GÖÇ-MER Rapor

ULUSLARARASI KİTLESEL GÖÇLER VE 

TÜRKİYE’DEKİ SURİYELİLER 

I.ULUSLARARASI GÖÇ VE GÜVENLİK KONFERANSI 

SONUÇ RAPORU 

11-13 Kasım 2016

Uluslararası Kitlesel Göçler ve 

Türkiye’deki Suriyeliler 

SONUÇ RAPORU 

Kasım-2016 

Ankara

Uluslararası Kitlesel Göçler ve 

Türkiye’deki Suriyeliler 

Raporu Hazırlayanlar: 

Doç.Dr. Coşkun TAŞTAN (Polis Akademisi, GÖÇMER Md. V.) 

Yrd.Doç.Dr. Ayşe ÇOLPAN KAVUNCU (Polis Akademisi, SAMER Md. V.) 

Arş.Gör. Ayşe Merve AKBULUT (Polis Akademisi) 

Arş.Gör. İbrahim İRDEM (Polis Akademisi) 

Uzman Emür OSMANOĞLU (Polis Akademisi) 

Arş.Gör. Ömer ÖZKAYA (Polis Akademisi) 

Arş.Gör. Aslıhan Küçüker YILDIZ (Polis Akademisi) 

© Polis Akademisi-2016. Bu raporun tüm yayın hakları saklıdır ve Polis Akademisi’ne aittir. 

Rapor Polis Akademisi’nin yazılı izni olmadan bütün halinde çoğaltılamaz, ticari amaçlarla 

dağıtılamaz. 

Bu yayının içeriği Polis Akademisi Başkanlığı’nın ve GÖÇMER’in resmi fikir ve görüşlerini 

yansıtmamaktadır. Raporda yer alan bilgi ve fikirler konferans katılımcılarına aittir. 

Polis Akademisi 

Güvenlik Bilimleri Enstitüsü 

Göç ve Sınır Güvenliği Araştırma Merkezi (GÖÇMER) 

Necatibey Caddesi No: 108 06400 Çankaya/ANKARA 

Tel: +90 312 462 90 58 

Eposta: gocmer@pa.edu.tr

Uluslararası Kitlesel Göçler 

ve Türkiye’deki Suriyeliler 

İÇİNDEKİLER 

YÖNETİCİ ÖZETİ....................................................................................................................6 

GİRİŞ....................................................................................................................................10 

I. KİTLESEL GÖÇLER ve EKONOMİ..................................................................................12 

II. KİTLESEL GÖÇLER ve BARINMA.................................................................................15 

III. KİTLESEL GÖÇLER ve EĞİTİM....................................................................................18 

IV. KİTLESEL GÖÇ, KENT ve GÜVENLİK.........................................................................23 

V. DENEYİMLER ve UYGULAMA ÖRNEKLERİ................................................................26 

VI. SONUÇ...........................................................................................................................38 

Konferans Konuşmacı Listesi ..........................................................................................40 

4

KISALTMALAR 

AFAD : Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (T.C. Başbakanlık) 

AFKEN : Afet Geçici Kent Yönetimi Sistemi 

EYDAS : Elektronik Yardım Dağıtım Sistemi (AFAD) 

GBM : Geçici Barınma Merkezleri 

GKAB : Geçici koruma altında bulunan 

GÖÇMER : Göç ve Sınır Güvenliği Araştırma Merkezi (Polis Akademisi) 

KAGEM : Kadın Aile ve Gençlik Merkezi (Diyanet Vakfı) 

MEB : Milli Eğitim Bakanlığı 

STK : Sivil toplum Kuruluşu 

YÖKSİS : Yüksek Öğretim Bilgi Sistemi (YÖK) 

5



YÖNETİCİ ÖZETİ 

• Polis Akademisi Göç ve Sınır Araştırma 

Merkezi (GÖÇMER) tarafından 11-13 Kasım 

2016 tarihlerinde Antalya’da, “Kitlesel 

Göçler ve Kent” konulu I. Uluslararası Göç 

ve Güvenlik konulu konferans gerçekleştirilmiştir. 

• Yurtiçinden ve yurtdışından konuşmacıların 

katıldığı konferansta 11 oturum 

düzenlenmiş, bu oturumlarda 52 konuşmacı 

tarafından toplam 45 sunum gerçekleştirilmiştir. 

• Geçtiğimiz elli yıl içerisinde dünya nüfusunun 

üçte ikisi kırsal alanlardan kentsel 

alanlara göç etmiştir. Projeksiyonlar, 

gelecekte bu eğilimin giderek artacağını; 

2050 yılında tüm dünya nüfusunun % 

60’ının kentlerde yaşayacağını göstermektedir. 

• 2016 yılı itibariyle dünyada 65.5 milyon 

mülteci bulunmaktadır. Eğer tüm mülteciler 

bir devlet olsaydı dünyanın 21. büyük 

devletini meydana getirirlerdi. 

• Küresel düzeyde kendini gösteren kırdan 

kente göç eğilimi, konunun tüm boyutlarıyla 

ele alınmasını gerekli kılmaktadır. 

GÖÇMER tarafından 2016 yılında “Kitlesel 

Göçler ve Kent” temasıyla ilki düzenlenen 

ve ilerleyen yıllarda farklı temalarla düzenlenmesi 

planlanan bu konferanslar 

dizisi bu bakımdan önemli bir boşluğu 

doldurmayı hedeflemektedir. 

• Konferans kapsamındaki sunumlarda, 

göçmenlerin kent planlamalarında hesaba 

katılmamasının küresel düzeyde 

önemli bir eksik olduğu vurgulanmıştır. 

Örneğin Pakistan özelinde, özellikle 

yoksul göçmenler ve kadın göçmenler 

aleyhine gizli ayrımcılık pratikleri içeren 

kent planlaması uygulamaları olduğu 

dile getirilmiştir. 

• Türkiye’de geçici koruma altında bulunan 

(GKAB) Suriyelilerin nüfusu 15 

Aralık 2016 tarihi itibariyle 2.801.586’dır. 

Bunların 258.571’i geçici barınma merkezlerinde 

(kamplarda), geri kalanları 

ise kamp dışı alanlarda kendi imkânlarıyla 

barınmaktadırlar. 

• Eğer Türkiye’de bulunan geçici koruma 

altındaki Suriyeliler tek bir ilde toplansalardı 

Türkiye’nin 4. büyük ilini meydana 

getirirlerdi. 

• Türkiye’de GKAB Suriyelilerin nüfusuna 

dair yapılan projeksiyonlarda geliştirilen 

4 farklı senaryoya göre 2025 yılında 

Türkiye’deki GKAB Suriyelilerin nüfusu 

2.4 milyon ile 3.7 milyon arasında bir 

sayıyla ifade edilecektir. 

• Türkiye’de geçici koruma altında bulunan 

(GKAB) Suriyelilerin ülke ekonomisi 

üzerindeki etkisi önemlidir. 

Konferansta, GKAB Suriyelilerin Türkiye 

ekonomisi üzerindeki etkileri ele 

6

alınmıştır. Konferans kapsamında gerçekleştirilen 

sunumlarda bu etkiler şu 

şekilde tespit edilmiştir: 

• Olumlu etkiler: 

◦◦ 

GKAB Suriyelilerin ülke ekonomisi 

üzerindeki etkilerini sadece olumsuz 

anlamda değerlendirmek taraflı bir 

değerlendirme olacaktır. Dolayısıyla 

bu değerlendirmeler yapılırken beraberlerinde 

getirdikleri mal varlıklarıyla, 

bulundukları yerlerin ekonomisine 

sağlamakta oldukları katkılar da 

göz önüne alınmalıdır. 

◦◦ 

Sınır bölgelerinde yapılan geniş çaplı 

yardımlar yerel firmalar için ekonomik 

hareketlilik yaratmıştır (özelikle 

tekstil ve gıda ile ilgili yerel düzeydeki 

üretim artmıştır) 

◦◦ 

Emlak piyasasında hareketlilik oluşmaktadır 

• Olumsuz etkiler: 

◦◦ 

Kiralar artmıştır 

◦◦ 

İşgücü piyasasında haksız rekabet 

oluşmaktadır ve (özellikle tarımda ve 

vasıfsız iş gücü alanında) emek ülke 

ortalamasının altına düşecek kadar 

ucuzlaşmaktadır 

◦◦ 

İl bazında enflasyon Kilis, Gaziantep 

ve Hatay gibi GKAB Suriyeli yükünün 

fazla olduğu illerde ülke ortalamasının 

üzerine çıkmaktadır 

◦◦ 

Kayıt dışı ekonomik faaliyetlerde, 

vergi kaybında ve vergi kaçakçılığında 

artış söz konusudur 

• Kitlesel göçün etkileri ekonomik açıdan 

ele alındığında GKAB Suriyeliler 

bağlamında kitlesel göç hareketlerine 

yalnızca güvenlik anlayışı ile değil aynı 

zamanda iyi yönetim açısından da bakılması 

gerektiği vurgulanmıştır. 

• Konferans kapsamında gerçekleştirilen 

sunumların bir kısmı, kitlesel göçmenlerin 

eğitimi hakkındadır. Yakın 

zamanda en büyük kitlesel göç hareketlerinden 

biri olması nedeniyle Türkiye’deki 

GKAB Suriyelilerin eğitimi, bu 

sunumların başat teması niteliğindedir. 

• Türkiye’de GKAB Suriyelilerin eğitimi 

ile ilgili olarak yapılan sunumlarda ön 

plana çıkan konular şunlardır: 

◦◦ 

Türkiye’de nüfusu 3 milyona yaklaşan 

GKAB Suriyelilerin yaklaşık 1 

milyonu (900 bini) okul çağındaki çocuklardan 

oluşmaktadır. 

◦ ◦ “Türkiye’de bulunan tüm Suriyelilere 

eğitim vereceğiz” demek, afaki bir 

yaklaşımdır. Tüm çabalara rağmen 

eğitim sistemine katılmayacak çok 

sayıda GKAB Suriyeli olacaktır. 

◦◦ 

2014 yılı öncesinde GKAB Suriyelilerin 

ülkelerine geri dönecekleri 

varsayımıyla “Suriyeliler Türkiye’de 

misafirdir, dolayısıyla kendi müfredatlarıyla 

eğitilmelidirler” düşüncesi 

belirleyiciyken, 2014 yılından sonra 

GKAB Suriyelilere özgü Türk eğitim 

müfredatı oluşturuldu. 

◦◦ 

Türkiye, GKAB Suriyelilerin eğitimi 

için 2016 yılına kadar 3 milyar ABD 

doları harcama yapmıştır. 

◦◦ 

Türkiye’de 2016 yılı itibariyle GKAB 

Suriyelilerin eğitimi 4 farklı koldan 

sağlanmaktadır: 

‣ Geçici Barınma Merkezlerinde bulunan 

Geçici Eğitim Merkezleri (2016 

yılı itibariyle 425 adet). Bu merkezlerde 

Suriye müfredatı uygulanmaktadır 

ve 325.000 öğrenciye eğitim verilmektedir. 

‣ Tekli eğitim yapan Türk okullarında 

Suriyeli müfredatına göre verilen 

eğitim. 

‣ MEB okullarında Türk öğrencilerle 

7



birlikte kontenjanlar ölçüsünde Suriyeli 

öğrencilere eğitim verilmektedir 

(yaklaşık 509.000 öğrenci bu şekilde 

eğitim almaktadır). 

‣ MEB tarafından akredite edilen 

STK’larda verilen eğitim (yaklaşık 

30.000 civarında öğrenci bu şekilde 

eğitim almaktadır) 

‣ GKAB Suriyelilerin eğitimine ayrılan 

kaynaklar itibariyle bakıldığında, 

yerel yönetimlerin, barınma, gıda ve 

sağlık gibi temel ihtiyaçların yanı sıra 

GKAB Suriyelilere eğitim alanında da 

yardımda bulundukları görülmektedir. 

‣ Türkiye’de GKAB Suriyelilerden 

19.200 öğretmen adayına hizmet içi 

eğitim verilmiş ve bu kişiler öğretmen 

olmaya hazır duruma getirilmiştir. 

• Kitlesel göçler ve barınma ile ilgili olarak 

yapılan sunumlarda ön plana çıkan 

konular şunlardır: 

◦◦ 

Türkiye’de 10 ile yerleşik 25 Geçici 

Barınma Merkezinde (2016 yılının 

sonuna doğru) toplam 258.571 

GKAB Suriyeli barınmaktadır. 

◦◦ 

Türkiye’deki geçici barınma merkezlerinin 

maliyeti bir hayli yüksektir ve 

bu barınma merkezlerinde GKAB 

Suriyelilerin her türlü temel ihtiyaçları 

son derece modern şekilde karşılanmaktadır. 

◦◦ 

AFAD tarafından sevk ve idare edilen 

geçici barınma merkezleri, dünya çapında 

övgüye mazhar olmuştur. 

◦◦ 

Türkiye’de geçici barınma merkezleri 

dışında (kamp dışında) yaşayan 

GKAB Suriyelilerin barınma ile ilgili 

olarak ciddi sorunlar yaşadıkları tespit 

edilmiştir. 

◦◦ 

Özellikle kentlerin çöküntü bölgelerinde 

ve gecekonduların yaygın olduğu 

yoksul alanlarda yoğunlaşan 

GKAB Suriyeliler, fiziksel şartları pek 

de iyi olmayan binalarda barınmaktadırlar. 

Bu durum, ciddi toplumsal 

sorunların yanı sıra, sağlık sorunlarına 

da yol açabilmektedir. 

◦◦ 

GKAB Suriyelilerin barınma ihtiyacı, 

(G.Antep, Ş.Urfa, Kilis gibi) belirli illerde 

konut kiralarının yükselmesine 

neden olmuştur. 

• Kitlesel göçler ve kentsel güvenlik ile 

ilgili olarak yapılan sunumlarda, aşağıdaki 

konular ön plana çıkmıştır: 

◦◦ 

Kitlesel göçler, yabancı düşmanlığı 

ve benzeri “nefret suçlarının” artmasına 

neden olabilmektedir. 

◦◦ 

Ev sahibi toplum ile kitlesel göçmenler 

arasındaki sosyal-psikolojik tansiyonun 

izlenmesi ve devamlı olarak 

önlemler alınması gereklidir. 

◦◦ 

Kentsel güvenlik konusu, kitlesel 

göçlerden bağımsız bir şekilde zaten 

ilerlemekte, kendi mecrasını bulmakta 

iken GKAB Suriyelilerin Türkiye’ye 

akın etmesi ile birlikte, daha 

önemli bir konu haline gelmiştir. 

“Yüksek güvenlikli site” anlayışında 

örneğini bulan “kentsel barınma ve 

güvenlik” konusu, GKAB Suriyelilerin 

barınma ihtiyacı karşısında geliştirilen 

söylemlerle şekillenmektedir. 

◦ ◦ Getto, bir kentin herhangi bir azınlıkça 

yerleşilen bölümüne genel olarak 

verilen addır. Gettolaşma kent 

güvenliğini doğrudan etkilemektedir. 

Kentlerin çevrelerinde oluşan 

bu bölgeler kent güvenliğini tehdit 

etmektedir. Göçmenlerin kendilerini 

soyutlamaları bulundukları ülkeye 

entegrasyonu zorlaştırır. Kaçakçılık, 

uyuşturucu ticareti, kalpazanlık gibi 

suç türleri bu bölgelerde yaygın olarak 

görülmektedir. Aynı zamanda 

8

kentli kimliğinin kazanılamamasında 

gettolaşma önemli bir husustur. 

◦◦ 

Göçmenlerin Kentsel ve sosyal yaşama 

uyum sağlamak yerine kendi 

sistemleriyle hareket etmeleri orta 

ve uzun vadede ulusal güvenlik tehdidi 

oluşmasına neden olabilir. 

◦◦ 

Kitlesel göçler, sınır güvenliği açısından 

tehditlerin oluşmasına neden 

olmaktadır. 

