> ƒåÅ [t¡>Å ¤á¹ šåì¹àì>à \>[¤¹º
Òàìt¡Òü &Jì>à ¹ìÚìá ΤìW¡ìÚ ë¤[Å i¡àA¡à A¡[Øl¡¡ú
ëA¡àºA¡àt¡à ¤à ¤ì´¬¹ ¹àÑzà Qàìi¡¹ ëšÒü[i¡} ëƒJ[á¡ú
l¡üƒàÒ¹o Ѭ¹ê¡š, [l¡ì¹C¡ì¹¹ "¤t¢¡³àì> "à[³ ëÎ@i¡àì¹¹ šø‹à> \à>ìt¡ ëšì¹[áºà³ &Òü >K¹ãìt¡ "š¹à‹ Jå¤ ÒÚ¡ú Îàƒà샹 ¹àÑzàÚ
®¡à¹t¡ãÚ ¤¸[v¡û¡¡ú &Jà>A¡à¹ A¡³¢W¡à¹ã¹à >à[\³ ¤àìƒ ÎA¡ìºÒü A¡àìºà¡ú "à[³ Òòài¡ìt¡ ëƒ[J>à¡ú A¡àìºà¹à ¹àÑzàÚ ƒòà[Øl¡ìÚ =àìA¡ ¤àìι \>¸, ÎìÞ꡹ šì¹*
ëƒJºà³ *¹à A¡à\ [k¡A¡ A¡ì¹ A¡ì¹>à¡ú l¡üƒàÒ¹o Ѭ¹ê¡š: "[ó¡ìι l¡àÒü[>} t¡à샹 ¹àÑzàÚ W¡ºàìó¡¹à A¡¹ìt¡ ëƒJà àÚ¡ú "à[³ Kt¡ "ài¡ ³àìÎ [¤ìA¡ìº
ëi¡[¤º ë>à}¹à =àìA¡ ¤ìº, š[¹ÍHþ๠A¡¹ìt¡ ¤ººà³, Kà> ëÅJàì>à¹ Î³Ú "Þê¡A¡à¹ Q[>ìÚ "àÎ๠š¹ A¡Jì>à &A¡à ¹àÑzàÚ ë¤¹ ÒÒü [>¡ú Kà[Øl¡ A¡ì¹
ì¤ºà ¤àì¹ài¡à¹ γìÚ ®¡¸àAå¡Úà³ [Aá>๠W¡à[ºìÚ c¡àØl¡ ëšàá A¡ì¹ ¤ìº t¡à "ì>ìA¡¹ ÎìU W¡ºà ëó¡¹à A¡ì¹[á¡ú ëºàìA¡ ¤ìº, [ƒ A¡Jì>à P¡r¡à ¤ƒ³àŹà
¤à¹o A¡¹ºà³¡ú t¡àìt¡ >à[\³ &¤} A¡àìºà A¡³¢W¡à[¹¹à (c¡àØl¡æƒà¹-³à[ºl¡öàÒü®¡à¹-[¹ìΚÅ[>С)
ë\ài¡ ë¤òì‹ "à³àìA¡ ‹³A¡ [ƒìÚ ¤ºº ë, &i¡à ëƒ*ÚàÒü ¤å[‡ý¡³àì>¹ A¡à\¡ú i¡àA¡à šÚÎà >à ëšìº A¡àìºà¹à ë³ì¹Òü ëó¡ìº¡ú
‹ì¹, t¡àÒìº à ÎìU "àìá A¡=à >à ¤ìº, ƒåÍHõþ[t¡ìƒ¹ t¡à Τ γš¢o A¡ì¹
ët¡à³à¹ ®¡à¹t¡ >Ú ë &¹A¡³ ƒàƒà[K[¹ ó¡ºà줡ú ët¡à³à¹ A¡=à¤àt¢¡à A¡à\A¡ì³¢¹ "à[óø¡A¡à¹ ®¡à¹t¡ãÚ샹 ³åìJ ëÅà>à A¡=à &Òü ë &Jàì> ‹È¢o &¤} Wå¡[¹
³ì‹¸ ë¹[Î\³ ëƒJà àìZá¡ú tå¡[³ ë¹[ÎС¡ú "à³¹à ÎÒüì¤à >à &Τ¡ú tå¡[³ l¡àA¡à[t¡ šøW塹 ÒÚ¡ú \åºàÒü ³àÎ >àKàƒ Òü[“¡Úà> A¡>Îå¸ìºìi¡¹ &A¡ A¡àìºà
