Generał Zagórski

RR
Z ANDRZEJEM CEGLARSKIM, adwokatem, autorem ksi
Sprawa genera a Zagórskiego. Zabójstwo prawie doskona e,
rozmawia Bogus aw Kubisz.
Formalnie by szefem sztabu komendy
Pa ska ksi ka dotyczy jednej
Legionów Polskich, ale fak-
z najwi kszych zagadek polityczno-
-kryminalnych Drugiej Rzeczypospolitej,
jak by o tzw. zagini cie
w 1927 roku gen. W odzimierza Zagórskiego.
Jako przeciwnik marsza -
ka Pi sudskiego zosta on uwi ziony
po zamachu m jowym. Zabrany
z wile skiego wi zienia i przywieziony
do Warszawy przez adiutanta
Pi sudskiego kpt. Mi adowskiego,
przepad jak kamie w wod . Dlaczego
tycznie nimi dowodzi . Komendant
Legionów gen. Karol Trzaska-Durski
by postaci troch malowan . R
ca a logistyka, ale tak e strona m
— to wszystko znajdowa o si n
Zagórskiego i nawet jego oponenci
tego nie kwestionowali. Przez co najmniej
pó tora roku za Legiony faktycznie
odpowiedzialny by Zagórs
i dzi ki jego wielkiej pracy, zabieg
w kr gach wojskowych Austro-W
zaj si pan t spraw ?
które mia y do Legionów generalnie
Ta sprawa to
wielka zagadka naszej historii, która
intryguje ju przez prawie 90 lat, jakie
ch odny stosunek, uda o si je u
pos a na front i osi ga sukce
tarne na mo liw na ten czas skal
up yn y od rzekomego zagini cia,
jak wyznacza a niewielka liczebno
a faktycznie uprowadzenia i zamordowania
oddzia ów.
gen. Zagórskiego. W mojej
ocenie nikomu dot d nie uda o si „lokaja" tak w Legionach, apownika, CO ZAGÓRSKI WIEDZIA
bardzo przybli y do prawdy. Moja bezwzgl dnego dowódc , który podczas
zamachu majowego kaza lot-
O PI SUDSKIM
wiedza prawnicza i pewne do wiadczenia
ledcze by y pomocne przy nikom bombardowa Warszaw ,
rozwi zywaniu tej zagadki. Poza tym wreszcie dezertera z wojska.
Konflikt pomi dzy Zagórskim
od czasów
jest to te spe nienie marzenia, eby Stara prawda mówi, e histori legionowych. pisz Jakie by o jego t o
pokaza wspania posta gen. Zagórskiego,
zwyci zcy. Zagórski przegra i to jego ród em konfliktu by y, jak
która mnie zafascynowa przeciwnicy a tworzyli ten czarny wi-
bywa, animozje osobiste. Pi sudsk
jako jeszcze bardzo m odego cz o- zerunek. Genera zosta zapomniany, przez pewien czas by niech tny
wieka.
w pewnym sensie usuni ty z naszej legionowej. Chcia zorganizowa a
To zaskakuj ce, poniewa gen. historii. By oby dobrze, gdyby udatyrosyjskie o powstanie w zaborze rosyjskim,
wsparte przez oddzia y str
Zagórski nie mia ani przed wojn si , to zmieni . Bo Zagórski to posta
ani po niej tzw. dobrej prasy. Pi -naprawd du ego formatu. Ta ksileckie ka wkraczaj ce z austriackiej Ga
sudczycy ods dzali go od czci i wiary, jest nie tylko jego biogra , ale równie ale te plany upad y. Legiony by y
usi uj c z niego zrobi austriackiego rodzajem ho du dla genera a. torskim pomys em W adys awa
ki
Ma o ktc wie, e Zagórski odeg
wielk rol w Legionach Polskich,
nies usznie uto samianych tylko z
zefem Pi sudskim.