◦◦ 

Kitlesel göçlerle birlikte insan kaçakçılığı 

suçlarında artış gözlenmektedir. 

◦◦ 

Suriye bağlamında yaşanan kitlesel 

göç deneyimleri BM için başarısızlık 

örneğidir. Bu başarısızlığın sonucunda 

yoğun göç alan transit bir ülke 

olan Türkiye‘nin yüz yüze kaldığı 

göçmen krizi, tüm dünyanın sorumlu 

olduğu ve etkileneceği bir krizdir. 

Bundan dolayı, dünya devletlerinin 

ve toplumlarının Türkiye’yi ve diğer 

transit ülkeleri göçmen krizi ile ilgili 

yalnız bırakmaması gerekmektedir. 

◦◦ 

Suriyeli sığınmacılardan Türkiye’ye 

ilk gelenler oldukça zor koşullarda 

yaşamaya çalışmışlar; zamanla 

üretilen politikalarla sığınmacıların 

yaşam koşulları iyileştirilmiştir. Ancak 

Türkiye’de Suriyelilerin topluma 

entegrasyonu için hâlâ ileriye yönelik 

uzun erimli politikalara ihtiyaç duyulmaktadır. 

◦◦ 

Türkiye’de süregelen organize suç 

ağları, toplumun en zayıf kitlesi olan 

Suriyelileri kolaylıkla kandırabilmektedir. 

Dolayısıyla Türkiye, kısa dönem 

içerisinde suç aktörlerinin (hem fail 

hem mağdur) etnik kayma yaşaması 

tehlikesi ile yüzyüze kalabilir. Buna 

yönelik acil önlemler alınması gerekmektedir. 

• Türkiye, Suriyeli sığınmacılara yönelik 

barınma merkezleri, özel eğitim uygulamaları 

gibi projelerden sonra, Suriyeli 

sığınmacıların toplumsal yaşama 

entegrasyonu noktasında sadece Suriylilere 

değil, Türkiye’de yerleşik toplumsal 

kesimlere de yönelik projeler 

geliştirmek zorundadır. 

9



GİRİŞ 

Birleşmiş Milletler verilerine göre 1950 

yılında dünya nüfusunun üçte birinden daha 

azı kentsel alanlarda yaşıyordu. 2016 yılı itibariyle 

dünya nüfusunun yarısından fazlası 

kentlerde yaşamaktadır. 2050 yılında ise bu 

oranın % 66 civarında olacağı tahmin edilmektedir. 

Nüfusun hızla kentleşmesinin ardındaki 

en önemli gerçek şüphesiz göçtür. 

Modern zamanlarda göçlerin tamamına yakını 

kırdan kente doğrudur. Bu eğilim, uluslar 

arası kitlesel göçler için de geçerlidir. Örneğin 

Suriye’den göç ederek Türkiye’de yeni yaşam 

kurmaya çalışan göçmenlerin çok büyük 

bir kısmının, – geçici koruma kamplarına 

yerleşmedikleri ve seçim yapma imkânına 

sahip oldukları durumlarda – kırsal alanları 

değil, kentsel yerleşim alanlarını tercih ettikleri 

gözlenmektedir. Türkiye’de bulunan 

ve sayısı 2.7 milyon civarında olan geçici koruma 

altındaki Suriyelilerin yalnızca % 10’u 

geçici koruma kamplarında barınmaktadır. 

Kamp dışı Suriyeli göçmen nüfusunun çok 

büyük bir kısmı ise kentsel alanlara dağılmış 

durumdadır. 

Kentsel alanlara göç, kentlerin sosyal, 

kültürel, ekonomik ve demografik yapısını 

derinden etkiler. Ani ve büyük kitlesel göçlerle 

birlikte ortaya çıkan sorunlar iki yönlüdür. 

Bir yanda kentin yerleşik düzeninde 

meydana gelen değişikliklerin getirdiği sorunlar; 

diğer yanda ise göçmen kitlelerinin 

yaşadığı sorunlar bulunur. Büyük kitlesel 

göçlerle birlikte kentlerin sağlık, eğitim, 

barınma, çalışma, üretim, tüketim, ulaşım 

ve güvenlik gibi birbiriyle işlevsel bütünlük 

içerisinde olan yerleşik yapıları baskı altına 

girer. Buna paralel olarak yerleşik nüfusun 

göçmenlere bakışı şekillenir. Yerleşik imkânların 

yetersiz kalması durumunda zenofobik 

(yabancı düşmanı) tutumlar ve çeşitli 

toplumsal gerilim biçimleri ortaya çıkabilir. 

Buna karşılık göçmenler ise barınma, 

sağlık, eğitim, meslek edinme ve çalışma 

bakımından zorlu koşullara maruz kalırlar. 

Göçle birlikte oryantasyon kaybına uğrayan 

göçmenler, kentin yerleşik koşullarına 

uyum sağlayamadıkları gibi, genellikle farkında 

bile olmaksızın bu şartların değişmesine 

neden olurlar. Bu nedenlerden dolayı, 

göçmen kitlelerine yönelik yerel, ulusal 

ve uluslararası düzeyde politikalar önemli 

hale gelmektedir. Ulusal ve yerel olarak 

farklı düzeydeki politikaların uyumlu olması, 

bu politikaları ortaya koyan ve uygulayan 

aktörlerin işbirliği içerisinde olması hayati 

öneme sahiptir. 

Bu konuların uluslar arası bir atmosferde, 

çok yönlü bakış açısıyla ele alınabilmesi 

için Polis Akademisi Göç ve Sınır Güvenliği 

Araştırma Merkezi (GÖÇMER) tarafından, 

11, 12 ve 13 Kasım 2016 tarihlerinde 

Antalya’da, “uluslararası kitlesel göç ve 

kent” temalı I. Uluslararası Göç ve Güvenlik 

Konferansı gerçekleştirilmiştir. Kentsel 

10

alanlarda yaşamakta olan uluslar arası göçmen 

kitleleriyle ilgili sorunların ele alındığı 

konferansta, göçmen kitlelerinin kentsel 

mekânlarda karşılaştıkları sorunların yanı 

sıra siyasal, kültürel ve ekonomik yönden 

kentsel yapıya etkileri hakkında kuramsal 

tartışmalara ve uygulamalarla ilgili sunumlara 

da yer verilmiştir. Genel anlamda uluslar 

arası kitlesel göçlerin, özelde ise Suriyeli 

göçmenlerin ağırlıklı olarak incelendiği konferansta, 

konuyla ilgili farklı disiplinlerin ve 

aktörlerin bir araya getirilmesiyle konunun 

derinlemesine analiz edilmesi sağlanmıştır. 

Konferansta aşağıdaki konular ele alınmıştır: 

‣ Kitlesel göçler ve kentsel güvenlik 

‣ Suriyeli göçmen kitlelerinin barınma 

sorunları 

‣ Suriyeli göçmen kitlelerinin mekânsal 

dağılımları 

‣ Kitlesel göçmenlerin kentsel mekânlara 

dağılımları 

‣ Türkiye’deki geçici koruma kampları 

‣ Ürdün’deki göçmen kampları 

‣ Kent yönetimi ve uluslar arası göçmenler 

‣ Avrupa’da göçmenlerin yerleşim/yeniden 

yerleşimleriyle ilgili politikalar ve 

uygulamalar 

‣ Suriyeli göçmen kitlelerinin sağlık sorunları 

‣ Suriyeli göçmen kitlelerinin eğitimi 

‣ Suriyeli göçmen kitleleri ile ilgili olarak 

emek piyasasında ortaya çıkan sorunlar 

(iş ve çalışma ile ilgili yasal düzenlemeler; 

ucuz işgücü; kaçak işçi çalıştırma; 

emek sömürüsü; kayıt dışı ekonomi) 

‣ Türkiye’de geçici koruma altında bulunan 

Suriyeli göçmen kitlelerin adli ve 

idari hukuk ile ilişkileri 

‣ Uluslar arası göçmenler ve mali konular 

(vergi; kazanç; idari (parasal) cezalar 

vb.) 

‣ Uluslar arası göçmen kitlelerinin eğitim, 

sağlık, barınma ve çalışma sorunlarını 

çözmeye yönelik iyi uygulama 

örnekleri 

Aşağıda, konferansta bu temalar etrafında 

yapılan sunumlarda vurgulanan noktalar 

beş başlık altında özetlenmektedir. Kitlesel 

Göçler ve Ekonomi başlığı altında, farklı 

sunumlardan elde edilen bilgiler özetlenmektedir. 

Genel olarak kitlesel göçlerin getirdiği 

ekonomik sorunların yanı sıra, geniş 

hacimli kitlesel göçmenlerin ev sahibi toplumun 

ekonomik yapısı üzerindeki olumlu 

etkilerine de işaret edilmektedir. Kitlesel 

Göçler ve Barınma başlıklı bölümde, özellikle 

Türkiye’de GKAB Suriyelilerin barınma 

ihtiyaçlarını esas alan bir çerçevede, kitlesel 

göçün hem göçmenler hem de ev sahibi 

toplum açısından barınma konusunda 

ne gibi sorunları beraberinde getirdiği ele 

alınmaktadır. Kitlesel Göçler ve Eğitim başlıklı 

bölümde ise, yine Türkiye’deki GKAB 

Suriyelilerin eğitimi ile ilgili konuları esas 

alan bir yaklaşımla, kitlesel göç ve eğitim 

konusu ele alınmaktadır. Kitlesel Göç, Kent 

ve Güvenlik başlıklı bölüm, kitlesel göçlerin 

kentsel güvenliğe etkisi üzerine odaklanmaktadır. 

Son olarak, Deneyimler ve Uygulama 

Örnekleri başlıklı bölüm, konferansta 

bürokratlar, hukukçular ve politika yapıcıları 

tarafından yapılan önemli sunumlarda 

ortaya konan verileri ve yaklaşımları özetlemektedir. 

İlk dört bölümden farklı olarak 

V. Bölüm, özellikle Türkiye’deki GKAB 

Suriyelilerle ilgili politikaları ve uygulama 

örneklerini masaya yatıran ve aydınlatıcı 

bilgiler içeren sunumlara dayanmaktadır. 

Bu nedenle V. Bölüme daha hacimli bir alan 

ayrılmıştır. 

11



I. KİTLESEL GÖÇLER ve EKONOMİ 

Günümüzde küreselleşme süreci ile 

artan uluslararası göç hareketleri, zengin 

ve yoksul ayrımı yapmaksızın tüm halkları 

tehdit eden, göç veren ülke refahını olumsuz 

etkileyen uluslararası ekonomik krizler, 

terör, iç savaş, iklim değişiklikleri, ekolojik 

sorunlar gibi küresel sorunların bir sonucu 

olarak gerçekleşmektedir. 

Kitlesel göç hareketleri, kentlerin sosyo-kültürel 

yapısını, demografik özelliklerini 

ve ekonomisini derinden etkilemektedir. 

Göç alan kentlerde kitlesel göç akımlarının 

etkisiyle mekânsal ve kültürel değişmeler, 

istihdam, işgücü, kent yönetimi ve gelir dağılımı 

konularında değişmeler yaşanmaktadır. 

Göçmenler ve bilhassa mülteciler gittikleri 

ülkenin ekonomisine yapacağı etki 

nedeniyle ön yargı ve ayrımcılığın en kolay 

hedefi haline gelebilmektedirler. Göçmenler 

ve mülteciler gittikleri bölgelerde ekonomik 

sorunların kaynağı olarak görülmektedirler. 

Söz konusu kesimin ön yargı 

ve ayrımcılık ile “ötekileştirilmesinde” temel 

etmen; gittikleri ülkede yerli nüfusun istihdam 

imkânlarına ortak olmaları, gittikleri 

ülkede işsizliğe neden olmaları, hedef ülkenin 

kalkınma amaçlı olarak farklı sektör 

Resim-1. Suriye’den Türkiye’ye kitlesel göç (görsel, konferans sunumlarından derlenmiştir) 

12

ve alanlarda yapacağı harcamaları sekteye 

uğratmaları yönündeki düşüncelerden ve 

ön yargılardan kaynaklanmaktadır. Oysa 

yeni gelen nüfus, hem bir tüketici hem de 

bir üretici aktör olarak mevcut ekonominin 

genişlemesine katkıda bulunmaktadır. Bu 

da fırsatlarla risklerin iç içe geçtiği bir tabloya 

işaret etmektedir. 

Bugün resmi rakamlara göre Türkiye’de 

geçici koruma kapsamında üç milyona 

yakın GKAB Suriyeli bulunmaktadır. 2016 

yılının Aralık ayı itibariyle 2.801.586 Suriyeliye 

ev sahipliği yapan ülke olarak Türkiye, 

dünyanın en büyük sığınmacı yüküne sahip 

ülkesi konumuna gelmiştir. Suriyeli nüfusun 

yakın gelecekte de ülkelerine dönme 

ihtimali oldukça düşük görünmektedir. Bu 

nedenle Türkiye’de geçici koruma altında 

bulunan Suriyelilerin ekonomi için yarattığı 

olumlu ve olumsuz etkilerin tespitinin yakın 

gelecekte alınması gerekecek tedbirler için 

oldukça önemli olduğu değerlendirilmiştir. 

Suriyelilerin ülkemize gelmesi tüm şehirler 

ekseninde kiracılar için kiraların artması 

riskini taşırken, ev sahipleri için de 

Suriyelilerin emlak talebinde artışa neden 

olması fırsata dönüşmüştür. Sınır illerinde 

temel gıda maddelerinin artması sonucunda 

enflasyonun bu illerde (Kilis, Hatay, 

Gaziantep) Türkiye ortalamasının üzerinde 

olması; sanayide – tarımda – küçük çaplı 

işletmelerde ucuz iş gücü olarak çalışan 

Suriyelilerin yerel iş gücü piyasasına yarattığı 

dezavantaj ve Suriyeli ucuz işçi çalıştıran 

firmaların, çalıştırmayan firmalara göre 

haksız rekabet içerisinde olması Suriye’den 

Türkiye’ye kitlesel göçün Türkiye’de yarattığı 

ekonomik riskler olarak düşünülmektedir. 

Suriyelilerin yerel iş gücünün çalışmak 

istemediği işlerde çalışarak iş gücündeki 

açığı kapatmaları, sınır illerindeki kamplara 

ve Suriye’ye yönelik olarak yapılan ekonomik 

yardımların yerel firmalar üzerinden 

yapılması ve bunun neticesinde tekstil, gıda 

alanlarında faaliyet gösteren firmaların üretiminin 

artması ve ihracat açığının dengelenmesi, 

Suriye’den gelen yatırımcı ve tüccar 

kesimin hem ticarete hem de piyasaya 

olumlu etkisi Suriyelilerin genelde Türk 

ekonomisine özelde ise yerel ekonomiye 

katkıları olarak ele alınmıştır. Dolayısıyla, 

kitlesel göç hareketlerinin ve bu anlamda 

en iyi örnek olarak Suriyelilerin ekonomi 

üzerindeki etkisi madalyonun iki yüzü gibidir. 

Suriyeliler sadece yerleştikleri yerlere, 

gittikleri bölgelere ekonomik külfet değil, 

aynı zamanda beraberinde getirdikleri 

varlıklarıyla katma değer getirmektedirler. 

Konferansta bu düşünceye dayanarak yapılan 

sunumlarda kitlesel göç hareketlerine 

“güvenlik” anlayışından ziyade bir yönetim 

anlayışı ile yaklaşılırsa bunun bir güce ve 

enerjiye dönüşeceği vurgulanmıştır. 

Suriyeliler beraberlerinde 

getirdikleri varlıklarıyla bilgi, 

beceri ve tecrübeleri ile ev 

sahibi toplumun ekonomisine 

katma değer sağlamaktadır. 

