Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
RR<br />
Z ANDRZEJEM CEGLARSKIM, adwokatem, autorem ksi<br />
Sprawa genera a <strong>Zagórski</strong>ego. Zabójstwo prawie doskona e,<br />
rozmawia Bogus aw Kubisz.<br />
Formalnie by szefem sztabu komendy<br />
Pa ska ksi ka dotyczy jednej<br />
Legionów Polskich, ale fak-<br />
z najwi kszych zagadek polityczno-<br />
-kryminalnych Drugiej Rzeczypospolitej,<br />
jak by o tzw. zagini cie<br />
w 1927 roku gen. W odzimierza <strong>Zagórski</strong>ego.<br />
Jako przeciwnik marsza -<br />
ka Pi sudskiego zosta on uwi ziony<br />
po zamachu m jowym. Zabrany<br />
z wile skiego wi zienia i przywieziony<br />
do Warszawy przez adiutanta<br />
Pi sudskiego kpt. Mi adowskiego,<br />
przepad jak kamie w wod . Dlaczego<br />
tycznie nimi dowodzi . Komendant<br />
Legionów gen. Karol Trzaska-Durski<br />
by postaci troch malowan . R<br />
ca a logistyka, ale tak e strona m<br />
— to wszystko znajdowa o si n<br />
<strong>Zagórski</strong>ego i nawet jego oponenci<br />
tego nie kwestionowali. Przez co najmniej<br />
pó tora roku za Legiony faktycznie<br />
odpowiedzialny by Zagórs<br />
i dzi ki jego wielkiej pracy, zabieg<br />
w kr gach wojskowych Austro-W<br />
zaj si pan t spraw ?<br />
które mia y do Legionów generalnie<br />
Ta sprawa to<br />
wielka zagadka naszej historii, która<br />
intryguje ju przez prawie 90 lat, jakie<br />
ch odny stosunek, uda o si je u<br />
pos a na front i osi ga sukce<br />
tarne na mo liw na ten czas skal<br />
up yn y od rzekomego zagini cia,<br />
jak wyznacza a niewielka liczebno<br />
a faktycznie uprowadzenia i zamordowania<br />
oddzia ów.<br />
gen. <strong>Zagórski</strong>ego. W mojej<br />
ocenie nikomu dot d nie uda o si „lokaja" tak w Legionach, apownika, CO ZAGÓRSKI WIEDZIA<br />
bardzo przybli y do prawdy. Moja bezwzgl dnego dowódc , który podczas<br />
zamachu majowego kaza lot-<br />
O PI SUDSKIM<br />
wiedza prawnicza i pewne do wiadczenia<br />
ledcze by y pomocne przy nikom bombardowa Warszaw ,<br />
rozwi zywaniu tej zagadki. Poza tym wreszcie dezertera z wojska.<br />
Konflikt pomi dzy <strong>Zagórski</strong>m<br />
od czasów<br />
jest to te spe nienie marzenia, eby Stara prawda mówi, e histori legionowych. pisz Jakie by o jego t o<br />
pokaza wspania posta gen. <strong>Zagórski</strong>ego,<br />
zwyci zcy. <strong>Zagórski</strong> przegra i to jego ród em konfliktu by y, jak<br />
która mnie zafascynowa przeciwnicy a tworzyli ten czarny wi-<br />
bywa, animozje osobiste. Pi sudsk<br />
jako jeszcze bardzo m odego cz o- zerunek. Genera zosta zapomniany, przez pewien czas by niech tny<br />
wieka.<br />
w pewnym sensie usuni ty z naszej legionowej. Chcia zorganizowa a<br />
To zaskakuj ce, poniewa gen. historii. By oby dobrze, gdyby udatyrosyjskie o powstanie w zaborze rosyjskim,<br />
wsparte przez oddzia y str<br />
<strong>Zagórski</strong> nie mia ani przed wojn si , to zmieni . Bo <strong>Zagórski</strong> to posta<br />
ani po niej tzw. dobrej prasy. Pi -naprawd du ego formatu. Ta ksileckie ka wkraczaj ce z austriackiej Ga<br />
sudczycy ods dzali go od czci i wiary, jest nie tylko jego biogra , ale równie ale te plany upad y. Legiony by y<br />
usi uj c z niego zrobi austriackiego rodzajem ho du dla genera a. torskim pomys em W adys awa<br />
ki<br />
Ma o ktc wie, e <strong>Zagórski</strong> odeg<br />
wielk rol w Legionach Polskich,<br />
nies usznie uto samianych tylko z<br />
zefem Pi sudskim.