ROZMOWY „MOWI WIEKI
skiego, natomiast to, e realnie funkcjonowa
y jako jednostka wojskowa, kaza aresztowa kilku prominent-
Po zamachu majowym Pi sudski o ony. Nigdy przeciwko Pi sudsk
nie wyst pi
zawdzi cza y Zagórskiemu. Pi sudski, nych przeciwników z wojska. Ci genera
Natomiast Zagórski zna tajemnice
owie pr dzej czy pó niej wyszli zwi zane z dzia alno ci przed
kiedy zosta wkomponowany do Leonów,
walczy o to, aby odgrywa z wi zienia i tylko gen. Zagórski now i legionow Pi sudskiego. B
w nich rol decyduj c . I by a zosta to g ównie
zamordowany. Dlaczego tak niepokorny, a przy tym — czego
walka z Zagórskim, zawodowym si sta o?
wolno lekcewa y — znienawidzon
wojskowym, cz owiekiem niesamowicie
Aresztowano pi ciu genera ów, w kaotoczeniu - marsza ka. Kilka osób
energicznym. Zagórski szanowa dego z innego powodu. l ka dy z z innego najbli szego otoczenia Pi sudskie
Pi sudskiego jako polityka i patriot powodu , wyszed na wolno . Dlatego wyzwa na pojedynki. To by y an
natomiast uwa a go za dyletanta te wojskowego
przypadki nale y rozpatrywa z od-
gatunku tych na mier i ycie
i tej opinii nigdy nie zmieni r bnie. Gen. Juliusz Tarnawa-Mal-
czewski, minister spraw wojskowych Zdaje si , e los genera a przypiecz
towa o to, e w czasie poby
By o co jeszcze. Zagórski przed podczas zamachu maj owego, za ama
pierwsz wojn wiatow s usi y psychicznie. w austro-w
Wcze niej, przed w prze-
wi zieniu w Wilnie kupi maszyn
gierskim wywiadzie wojsko-wiezieniem do wile skiego wi zienia do pisana i co na niej pisa —
wym i du o wiedzia o kontaktach wojskowego na Antokolu, przetrzymywano
mo e wspomnienia dotycz ce Pi -
do-
go w Warszawie w sk adzie sudskiego. W zachowanych aktach
z t s u b Pi sudskiego. Ten
starcza Austriakom tajne informacje desek, gdzie by maltretowany. Genera ledztwa w sprawie zagini cia Zagórskiego
odnotowano broszur po-
o Rosji, a w zamian dostawa pie-teni opu ci wi zienie po badaniach
dze, które sz y na tworzenie w psychiatrycznych, Ga-
gdy stwierdzono, wi con marsza kowi.
licji polskiego ruchu strzeleckiego. e jest niepoczytalny. Zapewne zobo-Akta s cho niekompletne. Bro-
o za si do milczenia o tym, co szura prze-si nie zachowa a. Jest tylko
W czasach legionowych to nie miawi
wi kszego znaczenia. Wiedza Zagórskiego
szed .
lad, e przej j prowadz c
okaza a si bardzo niewygodna Gen. Boles aw Ja wi ski nie wy-i e by y w niej odr czne adnota
dla Pi sudskiego w Drugiej Rzeczypospolitej,
trzyma zdrowotnie warunków pozba-
Zagórskiego. Niew tpliwie mog o
gdy stan na czele pa wienia stwa wolno ci. Wyszed po kilku mie znaczenie. To nie by y czasy
i Wojska Polskiego. W otoczeniu marsza
miesi cach pobytu na Antokolu, jak ternetu i je eli Zagórski cokolwiek
ka uwa ano genera a za szczególnie wspomnia a jego m oda ona, posta-
napisa , istnia o to tylko w r ko
niebezpiecznego, poniewa by czrzao-
y o 40 lat. Wytoczono mu jednak Uprowadzenie genera a oznacza o
wiekiem niepokornym, którego nie proces s dowy, który zako czy tajenie si lub przej cie wiedzy, któr
mo na by o zmusi do kompromisów, w istocie spektakularnie — oskar siada ony . On nie mia mo liwo ci kolportowania
podporz dkowa . tego, co ewentualnie sp
dosta ataku parali u na sali s dowej
i w takim stanie zosta z niej wyniesiony.
w wi zieniu.