&¹A¡³ A¡¹ìº ët¡à³à¹ &ìƒìÅ =àA¡à W¡ºì¤ >à¡ú "à[³ [³[i¡ìÚ ë>*Ú๠A¡³¢ã¹ "Ê¡àƒÅã A¡>¸à ‹[È¢t¡à Òìºà, [A¡”ñ ëA¡àì>à A塺 [A¡>à¹à šà*Úà àÚ [>,
\>¸ ¤ººà³, "à[³ [>ì\ìA¡ Îàƒà ³ì> A¡[¹ >à, "à[³* A¡àìºà¡ú ët¡à³à샹 ë ëA¡ ¤à A¡à¹à & ƒåÍHþ³¢ A¡ì¹ìá¡ú
[ƒ &¹A¡³ ³ì> ÒìÚ =àìA¡ ë A¡àìºà ¤ìº ët¡à³à샹 ëQÄà A¡¹[á t¡àÒìº &ìƒìÅ à샹 W¡àA¡[¹ ¤àA¡[¹ ë>Òü t¡à샹 ¤Øl¡ ƒå¹¤Ñ‚à¡ú ¹àÑzàÚ ëA¡l¡ü
ëÎi¡à ®å¡º ‹à¹oà¡ú J[> ët¡à³à샹 ³ì> Òì¤ "à[³ ët¡à³à샹 "[®¡³àì> Qà [A¡áå [¤[yû¡ A¡¹ìt¡ šàì¹>à, ëA¡àì>à ¤¸¤Îà A¡ì¹ l¡üƒ¹ šå¹o A¡¹ìt¡ šàì¹>à¡ú
[ƒ[Zá, š[¹ÍHþ๠®¡àÈàÚ "à³àÚ ì¤àìºà, "à[³ Ç¡‹ì¹ ë>¤¡ú t¡à¹š¹ ë=ìA¡ ëáài¡ ëƒàA¡à> ë>Òü¡ú ¤Øl¡ ¤Øl¡ ³º ¹ìÚìá t¡àìt¡ à¤t¡ãÚ Î¤ [A¡áå šà*Úà
&샹 šà¹t¡šìÛ¡ [A¡áåÒü ¤[º>à¡ú
àÚ¡ú ιA¡à¹ ë¤A¡à¹ ®¡àt¡à ëƒÚ ¤ìi¡, t¡ì¤ A¡¹àšÅ> "[t¡[¹v¡û¡ ¤ìº
"à³à샹 ë³ài¡à³å[i¡ &A¡i¡à ‹à¹oà &Òü ë "à[óø¡A¡à \Uº, ¤>¸ šÇ¡ ¤[e¡t¡ìƒ¹ Î}J¸à ë¤ìØl¡Òü W¡ìºìá¡ú à샹 šøìÚà\> ë³ìi¡ >à t¡à¹à ¤à‹¸
&¤} A¡à[óø¡ìƒ¹ ëƒÅ¡ú "à[³ [¤[®¡Ä ÎUãt¡ ">åË¡àì> KàÒü¤à¹ \>¸ Kà[Øl¡ìt¡ ÒìÚ "š¹à싹 ¹àÑzà ë¤ìá ë>Ú¡ú &Jà>A¡à¹ [i¡ [®¡ ëƒJìº \à>à ë Îà¹à
A¡ì¹ ë\àÒàì>ΤàK¢-[³l¡¹à“¡(25-30 [A¡ìºà[³i¡à¹), [šøìi¡à[¹Úà (65 ëƒìÅ šø[t¡[ƒ>Òü ëA¡à=à* >à ëA¡à=à* "àì@ƒàº> ‹³¢Qi¡ ëºìK ¹ìÚìá¡ú [i¡
[A¡ìºà[³i¡à¹), ëº>à[ÎÚà (35 [A¡ìºà[³i¡à¹), [¤ì>à[> (70-80 [®¡-ët¡ &* ëƒJºà³ ë l¡üºUt¡à ¤à >N¥t¡à¹ ë¤à‹i¡à &ìƒÅã샹 ">¸¹A¡³¡ú
[A¡ìºà[³i¡à¹), º[l¡Úà³ (55-60 [A¡ìºà[³i¡à¹), ³ìÎ¹ç¡ (500 [A¡ìºà[³i¡à¹ &A¡i¡à ιA¡à¹ã W¡¸àì>ìº &A¡[ƒ> "à[ƒ³ å¤A¡ å¤t¡ã샹 [³[>i¡ ƒìÅA¡ >àW¡