ROZMOWY „MOWI WIEKI<br />
skiego, natomiast to, e realnie funkcjonowa<br />
y jako jednostka wojskowa, kaza aresztowa kilku prominent-<br />
Po zamachu majowym Pi sudski o ony. Nigdy przeciwko Pi sudsk<br />
nie wyst pi<br />
zawdzi cza y <strong>Zagórski</strong>emu. Pi sudski, nych przeciwników z wojska. Ci genera<br />
Natomiast <strong>Zagórski</strong> zna tajemnice<br />
owie pr dzej czy pó niej wyszli zwi zane z dzia alno ci przed<br />
kiedy zosta wkomponowany do Leonów,<br />
walczy o to, aby odgrywa z wi zienia i tylko gen. <strong>Zagórski</strong> now i legionow Pi sudskiego. B<br />
w nich rol decyduj c . I by a zosta to g ównie<br />
zamordowany. Dlaczego tak niepokorny, a przy tym — czego<br />
walka z <strong>Zagórski</strong>m, zawodowym si sta o?<br />
wolno lekcewa y — znienawidzon<br />
wojskowym, cz owiekiem niesamowicie<br />
Aresztowano pi ciu genera ów, w kaotoczeniu - marsza ka. Kilka osób<br />
energicznym. <strong>Zagórski</strong> szanowa dego z innego powodu. l ka dy z z innego najbli szego otoczenia Pi sudskie<br />
Pi sudskiego jako polityka i patriot powodu , wyszed na wolno . Dlatego wyzwa na pojedynki. To by y an<br />
natomiast uwa a go za dyletanta te wojskowego<br />
przypadki nale y rozpatrywa z od-<br />
gatunku tych na mier i ycie<br />
i tej opinii nigdy nie zmieni r bnie. Gen. Juliusz Tarnawa-Mal-<br />
czewski, minister spraw wojskowych Zdaje si , e los genera a przypiecz<br />
towa o to, e w czasie poby<br />
By o co jeszcze. <strong>Zagórski</strong> przed podczas zamachu maj owego, za ama<br />
pierwsz wojn wiatow s usi y psychicznie. w austro-w<br />
Wcze niej, przed w prze-<br />
wi zieniu w Wilnie kupi maszyn<br />
gierskim wywiadzie wojsko-wiezieniem do wile skiego wi zienia do pisana i co na niej pisa —<br />
wym i du o wiedzia o kontaktach wojskowego na Antokolu, przetrzymywano<br />
mo e wspomnienia dotycz ce Pi -<br />
do-<br />
go w Warszawie w sk adzie sudskiego. W zachowanych aktach<br />
z t s u b Pi sudskiego. Ten<br />
starcza Austriakom tajne informacje desek, gdzie by maltretowany. Genera ledztwa w sprawie zagini cia <strong>Zagórski</strong>ego<br />
odnotowano broszur po-<br />
o Rosji, a w zamian dostawa pie-teni opu ci wi zienie po badaniach<br />
dze, które sz y na tworzenie w psychiatrycznych, Ga-<br />
gdy stwierdzono, wi con marsza kowi.<br />
licji polskiego ruchu strzeleckiego. e jest niepoczytalny. Zapewne zobo-Akta s cho niekompletne. Bro-<br />
o za si do milczenia o tym, co szura prze-si nie zachowa a. Jest tylko<br />
W czasach legionowych to nie miawi<br />
wi kszego znaczenia. Wiedza <strong>Zagórski</strong>ego<br />
szed .<br />
lad, e przej j prowadz c<br />
okaza a si bardzo niewygodna Gen. Boles aw Ja wi ski nie wy-i e by y w niej odr czne adnota<br />
dla Pi sudskiego w Drugiej Rzeczypospolitej,<br />
trzyma zdrowotnie warunków pozba-<br />
<strong>Zagórski</strong>ego. Niew tpliwie mog o<br />
gdy stan na czele pa wienia stwa wolno ci. Wyszed po kilku mie znaczenie. To nie by y czasy<br />
i Wojska Polskiego. W otoczeniu marsza<br />
miesi cach pobytu na Antokolu, jak ternetu i je eli <strong>Zagórski</strong> cokolwiek<br />
ka uwa ano genera a za szczególnie wspomnia a jego m oda ona, posta-<br />
napisa , istnia o to tylko w r ko<br />
niebezpiecznego, poniewa by czrzao-<br />
y o 40 lat. Wytoczono mu jednak Uprowadzenie genera a oznacza o<br />
wiekiem niepokornym, którego nie proces s dowy, który zako czy tajenie si lub przej cie wiedzy, któr<br />