Dlaczego Pi sudski ba si ujawnienia
wspó pracy z wywiadem austriackim?
Przecie nikt nie móg
Gen. Micha ymierski, pó niejszy Wierny, dlaczego gen. Zagórski
marsza ek z czasów PRL, zosta ska-stzany si ofiar . Ale w jakim celu
i zdegradowany. To by proces tant Pi sudskiego kpt. Mi adowski
mu zarzuci , e przyw aszczy sobie
pozyskiwane t drog pieni dze, pokazowy, bo dlatego e przed zamachem odebra go z wile skiego wi zien
przeznacza je na dzia alno patriotyczn
.
wierzeniach w Ministerstwie Spraw spod dworca odebra go samochód
majowym du o mówiono o sprzenie-i odwióz do Warszawy, a potem
Domys ów jest masa. Niektórzy Wojskowych i przynajmniej jednego z wojskowymi i rzekomo dowióz
twierdz , e tak naprawd Pi sudski takiego delikwenta wypada o pokaza Krakowskie Przedmie cie, gdzie genera
mia wysi ba si ujawnienia nie tyle wspó opinii pracy publicznej. Pokazano ymierskiego.
? To od razu s
z wywiadem austro-w gierskim, ile
gerowa o, e w spraw byli zam
z niemieckim. Nie wiem, ile w tym
Gen. Tadeusz Jordan-Rozwadowski, szani ludzie z najbli szego otoczenia
prawdy, i nie chc autorytatywnie by wy-powiada szef Sztabu Generalnego WP,
marsza ka.
si , jaki by charakter móg tej uchodzi za konkurenta mar-
Zagórskiego chciano z ama i w
dzia alno ci, ale jestem przekonany, sza ka, je li chodzi o zas ugi w dzwy-
u anie bez podstawy prawnej ok
ci stwie - nad bolszewikami w 1920 pozbawienia wolno ci temu s u
e pobudki Pi sudskiego i jego wspó
pracowników by y patriotyczne. W roku, ogóle
ale wcale do tego nie aspirowa Spodziewano . si , e genera zm
pisz c, nie chcia em, eby byTo a cz to owiek cienia, wysoko ceni cy i mo e zobowi e si zachowa w
ksi ka o Pi sudskim. 0 marsza honor ku oficerski. W czasach Wielkiej jemnicy sw wiedz o Pi sudskim
napisano mas ksi ek i na pewno Wojny, s u c w armii austro-w odda gierskiej,
posiadane dokumenty. Nawet
wiele jeszcze powstanie, bo jest to
by w wielkim konflikcie ze kiedy uruchomiono ju ostateczne ro
wielka posta naszej historii. Natomiast swoim prze o onym. Mimo to nie wi zgo-zanidzi sprawy Zagórskiego, prze-
si przyj Zagórski zosta gdzie z boku. I to
odznaczenia, jeprowadzono li naj-
z nim w poci gu jad
o nim chcia em pisa .
pierw nie zostanie odznaczony prze-
z Wilna do Warszawy rozmowy ostat-

ROZMOWY „MÓWI WIEKI
niej szansy. Uprowadzenie i zamordowanie
jednego z samochodów. To on zosta mentów, na które powo uj si w ks
genera a to mia a by „osta-
wysadzony z auta gdzie na Krakow-ce. Dzi wierny, e Kostek-Biernacki
teczna ostateczno ".
skim Przedmie ciu i rzekomo uda si trafi do Brze cia przed zwolnieniem
Opisuj w ksi ce analogiczn spraw
do azni. To mia by trop prowadz Zagórskiego cy z wi zienia w Wilnie
gen. Jana Hempla. Hempel równie donik d.
s u y w austro-w gierskim wywiadzie
i wkrótce po jego,~ ciu" powróci
do pu ku w Przemy lu, którym dowo
i przed Wielk Wojn wspó pracowa
TROP ZAWIÓD
dzi . Rozwi zanie zagadki, które prze
z Pi sudskim. W 1929 roku zosta potajemnie
uwi ziony w twierdzy toru
DO BRZE CIA
stawiam po zweryfikowaniu wielu
NAD
-
BUGIEM
wersji zdarze , jest zatem niestety ponure.
skiej, z której wyszed po sze ciu tygodniach.