11 Ocak 2016 tarihinde çıkarılan yönetmelik 

ile Suriyelilerin Türkiye’deki çalışma 

şartları düzenlenmiş ve mevsimlik tarım 

işlerinde çalışmaları serbest kılınmış, diğer 

alanlarda çalışmaları ise belirli şartlara 

bağlanmıştır. Bu durum atıl işgücü problemi 

olarak görülen ve ileride toplumsal 

bir takım sorunlara yol açma riski taşıyan 

Suriyeli işgücünün kısmen de olsa değerlendirilebilmesi 

anlamına gelmektedir. 

Toplumdan bazı kesimlerin ve STK’ların 

düşündüğünün aksine, Suriyelilere kısmen 

çalışma izninin verilmesi toplumsal barışı 

bozmak yerine, uzun vadede Suriyeliler ile 

Türk vatandaşları arasındaki toplumsal barışı 

tesis etme noktasında önemli bir adım 

olarak düşünülmüştür. Suriyelilerin iş gücü 

piyasasıyla ilgili beklentisini Suriye’de yapmakta 

oldukları işleri Türkiye’deki emek 

piyasasında da yapabilmeleri arzusu oluşturmaktadır. 

Kendilerini “biz”den biri olarak 

13



gören Suriyelilerin Türkiye’de ekonomik, 

kültürel ve sosyal sisteme uyum sağlaması, 

gerek ötekileştirmelerinin önlenmesi 

bakımından gerekse de toplumsal huzurun 

ve çalışma barışının korunması açısından 

önem taşımaktadır. Türk iş gücü piyasasında 

Suriyeliler ile birlikte artma eğiliminde 

olan kayıt dışılığın engellenmesinin kurumsal 

bir yapı çerçevesinde çalışma şartlarının 

iyileştirilmesine bağlı olduğu, hem milli 

gelire katkı sağlayacak hem de iş gücünün 

sömürülmesini ortadan kaldıracak politika 

ve mekanizmaların iş gücü piyasası üzerinde 

olumlu etki yaratacağı belirtilmiştir. 

Göçmenlerin vergisel anlamda denetlenmeleri 

devlet hazinesinde kayıplar yaşanmaması 

açısından ekonomik anlamda 

alınması gereken tedbirler içerisinde değerlendirilmiştir. 

Göçmenlerin hedef ülkelerde 

ne kadar süre ile bulunacakları net 

olarak belirlenemese dahi vergi borçlarının 

takibi ve tahsili mali sorumluluklarının 

yerine getirilmesi bağlamında önem arz 

etmektedir. Türk vergi sisteminde de Vergi 

Usul Kanunu’nun 8. Maddesinde yer alan 

“Vergiyi doğuran olayın kanunlarla yasak 

edilmiş bulunması mükellefiyeti ve vergi 

sorumluluğunu kaldırmaz” hükmüne binaen 

oluşturulmuş vergi ehliyeti, vergi sorumluluğu 

ve kanuni temsilcilerin ödevleri 

gibi kayıp ve kaçağı önleyici yaklaşımların 

göçmenlerin mükellefiyet tesisi neticesinde 

kötü niyetli kullanmalarına maruz kaldıkları 

tespit edilmiştir. 

Geçici koruma kapsamında kendi adına 

ve hesabına bağımsız çalışan yabancılar 

vergi numaraları olması kaydıyla işyerinin 

kuruluş işlemlerinin tamamlanması sonrasında, 

şirketler için ticaret sicil gazetesi, 

gerçek kişi tacirler ile esnaf ve sanatkârlar 

için ilgili oda sicil kayıt belgesi gibi iş yerinin 

faaliyetini gösteren belgenin başvuru 

esnasında sunulması suretiyle çalışma izni 

almak zorundadırlar. Aksi takdirde çalışma 

izni hukuka uygun alınmamaktadır. Ülkemizde 

Suriyeliler küçük işletmeler yoluyla 

üretim ve ticarete katkı sağlamakta; ancak 

bu işletmelerin pek çoğunun kaçak olması 

neticesinde vergi gibi yasal yükümlülüklerin 

yerine getirilmemesine ve haksız rekabete 

neden olmaktadır. Bu da yerel esnaf arasında 

Suriyelilere yönelik olarak tepkinin artmasına 

neden olmaktadır. Konferans kapsamında 

yapılan sunumlarda göçmenlerin 

iktisadi hayatta vergi kanunları neticesinde 

yüklendikleri ödevlerle ilgili diğer aksaklıkların 

tespit edilmesi ve bunlara yönelik 

çözüm önerilerinin geliştirilmesi gerektiği 

vurgulanmıştır. 

14

II. KİTLESEL GÖÇLER ve BARINMA 

Bir yerden başka bir yere göçün sağlık, 

gıda, istihdam ve benzeri ihtiyaçları beraberinde 

getirdiği kuşkusuzdur ancak bu 

ihtiyaçların içinde en temelde yer alanı barınmadır. 

İnsanı dış dünyaya karşı güvenli 

kılmanın bir diğer adı olan barınma ihtiyacı 

karşılanmaz ise insan için sağlıklı ve 

güvenli bir yaşamdan da söz edilemez. Bu 

cümleden olmak üzere, Konferansta kitlesel 

göçmenlerin barınma ihtiyaçları ile ilgili 

sunumlar yapılmış, tartışmalar gerçekleştirilmiştir 

2011 yılında başlayan Suriye iç savaşı 

3 milyona yakın insanın Türkiye’ye sığınmasına 

neden olmuştur. Türkiye, savaştan 

kaçan bu sığınmacılara yönelik olarak hem 

tarihi ve kültürel birlikteliğinin gereği insani 

bir perspektifle yaklaşmış, hem de Cenevre 

Sözleşmesi gibi uluslararası anlaşmalara 

taraf olmasının gereği olarak savaştan 

kaçan insanlara açık kapı politikası uygulamıştır. 

Açık kapı politikasının bir sonucu 

olarak ülkemize gelen 3 milyona yakın kitlesel 

göçmenin Türkiye’ye giriş yaptığı andan 

itibaren en başta gelen ihtiyacı barınma 

sorunu olarak ortaya çıkmaktadır. Kendi ülkelerinde 

barınma imkânlarının neredeyse 

tamamen yok olduğu bu insanlara yönelik 

Türkiye’ye girişlerinden itibaren üç farklı 

VALİ 

VALİ YARDIMCISI 

(GENEL KOORDİNATOR) 

KONAKLAMA TESİSİ 

MERKEZ YÖNETİCİSİ 

JANDARMA KARAKOL KOMUTANLIĞI 

İLÇE EMNİYET MÜDÜRLÜĞÜ 

TÜRK KIZILAY DERNEĞİ TEMSİLCİLİĞİ 

BKMMYK 

TEMSİLCİSİ 

DIŞİŞLERİ 

BAKANLIĞI 

TEMSİLCİSİ 

MERKEZ KOMİSYONU 

DIŞİŞLERİ BAKANLIĞI TEMSİLCİSİ 

3. HUDUT ALAY KOM. TEMSİLCİSİ 

İL JANDARMA KOM. TEMSİLCİSİ 

İL EMNİYET MD. TEMSİLCİSİ 

İL MİLLİ EĞT. MD. TEMSİLCİSİ 

İL SAĞLIK MD. TEMSİLCİSİ 

İL MÜFTÜLÜĞÜ TEMSİLCİSİ 

İL AFAD MD. TEMSİLCİSİ 

AİLE ve SOSYAL POLİTİKALAR 

MD. TEMSİLCİSİ 

TÜRK KIZILAYI DERNEĞİ TEMSİLCİSİ 

MERKEZ YÖNETİCİ 

YARDIMCISI 

LOJİSTİK HİZMETLERİ BÜROSU 

SAĞLIK HİZMETLERİ BÜROSU 

EĞİTİM HİZMETLERİ ve SPOR 

FAALİYETLERİ BÜROSU 

DİN HİZMETLERİ ve TERCÜMAN 

HİZMETLERİ BÜROSU 

İTFAİYE HİZMETLERİ BÜROSU 

TEMİZLİK YE ÇEVRE SAĞLIĞI HİZMETLER 

BÜROSU 

TEKNİK HİZMETLER BÜROSU 

MERKEZ YÖNETİCİ 

YARDIMCISI 

KAYIT KABUL HİZMETLERİ BÜROSU 

ÖZEL GÜVENLİK HİZMETLERİ BÜROSU 

MUHASEBE HİZMETLERİ BÜROSU 

ULAŞIM HİZMETLERİ BÜROSU 

Y.AZI İŞLERİ BÜROSU 

HABER MERKEZİ ve ENFORMASYON 

HİZMETLERİ BÜROSU 

BASIN-YAYIN-PROTOKOL ve BRİFİNG HİZ. 

BÜROSU 

Şekil-1. Türkiye’de Geçici Barınma Merkezlerinin idari yapısı: Suruç örneği (görsel, konferans sunumlarından 

derlenmiştir) 

15



barınma yöntemi geliştirilmiştir. İç savaşın 

başladığı tarihlerde akrabalık ilişkilerinin 

sonucu olarak özellikle Şanlıurfa, Gaziantep, 

Hatay, Mardin ve Siirt başta olmak üzere 

Türkiye’nin birçok ilindeki akrabalarının 

yanına yerleşmişlerdir. İkinci barınma yöntemi 

ise Türkiye’nin 10 ilde açmış olduğu ve 

2016 yılının sonuna doğru sayısı 25’i bulan 

geçici barınma merkezlerinde (kamplarda) 

sunulan barınma hizmetidir. Üçüncüsü ise 

sığınmacıların hiçbir yasal engele takılmadan 

kendi imkânlarıyla Türkiye’nin 81 ilinde 

kiralama ya da satın alma yoluyla edindiği 

barınma imkânlarıdır. Belirli bir dönem 

geçici barınma merkezlerinde kalan ama 

daha sonra bu yerlerden farklı gerekçelerle 

ayrılan sığınmacıların özellikle büyükşehirlerde 

kentlerin çöküntü bölgelerinde kiralama 

yoluyla yerleştikleri görülmektedir. 

Bu üç farklı barınma biçiminin her birinin 

farklı sonuçları ortaya çıkmakta ve Türkiye 

Cumhuriyeti devletine olan maliyeti de farklı 

olmaktadır. Öncelikle barınma maliyeti 

denildiğinde bu kalemin içine girecek olan 

unsurlar şunlardır: Ev kirası, elektrik, su, 

ısınma-yakıt. Tüm bu kalemlerin masraflarının 

toplamı barınma maliyetini içermektedir. 

Sığınmacıların barınma maliyetlerini de 

içine alacak şekilde Türkiye Cumhuriyeti’nin 

yaptığı toplam harcama miktarı 12 milyar 

dolar civarındadır. Sivil toplum örgütlerinin 

öncülüğünde yapılan yardımlar ve bireysel 

olarak vatandaşların yaptığı yardımlar da 

hesaba katıldığında Türkiye’de devletin ve 

vatandaşların el birliğiyle, kitlesel olarak 

zorunlu göçe maruz bırakılmış olan Suriyelilerin 

yardımlarına koştukları ifade edilmelidir. 

2016 yılının Aralık ayı itibari ile AFAD 

koordinasyonunda faaliyetlerini sürdüren 

barınma merkezlerindeki Suriyeli sayısı 

258.571 kişidir. Barınma merkezlerinde yaşayan 

sığınmacıların barınma şartlarında 

belirgin bir standart söz konusudur. Kamplarda 

kalan sığınmacıların başta barınma 

olmak üzere gıda, eğitim, sağlık, giyim, 

ısınma vb. ihtiyaçları insani yaşam koşulları 

düzeyinde karşılanmaktadır. Ancak geçici 

barınma merkezleri dışında kalan Suriyeli 

sığınmacıların barınma ihtiyaçlarının karşılanmasında 

(bu merkezlerde kalanlara 

göre) farklılıklar söz konusudur. Barınma 

merkezleri dışında farklı illerde kalan sığınmacıların 

önemli bir bölümü kendi imkânları 

ya da sivil toplum kuruluşları ile bireysel 

olarak vatandaşların yardımları neticesinde 

kiraladıkları konutlarda kalırken bir bölümü 

de kentlerin çöküntü bölgelerinde, kentsel 

dönüşüm için boşaltılan alanlarda kalmaktadırlar. 

Bu alanlarda kalanların yaşamlarını 

son derece zorlu koşullarda sürdürdüğü 

ve sağlıklı barınma imkânlarından yoksun 

oldukları ifade edilmelidir. Ekonomik durumları 

elveren sığınmacıların barınma sorunu 

yaşamadıkları varsayılsa da sığınmacı 

olarak gelenlerin büyük bir çoğunluğunun 

ekonomik durumlarının kötü olduğu veya 

olacağı göz önüne alınmalıdır. Ekonomik 

durumları kötü olan sığınmacılar ise barınma 

masraflarını azaltmak ya da bu sorunla 

başa çıkabilmek için bir arada yaşamakta 

veya düşük ücretli sağlıksız evlerde barınmak 

zorunda kalmaktadırlar. Genelde 

kentlerin çöküntü ve terk edilmeye yüz tutmuş 

çeperlerinde oluşan bu nüfus baskısı 

Suriyeli sığınmacıların belirgin sığınakları 

haline gelmiştir. Bu tür yaşam alanları genellikle 

giriş veya bodrum katlarında ve oldukça 

rutubetli, karanlık ve sağlıksız, güneş 

almayan, küçük loş dairelerdir. Bu sağlıksız 

yaşam koşulları sığınmacıların sağlık durumlarına 

doğrudan etki etmekte ve farklı 

sağlık sorunlarına neden olmaktadır. 

Geçici barınma merkezlerindeki Suriyeli 

nüfusun her geçen gün barınma maliyetleri 

önemli bir artış göstermektedir. Bu sorunun 

çözümü ancak bu topluluğun normal 

bireyler ya da vatandaşlar gibi sosyal hayata 

katılarak istihdam başta olmak üzere 

eğitim ve benzeri ihtiyaçlarını karşılar hale 

gelmesiyle mümkündür. Kamp içi barınma 

imkânlarının karşılanmasında ihtiyaçların 

bir düzen içinde karşılanması gibi pozitif 

16

yönler olduğu gibi sosyo-psikolojik açıdan 

da olumsuzluklar olduğu uzmanlar tarafından 

dile getirilmektedir. Bu sorunların en 

büyüğü uzun süre bu kamplarda kalmanın 

sosyo-psikolojik maliyeti olan yalıtılmışlık 

duygusudur. Bundan dolayı kamp içi sığınmacıların 

barınması ile ilgili politikaların 

parçası olarak kimsesiz çocuklar, yaşlı, süreğen 

hasta ve kadınlar dışında kalanların 

belli bir süre sonra kamp dışı barınma imkanlarından 

faydalanmaları için yönlendirilmelerinin 

gerekliliği belirtilmektedir. 

Geçici barınma merkezi dışında kalan 

Suriyeli sığınmacıların ise toplumla karşılaşma 

sürecinde en önemli parametrenin 

ise toplumsal uyum olduğu ortaya çıkmaktadır. 

Tolerans kavramıyla bir arada ele alınan 

toplumsal uyum farklı kültürel geçmişten 

gelen iki veya daha fazla topluluğun bir 

arada yaşama tecrübelerini ifade etmektedir. 

Suriye’den gelen sığınmacıların farklı 

illerde zaman zaman münferit hadiselere 

karıştıkları görülse ve yerli halkın tepkisiyle 

karşılaşsalar da büyük bir kırılmaya neden 

olacak denli bir sapma ortaya çıkmamıştır. 

Bu duruma neden olan en önemli etkenin 

ise farklı diller konuşulsa da kültürel köklerde 

benzerliklerin olması, Anadolu coğrafyasının 

tarihsel bakiye olarak göçler sonucu 

oluşmuş olması gösterilebilir. 

İlerleyen süreçte Suriye’de savaş bitse 

bile bu sığınmacıların büyük bir kısmının 

ülkelerine geri dönmeyecekleri göç literatüründeki 

tecrübelerden hareketle varsayılabilir. 

Dolayısıyla ülkemizde hem geçici 

barınma merkezleri içinde hem de dışarıda 

yaşayan Suriyeli sığınmacıların barınma 

ihtiyaçları için daha köklü çözümler üretilmesi, 

üretilecek olan bu çözümlerin de 

toplumsal uyuma katkı yapacak çözümler 

olması önem arz etmektedir. 