mo na by o zmusi do kompromisów, w istocie spektakularnie — oskar siada ony . On nie mia mo liwo ci kolportowania<br />
podporz dkowa . tego, co ewentualnie sp<br />
dosta ataku parali u na sali s dowej<br />
i w takim stanie zosta z niej wyniesiony.<br />
w wi zieniu.<br />
Dlaczego Pi sudski ba si ujawnienia<br />
wspó pracy z wywiadem austriackim?<br />
Przecie nikt nie móg<br />
Gen. Micha ymierski, pó niejszy Wierny, dlaczego gen. <strong>Zagórski</strong><br />
marsza ek z czasów PRL, zosta ska-stzany si ofiar . Ale w jakim celu<br />
i zdegradowany. To by proces tant Pi sudskiego kpt. Mi adowski<br />
mu zarzuci , e przyw aszczy sobie<br />
pozyskiwane t drog pieni dze, pokazowy, bo dlatego e przed zamachem odebra go z wile skiego wi zien<br />
przeznacza je na dzia alno patriotyczn<br />
.<br />
wierzeniach w Ministerstwie Spraw spod dworca odebra go samochód<br />
majowym du o mówiono o sprzenie-i odwióz do Warszawy, a potem<br />
Domys ów jest masa. Niektórzy Wojskowych i przynajmniej jednego z wojskowymi i rzekomo dowióz<br />
twierdz , e tak naprawd Pi sudski takiego delikwenta wypada o pokaza Krakowskie Przedmie cie, gdzie genera<br />
mia wysi ba si ujawnienia nie tyle wspó opinii pracy publicznej. Pokazano ymierskiego.<br />
? To od razu s<br />
z wywiadem austro-w gierskim, ile<br />
gerowa o, e w spraw byli zam<br />
z niemieckim. Nie wiem, ile w tym<br />
Gen. Tadeusz Jordan-Rozwadowski, szani ludzie z najbli szego otoczenia<br />
prawdy, i nie chc autorytatywnie by wy-powiada szef Sztabu Generalnego WP,<br />
marsza ka.<br />
si , jaki by charakter móg tej uchodzi za konkurenta mar-<br />
<strong>Zagórski</strong>ego chciano z ama i w<br />
dzia alno ci, ale jestem przekonany, sza ka, je li chodzi o zas ugi w dzwy-<br />
u anie bez podstawy prawnej ok<br />
ci stwie - nad bolszewikami w 1920 pozbawienia wolno ci temu s u<br />
e pobudki Pi sudskiego i jego wspó<br />
pracowników by y patriotyczne. W roku, ogóle<br />
ale wcale do tego nie aspirowa Spodziewano . si , e genera zm<br />
pisz c, nie chcia em, eby byTo a cz to owiek cienia, wysoko ceni cy i mo e zobowi e si zachowa w<br />
ksi ka o Pi sudskim. 0 marsza honor ku oficerski. W czasach Wielkiej jemnicy sw wiedz o Pi sudskim<br />
napisano mas ksi ek i na pewno Wojny, s u c w armii austro-w odda gierskiej,<br />
posiadane dokumenty. Nawet<br />
wiele jeszcze powstanie, bo jest to<br />
by w wielkim konflikcie ze kiedy uruchomiono ju ostateczne ro<br />
wielka posta naszej historii. Natomiast swoim prze o onym. Mimo to nie wi zgo-zanidzi sprawy <strong>Zagórski</strong>ego, prze-<br />
si przyj <strong>Zagórski</strong> zosta gdzie z boku. I to<br />
odznaczenia, jeprowadzono li naj-<br />
z nim w poci gu jad<br />
o nim chcia em pisa .<br />
pierw nie zostanie odznaczony prze-<br />
z Wilna do Warszawy rozmowy ostat-
ROZMOWY „MÓWI WIEKI<br />
niej szansy. Uprowadzenie i zamordowanie<br />
jednego z samochodów. To on zosta mentów, na które powo uj si w ks<br />
genera a to mia a by „osta-<br />
wysadzony z auta gdzie na Krakow-ce. Dzi wierny, e Kostek-Biernacki<br />
teczna ostateczno ".<br />
skim Przedmie ciu i rzekomo uda si trafi do Brze cia przed zwolnieniem<br />
Opisuj w ksi ce analogiczn spraw<br />
do azni. To mia by trop prowadz <strong>Zagórski</strong>ego cy z wi zienia w Wilnie<br />
gen. Jana Hempla. Hempel równie donik d.<br />
s u y w austro-w gierskim wywiadzie<br />
i wkrótce po jego,~ ciu" powróci<br />
do pu ku w Przemy lu, którym dowo<br />
