Toraks Bülteni - Aralık 2011

Sinema
Toraks Bülteni
Toraks Bülteni
Tüberküloz
ket ve zaman imgeleriyle” kavramlaştıran
insani bir yaratım olduğunu
düşünür. Deleuze, sinemayı bir felsefi
yaratım aracı, kavram yaratan
bir etkinlik olarak ele alır. “Buna
bağlı olarak şunu da söyleyebiliriz:
Deleuze sinemayı, hiçbir yaratıcılığı
olmayan, düşünmeyi engelleyen
enformasyondan ve yine düşünceyi
harekete geçirmekten çok, arka plana
atan eğlenceden ayrı tutar” (Özcan
Yılmaz Sütcü, Gilles Deleuz’de
İmge Hareketi Olarak Sinemanın
Felsefesi, s.17-21, Es Yayınları,
2005). Sinema ise, düşünceyi sunan
ve harekete geçiren bir etkinliktir.
Bu nedenle sinema önemli bir işlev
üstlenir, düşüncenin diğer bireylere
aktarımını kolay ve etkili bir şekilde
başarır.
Sinema da bir öykü anlatma aracıdır.
Bazen tek öykü bazen de içi içe geçmiş
öyküler sunar izleyene. Hastalıklar
da hayatın bir parçası olmaları
nedeniyle sıklıkla filmlerde yer alırlar.
Bunlar daha önce belirttiğimiz
gibi salgın hastalıklar olabileceği gibi
malign hastalıklar da olabilmektedir.
Anlatım içerisinde adı geçen hastalıklardan
biri de tüberkülozdur. Biz
burada film içerisinde tüberkülozdan
bahseden ya da vurgu yapan filmlerden
bahsedeceğiz. Tüberküloz hastalığını
anlatan belgesel filmler, ya
da eğitim amaçlı çekilmiş tüberküloz
filmlerini değil, Hollywood sineması
içinden çıkmış ürünleri inceleyeceğiz.
Bu yaklaşım, anlatımımız için
daha uygun düşmektedir. Filmde bir
hastalıktan bahsedilecekse ve yazar
tarafından tüberküloz seçilmişse bunun
arkaik temellerinin olduğunu,
tarihsel etkileşimin izdüşümü olduğunu
düşünmekteyiz.
Bahsedeceğimiz ilk film 1969 yapımı
Midnight Cowboy. Yönetmenliğini
John Schlesinger’ın yaptığı ve
Dustin Hoffman ile Jon Voight’ın
muhteşem oyunculuklarıyla süsledikleri
film, 60’lı yılların özgürlük
akımlarıyla sallanan, “Amerikan
Rüyası’nın” en görkemli günlerinde
geçer. Taşradan New York’a büyük
paralar ve lüks bir yaşantı beklentisiyle
göç eden Joe Buck (Jon Voight)
ile New York’da yaşayan yoksul, evsiz,
küçük hırsızlıklar ve dolandırıcılıkla
hayatını sürdürmeye çalışan
Ratso Rico (Dustin Hoffman)’nun
öyküsü sunulur izleyiciye. Umutla
hayata tutunmaya çalışan iki arkadaş,
her başarısızlık sonrasında
kendi benliklerinden daha çok uzaklaşan
ve bulundukları topluma yabancılaşan
ve öteki konumuna düşen
iki karakteri canlandırır. Aslında
“Amerikan Rüyası” denilen şeyin
sahteliğini göstererek, kaybedenler
safında konumlanarak bu gerçekliğe
pasif olarak direnirler. Ratso film
boyunca ve sona yaklaştıkça daha
belirgin şekilde hasta kimliği ile görünür.
Tüberküloz onu yavaş yavaş
tamamen ele geçirmektedir. Sürekli
öksürmekte, ateş içinde yanmakta,
yürüyemeyecek duruma gelmesine
rağmen tedaviyi kabul etmemektedir.
Tek isteği Florida’ya gitmektir.
Orada iyi olacağına inanmaktadır.
Florida yolculuğu sırasında bulunduğu
otobüste ölür ama ölümü bile
fazla ilgi çekmez. Ratso aslında film
boyunca yavaş yavaş ölmektedir.
Bunu kendisi de bilir, izleyici de. Bu
bir kabulleniştir, teslim oluştur, tükeniştir.
Ratso tüberküloz olmak için toplumda
kabul edilmiş tüm argümanlara
sahiptir. Yoksuldur, evsizdir, yetersiz
beslenmektedir, zayıftır, kötü
sosyo-ekonomik konumu, kötü sağlık
koşulları mevcuttur. Toplumda
tüberküloz bağlantılı yaygın kanı sinema
düzlemine taşınmış ve kaybedenlerin
hastalığı olarak tüberküloz
öne çıkmıştır.
İkinci filmimiz, yönetmenliğini Tanrıkent
(Cidade de Deus, 2002)
filmiyle büyük beğeni toplayan Fernando
Meirelles’in yaptığı 2005
yapımı The Constant Gardener
(Arka Bahçe). Öyküsü Afrika’da geçen
filmde, karısı şüpheli bir şekilde
ölen bir İngiliz diplomatın bu olayı
araştırırken karşılaştığı komployu
konu edinir. Çok uluslu ilaç şirketlerinin
Afrika’yı arka bahçeleri olarak
gördüklerini ve Afrikalıları denek
olarak kullandıklarına vurgu yapar.