17



III. KİTLESEL GÖÇLER ve EĞİTİM 

Konferans kapsamında kitlesel göçlerin 

farklı bağlamlarda eğitimle ilgili ne gibi 

sorunlara yol açtığı, gerek kitlesel göçmenlerin 

gerekse ev sahibi toplumların bakış 

açısıyla ele alınmıştır. Göç hareketleri, artan 

nüfus, gelişen dünya düzeni, değişen ekonomik 

sistemler ve toplumsal zaruretler ile 

birlikte, özellikle 20. yüzyıldan itibaren siyasi 

ve ekonomik alanlarda, eğitim, sağlık, terör 

ve doğal afetler gibi çok çeşitli nedenlerle 

ulusal ve uluslararası bir boyut kazanmıştır. 

Özellikle son yüzyılda küreselleşmenin 

de yarattığı etkilere bağlı olarak bugün dünyada 

35 kişiden biri uluslararası göçmen 

durumunda iken bu oran giderek entegre 

olan ekonomik ortamda, artan ulaşım imkanları 

ve gelişen teknolojinin de desteğiyle 

hızlı bir yükseliş göstermektedir. 

II. Dünya Savaşından sonra kitlesel göç 

hareketlerine daha fazla şahit olan Avrupa 

devletleri 1951 yılında imzaladıkları 

Cenevre Antlaşmasıyla, bulundukları bölgeden 

zaruri olarak/mecburen göç eden 

insanlarla bulundukları yerden mecbur 

kalmadan göç edenler arasında bir ayrım 

yapmışlardır. 

Buna göre Avrupa’dan mecburen göç 

eden insanlara “mülteci” tanımı yapılırken, 

mecburen olmayacak şekilde göç eden insanlara 

da “göçmen” denilmektedir. 1967 

yılına gelindiğinde artan göç hareketlerine 

de bağlı olarak Avrupa devletleri bu tanımı 

“dünyanın her yerinden göç eden insanlar” 

için kullanmaya başlamışlardır. Türkiye 

1951 yılında imzalanan Cenevre Sözleşmesi’ni 

1961 yılında onaylamıştır. 

Dünya 

göç çağını yaşıyor! 

Bu sebeple Türkiye Suriye’den göç 

eden insanları hukuken “göçmen” ya da 

“mülteci” olarak adlandırmamaktadır. Gelen 

insanlara insani gerekçelerle açık kapı 

politikası uygulamıştır. Ancak bu gelen kişilerin 

Türkiye’de hukuki statüleri ile ilgili 

bazı yeni durumlar ortaya çıkmıştır. Bu 

anlamda Türkiye sadece artan göç hareketlerine 

de bağlı olarak 6458 sayılı Geçici 

Koruma Kanunu ile bu insanlara kimlik, 

sağlık, barınma, gıda, aile birleşimi, hukuki 

danışma, göz altına alınmama, geri gönderilmeme 

gibi haklar tanımıştır. 

Konferans kapsamında yapılan değerlendirmeler, 

bugün her türlü göç hareketine 

açık olan dünya sistemi içerisinde 

devletlerin bu göç hareketlerinden toplum 

ve devlet adına olumsuz manada etkilenebilirliklerini 

en aza indirmelerinin ve 

dezavantajları avantaja çevirebilmelerinin 

yolunun entegrasyonu (göçmenlerin/ 

mültecilerin/sığınmacıların yeni toplumsal 

şartlara uyumunu) güçlendirmekten geçtiği 

konusunu ön plana çıkarmıştır. 

18

Entegrasyonun sağlanmadığı ülkelerde 

çok önemli sorunlar yaşandığını da bize 

yapılan çalışmalar göstermektedir. Bu sorunlardan 

bir kısmının da özellikle gençlerde 

görülmek üzere, toplumda kendine yer 

bulamayan insanların marjinalleşmesiyle 

ortaya çıktığının altı çizilmiştir. 

Uyum sorunu 

marjinalleşmeye yol açıyor! 

Avrupa yakın zamanda yaşadığı toplumsal 

olaylar ve sokak eylemleri neticesinde bu 

sorunun farkına varmıştır. Buna göre kendisinin 

toplumdan izole eden toplumun bir 

parçası olduğu hissini taşımayan, kendisini 

topluma ait hissetmeyen, toplumca dışlanan 

ya da yarattıkları riskler bakımından farklı 

olmakla birlikte göç eden/göçe maruz kalan 

çocukların topluma entegrasyon sorunu onları 

marjinalleşmeye itmektedir. 

Uyum için en önemli 

araç: Eğitim 

Toplumsal oluşumlarda ailenin toplumdaki 

kuralların, dilin, çevre koşullarının, 

meslek kuruluşlarının payı yadsınamamakla 

birlikte; yeni geldikleri coğrafyaya 

entegre olmaları aşamasında, başta çocukların/gençlerin 

olmak üzere insanları bu 

entegrasyonlarını kolaylaştıran en önemli 

araç şüphesiz ki eğitimdir. 

Göç eden insanların bulundukları yerde 

ihtiyaç duyacağı en önemli şey bulundukları 

ülkenin dilidir. Öyle ki insanlar ancak 

bu sayede bulundukları topluma entegre 

olabilirler. Yine göç eden insanların ihtiyaç 

duyacakları ikinci önemli şey ise paradır. İnsanlar 

gerek dili öğrenmek gerekse de para 

kazanmak için eğitime mecburdurlar. 

Devlet kendi okullarında kendi toplum 

yapısının sağlığı açısından verdiği eğitimlerle, 

yurttaşlarını arasında birlik sağlarken 

aynı zamanda bireylerin kendi geçimini 

sağlayacak meslek bilgisine sahip olması 

ve okulda aldıkları diplomaların önce ülke 

içinde sonra diğer ülkelerde geçerli olacak 

şekilde vererek gelişimini sağlamaktadır. 

Yaşanan hızlı küresel göç hareketleri 

belki de etkisini ilk ve en açık şekilde eğitim 

alanında hissettirmektedir. Bugün pek 

çok Batı ülkesinde okul çağı çocuklarının 

önemli bir kısmı – örneğin Amerika’da dört 

çocuktan biri – göçmen ailelerin çocuklarından 

oluşmaktadır. 

Özellikle çocukların entegrasyonu açısından 

zaruri olan eğitim, aileyle birlikte göç yaşayan 

çocuğun, çevresel, mesleki ve bazen 

de inanış açısından yaşadığı farklı eğilimlere 

makul ve sağlıklı çözümler geliştirebilmesinin 

en kolay ve en gerekli yoludur. 

Türkiye’de de durum çok farklı olmamakla 

birlikte şu an Türkiye’de 5-17 yaş 

arasında 1 milyon civarında Suriyeli genç ve 

çocuk bulunmakta ve bunların ancak yarıya 

yakın eğitim imkanlarından yararlanmaktadır. 

Göçmenlerin eğitimi 

önemlidir çünkü: 

Eğitim, genellikle genç 

nüfusa sahip kitlesel 

göçmenlerin bulundukları 

topluma uyumunu 

hızlandırır ve göçle birlikte 

yaşadıkları oryantasyon 

kaybını telafi eder. 

Göçmen çocuklar/gençler etrafında oluşabilecek 

en önemli sorunların başında 

şüphesiz ki ırkçı ve mezhepçi toplumsal 

çatışmalar gelmektedir. Bugün Türkiye’de 

mevcut durum “ensar millet” anlayışıyla her 

ne kadar kabul ediliyor ve sorun çıkmaya- 

19



Resim-2.Bir Geçici Barınma Merkezinde kuaförlük kursu (görsel, konferans sunumlarından derlenmiştir) 

cağı düşünülüyorsa da değişmeye başlamış 

olan toplum yapısı, artan ihtiyaçlar, tükenen 

kaynaklar ve küreselleşmenin de etkisiyle 

ülkenin zaman zaman yaşadığı ekonomik 

sorunlar gibi değişkenler bu durumla ilgili 

olarak ilerleyen zamanlarda sorunlar yaşanabileceğine 

dair riskleri göstermektedir. 

Konferans kapsamında gerçekleştirilen sunumlarda, 

Türkiye’nin bu riskli duruma karşı 

önlemini şimdiden almasının önemli olduğu 

yönünde tespitler yapılmıştır. 

Türkiye’ye Suriye’den gelen kitlesel göçmenler 

genç nüfusa sahiptir. Öyle ki bunların 

% 50’den fazlası 18 yaş altında olup, bu nüfus 

içerisinde okullaşma oranı % 50’yi daha 

yeni yeni aşmaya başlamıştır. Üstelik çok 

hızlı gerçekleşen göç ve akabinde yaşanan 

adaptasyon sorununda kurumlar ve sistem 

açısından da sıkıntılar yaşanmaktadır. 

Bu noktada karşımıza çıkan en etkili çözüm 

aracı şüphesiz ki eğitim çalışmalarıdır. 

Bulundukları ülkede aldıkları eğitimle o 

ülkeye, topluma entegre olmaları kolaylaşan 

göçmenler, yine kendi ülkelerinde aldıkları 

eğitimle toplumun yapısını öğrenen 

ve topluma aidiyetleri artan gençler değerlendirildikleri 

takdirde birçok aşamada 

karşımıza olumlu parametreler çıkacaktır. 

Müfredat, dil, sistem ve insan kaynağı ile 

ilgili sıkıntılar olmakla birlikte, okul binası/ 

sınıf vb. gibi maddi/fiziksel gereksinimler 

de mevcuttur. Üstelik şiddetten ve savaştan 

etkilenmiş olan, bulundukları coğrafyada 

travmatik deneyimler yaşayan çocuklar, 

bölgede süren savaş ve istikrarsızlıktan 

kaçarak geldikleri ülkelerde radikal örgüt 

ve terörün de odak noktası haline gelebilmektedirler. 

Konferans kapsamında yapılan sunumlarda, 

bu süreç içerisinde özellikle çocuklara 

daha fazla dikkat etmekte büyük fayda 

olduğu ortaya konmuştur. Tüm bu süreçlerin 

hiç yaşanmaması, yahut kaçınılmaz 

olarak yaşanması durumunda ise en az hasarla 

atlatılabilmesinin en önemli koşullarından 

biri, göçmenlerin ihtiyaçlarını da göz 

önünde bulunduran kaliteli eğitimdir. 

Bunun için öncelikle eğitime erişim 

önemlidir. Yeni gelen göçmenlerin eğitime 

erişimlerinin önünün açılması için 

yasal düzenlemelerin yapılması ve mevcut 

düzenlemelerin tamamlanması önem 

20

Resim-3. AFAD Suruç Çadır Kentinde GKAB Suriyeli çocukların eğitimi (görsel, konferans sunumlarından 

derlenmiştir) 

arz etmektedir. Ancak bu düzenlemeler 

tamamlandıktan sonra göçmenlerin topluma 

entegrasyonunu kapsayan açık ve 

yalın bir eğitim sistemi hazırlanabilir. 

Bu eğitim sistemi sadece GKAB Suriyelileri 

kapsayıcı bir eğitim değil, hem Türk hem 

Suriyeli çocukları kapsayan bütünleştirici bir 

eğitim sistemi olmalı ki bunun için de eğitim 

sistemindeki yapısal faktörlerin düzenlenmesi, 

göçmenlere özel politikaların uygulanması 

gerekmektedir. 

GKAB Suriyeli çocukların eğitimi için duyulan 

ihtiyaç göçün başlangıcından beri fark 

edilmiş ve bazı Suriyeli girişimciler ve STK’lar 

bu konuda hizmet vermeye başlamışlardır. 

Eğitimin önemini bilen ya da Suriye’de 

olduğu dönemde eğitimci olan birçok kişi 

evini okula çevirmiş, Suriyelilerin oturduğu 

bölgelerde bazı binalar ortak çabayla okula 

çevrilmiş ve savaş bitip de tekrar ülkelerine 

döndüklerinde Suriyeli çocukların kaldıkları 

yerden devam edebilmeleri için gerekli 

adımlar atılmaya çalışılmıştır. 

Bu çerçevede Suriyelilerin olduğu hemen 

her şehirde Suriyeli gençlere yönelik 

birden çok okul açılmıştır. Açılan okullarda 

kullanılan kitaplar, revize edilerek (rejim 

yanlısı ve Türk karşıtı ibarelerin çıkarılması 

suretiyle) eğitime devam edilirken kitaplardaki 

sistematik taramayı KAGEM, Heyet-i 

Şam-i İslamiye ve daha sonra onun yerine 

Suriye Eğitim Derneği yapmıştır. Taranan 

bu kitaplardan 200 bin adet basılarak okullarda 

eğitime sunulmuştur. 

Bu işe ilk Türkiye Diyanet Vakfı bünyesinde 

yer alan KAGEM başlamıştır. 2012 

yılında Diyanet İşleri Başkanı’nın Nizip’i ziyareti 

esnasında atılan ilk adımla, iki Kuran 

kursuyla başlayan eğitim çalışmaları giderek 

genişlemiştir. 

Antep, Urfa ve Maraş’tan sonra son olarak 

Ankara’da açılan okullar daha sonra 

Geçici Eğitim Merkezi adıyla MEB kontrolüne 

girmiştir. 2014’de Arap ve Suriyeli eğitimcilerin 

eğitmenliğiyle ve Suriye Eğitim 

Derneği’nin de kuruduğu komisyonla yaptığı 

müfredatı yeniden düzenleme çalışmasıyla 

yürüyen sistem, her ilde bir koordinatör 

gözetiminde sabah Türk öğleden sonra 

da Suriyeli gençlere olmak üzere devam 

etmektedir. 

21



Yine bu aşamada zaman zaman STK’larla 

da anlaşma yapan MEB, kendi dili, kendi 

müfredatı ve kendi eğitimcisiyle yürüttüğü 

bu sistemle bir Türk buluşu olan Geçici Eğitim 

Merkezlerini literatüre kazandırmıştır. 

Ancak GKAB Suriyelilere yönelik eğitim 

sisteminin daha işler ve verimli hale gelebilmesi 

için Geçici Eğitim Merkezlerinin kapatılarak, 

Suriyelilerin Türk okullarında örgün 

öğretimle eğitim görmelerini sağlayan 

düzenlemelerin MEB tarafından yapılması 

gerektiği konferans kapsamında yapılan 

sunumlarda vurgulanmıştır. 

Türkiye’deki GKAB 

Suriyelilerin eğitiminde 

görev alan 

“Geçici Eğitim 

Merkezleri” kitlesel 

göçmenlerin eğitim 

sorunlarına hızla 

cevap verilebilmesi 

bakımından önemlidir. 

ilgili sorunların bu engellerden biri olduğu 

ve buna çözüm olabilecek şeyin vatandaşlık 

statüsünün verilmesi olduğu düşüncesi 

ortaya atılmıştır. 

Yine aynı şekilde dil engeli mevcuttur ve 

verilen tercüme hizmeti yetersiz durumdadır. 

Bunun için ise dil kurslarının açılması ve 

yaygınlaşması gerekmektedir. Bu anlamda 

uzmanlık dışı istihdam da yine uygulamalardan 

kaynaklanan sorunlar arasında yer 

almaktadır. Yurt dışından gelen akademisyenlere, 

sadece bildikleri dil gereği ilâhiyat 

fakültelerinde kadro verilmeye çalışılmakta 

yahut İngilizce bilme şartı aranmaktadır. 

Arap dünyası içinde cazibe merkezi olan 

Türkiye’de nasıl ki Türk-Alman üniversitesi 

varsa aynı şekilde bir Türk-Arap üniversitesinin 

de olması gerektiği vurgulanmış ve 

ancak bu şekilde Suriye’den gelen akademisyenlere 

istihdam yaratılabileceği tespit 

edilmiştir. 

Türk Alman Üniversitesi 

varsa Türk-Arap 

Üniversitesi de olabilir. 