i przed Wielk Wojn wspó pracowa<br />
TROP ZAWIÓD<br />
dzi . Rozwi zanie zagadki, które prze<br />
z Pi sudskim. W 1929 roku zosta potajemnie<br />
uwi ziony w twierdzy toru<br />
DO BRZE CIA<br />
stawiam po zweryfikowaniu wielu<br />
NAD<br />
-<br />
BUGIEM<br />
wersji zdarze , jest zatem niestety ponure.<br />
skiej, z której wyszed po sze ciu tygodniach.<br />
Zabroniono mu mieszkania Wi kszo autorów zajmuj cych<br />
w Warszawie i prawdopodobnie zalecono<br />
si spraw <strong>Zagórski</strong>ego pisze, e ge-<br />
Sugeruje pan, e zw oki Zagór-<br />
wyjazd za granic — do Szwajcarii. nera a przewieziono do Belwederu, skiego roztopiono w kwasie solnym.<br />
W 1932 roku, nied ugo po powrocie siedziby marsza ka Pi sudskfego, lub Dlaczego?<br />
do kraju, Hempel wed ug oficjalnej do budynku Strzelca na warszawskim Sprawcy z oczywistych wzgl dów<br />
wersji miertelnie postrzeli si podczas Powi lu, gdzie mia by zabity. Pan chcieli si pozby zw ok. Akcja mia<br />
polowania.<br />
kieruje trop do twierdzy w Brze ciu znamiona najwy szego profesjonalizmu.<br />
Domy lam si , e gdyby <strong>Zagórski</strong> jakiej podstawie?<br />
Jesieni 1927 roku w Brze ciu<br />
zrobi to, czego od niego dano, w <strong>Zagórski</strong> tym nie by postaci anonimow nad Bugiem . rozpocz y si badania<br />
zgodzi si wyjecha z kraju, uwolniono Jego „zagini cie" musia o si dokona nad broni biologiczn . Poniewa ge<br />
by go. Ale nie poszed na ust pstwa. w warunkach, nazwijmy to, pe nej sterylno<br />
<strong>Zagórski</strong> zosta uprowadzony w sierp-<br />
ci. Dlaczego wybrano Brze Kiedy genera wysiad z poci gu na<br />
, niu i zapewne wkrótce zamordowany,<br />
Dworcu Wile skim, jego los by ju a nie inn twierdz , tego nie wiem. czasowo to si zgadza. Jest jeszcze<br />
przes dzony.<br />
W przypadku Hempla by to Toru . wa ne wiadectwo gen. Józefa Kordiana-Zamorskiego<br />
o gen. Jurze-Go-<br />
Pisze pan, e akcja uprowadzenia nast pcy Kostka-Bier-<br />
Mo e dlatego, e niewiele wcze -rzechowskim,<br />
<strong>Zagórski</strong>ego z Dworca Wi e skiego niej do twierdzy brzeskiej przeniesiono<br />
p k. Wac awa Kostka-Bier-<br />
by a dobrze zaplanowana: by y dwa<br />
nackiego na stanowisku komendanta<br />
garnizonu w Brze ciu, który mia zaciera<br />
lady po eksperymentach, jakie<br />
samochody wypo yczone z 1. Pu ku nackiego, zaufanego cz owieka Pi -<br />
Szwole erów, sobowtór genera a. sudskiego jeszcze z Legionów, który przeprowadza Kostek.<br />
D ugo przekonywa em si do tezy, w kolejnych latach ws awi si brutalnym<br />
traktowaniem przeciwników e podstawiono osob podobn do<br />
„Zagini ciu" <strong>Zagórski</strong>ego towa-<br />
gen. <strong>Zagórski</strong>ego, bo to rzadko , politycznych eby sanacji wi zionych rzyszy a operacja, która mia a sugerowa<br />
w akcjach tego rodzaju, nawet kryminalnych,<br />
w Brze ciu, a pó niej w Berezie<br />
opinii publicznej, e genera<br />
pos u ono si takim rozwi Kartuskiej. -<br />
ukrywa si lub zbieg za granic .<br />
zaniem. Ów, nazwijmy go, sobowtór, Kostek-Biernacki jest postaci klu-Rozeczow ano za nim listy go cze,<br />
. Przewija si cho by w sprawie pojawia y si wiadomo ci czyli W adys aw Kowalewski, komen-<br />
pisane<br />
dant warszawskiego Strzelca, udawa<br />
<strong>Zagórski</strong>ego tylko wobec kierowcy<br />
<strong>Zagórski</strong>ego i Hempla. Wcze niejsi<br />
badacze tej sprawy nie znali doku-<br />
rzekomo jego r k , pono widziano<br />
go w wielu miejscach, szukano a