Bunu anlatmak için ise AIDS ve tüberkülozdan
yararlanır. Özellikle
öne çıkarılan tüberküloz, gelecekte
oluşacak çok dirençli tüberküloz
basilleri için ilaç şirketlerinin yeni
ilaç çalışmalarının alanı olarak yansıtılır.
Filmde ilaç şirketleri tarafın-
dan hazırlanmış tüberkülozla ilgili
bir video gösterilir ve şu ifadelere
yer verilir: “Yeni bir salgın hastalık
dünyayı kasıp kavuracak. 21.
YY’da, çok dirençli bir tüberküloz üç
kişiden birini öldürecek. Fakat şimdi
bir ümit var. KDH, tüberküloz
hastaları için devrim yaratacak bir
tedavi geliştiriyor. Ona Dypraxa diyoruz.
Siz ona hayat diyeceksiniz”.
Sonunda video “dünya bizim kliniğimiz”
diyerek sona eriyor.
Komplo teorileri ve çok uluslu şirketlerle
ilgili bu aykırı filmin anlatımında
tüberkülozun seçilmiş olması
bir tesadüf değildir. Tüberküloz
daha önce de vurguladığımız gibi,
asla itiraz edilmeyecek şekilde insan
ırkının adeta genlerine işlemiş etkisiyle
ve üst organizma rolüyle, baş
oyuncu konumunu sürdürmeye devam
edecektir.
Seçtiğimiz filmlerden sonuncusu
1999 yılında gösterime giren Fight
Club (Dövüş kulübü). Film Chuck
Palahniuk’un aynı adlı romanına
dayanıyor. Yönetmeni David Fincher
olan filmin ana karakterlerini
Edward Norton ve Brad Pitt canlandırıyor.
Film, modern refah toplumunu,
tüketim toplumunu ve yabancılaşmayı
güçlü şekilde eleştiren bir yol
çizer. Filmin kahramanı Jack (Edward
Norton) aynı zamanda filmin
anlatıcısıdır. Gerçek adını hiç duymayız.
Sürekli kullandığı birden
fazla takma adla ortaya çıkar. İyi
bir kazancı vardır ve istediği şekilde
tüketebilmesine karşın yalnız ve
mutsuzdur. Uykusuzluk çeker. Hiç
uyuyamadığı için gittiği doktor tarafından
testis kanseri olan kişilerin
grup terapilerine, psikolojik destek
ve dayanışma gruplarına katılması
önerilir. Testis kanseri grubunda
insanların acılarıyla yüzleşir ve ağlamaya
başlar. Ruhunu geçici de olsa
rahatlatır. Daha sonra benzer diğer
gruplara da katılmaya başlar. Lenfoma,
bağırsak kanseri ve tüberküloz
gruplarına katılır. Yaşamı düzene
girmeye başlar. Artık geceleri rahat
ve huzurlu bir şekilde uyuyabilmektedir.
Kendisi bu hastalıklara sahip
olmamasına rağmen, hasta insanlara
sarılıp dertlerini dinler ve birlikte
ağlar. Bu mutlu dönem fazla uzun
sürmez. Kendisi gibi hasta olmayan
ama bu grup terapilerine katılan
Marla (Helena Bonham Carter)
ile karşılaştığında ortamın büyüsü
bozulur. Grup içerisinde öteki
konumunda olmasına rağmen fark
edilmeyen Jack, başka bir öteki olan
Marla’yı hemen fark eder. Marla da
onu fark eder ve Jack yeniden eskisi
gibi iç karmaşasının ve uykusuzluğunun
pençesine düşer. Bu duruma
daha çok dayanamayan Jack, Marla
ile anlaşmak ister. Yeniden huzur
bulabilmek için karşılaşmamaları
gerektiğini söyler ve terapi gruplarını
paylaşırlar. Tüberkülozu paylaşamazlar,
ikise de almak istemez.
Jack, Marla’ya “tüberkülozu sen al”
dediğinde Marla sigara içtiğini ileri
sürerek bunu kabul etmez. Filmde
birçok malign hastalık ile birlikte tüberküloz
grupları da mevcuttur. Bu
durum, toplum açısından tüberkülozun
ne kadar yerleşik ve korkunç bir
hastalık olduğunu vurgular.
Sonuç olarak, insan ırkının sürekli
takipçisi olan tüberküloz, yüzlerce
kesişim noktasına sinemayı da
eklemekte çok gecikmedi. Hayatın
içinde yer alan bir hastalık olan tüberküloz
ile yine yaşam kesitlerinden
beslenen yedinci sanatın sık sık
buluşmaları şaşırtıcı olmamalıdır.
Eğer öyküye koyacak bir hastalık
arıyorsanız tüberküloz hep orada
olacaktır.
80 Aralık 2011 Aralık 2011 81