Suriye’den ülkemize gelen akademisyenler 

için de durum yine değişmemektedir. 

Akademisyenler Türkiye’de kalmak isteseler 

de Türkiye’den gitmek zorunda hissetmektedirler. 

Üstelik her ne kadar Türkiye 

bu akademisyenlerden istifade etmek 

istese de kanunlarda ve düzenlemelerde 

mevcut bulunan aksaklıklar ve düzenleme 

eksikliklerinden dolayı insan kaynağı yeteri 

kadar değerlendirilememektedir. 

Bugün YÖKSİS’de (sadece Suriyeli değil) 

Arap dünyasından 5 bin akademisyen kayıtlı 

iken bunlardan yalnızca 317’si istihdam 

edilmiş durumdadır. Bu durumun ortaya 

çıkmasında ise sistemden ve düzenlemelerden 

kaynaklanan bir takım engellerin 

rol oynadığı tespit edilmiştir. Oturum izni ile 

22

IV. KİTLESEL GÖÇ, KENT ve GÜVENLİK 

Nefret suçları 

önlenebilir suçlardır. 

Nefret suçlarını önleme 

çabaları lüks değildir. 

Nefret suçlarıyla mücadele konusunda 

kent güvenliği yaklaşımında belli kriterler 

vardır. Göçmenlere karşı nefret suçları, 

kitlesel göçün güvenliğe etkisinde çarpan 

etkisi yaratmaktadır. Bu etki olayların boyutunu 

çok fazla artırmaktadır. Kent güvenliğinin 

ilk kriteri suç önlemede kurumsal kapasitenin 

boyutudur. Nefret suçları devreye 

girdiğinde polisin ve yargının nefret suçuyla 

ilgili farkındalığının azlığı durumunda, nefret 

suçlarıyla mücadele kapasitesi oldukça 

azalmaktadır. Bir diğer kriter ekonomik 

ve sosyal fırsatlara erişimde eşitsizliktir. 

Suriyelilere ev vermeme, onlarla arkadaş 

olmama gibi yaklaşımlar, bir diğer deyişle 

nefret söylemleri, toplumsal ayrışmayı derinden 

etkilemektedir. Toplumdaki karşılıklı 

güven, önemli bir kent güvenliği kriteridir. 

Bu gruplar arasındaki karşılıklı güven ortamı 

nefret suçlarını azaltan bir husustur. 

Toplumsal meşruiyet zeminine sahip kent 

ve devlet yönetimi bir diğer önemli kriterdir. 

Bu konuda zafiyet olması durumunda 

olaylar büyümekte ve polis bir süre sonra 

yetersiz kalmaktadır. Bu durum da “Suriyelilere 

linç girişimine bulunuldu, polis izledi” 

gibi medyaya yansımalarda bulunmaktadır. 

Bu durum bir süre sonra toplumsal meşruiyet 

sorgulamalarına sebep olmaktadır. Önlenebilir 

suçlarla ilgili bir planın olması kent 

güvenliği için oldukça önemli bir kriterdir. 

Eğer farkındalık olmazsa nefret suçları 

çok fazla öngörülememektedir. Nefret 

suçları konusunda güvenlik çalışmaları 

lüks değildir. Bu konu gerçekten önemlidir. 

Nefret suçlarının önlenmesi için Polis 

Akademisi ile AGİT Demokratik Kurumlar 

ve İnsan Hakları Ofisi işbirliği yapmıştır. Bu 

işbirliği çerçevesinde nefret suçlarıyla mücadelede 

kolluk etkinliğinin geliştirilmesi 

projesi devam etmektedir. 

Kentsel güvenlik her geçen gün katlanarak 

önem kazanan bir olgudur. Güvenlikli 

sitelerin artması ve bu sitelere gösterilen 

ilgi bunun bir yansımasıdır. Kentlerin heterojen 

yapısı suç kaygısı ve korkusunu ortaya 

çıkarmaktadır. Önceki yıllarda yapılan 

çalışmalarda kentlerin öncelikli sorunları 

alt yapı ve işsizlik olarak görülmekte iken, 

yakın zamanda yapılan çalışmalar kentsel 

güvenlik konusunun ön sıralara yükseldiğini 

göstermektedir. Örneğin Karamanoğlu 

Mehmetbey Üniversitesinde yapılan bir çalışmada 

(Suriyelilerle ilişkili olarak) güvenlik 

konusunun kentlerin öncelikli sorunları 

arasında görüldüğü ortaya konmuştur. Suç 

korkusunun varlığı önemli ölçüde Suriye- 

23



lilerle/göçmenlerle ilişkilendirilmektedir. 

Göçmenler hem kültürel anlamda, hem 

ekonomik anlamda hem de toplumsal anlamda 

bir tehdit olarak toplum tarafından 

görülebilmektedir. Suriyeliler, toplum tarafından, 

toplumsal düzeni tehdit eden önemli 

bir tehdit unsuru olarak görülmektedir. 

Değişen kentsel güvenlik ve suç korkusu/ 

güvenlik algısı bağlamında; güvenlik algısının 

ekonomik sistemle ilişkili olduğu belirlenmiştir. 

Ekonomik krizlerle birlikte bu algı 

ortaya çıkmakta ve artmaktadır. Bununla 

birlikte hem medyanın hem de toplumsal 

yapının korku kültürü oluşturulmasıyla ilgili, 

isteyerek veya istemeyerek, korku kültürünü 

artırdığı görülmektedir. 

Türkiye’nin Helsinki süreci ile başlayan 

Avrupalılaşma süreci ve AB’nin güvenlik 

kaygısı, yani bir bakıma göçün AB tarafından 

güvenlikleştirilmesi, Türkiye’nin göç 

ve sınır yönetimi politikasının belirli oranda 

Avrupalılaşmasına neden olmuştur. Türkiye 

tarafından gerçekleştirilen kayda değer hukuksal 

değişiklikler (6458 sayılı Yabancılar 

ve Uluslararası Koruma Kanunu gibi) ve yapısal 

düzenlemeler, birçok AB ülkesi ile imzalanan 

projeler, geri kabul anlaşmaları göç 

ve sınır yönetimi konusunda Avrupalılaşma 

sürecinin politika anlamında etkisiyle gerçekleşen 

önemli adımlardır. Ancak Türkiye 

milli çıkarları, jeopolitik konumu itibariyle 

komşuları ile tarihi, kültürel ilişkileri, kendine 

has özellikleri de mevcut göç politikasının 

şekillenmesinde ve sınır güvenliğinin 

sağlanmasında belirleyici olmuştur. Türkiye’nin 

mevcut göç politikası Türkiye için 

maddi zararlar doğursa da dünya barışı için 

ümit vermektedir. 

Göç ve sınır yönetimi politikalarında 

Türkiye’nin Avrupa’dan değil, Avrupa’nın 

Türkiye’den alması gereken modeller vardır. 

Türkiye bu bağlamda sadece Avrupa’ya 

değil, dünyaya model olmaktadır. Türkiye 

ve AB’nin güvenlik algılamaları aynı değildir. 

Dolayısıyla Türkiye’den AB’nin politikalarına 

harfi harfine uymasının beklenmesi 

AB ülkeleri insanlık 

birikimini Suriyeliler 

bağlamında heba 

etmiştir. Türkiye ise 

Suriye’den gelen kitlesel 

göçler karşısındaki tutumu 

ile bu birikimi sahiplendiğini 

ortaya koymuştur. 

gerçekçi değildir. Güvenlik yönetişimi temelinde 

stratejik yönetim odaklı göç ve 

sınır yönetimi politikasının gerek düzensiz 

göçün engellenmesi, gerekse mültecilere 

ilişkin insan hakları ihlallerinin en aza indirilmesinde 

ve etkin güvenlik politikalarının 

izlenmesinde önemli bir model olacağı vurgulanmıştır. 

AB’nin keskin sınır ve göç politikası 

izlemesi yerine, insan hakları temelli, 

kendi kuruluş değerleriyle örtüşen politikalara 

yer vermesi gerekmektedir. 

Göçler ülkelerin hem iç siyasetini hem 

de uluslararası siyasetini belirleyen ana 

aktörler olmuştur. Türkiye önceden göç 

konusunu, özellikle göçmen kaçakçılığı 

bağlamında, suç ile değerlendirmekte idi. 

Günümüzde ise konu ile ilgili olarak Türkiye’nin 

yaklaşımı tamamıyla değişmiştir. Bu 

süreçte Türkiye’nin yaptığı kanuni yenilikler 

birçok paydaşın katkısı ile düzenlenmiştir. 

Birçok Avrupa ülkesindeki kanunlar, Türkiye’de 

yapılan düzenlemeler kadar çağı 

yakalar nitelikte değildir. Avrupa Birliği’nin 

son dönem politikalarında değişiklikler söz 

konusudur. Bu değişiklikte son beş yıldaki 

çatışmaların etkisi büyüktür. AB daha 

güvenlikli bir ortam yaratma bağlamında 

üçüncü ülkelerle yeni politikalar izlemeye 

yönelmiştir. Geri kabul anlaşması bunun 

bir sonucudur. AB yaşanan süreçte güvenliği 

elden hiç bırakmamıştır. Ana düşünce, 

sorunu yerinde çözme yaklaşımına dayan- 

24

IV. KİTLESEL GÖÇ, KENT ve GÜVENLİK 

maktadır. AB bu krizi başlarda bölgesel bir 

kriz olarak ele alsa da durum böyle değildir. 

AB, politik açıdan istediğini almıştır. Gerek 

vize serbestisi, gerek mali destek gibi 

yollarla Suriyelilerin Avrupa’ya geçişinin 

azalmasında önemli bir yol kat etmiştir. 

Göç etmek durumunda kalan kişiler, evinin 

anahtarını alarak yola çıkmaktadır. Amaçları 

tekrar evlerine dönmektir. İşte bu durum, 

insani bir durumdur. Göçün, hele de kitlesel 

göçlerin yol açtığı insanî maliyetler güvenlik 

kaygılarının üzerinde görülmelidir. 

Göçler bize birlikte 

yaşamayı, farklı 

kültürlerin bir 

arada yaşamasını 

öğretmektedir. 

25



V. DENEYİMLER ve UYGULAMA ÖRNEKLERİ 

Dünya kamuoyu, Suriye’deki iç savaşın 

sonucunda ortaya çıkan sığınmacı ve kitlesel 

göçmen kriziyle beraber kitlesel nüfus 

hareketlerini artık daha fazla konuşur oldu; 

ancak bir o kadar da bir şey yapılamaz hale 

gelindi. Bugün BM’nin analizlerine göre, 

dünyada yaklaşık 6 milyon mülteci çocuk 

yaşamaktadır. Dünyada mülteci olmayan 

çocuklarda ilköğretim seviyesinde eğitime 

ulaşma oranı % 90 iken bu oran mülteci çocuklarda 

% 50 civarında kalmaktadır. Yine 

dünya genelinde lise düzeyinde mülteci 

olmayan çocuklarda % 84 oranında okullaşma 

söz konusu iken mülteci çocukların 

sadece % 22’si liseye gidebilmektedir. 

BM’nin bu gibi 

krizlerdeki rolü, 

ülkelerin politik kararlarıyla 

ve bu kararlarının arkasında 

durmalarına paralel olarak 

başarıya ulaşabilir. Suriye 

bağlamında yaşanan kitlesel 

göç deneyimleri, BM için 

başarısızlık örneğidir. 

Böylesi büyük bir sığınmacı, göçmen ve 

mülteci krizi ile baş etmek için artık konuşmaktan 

çok somut adımlar atmak gerekmektedir. 

Bu noktada ülkelerin çözülmesi 

gereken bu soruna yönelik olarak tek tek 

ve birbirinden bağımsız olarak politikalar 

üretmeye çalışması yararlı değildir; tam 

tersine, liderlerin artık politik kararlılık içinde 

bir arada acil çözüm önerisi getirmeleri 

gerekmektedir. Bunun için BM, birçok adım 

atmıştır. New York, Londra ve İstanbul’da 

insani zirveler düzenlenmiştir. Bu adımların 

sonunda Suriye savaşı ile ilgili etkili tüm liderler 

aynı masa etrafında oturup taahhütler 

vermiş ancak bunları gerçekleştirecek 

somut adımlar atmamışlardır. Bu, aslında 

BM’nin bir başarısızlığı olarak yorumlanmaktadır. 

Ancak BM’nin bu gibi krizlerdeki 

rolü, ülkelerin politik kararlarıyla ve bu 

kararlarının arkasında durmalarına paralel 

olarak başarıya ulaşabilir. Suriye bağlamında 

yaşanan kitlesel göç deneyimleri, BM 

için başarısızlık örneğidir. 

Bu başarısızlığın sonucunda yoğun göç 

alan Türkiye gibi transit bir ülkenin yüz yüze 

kaldığı bu krizle tek başına mücadele ediyor 

olması adil değildir. Buna rağmen Türkiye, 

Suriye krizinin başından beri ülkeye akın 

akın gelen Suriyeli sığınmacılara yönelik 

olarak hem toplumsal düzeyde hem de 

devlet düzeyinde elinden gelen tüm çabaları 

ortaya koymuştur. Travmalarıyla birlikte 

Türkiye’ye gelen Suriyelileri Türk halkı bağrına 

basmıştır. 

26

Mevcut durumda Türkiye’de Suriyelilerin 

yüz yüze kaldıkları ve ortaya 

çıkardıkları sorunlar 

Türkiye 2016 yılı Aralık ayı 

itibari ile en büyük sayıda 

yerinden olmuş Suriyeli 

nüfusuna ev sahipliği 

yapan ülke konumundadır. 

Travmalarıyla birlikte 

Türkiye’ye gelen 

Suriyelileri Türk halkı 

bağrına basmıştır. 

Suriye nüfusu 2011 yılında 20 milyon civarında 

idi. Suriye iç savaşı ile bu nüfusun 

11 milyonu, ülke içi ve dışı olmak üzere, 

yerinden edildi. Yerinden edilen nüfusun 6.1 

milyonu, Suriye sınırı ötesindeki 5 komşu 

ülkeye göç etti. Bu şekilde yerinden edilen 

Suriyelilerin yaklaşık yarısı şu anda Türkiye’de 

yaşamaktadır. Bu anlamda, Türkiye, 

Suriye savaşı sonucunda mülteci krizi bakımından 

en fazla etkilenen ülke haline geldi. 

Yaklaşık 3 milyon civarı olan Türkiye’deki 

Suriyeli nüfusun erkek ve kadın oranı dengeli 

iken, yaş dağılımı bakımından ciddi 

dengesizlik yaşanmaktadır. Göç eden Suriyeli 

nüfusun neredeyse yarısı 18 yaş altıdır. 

Genç nüfusun uyum yeteneklerinin daha 

güçlü olduğu göz önüne alınırsa bir yönüyle 

bu bir avantaj olarak görülebilir. Öte yandan 

genç nüfusun eğitim, doğum oranı, sağlık 

gibi daha fazla sosyal harcamaya ihtiyaç 

duymaları hem de sosyal uyumu yüksek 

olan bu genç nüfusun ülkede kalıcı olma 

ihtimallerinin yüksekliği, dezavantajlar doğurmaktadır. 

GKAB Suriyelilerin, Türkiye’de 

yüz yüze kaldığı temel sorunları şu başlıklar 

altında toplamak mümkündür: 

Suriye sınırındaki yerleşim yerlerinde 

ilk dönem ortaya çıkan sorunlar: Bir 

örnek olarak Reyhanlı ilçesi 

Sınırdan ülkeye girenlerin kabul usul ve 

prosedürüne göre, önce güvenlik kontrolü, 

sonra silahsızlandırma ve sivillerin ayırt edilmesi, 

ardından ön kayıt ve kimliklendirme, 

kimlik kontrolü, sağlık kontrolü, halk sağlığına 

ilişkin bir çok hizmet hemen sınır kapısında 

gerçekleştirilmektedir. Biyometrik kayıt, 

geçici koruma kimlik belgesi ve sevk belgesi 

bu aşamada tedarik edilmektedir. Ancak bu 

sistematik işlemlerin düzenli şekilde yürütülmesi 

son yıllarda gerçekleştirilebilmiştir. 