ƒèì¹¹ ëƒÅ-[ºìÎàì=à) à*Úà "àÎà A¡ì¹[á¡ú ëA¡à=à* &A¡i¡à ëc¡àš c¡àØl¡ Kà> ëƒJàìºà, t¡à¹à [>ÑšõÒ, l¡ü‹¢àU ">à¤õt¡¡ú ë¤[Å ¹àìt¡ Òü [i¡ [®¡ ët¡ 5
š¢”z ëƒJìt¡ 욺ೠ>à¡ú
Òìt¡ 120 [³[>ìi¡¹ [¤`¡àš> ëƒ*Úà ÒÚ t¡àìt¡ šøàÚ Î´šèo¢ >N¥ Îå¹ê¡šà
¹àÑz๠"àìÅšàìÅ [A¡}¤à ƒèì¹ "ƒèì¹ ëáài¡ ¤Øl¡ Kàášàºà ë>Òü ¤ºìt¡ ëKï¹ã¹à l¡üìv¡\A¡ "U®¡[U A¡ì¹ ëó¡à> >´¬¹ l¡üZW¡à¹o A¡ì¹ =àìA¡¡ú ιA¡à¹ã
ë>Òü¡ú ëJt¡ Jà³à¹ t¡à* [¤ìÅÈ ëƒJà àÚ >à¡ú ³àìc¡ ³àìc¡ "ì>A¡Jà[> W¡¸àì>ìº ³àìc¡ &¹A¡³ W¡º[ZW¡y ëƒJàì>à ÒÚ à šì>¢àNøà[ó¡¹ Jå¤Òü A¡àáàA¡à[á¡ú
\àÚKà \åìØl¡ [A¡áå ¤à[Øl¡ Q¹¡ú & ¤à[Øl¡ Q¹P¡ìºà Jå¤ Îà\àì>àìKàáàì>à &Jà>A¡à¹ ë ëA¡à> ¹àÑz๠ë³àØl¡P¡ìºàìt¡ [ƒì>¹ 뤺à "ì>A¡ [®¡[J[¹
c¡A¡c¡ìA¡ t¡A¡t¡ìA¡¡ú &A¡iå¡ ¤àKà>, QàÎ ºt¡àšàt¡à óå¡ìº¹ Kàá¡ú ¤à[Øl¡P¡ìºà ëƒJà àÚ¡ú &샹 Î}J¸ài¡à ®¡à¹ìt¡¹ ë=ìA¡ A¡³ ¤ìº ³ì> ÒÚ >à¡ú Τ
¤à}ìºà ³t¡> Τ, &A¡t¡ºà¹ *šì¹ ëƒàt¡ºà "àìá [A¡ ë>Òü¡ú &Òü ¤à[Øl¡P¡ìºà [®¡[J[¹¹àÒü A¡àìºà, KàìÚ A¡³ \à³à A¡àšØl¡ šøW¡r¡ Åãìt¡¹ [ƒì>*¡ú ëA¡l¡ü ëA¡l¡ü
ëƒìJ &ìA¡ Nøà³, šàØl¡à ¤à ³ÒÀà ³ì> ÒÚ >à¡ú ¤×t¡º ¤à[Øl¡ ¤ºìt¡ ëA¡¤º ¤òàƒ¹ ¤à ®¡àÀåìA¡¹ ëšàÅàA¡ šì¹ º´£¡ c¡´š [ƒìÚ Kà[Øl¡¹ ³à[ºA¡ìƒ¹ JåÅã
[šøìi¡à[¹Úàìt¡ [³[ºi¡à[¹ìƒ¹ ¤à[Øl¡ "๠t¡à샹 ÒàΚàt¡àº "๠A¡ìÚA¡i¡à A¡ì¹ [A¡áå ÎàÒภšøà=¢>à A¡ì¹¡ú ëA¡l¡ü "à¤à¹ Kà[Øl¡ =à³ìºÒü >à ¤ìº A¡ìÚ
[¤[Á¡} ë\àÒàì>ΤàìK¢¡ú ë\àÒàì>ΤàK¢ìA¡ ¤à[o[\¸A¡ >K¹ã ¤ì´¬¹ ÎìU Kà[Øl¡¹ Aò¡àW¡ š[¹ÍHþ๠A¡ì¹ [ƒìZá, ¤à¹o A¡¹à Îìw*, šÚÎ๠ëºà쮡¡ú "ì>A¡
t塺>à A¡¹à ÒÚ "๠[šøìi¡à[¹ÚàìA¡ ¹à\‹à>ã [ƒÀã¹ ÎìU¡ú [®¡[J[¹ KºàÚ šÃ¸àA¡àl¢¡ cå¡[ºìÚ t¡àìt¡ [ºìJ ë¹ìJìá, [yû¡[³ì>àº[\ Òü\ >i¡
13