Zabroniono mu mieszkania Wi kszo autorów zajmuj cych
w Warszawie i prawdopodobnie zalecono
si spraw Zagórskiego pisze, e ge-
Sugeruje pan, e zw oki Zagór-
wyjazd za granic — do Szwajcarii. nera a przewieziono do Belwederu, skiego roztopiono w kwasie solnym.
W 1932 roku, nied ugo po powrocie siedziby marsza ka Pi sudskfego, lub Dlaczego?
do kraju, Hempel wed ug oficjalnej do budynku Strzelca na warszawskim Sprawcy z oczywistych wzgl dów
wersji miertelnie postrzeli si podczas Powi lu, gdzie mia by zabity. Pan chcieli si pozby zw ok. Akcja mia
polowania.
kieruje trop do twierdzy w Brze ciu znamiona najwy szego profesjonalizmu.
Domy lam si , e gdyby Zagórski jakiej podstawie?
Jesieni 1927 roku w Brze ciu
zrobi to, czego od niego dano, w Zagórski tym nie by postaci anonimow nad Bugiem . rozpocz y si badania
zgodzi si wyjecha z kraju, uwolniono Jego „zagini cie" musia o si dokona nad broni biologiczn . Poniewa ge
by go. Ale nie poszed na ust pstwa. w warunkach, nazwijmy to, pe nej sterylno
Zagórski zosta uprowadzony w sierp-
ci. Dlaczego wybrano Brze Kiedy genera wysiad z poci gu na
, niu i zapewne wkrótce zamordowany,
Dworcu Wile skim, jego los by ju a nie inn twierdz , tego nie wiem. czasowo to si zgadza. Jest jeszcze
przes dzony.
W przypadku Hempla by to Toru . wa ne wiadectwo gen. Józefa Kordiana-Zamorskiego
o gen. Jurze-Go-
Pisze pan, e akcja uprowadzenia nast pcy Kostka-Bier-
Mo e dlatego, e niewiele wcze -rzechowskim,
Zagórskiego z Dworca Wi e skiego niej do twierdzy brzeskiej przeniesiono
p k. Wac awa Kostka-Bier-
by a dobrze zaplanowana: by y dwa
nackiego na stanowisku komendanta
garnizonu w Brze ciu, który mia zaciera
lady po eksperymentach, jakie
samochody wypo yczone z 1. Pu ku nackiego, zaufanego cz owieka Pi -
Szwole erów, sobowtór genera a. sudskiego jeszcze z Legionów, który przeprowadza Kostek.
D ugo przekonywa em si do tezy, w kolejnych latach ws awi si brutalnym
traktowaniem przeciwników e podstawiono osob podobn do
„Zagini ciu" Zagórskiego towa-
gen. Zagórskiego, bo to rzadko , politycznych eby sanacji wi zionych rzyszy a operacja, która mia a sugerowa
w akcjach tego rodzaju, nawet kryminalnych,
w Brze ciu, a pó niej w Berezie
opinii publicznej, e genera
pos u ono si takim rozwi Kartuskiej. -
ukrywa si lub zbieg za granic .
zaniem. Ów, nazwijmy go, sobowtór, Kostek-Biernacki jest postaci klu-Rozeczow ano za nim listy go cze,
. Przewija si cho by w sprawie pojawia y si wiadomo ci czyli W adys aw Kowalewski, komen-
pisane
dant warszawskiego Strzelca, udawa
Zagórskiego tylko wobec kierowcy
Zagórskiego i Hempla. Wcze niejsi
badacze tej sprawy nie znali doku-
rzekomo jego r k , pono widziano
go w wielu miejscach, szukano a