Oysa Suriye’den Türkiye’ye gerçekleşen ilk 

kitlesel göçlerle beraber bu sistemin düzenli 

işlememesi sonucu özellikle sınırdaki 

yerleşim alanlarında ciddi sorunlar ortaya 

çıkmıştır. 

GKAB Suriyelilerle beraber, Türkiye’de 

özellikle sınırdaki yerleşim alanlarında kaçakçılığın 

artması, yaşanan süreçte ortaya 

çıkan en önemli sorunların başındadır. Bu 

anlamda özellikle 2011-2012 yıllarında Suriye’den 

ülkemize gerçekleşen ilk göç dalgalarına 

Türkiye hazırlıksız yakalandı. Daha 

sonraları bir sistem kurulmaya çalışılsa da 

ilk zamanlar sınırdaki yerleşim yerlerinde 

büyük bir izdiham ortaya çıkmaya başlamıştı. 

2013 yılında örneğin Reyhanlı’da yeni 

gelen göçmenlere dair hiçbir bilgi ya da kayıt 

söz konusu değildi. Reyhanlı’da göçmenlerin 

kayıt altına alınabilmesi için kapı kapı Suriyeliler 

tespit edilmeye çalışılmıştı. En büyük 

sıkıntı kimlik tespiti idi. Sahte pasaportlar 

yaygındı. Bu dönem yaklaşık 15-16 bin civarı 

olan GKAB Suriyelilerin, 2014 Eylül ayında 

Reyhanlı’da AFAD’ın Geçici Kayıt Sistemi ile 

35 bine ulaştıkları anlaşıldı. 2013 yılsonu itibari 

ile İlçenin yerleşik nüfusu yaklaşık 62 bin 

idi. Bu GKAB Suriyelilerin yoğun bir nüfusa 

sahip olduğunu açıkça göstermektedir. Böylece 

2014 yılında nüfusu neredeyse 100 bine 

ulaşan ilçede her geçen gün Suriyelilerin 

sayısı artmaktaydı. İlk göç dalgalarında en 

önemli sorun kontrolsüz girişlerdi. 

27



Şekil-2. GKAB Suriyelilerin Türkiye’ye kabul protokolü (görsel, konferans sunumlarından derlenmiştir) 

Yeni gelen göçmenler hayatlarını devam 

ettirebilmek için ilçenin ekonomik hayatına 

karışmaya çalışmakta; esnaf ucuz işgücü 

olarak Suriyelileri tercih etmekteydi. İlçenin 

ekonomik düzeni böylece yavaş yavaş 

değişmeye başlamıştı. Suriyelilerin ilçede 

yarattığı önemli bir değişim de ilçede ev 

kiralarının yükselmesi idi. Neredeyse 3 kat 

artan ev kirası, özellikle ilçedeki orta sınıfı 

olumsuz etkilemeye başlamıştı. 

Bir başka sorun alanı, bu yüksek nüfusa 

yeterli bakımevi, hastane hizmeti sunabilmekti. 

Gelenlerin çoğu, yaralılardan ve acil 

müdahaleye ihtiyaç duyanlardan oluşuyordu. 

Dahası, bu ilk dalgada gelen Suriyeliler, 

barınma sorununu sınırlarda ciddi şekilde 

yaşıyorlardı. Daha sonra gelenlere barınma 

konusunda yardım eden bu ilk Suriyeliler, 

maalesef parklarda, depolarda, cami avlularında 

yaşamaya çalıştılar. Kamu görevlileri 

bu göçmenleri tespit etse bile onlara 

Türkiye Kitlesel biçimde 

ülkeye akın eden 

Suriyeliler karşısında 

ilk etapta hazırlıksızdı. 

Buna bağlı olarak bazı 

aksaklıklar yaşansa 

da kısa süre içerisinde 

gerekli önlemler alındı 

dokunamıyorlardı. Çünkü söz konusu parklardan 

alınsalar bile yerleştirilecek alternatif 

alanlar yoktu. Henüz AFAD sahada etkin 

biçimde yer almamaktaydı. Geçici barınma 

merkezleri (o zamanki adıyla “kamplar”) 

yeterli kapasiteye sahip değildi. 

Bu ilk dönem bir başka sorun alanı, sınırdaki 

yerleşim alanlarına Suriyelilere yar- 

28


dımda bulunmak üzere gelen insani yardım 

kuruluşları idi. Kontrolsüz bir şekilde gelen 

bu kuruluşlar kayıt altına alınamamaktaydı. 

Hangi kurumun ne tür yardımlarda bulunduğu 

kayıtlara geçmiyordu. Kontrolsüz yardım 

dağıtımı beraberinde kavgaları, tartışmaları 

ortaya çıkarmaktaydı. 

Hiçbir ülke, Suriyeliler örneğinde görülen 

büyük çaptaki kitlesel göçlere hazırlıklı 

olamaz. Türkiye de bu ani ve büyük çaplı 

nüfus hareketine hazırlıksız yakalandı. 

Buna bağlı olarak kamu düzenini ekonomi, 

güvenlik gibi alanlarda tehdit eden gelişmeler 

yaşandı. Sınırda kontroller sağlıklı bir 

şekilde gerçekleştirilemeyince petrol kaçakçılığı 

bile başladı. Yine kaçakçılıktan gelir 

kolay elde edildiği için, Reyhanlı öğrencileri 

arasında bile bu dönem eğitimi bırakıp kaçakçılığa 

başlayanlar oldu. 13-14 yaşında 

bir çocuk ilçede kaçakçılıktan günlük ortalama 

1000 lira kazanabiliyordu. 

İlçeye yeni gelen kesimler arasında ortaya 

çıkan ufak bir tartışma hızla kitlesel bir 

boyuta ulaşabiliyordu. Ya da halk çok çabuk 

Suriyelilerle ilgili provoke edilebiliyordu. 

Küçük bir söylenti hızla yayılıyor ve yerli 

halk Suriyelilere saldırabiliyordu. 

Sınırdaki yerleşim yerlerinin bu hızlı nüfus 

artışı karşısında karşılaştıkları sosyal ve 

ekonomik sorunlar yanında, Suriye iç savaşının 

yansımalarını da yaşaması söz konusuydu. 

Kilis, Reyhanlı gibi yerleşim alanlarında 

roket atışları, bombalar, mermiler 

görülmeye başlanmıştı. 

GKAB Suriyelilerle ilgili hukuki 

sorunlar 

GKAB Suriyelilerle ilgili bugün ülkemizde 

yaşanan en temel hukuki sorun, kimlik 

tespiti meselesidir. Bir sığınmacı suça maruz 

kaldığında veya suç işlediğinde ortada 

kimliğine dair bir bilgi yoksa, bir şey yapmak 

çok zorlaşmakta, hatta bazen imkânsızlaşmaktadır. 

Bu yüzden Suriyelilerle muhatap 

olan tüm uygulayıcıların öncelikle bu 

kişileri kayıt altına almaları en çok ihtiyaç 

duyulan noktadır. Çünkü bir kere karşılaştığımız 

Suriyeli sığınmacıyı bir daha bulamayabiliriz. 

Bundan dolayı ya sınır kapılarından 

girişte ya da bir yardımdan faydalanma 

durumunda hemen kayıt altına alınarak bu 

kişilerin kimlik tespitinin yapılması son derecede 

önemlidir. 

Herhangi bir nedenden dolayı GKAB Suriyelilere 

ulaşma ihtiyacından dolayı Suriyeli 

sığınmacılara erişimin rahat olması gerekmektedir. 

Bunun için de mümkün olduğunca 

sığınmacıların yurt içinde hareketliliğinin 

kontrol altında tutulması gerekmektedir. 

GKAB Suriyelilerle ilgili bir başka sorun, 

göçmen kaçakçılığı konusudur. Göçmen 

kaçakçılığı ile ilgili ilk tespit edilmesi gereken 

nokta, sığınmacıların ya da göçmenlerin 

bu suçun faili değil mağduru olduklarıdır. 

Bunu kendileri bilmemektedirler ya da 

bilseler de kendilerine faydalı olacak kişileri 

deşifre etmekten kaçınmaktadırlar. Kaçakçıların 

tespiti noktasında göçmenlerden bu 

yüzden hiçbir şekilde yardım almak mümkün 

olmamaktadır. Bu da daha fazla mağdur 

olmalarına sebep olmaktadır. Bundan 

dolayı, göçmenleri kaçakçılık konusunda 

bilinçlendirmek en gerekli noktadır. Göçmenler 

kaçarken genellikle deniz kıyısında 

yakalanmaktadırlar. Ancak bu noktada 

göçmenlerin ifadesini almak için yetki söz 

konusu olmadığı için göçmenlerle ilgili beyanları 

alma işlemi karada bulunan jandarma 

veya polise devredilmektedir. Bu durum 

hem süreci uzatmakta hem de kurumlar 

arası yetki ve sorumluluk çakışmaları nedeniyle 

sorunlar ortaya çıkabilmektedir. 

Ayrıca, ifade almakla yetkili kişilerin gerekli 

profesyonelliğe sahip olması gerekmektedir. 

Çoğu zaman kaçarken yakalanan 

göçmenlerin ifadesini alan kişiler tam ne 

aradıklarını bilememektedirler. Bundan dolayı 

örneğin, teknelerde kaçmaya çalışan 

göçmenler arasında kimin teknenin sahibi 

olduğu ve kaçmayı organize ettiği bulunamamaktadır. 

29



Bu tekneler çoğu zaman güvensiz, donanımdan 

yoksun ve 10-20 kişilik olmalarına 

rağmen kapasitelerinin üstünde 

göçmen alan, çoğu zaman lastik botlardan 

oluşmaktadırlar. Yunanistan tarafından bu 

botlar denizde bilerek delinerek, göçmenler 

ölüme terk edilmektedir. Ardından da Yunanistan 

Türkiye Sahil Güvenliğini arayarak 

durumu bildirmektedirler. Göçmenler ya bu 

şekilde ya da soğuktan donarak ölüme terk 

edilmektedirler. Bu botlara kapasitesinden 

fazla göçmen yükleyen kaçakçıların cezalandırılması 

açısından da önemli boşluklar 

yaşanmaktadır. 

Suriyeli mültecilerin Türkiye’de yaşadıkları 

bir başka sorun, cinsel suçlarla ilgili 

hukuksal boşluklardan doğan mağduriyetlerdir. 

Suriyeli sığınmacılar arasında erken 

yaşta evlenmek doğal kabul edilmektedir. 

Oysa Türkiye’nin kanunlarına göre, 15 

yaşına gelmemiş birisinin rızası olsa bile 

cinsel bir olaya karışması mağduriyet olarak 

görülmektedir. Suriyeliler arasında 

akrabalar arası 15 yaşından küçük kızların 

18 yaşındaki erkeklerle evlendirilmesi çok 

yaygındır. Bunlar çoğu zaman Türkiye’de ilgili 

kuruluşların fark etmediği durumlardır. 

Durumun devlet otoriteleri tarafından fark 

edilmesi ancak rastlantısal olarak (örneğin 

hamile kalan bir çocuk gelinin sağlık birimlerine 

başvurması halinde) ve genellikle 

müdahale imkânının kalmadığı bir şekilde 

mümkün olabilmektedir. 

Fuhuş yapan kadınlar aslında 

mağdur durumundadırlar. 

Bu yüzden uygulamada bu 

kadınların mağduriyetini 

arttıracak işlemler 

yapılmamalıdır. 

Örneğin reşit olmamış Suriyeli kız çocukları 

akrabalarının 18 yaşındaki çocuklarıyla 

düğünlü dernekli biçimde evlendirilebilmektedir. 

Bu tür durumlar hukuki mercilere 

derhal intikal etmemektedir. Bu biçimde 

evlendirilen bir çocuk gelin hamile kalarak 

sağlık hizmetinden yararlanmak istediğinde 

kanunlarla karşılaşmakta ve durum hukukî 

bir zemine taşınmaktadır. Kanuna göre böylece 

suç meydana gelmekte ve suçun faili 

çoğu zaman anne, baba ya da kocası olmaktadır. 

Bu kişiler, 15 yıl ceza alabilmektedirler. 

Böylece Suriyeli sığınmacılar daha da mağdur 

hale gelmektedir. Bu gibi olaylar, farklı 

ülkelerde Türkiye aleyhine haberler ortaya 

çıkmasına sebep olmaktadır. 

Bir diğer mağduriyet alanı da fuhuş suçudur. 

GKAB Suriyeli kadınların fuhuşa 

karışması meselesi önemli bir sorundur. 

Aslında söz konusu kadın veyahut da onun 

müşterisi suçun faili değildir. Bu suçun faili, 

bu fuhuş için aracılık yapan, yer ve imkân 

temin eden kişidir. Fuhuş yapan kadınlar 

aslında mağdur durumundadırlar. Bu yüzden 

uygulamada bu kadınların mağduriyetini 

arttıracak işlemler yapılmamalıdır. 

Suriyeli ve diğer sığınmacıların karşı 

karşıya oldukları bir başka sorun alanı da 

faili meçhul cinayetlerdir. Türkiye’de sığınmacıların 

karıştığı cinayet vakaları, çoğu 

zaman Türkiye vatandaşı ile sığınmacılar 

arasında gerçekleşmeyip kendi içlerinde 

yaşanmaktadır. Dahası, diğer devletlerin 

gerçekleştirdiği suikastlar ya da terör örgütlerinin 

bizzat bu mültecileri hedef alarak 

işledikleri cinayetler söz konusudur. Bu tip 

cinayetler çoğu zaman profesyonel kişilerce 

işlendiği için takibi kolay olmamaktadır. 

Bazen ortada ceset bile söz konusu olmamaktadır. 

Kimlik kaydı olmayan sığınmacıların 

cinayete kurban gitmeleri durumu ise 

hukukun hiçbir şekilde konusu olmamakta 

ve mağduriyetler en üst seviyede ortaya 

çıkmaktadır. Suriye’nin kendi içindeki terör 

grupları sık sık Türkiye’ye gelen Suriyelilerin 

peşine düşmektedir. 

Suriyeli mültecilerin, Türkiye’de zaman 

geçtikçe farklı alanlarda yaşadıkları mağ- 

30


Resim-4. AFAD Suruç Çadırkenti (görsel, konferans sunumlarından derlenmiştir) 

duriyetler ortaya çıkmaya başladı. Bunların 

başında mali kaçakçılık gelmektedir. Türkiye’de 

sığınmacılarla ve göçmenlerle ilgili 

her bakanlığın görev alanı tanımlansa da 

Maliye Bakanlığı’nda bu konuda bir boşluk 

yaşanmaktadır. Göçmenlerin Türkiye’de 

gerçekleştirdiği ticari faaliyetler özellikle 

vergi kaçakçıları tarafından suiistimal edilmektedirler. 

Bu durum, hukuki boşluklardan 

da kaynaklanmaktadır ve sonuç olarak 

devlet hazinesine zarar olarak geri dönüş 

yaratmaktadır. Esasında Türkiye’de bu kayıplar 

GKAB Suriyelilerden önce de söz konusuydu; 

ancak şu anda bu kişilerin izleri 

bile bulunamamaktadır. 

Türkiye’de kayıtlı bir şirketin, Suriyeli bir 

şirketle ortaklık kurmasıyla başlayan bu 

mali kaçakçılık sürecinde mali sorumlu 

olarak Türkiye’de Suriyeli şirket gösterilince 

tam mükelleflik ortadan kalkmaktadır. Dahası, 

devlet bu durumu tespit edip de söz 

konusu mali sorumludan vergisini almaya 

çalıştığında muhatabını bulamamakta 

ve vergi alınamaz hale gelmektedir. Ya da 

ortak Suriyeli firmanın ikametgahı Suriye 

olarak gösterildiğinde dar mükelleflik 

ortaya çıkmakta ve vergi almak imkânsız 

hale gelmektedir. Örneğin, Halep’te kayıtlı 

bir firmaya ulaşmak mümkün olamamaktadır. 

