Aras Nehri yatağında, verimli topraklara sahip, ılıman iklimiyle ilçe, yüksek dağlar arasında, tarım yapmaya elverişli coğrafi konuma sahiptir. <strong>Kars</strong>'a 76, Iğdır'a 96, Erzurum'a ise 150 km uzaklıktadır. <strong>Kağızman</strong> 1972 km²'lik bir alana sahiptir. Yükseklik farklılıkları ilçe içinde fazladır. Bu yükseklikler 1100–1600 m arasında değişmektedir. Kuzeyinde <strong>Kars</strong> merkez ve Selim, doğusunda Tuzluca, Digor, batısında Sarıkamış, güneyinde ise Ağrı merkez ile komşudur. Aras vadisindeki bir birikinti kesiti üzerinde yerleşmiş durumdadır. İlçe coğrafi bakımdan henüz tektonik oluşumunu tamamlamamıştır. Faylar ve kırıklar üzerinde yerleşilmiştir. Dolayısıyla zaman zaman yörede depremler tehlikeli olmaktadır. 1104-1962 yılları arasında 13 deprem olmuştur. Diğer taraftan düşme, kayma ve sürünme şeklinde kütle hareketleri olmaktadır. Kötek, Çallı civarında kaya düşmesi, Camuşlu-Kozlu, Yenice-Taşburun ve Akdam köyleri civarlarında heyelan görülmektedir. <strong>Kağızman</strong> ilçesinin 62 köyü bulunmaktadır. Tarihçe Yerleşme yerinin yakınlarında Erken Demir Çağı özelliği gösteren mezarlar bulunmaktadır. Bölgede elde edilen Erken Demir Çağı, İlk Tunç Çağı, Demir Çağı (Orta Demir Çağı), Orta Çağ keramikleri bu devirlerde yerleşimin olduğunu göstermektedir.[4] MÖ 9. yüzyıldan MÖ 6. yüzyıla kadar Urartu Krallığı’nın egemenliğinde olan bölge daha sonra Persler, Arsak Krallığı, Romalılar, Parthlar ve Sasaniler idaresinde bulundu. MS 7. yüzyılda Arap akınlarına uğrayan bölgede 9. yüzyılda yarı bağımsız Ermeni prenslikleri hâkimiyet kurdu. 10. yüzyılın ortalarından sonra bölge Bizans İmparatorluğunun denetimine geçti. <strong>Kars</strong>’la birlikte 1064 yılında Selçukluların hâkimiyetine giren <strong>Kağızman</strong> sonraki dönemde Saltukluların ve Kıpçakların idaresine geçti. 1202’den 1239’a değin Anadolu Selçuklular ve Gürcüler arasında sürekli el değiştiren, Moğol istilası sırasında Cengiz Devleti’ne bağlanan, Moğollardan sonra ise İlhanlılar, Altın Ordu Devleti, Celayirliler, Karakoyunlular, Timur Devleti, Akkoyunlular ve Safeviler egemenliğinde bulunan bölge 1534 yılında Kanuni Sultan Süleyman tarafından Osmanlı İmparatorluğu’nun topraklarına katıldı.[5] <strong>Kağızman</strong>, 1877-78 Osmanlı-Rus Harbi'nde Ruslar tarafından ele geçirilmiş olup, yapılan antlaşma gereğince Ruslara bırakılmıştır. Rus İmparatorluğu egemenliğinde <strong>Kağızman</strong>, Okrug (Kaza) olarak <strong>Kars</strong>'a bağlanmış ve bölgeye Hristiyan köylüler yerleştirilmiştir. 1918'e kadar süren Rus hâkimiyeti Brest Litovsk Barış Antlaşması ile sona ermiştir.[6] Rusların çekilmesinden sonra Ermeni güçlerince ele geçirilen yerleşim, 15. Kolordu’ya bağlı kuvvetlerce 1 Ekim 1920 yılında Türkiye topraklarına katıldı.[7] Tarihi eserler İlçeye bağlı Çamuşlu köyünde bronz çağı, Kimmerya dönemi kaya resimleri, Çengilli Köyünde Çengilli Ortodoks Kilisesi, Tunçkaya Köyünde Keçivan Kalesi, Paslı geçidindeki Narin Kale (Köroğlu Kalesi) ve birçok keşfedilmemiş tarihi eserler vardır. Ekonomi Halkın geçim kaynağı hayvancılık ve bahçeciliktir. Önemli bir gelir kaynağı da arıcılıktır. Saf Kafkas ırkı arılarıyla, sadece <strong>Kağızman</strong>'da yetişen Tüteye çiçeği ile çok çeşitli çiçek ve kekiklerden elde edilen ve dünyaca tanınan <strong>Kağızman</strong> balları, polen ve arı sütü çok değerlidir. Kayısı, "pestil" ve "köme"si ile meşhurdur. Ayrıca, kaşar, çeçil, deri peyniri de önemlidir. Elmanın onlarca çeşidi (Uzun, Söbü, Gelin, Süt, Kış, kişi isimleriyle de bilinen vs.), armut, erik, ceviz ve diğer yöreye özgü cins ve tatlardaki meyve çeşitliliği de bilinir.
Nüfus Yıl Toplam Şehir Kır 1965 [8] 39.449 9.417 30.032 1970 [9] 42.865 10.236 32.629 1975 [10] 45.459 11.517 33.942 1980 [11] 46.612 13.236 33.376 1985 [12] 50.167 14.855 35.312 1990 [13] 49.129 15.274 33.855 2000 [14] 48.908 21.685 27.223 2007 [15] 50.585 23.012 27.573 2008 [16] 49.902 18.258 31.644 2009 [17] 48.790 17.156 31.634 2010 [18] 48.792 17.114 31.678 2011 [19] 48.898 17.597 31.301 2012 [20] 47.093 17.999 29.094
Change language