Göçmenler bağlamında bu açıdan en 

önemli sorunlardan biri kayıtlı mali sorumlu 

kişilerdir. Türkiye bu süreci engelleyemezse, 

kısa sure içerisinde tüm Suriyelilere 

karşı, kendileri de mağdur oldukları halde, 

toplumsal bir önyargı doğma tehlikesi söz 

konusudur. 

Türkiye’de GKAB Suriyelilere yönelik 

uygulamada etkili olan kamu kurumları, 

aktörler ve faaliyetleri 

Türkiye, kitlesel göç ile ilk defa Suriye 

krizinde karşılaşılmadı. Ancak, Suriye krizi 

ile başlayan kitlesel göçte Türkiye’ye gelen 

Suriyelilerin oranı neredeyse Cumhuriyetin 

başından 2011’e kadar ülkemize gerçekleşen 

nüfus hareketinin toplamı kadardır. 

Buna bağlı olarak GKAB Suriyelilerle birlikte, 

Türkiye’nin göç konusunda kurumsal 

anlamda ve hukuki anlamda önemli bir değişim 

geçirdiğini söyleyebiliriz. Bu değişim 

sürecinde ön plana çıkan kurumlar, aktörler 

ve uygulamalar şunlardır: 

Geçici Barınma Merkezleri (GBM) 

Açık kapı politikası ile beraber Türkiye’ye 

gelen Suriyelilere yönelik 10 ilde 25 Geçici 

31



Şekil-3. Türkiye’de GKAB Suriyeliler için kurulan Geçici Barınma Merkezlerinin yönetim sistemi (görsel, 

konferans sunumlarından derlenmiştir) 

Barınma Merkezi kurulmuştur. Bu barınma 

merkezleri açısından güney illeri oldukça 

yoğundur. 

Geçici barınma merkezlerine GKAB Suriyeliler, 

tamamen gönüllülük esasına bağlı 

bir şekilde yerleştirilmektedirler. Suriyelilerin 

bazıları kendi ayakları üzerinde durabilmekte, 

bazıları akrabalarının yanına yerleşmektedir. 

Ancak bu tür fırsat ve imkânlara 

sahip olamayan GKAB Suriyeliler kendi istekleri 

doğrultusunda geçici barınma merkezlerinde 

kalabilmektedirler. 

Geçici Barınma Merkezlerine ilk kabul, 

29 Nisan 2011 Hatay Yayla Dağı’ndan Türkiye’ye 

giriş yapan 252 kişi için gerçekleşti. 

2014’ün başına kadar bu oran hızla artmış; 

2014’ten 2015 arası daha az ivme ile artış 

gerçekleşmişti. 2014 Ocak ayında geçici 

barınma merkezlerinde 224 bin kişi barınıyordu. 

Geçici Barınma Merkezlerinde 

Temmuz-Eylül arası mevsimlik işçi olarak 

çalışmaya gidenlerden dolayı nüfus azalmaktadır. 

300 binden fazla Suriyeli barındıran şehirler 

olarak karşımıza Hatay, Şanlıurfa, 

Gaziantep, İstanbul çıkmaktadır. Kilis gibi 

şehirler ise 300 bin kadar Suriyeli barındırmasa 

da kendi nüfusundan daha yüksek 

oranda Suriyeli barındırmaktadır. 

Geçici koruma yönetim sistemi, 22 ekim 

2014’te geçici koruma yönetmenliğinin yayımlanması 

ile birlikte Suriyelilere yönelik 

yapılan hizmetlerin içerikleri ve kimin neden 

sorumlu olacağına dair maddeleri de 

içermektedir. Yönetmeliğin 26/4. maddesine 

göre, Suriyelilere yönelik tüm hizmetlerin 

koordinasyonundan AFAD sorumludur. 

Buna göre, Suriyelilerin kayıt işlemlerinden 

Göç İdaresi, sağlık hizmetlerinden sağlık 

bakanlığı sorumludur. Yani normal zamanlarda 

hangi hizmetler hangi kurum tarafından 

yürütülüyorsa Suriyeliler için de aynen 

bu süreç benimsenmiştir. Sağlık hizmetleri 

konusunda 2015 yılının Temmuz ayı itibariyle 

AFAD ile Sağlık Bakanlığı arasında 

anlaşma yapılmıştır. Buna göre, Suriyelilerin 

her tür sağlık ihtiyaçlarının karşılanması 

aynı Türk vatandaşları gibi götürü bedel 

üzerinden gerçekleştirilecektir. 

32


Şekil-4. Barınma Merkezi dışı yardım dağıtım sistemi (görsel, konferans sunumlarından derlenmiştir) 

Geçici barınma merkezlerinde, kamp 

yönetim sistemi söz konusudur. Buna göre, 

biyometrik kayıttan sonra Geçici barınma 

merkezine kabul edilenler aynen bir şehirde 

var olan tüm hizmetleri buradan alabilmektedirler. 

Sağlık hizmetleri için mutlaka 

bir doktorun poliklinik hizmeti vermesi 

söz konusudur. Türkiye’de bugüne kadar, 

177.568 Suriyeli bebek doğmuştur. Bunlara 

sağlık kurumlarınca toplam 918.694 poliklinik 

hizmeti verilmiştir. Eğitim hizmetleri, 

okullar, geçici barınma merkezleri bünyesinde 

yer almaktadır. Sosyal hizmet bağlamında 

mesleki eğitimden spor tesislerine 

kadar pek çok hizmet sunulmaktadır. 

Yine geçici barınma merkezlerinde oluşturulan 

elektronik yardım dağıtım sistemi 

(EYDAS), özellikle STK’larla ihtiyaç sahibi 

Suriyelilerin buluşturulması amacı ile oluşturulmuş 

elektronik bir sistemdir. Bu sistemin 

çalışması tamamen gönüllük esasına 

dayanmaktadır. Bu sistem sayesinde yardımlarda 

mükerrerlik önlenebilmekte, daha 

etkin yardım sistemi oluşturulabilmekte ve 

şeffaflık korunabilmektedir. 

Sıfır noktası insanı yardımlar özellikle 

üzerinde durulması gereken bir stratejidir. 

Ülkemizin Suriye krizi ile dünya literatürüne 

kazandırdığı bir kavram olan sıfır noktası 

insani yardım aslında bir soruna yardım 

yapılamama engelinin aşılması neticesinde 

ortaya çıkmıştır. Uluslararası insancıl yardım 

sisteminde insani yardım yapılabilmesi 

için öncelikle donör olarak karşı ülkeden bu 

yardımı alacak resmi bir kurumla işbirliği 

yapmak gerekmektedir. Suriye’de bu neredeyse 

imkânsızdır. Bu imkansızlığı aşmak 

için sıfır noktasına gelen bir insani yardım 

aracının yine Suriye’den gelen insani yardım 

aracı ile zero point noktasında buluşmaları 

mantığına dayanan bu sistem bir nevi seyyar 

bir gümrük kapısı oluşturmak anlamına 

gelmektedir. Bugün Türkiye Cumhuriyeti 

Gümrük Bakanlığı bunu başarmaktadır. Şu 

ana kadar 28.966 araçla insani yardım malzemesi 

gönderilmiş durumdadır. 

İnsani olarak geçici barınma merkezleri, 

bir istisna olarak kabul edilmelidir. Suriyelilerin 

yaşama uyumunu ve kendi ayakları 

üzerinde yaşama kabiliyetini sağlamak bu 

33



barınma merkezlerinin temel hedefidir. Bir 

anlamda geçici olarak kurulan bu barınma 

merkezleri, travmalar yaşayan bu yeni nüfusun 

topluma kazandırılmasını sağlayan 

bir rehabilitasyon merkezi gibi düşünülmelidir. 

Bu yüzden zamanla bu barınma merkezlerinin 

sayısı azaltılıp sistem daha çok 

toplumsal uyuma yönelik çalıştırılacaktır. 

Eğitim alanındaki sorunlara yönelik 

politikalar 

2011’den itibaren ortaya çıkan Suriye 

krizi ile beraber kitlesel göç sonucunda ülkemize 

eğitim çağında olan yoğun bir Suriyeli 

çocuk nüfus göç etmiştir. Bu çocuklara 

eğitim hizmeti vermek acil bir sorun olarak 

gündeme gelmiştir. İlk başta merkezi bir 

teşkilatlanma olarak geçici koruma altındaki 

Suriyeli ve diğer yabancılara yönelik 

Müsteşar yardımcılığına bağlı Hayat Boyu 

Öğrenme Genel Müdürlüğü bünyesinde 

Göç ve Acil Durum Eğitim Daire Başkanlığı 

kurulmuş ve bu başkanlık merkezi planlamadan 

sorumlu hale gelmiştir. Göç ve 

Acil Durum Eğitim Daire Başkanlığı, genel 

anlamda politika ve strateji belirleme, ilgili 

birimlerle koordinasyon sağlama, kriz 

durumlarında eğitim faaliyetleri planlama, 

ulusal ve uluslararası kuruluşlarla işbirliği 

sağlama, ulusal ve uluslararası eğitim projeleri 

ve destek programlarının koordinasyonunu 

gerçekleştirmektedir. İl müdürlükleri, 

il milli eğitim müdür yardımcıları ve yabancı 

öğrenci il komisyonu ve şube müdürleri 

ise koordinasyon sağlayan kurumlardır. 

MEB, 2014’ten itibaren bir genelge ile 

Suriyeli çocuklara yönelik eğitim hizmetlerini 

düzenlemektedir. İnsan hakları evrensel 

bildirgesi, Avrupa insan hakları sözleşmesi, 

mültecilerin hukuki durumuna dair sözleşme, 

göçmen işçi hukuki statüsündeki Avrupa 

sözleşmesi, Tüm göçmenlerin işçilerin 

aile fertlerinin haklarının korunmasına dair 

uluslararası sözleşmelerin içindeki eğitim 

maddeleri de MEB’i bağlamaktadır. Bu düzenlemeler 

doğrultusunda, Türkiye’de bulunan 

yabancı çocukların da ülke çocukları 

gibi eğitim hakkından yararlanma hakkı söz 

konusudur. 

Bu kapsamda en son verilerde 833.039 

Suriyeli öğrenci kayıtlıdır. 2016-17 eğitim 

yılı içinde benimsenen yeni paradigma ile 

resmi okullar da sürece dahil edilmiştir. Bu 

kapsamda da 155.000’i aşkın Suriyeli çocuk 

resmi okullarda eğitim görmektedir. 2016- 

2017 eğitim yılından önce ise, bir başarı 

örneği olarak gösterilebilecek Geçici Eğitim 

Merkezlerinde 328.0000 Suriyeli çocuk 

kayıtlıdır. Geçici eğitim merkezi 2011 yılında 

kitlesel göç ile sınırlara dayanan Suriyelilerin 

ülkemizde oluşan geçicilik statüleri 

sayesinde bunların eğitimi yarım kalmasın 

diye oluşturulmuş acil birimlerdir. Yani bu 

merkezlerin “geri dönecekler” felsefesine 

dayalı bir eğitim mantığı vardı. Ancak zamanla 

bu insanların geri dönmeyecekleri 

anlaşıldı ve 2016’dan itibaren Türkiye’deki 

tüm Suriyeli çocukların Türk Eğitim sistemine 

dahil edilmesine karar verildi. 

Bugün 81 ilde 9945 resmi okulda 

155.000 Suriyeli çocuk eğitim görmektedir. 

Kamp içindekiler de dâhil özellikle 21 ilde 

425 geçici eğitim merkezi vardır. Bunlarla 

beraber 2016 yılı Kasım ayı itibariyle toplam 

328.642 Suriyeli çocuk eğitim görmektedir. 

Yeni uyum çerçevesinde, Türk öğrencilerle 

ortak eğitim alan Suriyelilere karşılık, eski 

paradigmanın okulları olan geçici eğitim 

merkezlerinde ise Suriyeli çocuklar Arapça 

eğitim almaktaydılar. Ayrıca şu anda Türkiye’de 

12.630 Suriyeli gönüllü öğretmen 

çalışmaktadır. Bu öğretmenler de Türk eğitim 

formasyonuna uygun pedagojik eğitim 

almaktadırlar. Ayrıca yaygın eğitim kapsamında 

da yetişkinlere eğitim verilmektedir. 

Mesleki eğitim çerçevesinde toplam 

237.509 Suriyeliye eğitim verilmiştir. Yine 

halk eğitim merkezleri aracılığı ile 137.729 

Suriyeliye Türkçe eğitim verilmiştir. 

34


Resim-5. Bir geçici Barınma Merkezinde tekstil kursu (görsel, konferans sunumlarından derlenmiştir) 

Sosyal projeler 

Türkiye Cumhuriyeti Devleti, sadece 

merkezi yönetim anlamında değil, bizzat 

gündelik hayatta zorluklar yaşayan Suriyelilerin 

topluma uyum sağlayabilmesi için 

yerel yönetimler düzeyinde de önemli politikalar 

gerçekleştirmektedir. Bunların başında 

mültecilerin topluma uyum düzeyini 

arttırmak için gerçekleştirilen sosyal projeler 

gelmektedir. 

Nitekim bugün Türkiye’deki GKAB Suriyelilerin 

sadece %15’i kamplarda ve geçici 

barınma merkezlerinde yaşamaktadır; geri 

kalan %85 oranındaki Suriyeli ise kentlerde 

gündelik hayatın parçası olarak hayatlarını 

sürdürmektedirler. Bu durumda güvenli 

barınma dışında adil, etkin ve hızlı bir koruma 

mekanizması kurmak gerekmektedir. 

Bu noktada ciddi travmatik sorunlar yaşayan 

GKAB Suriyelilere yönelik sosyal uyum 

projeleri önemli hale gelmektedir. Ayrıca bu 

entegrasyon konusu sadece GKAB Suriyelileri 

değil mevcut vatandaşları da etkileyecek 

düzeyde olmalıdır. 

Sosyal uyum projeleri gerçekleştirme 

noktasında bugün 108.000 Suriyeliye ev 

sahipliği yapan İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin 

uygulamaları örnek olarak ele alınabilir. 

İzmir bir geçiş bölgesidir. İzmir halkı, 

yeni misafirlerine gıda, kıyafet yardımı yaptı, 

ancak bu misafirlerin kalıcı olmadığı kısa 

sürede anlaşıldı. Çünkü gelen Suriyeliler 

hızla Avrupa’ya geçmeye çalışıyorlardı. Avrupa’ya 

ilk illegal geçişler İzmir’den gerçekleşti. 

Fakat 2016 ile beraber durum biraz 

değişti ve Suriyeliler İzmir’de yavaş yavaş 

yerleşmeye ve hayatlarını burada kurmaya 

başladılar. Türkmen olan göçmenler ortak 

dilden dolayı şehre kolaylıkla adapte olabildiler. 

Ama Kürtçe ve Arapça konuşan mülteciler 

daha fazla problem yaşadılar. Kadifekale, 

Basmahane, Agora bölgesi, İzmir’in 

Arap ve Kürt kökenli bu yeni toplumsal 

gruplarına ev sahipliği yapan bölgelerdir. 

Bu yerleşim alanları 1990’larda doğudan 

gelen ailelerin yoğunlukta olduğu bölgeler 

olduğu için Suriyeli Arap ve Kürtler bu yerleşim 

yerlerini tercih etti. 

İzmir Büyükşehir Belediyesi, sadece 

mülteciler özelinde değil yerleşik halka yönelik 

olarak da sosyal uyum projeleri gerçekleştirmektedir. 

Çünkü bu bölgeler zaten 

dezavantajlı bölgelerdir. Bundan dolayı halkın 

tamamına yönelik projeler oluşturulmaktadır. 

Bunlardan biri gençlere yönelik 

35



Türkiye’de GKAB 

Suriyelilerin % 85’i 

kentlerde gündelik hayatın 

parçası olarak hayatlarını 

sürdürmektedirler. Bu 

durumda güvenli barınma 

dışında adil, etkin ve hızlı 

bir koruma mekanizması 

kurmak gerekmektedir. 

oluşturulmuştur. Bu proje çerçevesinde 

üniversite öğrencileri gönüllü bir şekilde 

her dönem belirlenen ilkokul ve ortaokulda 

ders yardımı yapılmıştır. Buna Suriyeli üniversite 

öğrencileri de katılmıştır. 

İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından 

uygulanan bir başka proje, daha çok kadınları 

kapsayan Yaşam Atölyesi projesidir. 

Şiddet karşıtlığı ve toplumsal eşitlik gibi 

temel değerlerin bu proje kapsamında yaygınlaştırılması 

için çalışmalar yapılmıştır. 

Bunun dışında madde bağımlılığı, erken evlendirme 

gibi konularda da bilinçlendirme 

eğitimleri gerçekleştirilmiştir. Yine kadın 

sağlığı konusunda önemli eğitim düzenekleri 

oluşturulmuştur. 

Ayrıca yine İzmir Büyükşehir Belediyesi 

tarafından çocuklar için de farklı atölyeler 

düzenlenmekte ve bunlara STK’lar destek 

vermektedir. Örneğin, yazın geçici koruma 

altında bulunan çocuklar ve Türkiyeli çocuklara 

yönelik kukla atölyesi düzenlenmiştir. 

Böylece çocukların güven hislerinin 

artırılması amaçlanmıştır. 

Türkiye’ye destek veren uluslararası 

kuruluşlar ve Türkiye’nin Suriye 

krizindeki yalnızlığı 

Türkiye gibi geçiş ülkesi olan bir bölgede 

kitlesel göçlere yönelik politikaların 

gerçekleştirilmesi noktasında uluslararası 

AB tarafından Türkiye’ye 

GKAB Suriyeliler için 

harcanmak üzere 3 milyar 

Euro yardım verileceği 

konuşulmaktadır. Ancak 

verilen sözlerin yerine 

getirilmesi konusunda 

AB ayak sürümektedir. 

aktörlere oldukça fazla görev ve sorumluluk 

düşmektedir. Türkiye’nin bugün Suriyelilere 

yönelik insani yardım harcamaları 12.1 milyar 

dolara ulaşmış durumdadır. Bu miktar, 

sadece hazinenin harcamasını içermektedir. 

Bu miktar, STK ve vatandaş bağışları ilâve 

edildiğinde 25 miyar dolara ulaşmaktadır. 

Fakat uluslararası toplumdan Türkiye’ye çok 

az yardım gelmiştir.. Aslında 15 ekim 2015 

tarihinde Türkiye AB ortak eylem planı yapılmıştır. 

Bunun neticesinde Suriyelilere Türkiye’de 

kullandırılmak üzere 3 milyar Euro 

gönderilmesine karar verilmiştir. 3 milyarın 

2.24 milyarını AB ödeyeceğini taahhüt etmiştir. 

Fakat sözleşmeye bağlı olarak bu miktar 

1.2 milyara düşmüştür. Bunun da sadece 

676 milyonu aktarılmış durumdadır. Bunun 

içinden de 222 milyon doğrudan hizmet yürüten 

kamu kurumlarına ulaşmıştır. Türkiye 

ile AB arasında 3 milyar Euro konuşulmaktadır 

ancak uygulamaya yansıyan rakam sadece 

222 milyon Euro’dur. 

Birleşmiş Milletler, Türkiye Cumhuriyeti’ne 

Suriyeli sığınmacılar konusunda destek 

olmaya çalışan en önemli uluslararası 

kuruluştur. Ancak fon konusunda BM sıkıntılar 

yaşamaktadır. Çünkü BM’nin ortak 

para havuzu olmayıp uluslararası camia 

duyarsız kalınca BM’nin de elinden bir şey 

gelmemektedir. Her şeye rağmen sığınmacı 

çocukların eğitimi konusunda BM’nin önemli 

projeler gerçekleştirdiği söylenebilir. 

36


Avrupa bu konuda BM’ye destek olma 

noktasında açıkça sınıfta kalmıştır. BM, aile 

birleştirme programları ya da sağlıkla ilgili 

eşit mülteci alma sayısı gibi projeler düzenlemektedir. 

Ancak kotalar çok azdır. Buna 

göre BM, sığınmacılar ile ilgili 3 aşamalı 

çözüm ortaya koymaktadır. İlk ve ideal olan 

çözüm, sığınmacıların ülkelerine tekrar 

dönebilmesidir. Bu gerçekleşmezse, reel 

entegrasyon ikinci ideal çözümdür. Üçüncü 

çözüm ise üçüncü ülkelere yerleştirme 

kotasıdır. Türkiye’de bugün 3 milyona yakın 

kayıtlı Suriyeli ve 250 bin civarı diğer göçmen 

ve sığınmacılar yaşamaktadır. Üçüncü 

ülkeye yerleştirme kotası sadece 27.000’dir. 

3 milyon civarındaki kitlesel göçmen düşünüldüğünde 

bu rakamın gerçekçi olmaktan 

uzak olduğu ve sorun çözecek mahiyette 

olmadığı açıkça görülmektedir. 

37



VI. SONUÇ 

Konferansta, uluslararası kitlesel göç 

çok çeşitli boyutlarıyla ele alınmış, özellikle 

Türkiye’deki GKAB Suriyeliler bağlamında 

sorunlar ortaya konmuş, çözüm önerileri 

sunulmuştur. Konferansta ön plana çıkan 

sorunlar ve çözüm önerileri şu şekilde 

özetlenebilir: 

• Türkiye’de GKAB Suriyelilerin (gıda, 

sağlık, barınma gibi) temel ihtiyaçları 

karşılanmış, bu alanlarda yapılabilecek 

olanlar asgari düzeyde yapılmaya 

devam etmektedir. Şimdi sıra, bir üst 

safhaya geçerek kültürel düzeyde yapılması 

gerekenleri hayata geçirmeye 

gelmiştir. 

• AB ilerleme raporlarında Türkiye çeşitli 

açılardan kimi zaman sert biçimde 

eleştirilmekte, ancak Suriyelilerle ilgili 

politikalarında ve uygulamalarında 

“fevkalade” gibi sözcüklerle övgü almaktadır. 

• Türkiye’de GKAB Suriyeliler küçük işletmeler 

vasıtasıyla üretim sektörlerine 

ve ticarete katılmaktadır. Ne var 

ki bu tür işletmelerin çoğu kayıt altına 

alınmadığı için vergi kaybı ve vergi kaçakçılığı 

ortaya çıkmaktadır. Bu durum 

ülke ekonomisine zarar vermenin yanı 

sıra yerel halk arasında GKAB Suriyelilere 

karşı bir öfkenin birikmesine neden 

olmaktadır. Konferans bağlamında, 

GKAB Suriyelilerin vergi kanunları 

karşısındaki ödevlerine vurgu yapılmış, 

ekonomik faaliyetlerinin kayıt altına 

alınması için adımlar atılmasının önemi 

vurgulanmıştır. 

• Türkiye’de yabancıların çalışma izni ile 

ilgili önemli adımlar atıldı ancak daha 

fazla düzenlemeye ihtiyaç var. Örneğin 

sürekli oturum izni olmadığından nitelikli 

iş gücü (örneğin akademisyenler) 

çalışamıyor. 

• Gönüllü kuruluşların Türkiye’deki 

GKAB Suriyelilerle ilgili yaptığı eğitim 

faaliyetleri önemli düzeydedir. Ancak 

Türkiye’nin GKAB Suriyelilerle ilgili 

politikalarında sivil toplum örgütlerine 

daha aktif ve etkin roller verilmelidir. 

• Türkiye’de GKAB Suriyelilerin eğitimi 

için geliştirilen “Geçici Eğitim Merkezleri” 

göçmen eğitim yapılanması, Türk 

buluşu olarak alana girmiştir. 

• Türkiye’deki GKAB Suriyelilerin kimlik 

kaydı ile ilgili eksiklikler söz konusudur. 

Bu eksikliklerin giderilmesi gerekmektedir. 

• Türkiye’de GKAB Suriyeli nüfusun yerel 

halkla etkileşimini artıracak tedbirler 

alınmalıdır. 

• Ankara/Altındağ örneğinde görüldüğü 

üzere Suriyeli göçmenlerle yerel halk 

arasında kentsel yerleşim mekânları 

38

açısından rekabetin çatışmalara dönüşmemesi 

için tedbirler alınmalıdır. 

• Kitlesel göçün toplum içerisinde nefret 

söylemlerini ve nefret suçlarını da 

tetiklediği ve bu çerçevede kent güvenliğine 

olumsuz etkilerde bulunduğu 

söylenebilir. Ancak sosyolojik, kriminolojik, 

hukuksal, polisiye yaklaşımların 

ve medya söyleminin entegre biçimde 

interdisipliner bir risk yönetimi tarzıyla 

sevk edilmesi halinde bu riskler azaltılabilir. 

• Çeşitlenen ve yaygınlaşan suç veya 

şiddet olgusunun en kapsayıcı ve etkili 

olan sonucu toplumda korkular üretmesi 

ve güvensizliğe neden olmasıdır. 

Bireysel açıdan kente, diğer kentlilere 

ve kimi kentsel mekânlara karşı güvensizlik 

duygusu gelişmektedir. 

• Göçmenlerin plansız olarak kentlere 

dağılması ayrıştırmalara neden olmakta 

ve kişileri kendi gönüllü gettolarına 

çekilmeye yöneltmektedir. Böylece 

kent, farklılıkların birbirini besleyip 

zenginleştirdiği mekân olmaktan çok 

bireylerin ve toplumsal tabakaların 

birbirlerinden ayrıştığı ve birbirlerine 

şüpheyle baktıkları bir yer haline gelebilmektedir. 

• Türkiye’de uluslar arası kitlesel göçlerin 

yanı sıra bir de yurt içi yoğun göçler 

söz konusudur. Bu iki göç şekli birleştiğinde 

kentsel alanlarda istenmeyen 

manzaralarla karşılaşmak mümkün 

hale gelebilmektedir. Örneğin Ankara’da 

kentsel dönüşüm kapsamına 

alınan bazı alanlara, dönüşümün başlatıldığı 

dönemde boşaltılan konutlara 

yerleşen GKAB Suriyelilerin, dönüşüm 

projelerinin gerçekleştirilmesi amacıyla 

bu konutlardan çıkarılmak zorunda 

kalınmasıyla birlikte hem Suriyeli göçmenler 

için hem de ev sahibi toplum 

için zor durumlar ortaya çıkmıştır. Türkiye’de 

özellikle Doğu Anadolu ve Güneydoğu 

Anadolu bölgelerinden göçlerin 

azaltılması için idari, ekonomik ve 

kültürel tedbirlerin alınması önemlidir. 

• Uluslararası hukuk (1951 Cenevre Sözleşmesi), 

iç hukukumuzda göçmenlerle 

ilgili uygulamalarda bazı zorluklara 

neden olabilmektedir. Bu nedenle 1951 

Cenevre Sözleşmesi’nin yerine Türkiye’nin 

öncülük ettiği, GKAB Suriyelilerin 

durumundan yola çıkan alan ama 

her türlü uluslararası göç hareketlerini 

de gözeten yeni bir sözleşme hayata 

geçirilmelidir. 

• Göçmenler toplumun yan unsuru olarak 

değil, asli unsuru olarak görülmelidir. 

39



I. Uluslar arası Göç ve Güvenlik Konferansı 

(11-13 Kasım 2016/Antalya) 

Konferans Konuşmacı Listesi 

Ahmad HAMMAD 

Ahmed Adedeji LAWAL 

Alizee Zapporoli Manzoni BODSON 

Doç.Dr. Ahmet MUTLU 

Prof.Dr. Ahmet Sinan TÜRKYILMAZ 

Dr. Ahsan ULLAH 

Doç.Dr. Asım BALCI 

Atay USLU 

Christina VELENTZA 

Senior Res. Assoc. Dana WAGNER 

Duygu UZUNDURUKAN 

Yrd.Doç.Dr. Deniz TURAN 

Doç.Dr. Emel TOPÇU 

Entela KALESHI 

Yrd. Doç.Dr. Faik TANRIKULU 

Fatma ÇAKIR 

Arş.Gör.İbrahim İRDEM 

Dr. Imdad HUSSAIN 

İsmail YEŞIL 

Dr. Kerem KINIK 

Prof.Dr. Kerem KARABULUT 

Dr. Maria Aurora Sottimano 

German Jordanian University/Ürdün 

Department of Public Administration, Obafemi Awolowo 

University/Nijerya 

University of Toronto/Kanada 

Ondokuz Mayıs Üniversitesi Öğretim Üyesi 

Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü 

Univerisiti Brunei Darussalam/Brunei 

Ankara Büyükşehir Belediyesi Genel Sekreteri 

TBMM Mülteci Hakları Komisyonu Başkanı 

Democritus University of Thrace, Refugee Law and Human 

Rights/Yunanistan 

Global Diversşty Exchange, Ryerson University/Kanada 

Reyhanlı Emekli Emniyet Müdürü 


Ankara Siyasal Bilimler Üniversitesi Öğretim Üyesi 

PhD Student, University of Tirana/Arnavutluk 

Medipol Üniversitesi Siyaset Bilimi Öğretim Üyesi 

Member of Youth Council of Paris/Fransa 


Forman Christian College Lahore , Centre for Public Policy 

and Governance/Pakistan 

AFAD 

Kızılay Genel Başkanı 

Atatürk Üniversitesi, İİBF Öğretim Elemanı 

University Institute of Lisbon Center for International 

Studies/Portekiz 

40

Marius MATICHESCU 

Nazım Taha KOÇAK 

Dr. Olakunle FOLAMI 

Dr. Onur UNUTULMAZ 

Ömür CEYLAN 

Yrd. Doç.Dr. Özgür TOPKAYA 

Raheel QUDISAT 

Prof.Dr. Ruşen KELEŞ 

Sara BUZZONI 

Yrd.Doç.Dr. Seda Öz YILDIZ 

Selin ÜNAL 

Yrd. Doç.Dr. Sevcan Güleç SOLAK 

Prof.Dr.Şafak Ertan ÇOMAKLI 

Doç.Dr.Sutay YAVUZ 

Doç.Dr. Şenol YAPRAK 

Dr. Taiwo Aakanbi OLAIYA 

Dr. Tuba DUMAN 

Dr. Tuğba ADALI 

Vehbi DEMIR 

Prof.Dr. Yasin AKTAY 

Yelda ŞIMŞIR 

Prof.Dr. Yılmaz ÇOLAK 

Dr. Yusuf Furkan ŞEN 

Doç.Dr. Yusuf TEKIN 

West University of Timişoara/Romanya 

Konya İdare Mahkemesi Hakimi 

Adekunle Ajasin University/Nijerya 

Ankara Sosyal Bilimler Üniveristesi Öğretim Üyesi 

İst Emn. Müd.Yrd. 

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi 

Biga İİBF Öğretim Üyesi 

UNHCR 

Ankara Üniversitesi 

Siyasal Bilgiler Fakültesi Öğretim Üyesi 

Norwegan Refugee Council/Norveç 


BM Mültciler Yüksek Komiserliği 

Dış İlişkiler ve Basın Müdürü 

Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi, 

İİBF Öğretim Üyesi 


TODAİE 


Department of Public Administration 

Obafemi Awolowo University/Nijerya 

Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Öğretim Üyesi 

Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü 

Fethiye Cumhuriyet Savcısı 

Siirt Vekili 

Sosyolog-İzmir Büyükşehir Belediyesi 


Emniyet Müdürü 

Milli Eğitim Bakanlığı Müsteşarı 

41


Göç ve Sınır Güvenliği Araştırma Merkezi Müdürlüğü 

Necatibey Caddesi No: 108 

06400 Çankaya/ANKARA 

Eposta: gocmer@pa.edu.tr

GÖÇ-MER Rapor

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?