هنر و مبارزه طبقاتی

۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰
Copyright © 2018 Khameneh Multimedia All rights reserved.
هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی
۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰
الن وودز
ترجمججممه شبریبررین مبریبررزانژاد

هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی گروه تئاتر ا گزیت الن وودز
هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی
به قلم:‏ الن وودز
جولای ٢٠٠١
ترجمججممه:‏ شبریبررین مبریبررزانژاد
اسفند ١٣٩۶
٢

هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی گروه تئاتر ا گزیت الن وودز
٣

هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی گروه تئاتر ا گزیت الن وودز
درباره نویسنده:‏
الن وودز در سال ١٩۴۴ در سوان سی،‏ ولز جنو ‏بىببىی در خانواده ای کارگر با سنت های کمونیسبىتبىی قوی به
دنیا آمد.‏ در سن ١۶ سالگی به سوسیالیست های جوان حزب کارگر پیوست و مارکسیست شد.‏ او در
دانشگاه ساسکس و سپس در صوفیه ‏(بلغارستان)‏ و دانشگاه دولبىتبىی مسکو به ‏بجتبجحصیل فلسفه و زبان
روسی پرداخت.‏ او ‏بجتبججربه ی گسبرتبررده ای در جنبش های جهابىنبىی کار و ‏همھهممبستگی دارد،‏ خصوصاً‏ در آمریکای
لاتبنیبنن،‏ پا کستان،‏ روسیه و نبریبرز اسپانیا که در آبجنبججا در مبارزه با دیکتاتوری فرانکو شرکت کرد.‏ او عضو
سندیکای ملی روزنامه نگاران انگلستان است.‏
آلن وودز در کنار تد گرنت‎١‎ یکی از تئوریسبنیبنن های اصلی گرایش قهرآمبریبرز در بریتانیا در دهه های ١٩٧٠ و
١٩٨٠ و نبریبرز سردببریبرر ‏«میلیتنت اینبرتبررنشنال ریویو»‏‎٢‎ بود.‏ او در حال حاضر سردببریبرر سیاسی وبسایت ‏مجممجحبوب
Ted Grant ١
٤
Militant International Review ٢

هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی گروه تئاتر ا گزیت الن وودز
‏«در دفاع از مارکسیسم»‏‎٣‎ و دببریبرر گرایش جهابىنبىی مارکسیسبىتبىی (IMT) است.‏ او نویسنده ی هزاران مقاله،‏
جزوه و کتاب است که طیف گسبرتبررده ای از مسائل را از ‏جمججممله سیاست انقلابىببىی و حوادث جاری،‏ اقتصاد،‏
تارتحیتحخ،‏ فلسفه،‏ هبرنبرر،‏ موسیقی و علم پوشش می دهد.‏
وودز در سال ٢٠٠٢ ‏«کمپبنیبنن جهابىنبىی دست ها از ونزوئلا کوتاه!»‏ را تأسیس کرد و ‏همھهممچنبنیبنن به شدت درگبریبرر
کار کمپبنیبنن دفاعی ابجتبجحادیه های صنفی پا کستان بوده است.‏ او ایده ی مارکسیسم انقلابىببىی را به ده ها هزار نفر
در صدها کنفرانس،‏ جلسات ابجتبجحادیه های صنفی و دانشگاه های سرتاسر جهان به علاوه ی صدها مصاحبه با
مطبوعات ارائه کرده است.‏ او به چندین زبان صحبت می کند که از ‏جمججممله ی آبهنبهها انگلیسی،‏ اسپانیابىیبىی،‏
فرانسوی،‏ آلمللممابىنبىی،‏ روسی و بلغاری است.‏
از کتاب هابىیبىی که برای وِل رِد‎٤‎ انگلستان و وِل رِد آمریکا نوشته است می توان به عناوین ذیل اشاره کرد:‏
‏«لنبنیبنن و تروتسکی:‏ آبجنبجچه واقعاً‏ خواهانش بودند»؛ و ‏«عقل در شورش:‏ فلسفه ی مارکسیسم و علم
مدرن»‏ ‏(که هر دو با ‏همھهممکاری تد گرنت فقید به رشته ی ‏بجتبجحریر درآمده بود)؛ ‏«بولشویسم:‏ جاده ای به
انقلاب»؛ ‏«مارکسیسم و ایالات متحده ی آمریکا»؛ ‏«تارتحیتحخ فلسفه»؛ ‏«ایرلند:‏ ‏جمججممهوری خواهی و انقلاب»؛
‏«انقلاب ونزوئلا:‏ یک چشم انداز مارکسیسبىتبىی»؛ ‏«اصلاح طلبىببىی یا انقلاب:‏ مارکسیسم و سوسیالبریبرزم در
قرن ٢١‐ پاسخی به هایبرنبرز دیبرتبرریش‎٥‎ ». وودز ‏همھهممچنبنیبنن یکی از نویسندگان ‏«مارکسیسم چیست؟»‏ بوده و
بر ‏مجممججموعه های متعددی مقدمه نوشته است که از ‏جمججممله ی آبهنبهها ‏«چهار اثر کلاسیک مارکسیسم»‏ و
‏«مارکسیسم و آنارشیسم»‏ است.‏ او در حال حاضر مشغول به پایان رساندن کتابىببىی درباره ی مارکسیسم
و هبرنبرر است.‏
سخبرنبررابىنبىی ها و نوشته های او به زبان های بسیاری از ‏جمججممله اسپانیابىیبىی،‏ ایتالیابىیبىی،‏ پرتغالىللىی،‏ یونابىنبىی،‏ آلمللممابىنبىی،‏
دابمنبممارکی،‏ سوئدی،‏ نروژی،‏ فنلاندی،‏ روسی،‏ لیتوانیابىیبىی،‏ کانتوبىنبىی،‏ ترکی،‏ عر ‏بىببىی،‏ فارسی،‏ اردو و اندونزی
ترجمججممه شده است.‏
www.marxist.com ٣
: WellRed ٤ انتشارات گرایش جهابىنبىی مارکسیسبىتبىی
٥
Heinz Dietrich ٥

هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی گروه تئاتر ا گزیت الن وودز
آبجنبجچه در اینجا منتشر کرده ابمیبمم مبنتبنن سخبرنبررابىنبىی الن وودز درباره ی رابطه ی میان هبرنبرر و مبارزه ی طبقابىتبىی است.‏
سخبرنبررابىنبىی در مدرسه ی تابستابىنبىی مارکسیسم در بارسلون ‏(اسپانیا)‏ در ماه جولای سال ٢٠٠١ ابجنبججام شد.‏
این ‏بجنبجخستبنیبنن باری است که چنبنیبنن موضوعی را در جلسه ای ببنیبنن المللممللی به ‏بجببجحث گذاشته ابمیبمم.‏ شاید این برای
برخی مستلزم توجیه باشد.‏ برخی هبرنبرر را مسئله ای ثانوی و فاقد اهمھهممیت می دانند.‏ با این حال هبرنبرر در واقع
یکی از اساسی ترین جنبه های وضعیت بشری است؛ به قدری اساسی که برخی انسان شناسان معتقدند
می توان گفت آغاز گونه ی بشری با ظهور هبرنبرر بوده است.‏
این یک حقیقت است که یکی از ‏بجنبجخستبنیبنن نشانه های جدی ظهور گونه ی ما یعبىنبىی هوموسپبنیبنن سپبنیبنن وجود
هبرنبرر است،‏ یعبىنبىی بروز مشخص و قطعی حس زیبابىیبىی شناسی.‏ این نظریه اخبریبرراً‏ به خاطر کشف آثار هبرنبرری
مشخصی متعلق به گونه ای پیش بشری یعبىنبىی انسان نئاندرتال مورد ‏بجببجحث قرار گرفته است.‏ این ‏بىببىی شک
نشان دهنده ی یک مشخصه ی زیبابىیبىی شناسی است.‏ اما آبجنبجچه در اینجا دار ‏بمیبمم هنوز هبرنبرر نیست،‏ بلکه تنها
نطفه ای است که هبرنبرر می تواند از آن رشد و پیشرفت کند.‏
در واقع ‏ممممممکن است این استدلال مطرح شود که چنبنیبنن عناصری در گونه های جانوری دیگر نبریبرز موجود
است،‏ حبىتبىی در گونه های پست تر.‏ برای مثال مرغ کرتحیتحچ ساز چبریبرزی می سازد که می توان نام سازه ی معماری
بر آن ‏بهنبههاد،‏ چبریبرزی که لانه هم نیست.‏ ظاهراً‏ این سازه ها هیچ کارکرد عملی ندارند و پرنده ای که این سازه
را می سازد آن را با جزئیابىتبىی فوق العاده پیچیده تزئبنیبنن می کند.‏ آبهنبهها از چنان ترکیب رنگ هابىیبىی استفاده
می کنند که می توان استدلال کرد که نشان دهنده ی حضور حس زیبابىیبىی شناسی حبىتبىی در این پرندگان
است.‏
اما در واقع سازه های مرغ کرتحیتحچ ساز ‏بىببىی مصرف نیستند؛ آبهنبهها در واقع سازه هابىیبىی بسیار کاربردی اند.‏ این
سازه ها به دست نرها ساخته می شوند تا ماده ها را به خود جذب کنند.‏ به عبارت دیگر به هدف
جفت گبریبرری ساخته می شوند.‏ در قلمرو حیوانات می توان باز هم پدیده های مشابه این را یافت.‏ معمولاً‏ این
نر است که در لباسی با رنگ های پرزرق وبرق درمی آید تا ماده را که عموماً‏ در بیشبرتبرر موارد چندان
جذاب نیست به خود جلب کند.‏ اما در هر صورت،‏ تفاوبىتبىی اساسی میان این موارد که در گونه های
جانوری به وفور یافت می شود و هبرنبرر انسابىنبىی یافت.‏ این فعالیت ها در گونه های پست تر غریزی هستند و به
‏لحللححاظ ژنتیک برنامه ریزی شده اند.‏ در این مورد مشخصاً‏ برای نیل به هدف جفت گبریبرری.‏
هبرنبرر به عنوان شکلی از ارتباط
این فعالیت حیوابىنبىی ماهیتاً‏ غریزی و انفرادی است،‏ در حالىللىی که هبرنبرر انسابىنبىی مشخصات ‏بمتبمماماً‏ متفاوبىتبىی دارد.‏
مادرزادی نیست،‏ بلکه باید آموخته شود،‏ و ماهیتاً‏ فعالیبىتبىی ‏جمججممعی است.‏ در واقع هبرنبرر از اشکال ارتباط
انسابىنبىی است،‏ هرچند که عجیب باشد.‏ ظهور هبرنبرر در کنار فعالیت تولیدی انسابىنبىی ظهور می کند:‏ به طور
٦

هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی گروه تئاتر ا گزیت الن وودز
مشخص با تولید ابزار سنگی.‏ حال ا گر ابتدابىیبىی ترین ابزار سنگی را با ابزار سنگی دوران جدید تر مقایسه
کنید،‏ خارق العاده ترین تفاوت را درمی یابید.‏ ابزارهای موخر بسیار تکمیل شده تر،‏ با جزئیات بیشبرتبرر و
بسیار کامل تر از آبجنبجچه در ‏بمنبممونه های اولیه می توان دید هستند.‏ چنبنیبنن پیشرفبىتبىی به سوی تکامل عظیم تر در
شکل ابزار سنگی بازتاب دهنده ی تکامل ذهن انسابىنبىی است،‏ از ‏جمججممله آغاز حس زیبابىیبىی شناسی.‏
درباره ی زیبابىیبىی شناسی یاوه پردازی های عرفابىنبىی بسیاری شده است،‏ که یعبىنبىی تشخیص این که چه چبریبرزی
زیبا و چه چبریبرزی زشت است.‏ این چبریبرزی که آن را زیبابىیبىی می نامند چیست؟ این در نگاه اول ظاهراً‏ عجیب
و مرموز به نظر می رسد.‏ تا به حال از خود پرسیده اید:‏ زیبابىیبىی چیست؟ ما ‏همھهممه معتقدبمیبمم که می دانیم چه
چبریبرزی زیبا و چه چبریبرزی زشت است.‏ اما آیا واقعاً‏ می دانیم؟ ا گر به تارتحیتحخ و ارزش های زیبابىیبىی شناسی جوامع
‏مجممجختلف بشری نگاهی بیانداز ‏بمیبمم،‏ بلافاصله مشهود می شود که چبریبرزی به عنوان مفهوم کلی هبرنبرر که قابل
اعمال بر ‏بمتبممام دوران ها و ‏بمتبممام جوامع باشد وجود ندارد.‏ ادرا ک انسابىنبىی از زیبابىیبىی تکامل یافته است؛ به
‏همھهممان طریقی که اخلاق و مذهب با گذشت هزاران نسل تکامل یافته است.‏ در اینجا لازم است کمی
درباره ی ماتریالیسم تاربجیبجخی صحبت کنم.‏ این تایید می کند که ‏بهنبههایتاً‏ ‐ بر روی ‏«بهنبههایتاً»‏ تا کید می کنم‐‏
رشد جامعه و فرهنگ بشری اساسی مادی دارد که می توان آن را در رشد نبریبرروهای مولد جستجو کرد.‏
از قضا نشان دادن این ارتباط در اشکال اولیه ی جامعه ساده تر است تا جوامع متاخر و پیچیده تر.‏
این ارتباط میان فرهنگ و پایه های اقتصادی جامعه در اشکال ‏بجنبجخستبنیبنن هبرنبرر از ‏همھهممه روشن تر است.‏ قبیله ی
ماسابىیبىی در شرق آفریقا را به عنوان مثال در نظر بگبریبررید.‏ آبهنبهها زبىنبىی را که گردن بسیار بلندی داشت،‏
جذاب ترین زن می دانستند.‏ برای آنکه به چنبنیبنن نتیجه ای دست یابند،‏ گردن زنان جوان را تا حد بسیار
غبریبررمعمولىللىی می کشیدند تا ظاهری زرافه مانند ابجیبججاد کنند.‏ این به نظر بسیاری از ما جذاب ‏بمنبممی رسد.‏ اما
می توان آن را توضیح داد.‏ منشاء این عمل به این ترتیب است:‏ ثروت جامعه ی ماسابىیبىی از یک سو در
‏سمشسممار گله ‏مجممجحاسبه می شد و از سوی دیگر در مس که بسیار نادر و به ‏همھهممبنیبنن جهت بسیار قیمبىتبىی بود.‏ زبىنبىی
جذاب ‏سمشسممرده می شد که مقادیر زیادی از حلقه های مسی به بدن خود و خصوصاً‏ به دور گردنش
می آوبجیبجخت.‏ بنابراین زنان با کشیده شدن گردن می توانستند تعداد بیشبرتبرری از حلقه های مسی را به گردن
بیاویزند.‏
این منشاء این عمل بود،‏ اما با گذشت دوره های طولابىنبىی منشاء چنبنیبنن اعمالىللىی فراموش شده است.‏ با این
حال از طریق آداب و رسوم و سنت ها مردم پذیرفتند که گردن بلند به خودی خود جذاب است.‏
می توان مثال های مشابه بسیاری را یاد کرد:‏ مثلاً‏ دیگر قبایل آفریقابىیبىی دندان های جلو ‏بىیبىی را می کشیدند.‏
این به این علت است که برخی از جانوران نشخوارکننده ای که پرورش می دادند ‏بمنبمماینده ی ثروت و مقام
بودند و آبهنبهها هم می خواستند خود را به شکل این جانوران دربیاورند.‏
٧

هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی گروه تئاتر ا گزیت الن وودز
پس چه نتیجه ای می گبریبرر ‏بمیبمم؟ فقط ‏همھهممبنیبنن:‏ اینکه مفهوم زیبابىیبىی پدیده ای مطلق نیست،‏ بلکه از نظر تاربجیبجخی
تکامل می یابد و به دفعات بسیار تغیبریبرر کرده است.‏ با این حال در این مقطع باید هشداری بدهیم.‏ این
خطر وجود دارد که رویکرد مکانیکی در پرداخبنتبنن به این پرسش داشته باشیم.‏ مارکس توضیح
می دهد که چبریبرزهابىیبىی مانند مذهب و هبرنبرر ‏بمنبممی توانند مستقیماً‏ به رشد نبریبرروهای مولد مرتبط باشند.‏
اینجا نقل قولىللىی از مارکس دارم که آن را بازگو می کنم:«قلمروهای ایدئولوژی که در هوا شناورند،‏
می توانند در اوج آسمسسممان پرواز کنند،‏ از منشاء خود جدا شده و حیات خودشان را به دست می آورند،‏
وجودی مستقل.»‏
مارکس در اینجا از مذهب و فلسفه صحبت می کند اما می توانیم هبرنبرر را نبریبرز به آن بیافزاییم.‏ او ادامه
می دهد:«این ها دارای پشتوانه ی پیش تاربجیبجخی،‏ منشاء پیش تاربجیبجخی هستند.»‏ به عبارت دیگر ریشه هابىیبىی
عمیق در آ گاهی انسابىنبىی دارند که دست کم به صدها هزار سال پیش بازمی گرد.‏ ‏«آبهنبهها موجود هستند و در
دوران تاربجیبجخی به تسخبریبرر درمی آیند.»‏
به عبارت دیگر به زبان روانشناسی ریشه ی هبرنبرر در عمق آ گاهی ‏جمججممعی ما ‏بهنبههفته است؛ به دوره های دور
تارتحیتحخ و پیش از تارتحیتحخ بازمی گردد،‏ درست مانند مذهب.‏ حال ا گر به ‏بجنبجخستبنیبنن اشکال هبرنبرر بنگر ‏بمیبمم،‏ اولبنیبنن
چبریبرزی که می بینیم این است که بسیار کم از آن بافىقفىی مانده است.‏ ‏بجببجخش عمده ای از این هبرنبرر با استفاده از
مواد نابود شدبىنبىی ابجیبججاد می شد:‏ چوب و استخوان یا حبىتبىی پوست انسان،‏ یعبىنبىی ‏همھهممان خالکو ‏بىببىی.‏ می بینم که
برخی از ‏سمشسمما تتو دارید.‏ مشخص است که می خواهید به دوران پیش از تارتحیتحخ بازگردید!‏ چنبنیبنن نوعی از
هبرنبرر تقریباً‏ به طور کامل ناپدید شده است،‏ با این حال جسد ‏تحیتحخ زده ی زبىنبىی از دوران پیش از تارتحیتحخ را در
سیبرببرری یافته اند که تتوی پیچیده و پر از جزئیابىتبىی بر روی بدنش دارد.‏
هبرنبرر غارنشیبىنبىی
امروزه وقبىتبىی که به هبرنبرر پیش از تارتحیتحخ فکر می کنیم،‏ بیش از ‏همھهممه یاد نقاشی های دیواری در غار می افتیم،‏
مانند نقاشی های شگفت انگبریبرز منطقه ی دوردون‎٦‎ فرانسه و آلتامبریبررا‎٧‎ در ‏سمشسممال اسپانیا.‏ این نقاشی ها قطعاً‏
می بایست ‏بمنبمماینده ی یکی از بالاترین مقاطع هبرنبرر و فرهنگ بشری باشد.‏ ویژگی های عجیبىببىی نبریبرز دارد که آن
را کاملاً‏ از هبرنبرر پس از آن تفکیک می کند.‏ برای مثال،‏ این ها تقریباً‏ منحصراً‏ نقاشی های حیوانات هستند.‏
می توابمنبمم بگو ‏بمیبمم عملاً‏ هیچ انسابىنبىی نیست.‏ اما در یکی از نقاشی های فرانسوی نقشی بسیار مرموز وجود
دارد که شکلی شبه انسابىنبىی دارد:‏ بدن انسان و سر گوزن.‏ این به طور کلی به عنوان ساحر در نظر گرفته
شده است،‏ نوعی جادوگر.‏
Dordogne ٦
٨
Altamira ٧

هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی گروه تئاتر ا گزیت الن وودز
ا گر هیچ انسابىنبىی نیست،‏ هیچ گلی هم نیست،‏ هیچ گیاهی هم نیست و حیوانابىتبىی که به تصویر کشیده
شده اند تنها حیوانات مشخصی هستند.‏ ‏بجنبجحوه ای که این حیوانات به تصویر درآمده اند نبریبرز خارق العاده
است.‏ ‏همھهممچنان به نظر ما زیبا می رسد،‏ ده ها هزار سال بعد.‏ این چبریبرزها به خاطر رئالیسم حبریبررت انگبریبرزشان
برای ما زیبا هستند،‏ چرا که طبیعی هستند و آ گاهی زیادی درباره ی آناتومی را نشان می دهند که بسیار
قابل توجه است.‏ به قدری دقیق است که هر رباط،‏ هر رگ و هر عضله به دقت به تصویر کشیده شده
است.‏
اما با این که این نقاشی های شگفت انگبریبرز به نظر ما زیبا می رسند،‏ برای ما از ‏همھهممان ‏لحللححاظ که برای مردم آن
زمان که آن را کشیده یا به آن نگاه می کردند زیبا بوده زیبا نیست.‏ منظورم را کمی بعد توضیح می دهم.‏
اما بگذارید به نکته ای که در ابتدای ‏بجببجحثم اشاره کردم بازگردبمیبمم و این فکر برخی از مردم که هبرنبرر
امری حیابىتبىی نیست،‏ که هبرنبرر مهم نیست،‏ که هبرنبرر برای طبقه ی کارگر نیست.‏ آیا این واقعاً‏ درست است؟
خب،‏ بگذارید ببینیم.‏ فقط سعی کنید دنیا را بدون هبرنبرر تصور کنید،‏ دنیابىیبىی بدون موسیقی،‏ دنیابىیبىی بدون
رقص و آواز،‏ دنیابىیبىی بدون شعر.‏ فقط برای یک دقیقه آن را تصور کنید و بلافاصله خواهید دید که هبرنبرر
چقدر برای توده ها اهمھهممیت دارد،‏ نه فقط برای روشنفکران،‏ بلکه برای ‏همھهممه.‏
آبجنبجچه که قطعاً‏ حقیقت دارد این است که در جامعه ی طبقابىتبىی خصوصاً‏ در جامعه ی غر ‏بىببىی امروز هبرنبرر به
ابجنبجحصار طبقات ‏ممممممتاز درآمده است.‏ به شکل گسبرتبررده ای خارج از دسبرتبررس توده هابىیبىی قرار گرفته است که در
رقت آورترین شرایط،‏ نه تنها از نظر مادی بلکه از نظر معنوی زندگی می کنند.‏ سرمایه داری ا کبرثبرریت
مردم را به شرایط زندگی زشت،‏ ‏بجتبجحقبریبرر شده و از خود بیگانه ‏مجممجحکوم می کند.‏ متاسفانه این حقیقت دارد
که زنان و مردان می توانند به چنبنیبنن شرایطی عادت کنند.‏ در واقع نوع بشر می تواند تقریباً‏ به ‏همھهممه چبریبرز
عادت کند.‏
یک برده می تواند زبجنبججبریبررهایش را دوست بدارد.‏ مردم به خانه های بد،‏ به غذای بد عادت می کنند و
کم کم فکر می کنند که این غذای بد،‏ این برنامه های تلویزیوبىنبىی بد،‏ موسیقی بد،‏ خصوصاً‏ موسیقی بد،‏
فیلم های بد و روزنامه های بد را دوست دارند.‏ آبهنبهها کم کم باور می کنند که ‏بمتبممام این ها را آزادانه انتخاب
کرده اند.‏ لایبنیتس‎٨‎ فیلسوف ‏جمججممله ای مشابه این گفته بود که ا گر یک سوزن مغناطیسی می توانست فکر
کند،‏ معتقد بود که از روی اراده ی آزاد خود ‏سمشسممال را نشان می دهد.‏ در واقع شرایط ما به گونه ایست که
این ها و بسیاری چبریبرزهای دیگر را که حقیقت ندارند باور کنیم.‏
این برای طبقه ی حا کم بسیار مناسب است.‏ توده ها تشویق می شوند که این شرایط فقر مادی و فرهنگی
را بپذیرند،‏ در حالىللىی که طبقه ی حا کم در خانه های زیبا زندگی می کنند،‏ در تئاتر ‏بمنبممایش های بسیار خوب
می بینند،‏ ‏(گاهی اوقات)‏ کتاب های بسیار خوب می خوانند،‏ به تعطیلابىتبىی بسیار عالىللىی می روند و در
٩
Leibnitz ٨

هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی گروه تئاتر ا گزیت الن وودز
داد.‏
رستوران های گرانقیمت غذا می خورند.‏ پس طبیعتاً‏ معتقدند که هر آشغالىللىی برای توده ها به قدر کافىففىی خوب
است.‏ این طبیعی است.‏ آبجنبجچه که جای تاسف دارد این است که اعضای طبقه ی کارگر ‏‐حبىتبىی آبهنبهها که
پیشرفته ترند‐‏ به این باور رسیده اند که این وضعیت امور طبیعی و حبىتبىی کاملاً‏ رضایتبخش است.‏
من معمولاً‏ درباره ی پیشینه ی خانواده ی خودم صحبت ‏بمنبممی کنم،‏ اما در اینجا صحبت خواهم کرد.‏ تنها
یک کلام درباره ی پدربزرگم می گو ‏بمیبمم که مرد خو ‏بىببىی بود:‏ یک کارگر کارخانه ی فولاد اهل ولز و یک
کمونیست.‏ من در خانه ی او در یک ناحیه ی پرولبرتبرری در سوان سی‎٩‎ بزرگ شدم.‏ ‏همھهممیشه در آن خانه
کتاب بود،‏ از ‏جمججممله کتاب های مارکسیسبىتبىی مانند آنبىتبىی دورینگ انگلس.‏ موسیقی کلاسیک خصوصاً‏ اپرای
ایتالیابىیبىی هم بود که کارگران ولزی که معمولاً‏ خواننده های خو ‏بىببىی هم بودند بسیار طرفدارش بودند.‏
پدربزرگم که وقبىتبىی هنوز مدرسه ای بودم مرا با مارکسیسم آشنا کرد،‏ یک بار چبریبرزی به من گفت که هرگز
فراموشش نکرده ام.‏ او گفت:«هیچ چبریبرز برای طبقه ی کارگر زیادی خوب نیست.»‏ شخصاً‏ بسیار خشمگبنیبنن
می شوم وقبىتبىی می شنوم که مردم،‏ خصوصاً‏ طبقه ی متوسط می گویند که کارگران به فرهنگ علاقه ای
ندارند.‏ ‏بمتبممام تارتحیتحخ نشان می دهد که این نادرست است،‏ خصوصاً‏ تارتحیتحخ انقلاب ها که آن را نشان خواهم
اما این بیگانگی،‏ این تفکیک میان زندگی واقعی و هبرنبرر و این جدابىیبىی بزرگ که بسیاری از کارگران عادی
را نسبت به هبرنبرر مظنون می کند را می بینید.‏ ‏«من این را دوست ندارم،‏ این موسیقی را دوست ندارم،‏
اپرا را دوست ندارم.»‏ علتش این است که درکش ‏بمنبممی کنند،‏ و درکش ‏بمنبممی کنند چون فرصت آن را
نداشته اند که با آن آشنا شوند.‏ آبهنبهها به این هبرنبرر دسبرتبررسی کمی داشته و یا اصلاً‏ دسبرتبررسی نداشته اند.‏ با این
حال این تفکیک میان هبرنبرر و زندگی ‏همھهممیشه وجود نداشته است.‏ در جامعه ی ‏بجنبجخستبنیبنن هبرنبرر ‏بجببجخشی از
زندگی هر زن و مردی بود و ‏بجببجخش مهمی نبریبرز بود.‏
بگذارید به یک تفکر،‏ یک تفکر بسیار غلط که از سوی هبرنبررمندان بورژوا و خرده بورژوا مطرح می شود
ببرپبرردازم:«هبرنبرر برای هبرنبرر».‏ این تفکری بسیار راتحیتحج است که هبرنبرر را چبریبرزی در آسمسسممان تلقی می کند که با زندگی
هیچ ارتباطی ندارد،‏ چبریبرزی که برای خودش وجود دارد،‏ در انزوابىیبىی باشکوه از زندگی واقعی و جامعه.‏
‏همھهممان طور که فیلسوف ماتریالیست روس چرنیشوسکی اشاره کرده است،‏ چنبنیبنن عباربىتبىی ‏بىببىی معناست.‏ به
‏همھهممان اندازه ‏بىببىی معناست که ‏«بجنبججاری برای ‏بجنبججاری».‏
هبرنبرر برای چبریبرزی است و ‏همھهممیشه ‏همھهممبنیبنن طور بوده است.‏ قدبمیبممی ترین هبرنبرر برای چه بوده است؟ نقاشی های غار
برای چه بوده اند؟ در اینجا با اولبنیبنن معما روبرو می شو ‏بمیبمم چرا که این نقاشی ها مانند نقاشی قدبمیبممی بالای
شومینه برای تزئبنیبنن صرف نبوده اند.‏ آبهنبهها به هیچ وجه تزئیبىنبىی نبوده اند و این را به راحبىتبىی می توان اثبات کرد.‏
آبهنبهها در عمیق ترین و دور از دسبرتبررس ترین گودی های دیوار غار در سیاهی کامل کشیده شده بودند،‏ که
١٠
Swansea ٩

هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی گروه تئاتر ا گزیت الن وودز
ا گر بتوانید تکنولوژی آن دوران را تصور کنید،‏ شگفت انگبریبرزتر هم هست.‏ کسابىنبىی که این نقاشی ها را
کشیدند باید ‏بجتبجحت شرایطی دشوار می خزیدند و در زیر نور لرزان و پردود مشعلی ساخته شده از چر ‏بىببىی
حیوابىنبىی کار می کردند که ا گر درنگ کرده تا به آن فکر کنید بسیار حبریبررت انگبریبرز است.‏
علتش چیست؟ مردم در جابىیبىی که این نقاشی ها کشیده می شد زندگی ‏بمنبممی کردند.‏ احتمالاً‏ اصلاً‏ در غار
زندگی ‏بمنبممی کردند یا ا گر زندگی می کردند،‏ در قسمت ببریبرروبىنبىی آن بود که کمی نور داشت.‏ این هبرنبرر برای هبرنبرر
نبود،‏ هبرنبرر برای هدفىففىی بسیار عملی،‏ اقتصادی و اجتماعی بود.‏ در واقع می توان گفت که در این مقطع هبرنبرر،‏
علم و مذهب یکی بودند.‏ آبهنبهها با هم درآمیخته بودند.‏
این ها جوامع شکارگر‐گردآور بودند که به شکار حیوانابىتبىی متکی بودند که به تصویر کشیده می شد و
باورشان این بود که با نقاشی حیوان،‏ به شکارچی قدرت غلبه بر حیوان اعطا می شد.‏ به عبارت دیگر
هبرنبرر جادو بود،‏ با جادو درآمیخته بود،‏ و جادو نسخه ی پیش از تارتحیتحخ علم بود،‏ تلاشی از سوی مردان و
زنان برای درک و سلطه بر ‏مجممجحیط.‏ می تواند این هم باشد که ‏بجببجخشی از افسون هبرنبرر حبىتبىی تا دوران کنوبىنبىی
‏همھهممبنیبنن است،‏ که جزبىئبىی از این جادو هنوز بافىقفىی مانده است.‏
‏همھهممبنیبنن امر درباره ی موسیقی و رقص هم صدق می کند.‏ موسیقی از رقص زاده شد و رقص های مردم
باستان ‏همھهممیشه ‏جمججممعی بود،‏ آبهنبهها افراد جدا گانه ای نبودند که ‏بجببجخرامند و تانگو یا هیپ هاپ یا ‏بمنبممی دابمنبمم،‏ هر
رقصی که امروز باب است را برقصند.‏ فکر می کنم ‏بجتبججزیه ی جامعه ی مدرن را می توان در این واقعیت
دید که مردم این چنبنیبنن به تنهابىیبىی می خرامند.‏ آبهنبهها حبىتبىی هنگام رقص به یکدیگر نگاه هم ‏بمنبممی کنند،‏ آبهنبهها به
درون دنیای کوچک خودشان ‏بجتبججزیه شده اند؛ در گذشته اینطور نبود.‏ خب،‏ احتمالاً‏ ‏سمشسمما با سلیقه ی من
در زمینه ی موسیقی و رقص ‏مجممجخالفید،‏ اما می خواهم نتیجه ی مهمی در اینجا بگبریبررم.‏
نکته این است:‏ اولبنیبنن رقص ها رقص های ‏جمججممعی بودند،‏ ‏همھهممیشه ‏بمتبممام جامعه را در بر می گرفتند و ‏همھهممیشه
مربوط به یک فعالیت تولیدی بودند.‏ رقص های بومیان آمریکا را در نظر بگبریبررید که حرکات پرندگان و
بوفالو ها و دیگر حیوانابىتبىی که شکارشان می کردند را تقلید می کردند.‏ در اینجا یک فعالیت اجتماعی مهم
و ضروری دار ‏بمیبمم،‏ نه کاری ‏بجتبججملی.‏
منشاء شعر چه؟ شعر احتمالاً‏ قدبمیبممی ترین هبرنبررهاست و ریشه در جوامعی چندان دور دارد که هیچ
مستندی از آن به جا ‏بمنبممانده است.‏ این تصادفىففىی نیست،‏ چرا که نوشبنتبنن پدیده ای نسبتاً‏ جدید است که تنها
حدود ۵٠٠٠ سال است که وجود دارد.‏ امروزه تصور جامعه ای بدون رادیو،‏ تلویزیون،‏ اینبرتبررنت،‏ کتاب،‏
یا روزنامه بسیار دشوار است.‏ با این حال فرهنگ بشری باید از نسلی به نسل دیگر دست به دست شود،‏
وگرنه از دست می رود.‏ ما انسان ها مانند جانوران پست تر نیستیم.‏ ما متفاوتیم چون ‏همھهممه ی آبجنبجچه
می دانیم،‏ حس زیبابىیبىی شناسی و دانش مان،‏ مذهب و علم مان،‏ قواعد رفتاری مان،‏ سنت ها و
١١

هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی گروه تئاتر ا گزیت الن وودز
اخلاقیات مان،‏ ‏بمتبممام این دانش گسبرتبررده و پیچیده ‏بمنبممی تواند آن گونه که درباره ی دیگر حیوانات صدق
می کند به صورت ژنتیک منتقل شود.‏
‏بمتبممام این اطلاعات می بایست آموخته شود،‏ و این بدون کمک نوشبنتبنن بسیار دشوار است.‏ فراموش نکنید
که قواعد جوامع ‏بجنبجخستبنیبنن که ما به غلط آن را بدوی می نامیم،‏ قواعد بسیار پیچیده ای بودند.‏ نوشبنتبنن
وجود نداشت و با این حال ‏بمتبممام این روایات قومی،‏ این روایات قبیله ای پیچیده و افسانه ها باید از نسلی
به نسل بعد منتقل می شد.‏ این چگونه ابجنبججام می شد؟ تنها یک راه وجود داشت:‏ شفاهی.‏ این منشاء
چبریبرزی است که ما آن را شعر ‏جمحجمماسی می نامیم که در این دوران یعبىنبىی دوران بربریت معمول بود.‏
‏بهببههبرتبررین مثال ‏همھهممان است که به نام هومر نوشته شده است،‏ هر چند قطعیبىتبىی وجود ندارد که هومر اصلاً‏
وجود داشته است.‏ اشعاری اعجاب انگبریبرز است و به سنت شفاهی کهن شگفت انگبریبرزی تعلق دارد.‏ این
سنت باستابىنبىی کارکردی عملی داشت.‏ برای مثال،‏ ا گر ‏بجنبجخستبنیبنن کتاب ایلیاد را ‏بجببجخوانید،‏ قواعد رفتار با
زندانیان جنگی را خواهید یافت؛ پس از آن قواعد مسابقه ی ارابه رابىنبىی و نبریبرز شرح جالبىببىی از آغاز جامعه ی
طبقابىتبىی را خواهید یافت که به روشبىنبىی ‏بمتبممام بیان شده است.‏
دنیای ایلیاد و اودیسه جامعه ای است که توسط روسای قبایل مانند آ گاممممممنون حکمرابىنبىی می شود،‏ اما
عناصری از دموکراسی ابتدابىیبىی قبیله ای نبریبرز در آن حضور دارد.‏ در اینجا مناظرابىتبىی می یابید که افراد در آن
خودشان را با زبابىنبىی مستقیم و غبریبررپارلمللممابىنبىی بروز می دهند،‏ مانند جابىیبىی که آشیل از رئیس قبیله اش،‏
پادشاهش ‏‐نقل به مضمون می کنم‐‏ با عنوان ‏«سگ صورت»‏ و القابىببىی از این قبیل یاد می کند.‏ در این
جامعه شخصی وجود داشت به نام رامشگر ١٠ ‏(که اتفاقاً‏ واژه ای ولزی است،‏ و در واقع مردم کلتیک‎١١‎
این ‏بهنبههاد را تا مدت های مدید حفظ کردند).‏
وظیفه ی رامشگر قبیله حفظ مبریبرزان انبوهی از اطلاعات و بازگو کردن شان در مناسبت های خاص در
مقابل ‏بمتبممام قبیله یا طایفه بود.‏ امروزه حبىتبىی آن دسته از ما که حافظه ی بسیار خو ‏بىببىی دار ‏بمیبمم هم ‏بمنبممی توانیم
‏بمتبممام آن ابیات را به خاطر بسپار ‏بمیبمم اما در آن روزگار برای برخی افراد مشخص این کار بسیار معمول بود.‏
به عنوان راهی برای به خاطر سبرپبرردن این انبوه اطلاعات،‏ از ترفندهابىیبىی استفاده می کردند:‏ ریتم هابىیبىی
مشخص،‏ تکرارهابىیبىی مشخص و وسایل مشخص دیگر،‏ قافیه و سجع،‏ استعاره،‏ تشبیه ‏همھهممگی به کار گرفته
می شدند تا در به خاطر سبرپبرردن به آبهنبهها کمک کند.‏ این منشاء شعر است.‏
البته که ما در حال حاضر در مرحله ی جامعه ی طبقابىتبىی قرار دار ‏بمیبمم.‏ و در طبیعت هبرنبرر و فرهنگ تغیبریبرری به
وجود آمده است.‏ راب سوول‎١٢‎
دیروز به خو ‏بىببىی توضیح داد که چطور کمونبریبرزم قبیله ای ابتدابىیبىی قدبمیبمم
bard ١٠
celtic ١١
١٢
Rob Sewell ١٢

هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی گروه تئاتر ا گزیت الن وودز
سرنگون شد و جامعه شروع به تقسیم شدن میان دو طبقه کرد.‏ این به معنای تغیبریبرری بنیادین در ‏همھهممه
چبریبرز بود،‏ در جایگاه زنان،‏ در مذهب.‏ در واقع ا گر اساطبریبرر یونابىنبىی را به دقت مطالعه کنید خواهید دید که
اغلب اسطوره های یونابىنبىی بر اساس یک چبریبرز هستند:‏ سرنگوبىنبىی مادرسالاری و جایگزیبىنبىی آن با جامعه ی
پدرسالار.‏
‏بجنبجخستبنیبنن جوامع خدا نداشتند،‏ بلکه الهللهھه داشتند،‏ می بینید که موضوع قدبمیبممی ترین ‏مجممججسمه ها ‏همھهممگی زنان
هستند،‏ به اصطلاح ونوس های دوره ی پارینه سنگی.‏ از سوی دیگر خدایان المللممپ خدایان مذکر هستند
که بازتاب دهنده ی جامعه ای است که مردان بر آن مسلط هستند.‏
برده داری و فرهنگ
‏بجنبجخستبنیبنن شکل جامعه ی طبقابىتبىی جامعه ی برده داری است،‏ توده ها در حد برده تقلیل یافته اند.‏ برای ما
برده داری به نظر چبریبرز بدی می رسد،‏ چبریبرزی به غایت مبرنبرزجر کننده.‏ اما هگل که فیلسوفىففىی بسیار اندیشمند و
عمیق بود نکته ای را که در ادامه می آید خاطرنشان کرد.‏ او گفت:«انسان نه چندان از بردگی،‏ بلکه از
طریق برده داری است که آزاد می شود.»‏ این کلامی بسیار پرمعناست.‏ چرا که ا گر به پیشرفت جامعه ی
بشری فکر کنید،‏ آبجنبجچه جلب توجه می کند آهستگی مفرط پیشرفت اولیه ی ماست.‏ برای میلیون ها سال،‏ ما
پیشرفبىتبىی بسیار کند ‏‐و به طرز دردنا کی کند‐‏ داشته ابمیبمم.‏ بعد شروع به حرکت می کند.‏ با چه؟ با
جامعه ی برده داری.‏ ‏بمتبممدن ما از برده داری می آید.‏
ارسطو تقریباً‏ ٢۵٠٠ سال پیش گفته بود:«انسان زمابىنبىی به فلسفه می پردازد که نیازهای زندگی اش تامبنیبنن
شده باشد.»‏ نکته ای بسیار مهم!‏ او ادامه می دهد:«در نتیجه ریاضیات و ستاره شناسی در مصر به این
دلیل کشف شد که کاهنان ‏مجممججبور نبودند کار کنند.»‏ آبهنبهها از ضرورت کار کردن رها شده بودند.‏ به قول
نویسنده ی مارکسیست،‏ پل لافارژ
١٣
، ‏بجتبجحت سلطه ی نظام سرمایه داری زنان و مردان این مهم ترین حق
را به دست می آورند:‏ حق بیکار بودن،‏ حق این که هیچ کاری نکنند.‏ این حق هم ا کنون امتیاز تعداد
کمی از استثمارکنندگان ثروبمتبممند است و استفاده ی خو ‏بىببىی هم از آن می کنند!‏ برخی از آبهنبهها وقت شان را به
دراز کشیدن در ساحل دریای کارائیب می گذرانند.‏ اما نه ‏همھهممه شان.‏ اغلب مردم ترجیح می دهند از
وقت آزادشان استفاده ی ‏بهببههبرتبرری بکنند،‏ و این اساس پیشرفت هبرنبرر،‏ علم و ‏بمتبممام فرهنگ به طور کلی است.‏
طبقه ی کاهنان در مصر باستان وقت لازم برای فکر کردن را داشتند:‏ می توانستند به ستارگان نگاه کنند
و ا کتشافات مهمی ابجنبججام دهند.‏ این پایه ی فرهنگ مصری است.‏ بر ‏همھهممبنیبنن اساس تفکیک عمده ی جامعه به
طبقات را به وجود می آورد که در آن برای اولبنیبنن بار هبرنبرر از توده ها جدا می شود،‏ کاملاً‏ جدای از زندگی.‏
مبنای هبرنبرر مصر چیست؟ از سو ‏بىیبىی ‏بىببىی ‏بهنبههایت بسیار پیشرفته تر از پیشرفته ترین هبرنبررهای پیشبنیبنن،‏ اما ‏همھهممچنان
١٣
Paul Lafargue ١٣

هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی گروه تئاتر ا گزیت الن وودز
هبرنبرر برای هبرنبرر هم نیست:‏ قطعاً‏ هبرنبرر برای چبریبرزی است.‏ هدف و علت وجودی اش را دارد.‏ اما ‏[هدف و
علتش]‏ چیست؟
اولاً‏ هبرنبرر مذهبىببىی است،‏ و بنابراین هبرنبرری بسیار ‏مجممجحافظه کار است.‏ به علاوه عمدتاً‏ هبرنبرر گمنام است.‏
آفرینش های هبرنبرری بزرگی بوده است،‏ بله،‏ اما نام آبهنبهها که خلق شان کرده اند را ‏بمنبممی دانیم.‏ رامبرببرراند مصری
وجود ندارد،‏ پیکاسوی مصری وجود ندارد و علتش هم این است که هبرنبرر هم اشبرتبررا کی و اجتماعی بود،‏
نه فردی.‏ این وظیفه ی طبقه ی کاهن بود که هبرنبرر را کنبرتبررل کند.‏ آبهنبهها بودند که مطلقاً‏ ‏بمتبممام قواعدش را تعیبنیبنن
می کردند،‏ هبرنبررمندان ‏بمنبممی توانستند یک میلیمبرتبرر فراتر بروند.‏ ‏همھهممبنیبنن رژ ‏بمیبمم بازدارنده است که فقدان عجیب
رشد هبرنبرر مصر را در گذر دوران هزار ساله توجیه می کند.‏ با اینکه ‏بهببههبرتبررین تولیداتش مسلماً‏ بسیار عالىللىی
هستند،‏ اما به ‏بجنبجحوی فاقد آن زندگی هبرنبرر یونان است.‏
این هبرنبرر است که به سوی خلق تصویر یک انسان هدف گبریبرری شده است:‏ خدا‐شاه،‏ که در آن اهرام
عظیم و آن ‏مجممججسمه های ستبرببرر گرامی داشته شده است.‏ در موزه ی بریتانیا می توانید یک دست یکی از
فراعنه را بیابید و این دست به تنهابىیبىی به بزرگی یک انسان یا شاید کمی بزرگ تر است.‏ این هبرنبرر چبریبرزی را
می گوید.‏ این چبریبرزی است که می گوید:«من شاهم،‏ من قدربمتبممندم،‏ ‏سمشسمما هیچ نیستید.‏ پس ‏سمشسمما ‏همھهممواره مرا
پرستش کرده و از من اطاعت خواهید کرد.»‏
‏همھهممبنیبنن پیام در هبرنبرر آشوری نبریبرز یافت می شود که به خاطر نبود سنگ در ببنیبنن النهرین عمدتاً‏ نقش برجسته
است.‏ اغلب این آثار خصوصیبىتبىی جنگاورانه دارند.‏ اما پیام ‏همھهممان است.‏ نقاشی های بسیار زنده ای از شاه
در حال شکار و کشبنتبنن شبریبررها از داخل ارابه وجود دارد.‏ آبهنبهها نشان دهنده ی دانش دقیقی از آناتومی
هستند.‏ می توانیم ‏بمتبممام عضلات و رباط ها را در بازوان قدربمتبممند پادشاه که شبریبرر را بدون هیچ رجمحجممی
سلاخی می کند ببینیم.‏ خون از شبریبرری زجمخجممی فوران می زند و شبریبرری دیگر با تبریبررهای متعدد بر جا
میخکوب شده است.‏ این تصویری از قدرت است،‏ نامجممجحدود و سبریبرری ناپذیر.‏
‏همھهممبنیبنن تفکر در صحنه های جنگ نبریبرز جای گرفته است.‏ شاه ارتشش را علیه یک شهر رهبرببرری می کند.‏ شهر
ویران شده است،‏ زنان،‏ کودکان و حیوانات به عنوان غنیمت برده می شوند در حالىللىی که اسرای مرد بر
روی زانوان شان در مقابل ‏بجتبجخت پادشاه طلب رحم می کند.‏ اما رجمحجممی در کار نیست.‏ در کنار ‏بجتبجخت
پادشاهی تلّی از سرهای بریده قرار دارد و اسرای دیگر را نبریبرز می بینیم که زنده زنده پوست شان کنده
می شود.‏ این هبرنبرر سند جامعه ای مشخص است:‏ حکومبىتبىی بسیار نظامی و مستبد که توسط خدا‐شاه اداره
می شود که ‏همھهممچنان که دسمشسممنانش را زیر پا خرد می کند می خندد.‏ یک تصویر بالاتر از ‏بمتبممام تصاویر دیگر
قرار دارد:‏ تصویر شاه.‏
در عهد باستان مهم ترین پیشرفت ها را در هبرنبرر کلاسیک یونان می بینیم.‏ در آتن باستان ابزار تولید،‏ علم
و فن به بالاترین حد ‏ممممممکن در دوران باستان رسید.‏ البته ‏بمتبممام این دستاوردها بر اساس کار بردگان بود،‏
١٤

هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی گروه تئاتر ا گزیت الن وودز
اما برای ‏جمججممعیت آزاد آتن آزادی حقیقی وجود داشت.‏ روح این آزادی به ‏بجنبجحوی موجب تسری این هبرنبرر
می شد،‏ خصوصاً‏ در ‏مجممججسمه های اعجاب انگبریبرزش.‏
این هبرنبرر مانند هبرنبرر مصر نیست.‏ این چبریبرزی کاملاً‏ متفاوت است.‏ در اینجا برای ‏بجنبجخستبنیبنن بار شکوفابىیبىی عظیم
بیان بشری،‏ فرهنگ بشری و هبرنبرر بشری را می بینیم که ‏‐البته به شکلی نارس‐‏ تصوری به ما می دهد از
اینکه آینده در سوسیالبریبرزم چگونه خواهد بود.‏ در اینجا برای ‏بجنبجخستبنیبنن بار هبرنبرر در ‏مجممجحتوایش حقیقتاً‏ انسابىنبىی
می شود.‏ ذهن مردم فراتر از مرزهای ‏مجممجحدود مذهب رفته است.‏ فلسفه ی یونان دیگر به خدایان نیازی
ندارد تا کائنات را توضیح دهد:‏ ‏بمتبممام معنای فلسفه ی یونان تلاشی است برای یافبنتبنن توضیحی برای طبیعت
بدون خدایان.‏
فقط به دستاوردهای خارق العاده ی ‏مجممججسمه سازی یونان نگاه کنید.‏ این نقطه ی اوج پیشرفت هبرنبرر انسابىنبىی
برای بسیاری از مردم است.‏ متاسفانه ‏بجببجخش اعظم آن نابود شده است،‏ البته نه به دست بربرها،‏ بلکه به
دست مسیحیابىنبىی که به عمد مبریبرزان عمده ای از این هبرنبرر را خراب کرده و از ببنیبنن بردند.‏ اما از این هبرنبرر
حبریبررت انگبریبرز هنوز به مقدار کافىففىی در دسبرتبررس ما هست تا زیبابىیبىی و معنایش را قدردابىنبىی کنیم.‏
به ‏بمتبممامی ‏سمشسمما توصیه می کنم،‏ حبىتبىی به آبهنبههابىیبىی که عادت ندارند به گالری های هبرنبرری بروند،‏ که به یک گالری
بروید و مدبىتبىی در مقابل یکی از این ‏مجممججسمه ها بایستید.‏ برای ‏بجنبجخستبنیبنن بار احساس خواهید کرد که در
حضور یک آفرینش انسابىنبىی حقیقی،‏ هبرنبرر انسابىنبىی حقیقی قرار دارید.‏ به نظر می رسد که این ‏مجممججسمه ها با ما
سخن می گویند،‏ باورتان ‏بمنبممی شود که این ها از سنگ ساخته شده اند.‏ با این حال ‏بمتبمماماً‏ رئالیسبىتبىی نیستند،‏
آبجنبجچه در اینجا دارید به طور دقیق رئالیسم نیست.‏ ما شکل انسان را دار ‏بمیبمم،‏ زیبابىیبىی بدن عریان هم
مردان و هم زنان.‏ اما واقعاً‏ هبرنبرر ایده آل شده است.‏ آن ‏بجببجخشی از تفکر و فلسفه ی یونان را بازتاب می دهد
که ایده آلیسم در آن نقش بسیار بزرگی را در آثار افلاطون و فیثاغورس ایفا می کرد.‏ فیثاغورس معتقد
بود که ریاضیات و هارموبىنبىیِ‏ مبتبىنبىی بر اعداد اساس ‏همھهممه چبریبرز بودند و این باور برای مدبىتبىی طولابىنبىی تاثبریبرر
شگرفىففىی بر تفکر یونابىنبىی داشت.‏ بنابراین هبرنبرر یونابىنبىی بسیار ‏همھهمماهنگ بود و ‏بمتبممامی نسبت ها در آن به دقت
رعایت می شد.‏ این امر درباره ی معماری کلاسیک یونان نبریبرز صدق می کند.‏
هبرنبرر رم ادامه ی هبرنبرر یونان است اما بسیار رئالیسبىتبىی تر.‏ در این مقطع البته با تغیبریبرری بنیادین روبرو هستیم.‏
تارتحیتحخ هبرنبرر،‏ پیشرفت تارتحیتحخ بشری را دقیقاً‏ بازتاب ‏بمنبممی دهد‐‏ و ‏بمنبممی تواند بازتاب دهد.‏ این برداشت نادرسبىتبىی
است که هیچ ارتباطی با مارکسیسم ندارد.‏ برای مثال،‏ نه این امر لزوماً‏ صادق است که چون نبریبرروهای
مولد افزایش می یابند،‏ هبرنبرر هم الزاماً‏ جان تازه ای می گبریبررد ‏(همھهممان طور که تارتحیتحخ نیم قرن گذشته به خو ‏بىببىی
نشان داده است)،‏ و نه این درست است که دوره ی ‏بجببجحران و افول اقتصادی ‏بمنبممی تواند هبرنبرر عالىللىی تولید کند.‏
گاه در دوران رکود در اجتماع با رشد عجیب دیالکتیکی روبرو می شو ‏بمیبمم که در آن آ گاهی انسان به
درون خود بازمی گردد و این می تواند نتاتحیتحج بسیار مهم هبرنبرری و فلسفی در بر داشته باشد.‏ این حقیقت
١٥

هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی گروه تئاتر ا گزیت الن وودز
دارد که در ‏بجتبجحلیل اخبریبرر،‏ ‏بمتبممام فرهنگ انسابىنبىی به رشد نبریبرروهای مولد بستگی دارد.‏ و یک فروپاشی عمومی
به ناچار در پایان به معنای فروپاشی عمومی فرهنگ انسابىنبىی نبریبرز خواهد بود.‏
قرون تاریک
داستان کوتاه شگفت انگبریبرزی از جک لندن‎١٤‎
گرنت‎١٥‎
نویسنده ی سوسیالیست آمریکابىیبىی هست که بسیار ‏مجممجحبوب تد
است.‏ عنوانش ‏«طاعون سرخ»‏ است و تصویری وحشتنا ک از آینده است.‏ جامعه ای را توصیف
می کند که ‏بمتبممام بیماری ها در آن ریشه کن شده است و بیماری ناشناخته ی جدیدی که دارو ‏بمنبممی تواند
کنبرتبررلش کند به وجود آمده و ‏بجببجخش عمده ی ‏جمججممعیت کره ی زمبنیبنن را می کشد.‏ در نتیجه،‏ ‏بمتبممدن سقوط
می کند.‏
این یک داستان کوچک هوسمشسممندانه است،‏ یک داستان کوتاه،‏ چرا که رابطه ی میان نبریبرروهای مولد و
فرهنگ را نشان می دهد.‏ اغلب مردم این را دست کم می گبریبررند.‏ با این حال فروپاشی نبریبرروهای مولد ‐
علم،‏ صنعت،‏ تکنولوژی‐‏ تاثبریبرری شدید دارد.‏ تنها در یک نسل،‏ کودکابىنبىی که بعد از فاجعه به دنیا آمدند
معتقد بودند که وقبىتبىی پدربزرگ شان ‏‐دانشمندی که از ویرابىنبىی بزرگ جان به در برده بود‐‏ سعی می کند
به آبهنبهها توضیح دهد که جامعه ای وجود داشت که در آن ماشبنیبنن و قطار و هواپیما بود،‏ ‏[گفته هایش]‏
افسانه ای خیالىللىی و مسخره است.‏ حبىتبىی خاطره ی ‏بمتبممدن در حال ‏بجتبجحلیل رفبنتبنن است.‏ در حالىللىی که پدربزرگ پبریبرر
‏همھهممچنان به زبان انگلیسی صحیح صحبت می کند،‏ نوه ها دیگر به زبابىنبىی سلیس صحبت ‏بمنبممی کنند.‏ آبهنبهها با
صداهابىیبىی گنگ ارتباط برقرار می کنند،‏ چرا که دیگر نیازی به صحبت کردن به زبان پیچیده وجود ندارد.‏
خط تاربجیبجخی سبریبرری صعودی دارد،‏ اما سبریبرر نزولىللىی را هم می شناسد،‏ ‏همھهممچون زمابىنبىی که امبرپبرراتوری رم
سرنگون شد.‏ در پایان،‏ رم به دست بربرها نابود نشد؛ آبهنبهها فقط آخرین فشار را وارد کردند.‏ رم به
دست تضادهای داخلی خودش نابود شد.‏ در نتیجه ی تضادهای داخلی نظام برده داری،‏ فروپاشی
نبریبرروهای مولد رخ داد.‏ مسیحیان ‏بجنبجخستبنیبنن ‏بمنبمماینده ی جنبشی انقلابىببىی و کمونیسبىتبىی بودند که مدافعان نظام
فاسد قدبمیبمم با انزجار از آن به عنوان مذهب زنان و برده ها یاد می کردند.‏ چنان که اغلب در جنبش های
انقلابىببىی فقرا و ‏مجممجحرومان پیش می آید،‏ مسیحیان ‏بجنبجخستبنیبنن که به دنیا به عنوان شر پشت کرده بودند و از
زندگی ‏بجتبججملابىتبىی طبقات ثروبمتبممند ‏‐«مادر هرزگی ها و پلیدی های زمبنیبنن»‐‏ برائت جسته بودند،‏ سرشار از
روحیه ای راسخ بودند که عمیقاً‏ در برابر هبرنبرر،‏ فرهنگ و علم خصمانه بود.‏
در این دوران،‏ حدود قرن پنجم،‏ بزرگ ترین جنبش مردمی ‏بمتبممام تارتحیتحخ بشری رخ داد.‏ با جابجببججابىیبىی قبایل
ژرمن و اسلاو به سوی غرب،‏ جامعه ی برده داری قدبمیبمم سقوط کرد،‏ هرچند که در حقیقت به هر حال در
Jack London ١٤
١٦
Ted Grant ١٥

هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی گروه تئاتر ا گزیت الن وودز
حال فروپاشی بود.‏ و ‏همھهممراه با این فروپاشی،‏ فروپاشی کامل فرهنگ نبریبرز رخ داد.‏ من فکر می کنم تصور
عمق این فروپاشی دشوار است.‏ بگذارید تنها یک واقعیت به ‏سمشسمما بگو ‏بمیبمم که بسیار گویای ‏[وضعیت]‏ قرون
وسطی است.‏ در سال ١۵٠٠، پس از صدها سال ‏بىببىی توجهی،‏ جاده هابىیبىی که به دست رمی ها ساخته شده
بود ‏همھهممچنان ‏بهببههبرتبررین جاده های قاره ی اروپا بودند.‏ سایر جاده ها اغلب چنان در وضعیت خرابىببىی بودند که
غبریبررقابل استفاده بودند.‏ ‏بمتبممام بنادر اروپابىیبىی نبریبرز تا قرن ١٨ که ‏بجتبججارت شروع به جان گرفبنتبنن کرد ‏همھهممبنیبنن
وضعیت را داشتند.‏
از ‏جمججممله ی هبرنبررهای گمشده بنّابىیبىی بود.‏ در ‏بمتبممام آلمللممان،‏ هلند،‏ انگلستان و اسکاندیناوی در طول ١٠ قرن
عملاً‏ هیچ ساختمان سنگی جز کلیسا ساخته نشد.‏ به عبارت دیگر در نتیجه ی فروپاشی نبریبرروهای مولد،‏
افول کامل فرهنگی رخ داده بود.‏ ‏بجتبجحت شرایط چنبنیبنن فروپاشی وحشتنا کی،‏ چرا از وضعیت توده ها گفته
شود؟ بگذارید چکیده ای را از نویسنده ی قرون وسطابىیبىی نقل قول کنم،‏ راهبىببىی به نام الفریک‎١٦‎
وینچسبرتبرر که کتابىببىی درباره ی آموزش مکالمللممه ی لاتبنیبنن نوشت:‏
استاد:‏ مرد شخم زن،‏ چه می کبىنبىی؟ کارت را چگونه ابجنبججام می دهی؟
در
شا گرد:‏ من بسیار سخت کار می کنم،‏ آقا.‏ هنگام سحر ببریبررون می روم تا گاوهای نر را به مزرعه ببرببررم و
آبهنبهها را به گاوآهن ببندم.‏ هر چه زمستان سخت باشد هم از ترس اربابمببمم جرأت ‏بمنبممی کنم در خانه ‏بمببممابمنبمم؛ و
وقبىتبىی که به گاو افسار زدم و تیغه ی خیش را آماده کردم و ‏مجممجحکم به خیش بستم،‏ هر روز باید یک
جریب یا بیشبرتبرر را شخم بزبمنبمم.‏
استاد:‏ آیا کسی را هم با خود داری؟
شا گرد:‏ پسری دارم که گاو را با مهمبریبرز می راند،‏ و ا کنون به خاطر سرما و فریاد زدن صدایش گرفته
است.‏
استاد:‏ در طول روز چه کار دیگری باید ابجنبججام دهی؟
شا گرد:‏ بسیار بیشبرتبرر از این.‏ باید آخور گاوها را از کاه پر کنم و به آبهنبهها آب بدهم و سرگبنیبنن ها را ببریبررون
ببرببررم.‏
استاد:‏ و این کار سخت است؟
شا گرد:‏ بله،‏ سخت است،‏ چون آزاد نیستم.‏
ظهور نظام فئودالىللىی ‏همھهممراه با دوران طولابىنبىی ایستابىیبىی فرهنگی بود.‏ به استثناء دو اخبرتبرراع،‏ آسیاب آبىببىی و
بادی،‏ در حدود هزار سال واقعاً‏ هیچ اخبرتبرراعی ابجنبججام نشد.‏ و حال ‏بمتبممام فرهنگ ‏بجتبجحت سلطه ی کلیسای
کاتولیک بود.‏ البته اشاره ی من به فرهنگ اروپابىیبىی است،‏ چرا که متاسفانه فرصت ندارم که به فرهنگ
جهابىنبىی ببرپبرردازم.‏ زمان زیادی می برد.‏ مسئله ی فرهنگ آسیا،‏ خاورمیانه،‏ آفریقا و آمریکای لاتبنیبنن را
١٧
Aelfric ١٦

هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی گروه تئاتر ا گزیت الن وودز
می بایست در فرصت دیگری باز کنیم.‏ ‏همھهممبنیبنن بس که رکود فرهنگی در اروپای قرون وسطی در جهان
اسلام صادق نبود.‏ هنگامی که اروپای مسیحی غرق در بربریت بود،‏ در کشورهای اسلامی خاورمیانه و
اسپانیای ‏بجتبجحت سلطه ی مسلمانان پیشرفت های علمی و هبرنبرری چشمگبریبرری صورت می گرفت که بعدها به
باروری فرهنگ اروپا کمک کرد.‏ بسیاری از یافته های عرب ها و ایرابىنبىی ها نبریبرز به نوبه ی خود ریشه در هند
داشت.‏
با این حال،‏ در اینجا به رشد سرمایه داری می پرداز ‏بمیبمم که به عنوان یک پدیده ی عمدتاً‏ اروپابىیبىی آغاز شد.‏
از مشخصات قرون وسطی در اروپا،‏ دیکتاتوری فرهنگی کلیسا است که نفی کامل فرهنگ کلاسیک بود.‏
هبرنبرر یونان و رم شکل انسابىنبىی را گرامی می داشت.‏ هبرنبرر مسیحی فئودال نه تنها شکل انسابىنبىی،‏ بلکه جهان و
‏بمتبممام فعالیت های حیابىتبىی انسانیت را پس می زند.‏ چشم زنان و مردان را به سوی آسمسسممان ها می گرداند،‏ به ما
می آموزد که این جهان،‏ جهان اهر ‏بمیبممنان و شیاطبنیبنن است،‏ شر است،‏ و بدن شر است،‏ روابط میان زن و
مرد شر است.‏ زنان مشخصاً‏ به دیده ی شر نگریسته می شدند،‏ از ‏همھهممان کتاب اول خلقت ‏[در ابجنبججیل]‏ به ما
می گوید که ‏بمتبممام زیان های نوع بشر از زنان می آید ‏(«گناه ‏بجنبجخستبنیبنن»).‏
موسیقی اساساً‏ در کلیساها ‏ممممممنوع شد.‏ نقل قولىللىی از سنت توماس می آورم که در کتابش ‏«سوما تئولوژیکا»‏
درباره ی شر سازها هشدار می دهد.‏ او چنبنیبنن می گوید:«سازها از عبادت و از کلیساها خارج شدند،‏ چرا
که شکل بدن را دارند.‏ آبهنبهها دابمئبمماً‏ مزاحم ذهن می شوند و حبىتبىی انسان را به لذت جنسی تشویق می کنند.»‏
چه فکر وحشتنا کی،‏ انسان را به لذت جنسی تشویق کنند!‏
نقطه ی اوج این فرهنگ،‏ این هبرنبرر،‏ کلیساهای قرون وسطی،‏ کلیساهای گوتیک،‏ باز مانند ‏مجممججسمه های مصری
فراعنه بیانیه ای ساخته شده از سنگ است.‏ وارد یکی از این کلیساها می شوید و بلافاصله صدایتان را
پایبنیبنن می آورید،‏ تاریک است،‏ نور تنها از پنجره های شیشه ای گاه رنگی وارد می شود،‏ تنها رنگی که در
آبجنبججا وجود دارد.‏ تصویری عرفابىنبىی از تاریکی روح،‏ و این بناهای عظیم که به بالا اشاره می کنند،‏ به
آسمسسممان ها اشاره می کنند،‏ طوری طراحی شده اند که زنان و مردان احساس کوچک و ‏بىببىی اهمھهممیت بودن کنند.‏
بسیاری از مردم این هبرنبرر را ‏بجتبجحسبنیبنن می کنند ‏‐هر چند شخصاً‏ برای من جالب نیست.‏ از نظر من هبرنبرری
عمیقاً‏ غبریبررانسابىنبىی است‐‏ بیابىنبىی سنگی از بیگانه سازی انسانیت از وضعیت انسابىنبىی خودش.‏
‏بجببجحران فئودالیسم
در ‏بمتبممام این دوران میلیون ها مرد و زن ‏بجتبجحت سلطه ی این دیکتاتوری معنوی به دنیا آمدند،‏ زندگی
کردند و مردند.‏ حبىتبىی ‏بمنبممی توانستند درک کنند که در کلیساها چه گفته می شود،‏ چون به لاتبنیبنن گفته
می شد.‏ با این حال ببریبررون از کلیسا خورشید می درخشید،‏ پرندگان می خواندند،‏ زنان و مردان عشق
١٨

هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی گروه تئاتر ا گزیت الن وودز
می ورزیدند،‏ رقص و موسیقی ادامه یافت و ‏بهنبههایتاً‏ تغیبریبرری در ‏مجممجحتوای طبقابىتبىی جامعه با پیامدهای مهم هبرنبرری
دار ‏بمیبمم.‏
حال در مرحله ی اخبریبرر فئودالیسم،‏ اواخر قرون وسطی،‏ شاید از قرن سبریبرزده به بعد جامعه وارد ‏بجببجحرابىنبىی
جدی می شود.‏ و هنگامی که یک جامعه وارد این نوع از ‏بجببجحران می شود،‏ می تواند مدبىتبىی طولابىنبىی دوام
بیاورد.‏ این فرآیند خطی مستقیم نیست،‏ بلکه می تواند افت و خبریبرزهابىیبىی داشته باشد،‏ اما ‏همھهممگی در
راستای ‏همھهممان افول کلی.‏
در چنبنیبنن دوره هابىیبىی،‏ مردم احساس می کنند که جامعه در ‏بجببجحران است،‏ نه فقط به دلایل اقتصادی،‏ و حبىتبىی
می شود بگو ‏بمیبمم نه عمدتاً‏ به دلایل اقتصادی.‏ احساس عمومی فروپاشی وجود دارد،‏ ‏بجببجحران اخلاقیات،‏
‏بجببجحران خانواده،‏ ‏بجببجحران کلیسا،‏ ‏بجببجحران اعتقاد،‏ ‏بجببجحران علم،‏ ‏بجببجحران هبرنبرر.‏ در اواخر قرون وسطی هم این امر
صادق بود.‏ تغیبریبرری عمده در میان رتحنتحج عمومی،‏ سقوط،‏ جنگ ها،‏ بیماری های ‏همھهممه گبریبرر و قحطی در حال
وقوع بود.‏ بسیاری از مردم معتقد بودند که پایان جهان دارد فرا می رسد،‏ و در واقع،‏ داشت فرا
می رسید.‏ نه پایان جهان به معنای واقعی کلمه،‏ بلکه پایان فئودالیسم،‏ فروپاشی نظام فئودالىللىی.‏ این فکر
پایان جهان در هبرنبرر در آثار فوق العاده بدیع پیبرتبرر بروگل‎١٧‎ و بیش از ‏همھهممه هبریبررونیموس بوش‎١٨‎ بروز یافته
است که می توان در موزه ی پرادو در مادرید اسپانیا آن را یافت.‏
ظهور بورژوازی
البته مسئله ی تعیبنیبنن کننده در اینجا ظهور طبقه ی انقلابىببىی جدید بود که جامعه ی کهن ، نظام اجتماعی ،
باورها و مذهبش را به چالش می کشید.‏ بورژوازی شهرها به تدرتحیتحج،‏ تکه به تکه مکابىنبىی برای خود در
جامعه ی فئودالىللىی فتح کرد.‏ به ‏همھهممان ترتیبىببىی که طبقه ی کارگر مدرن از طریق سازماندهی جنبش کارگری
جابىیبىی در جامعه برای خود حک می کند.‏
بورژوازی شهرها را به شکل ‏بهنبههادهابىیبىی ‏مجممججزا برقرار کرد،‏ نه بر اساس کشاورزی و مناسبات قدبمیبمم فئودال،‏
بلکه بر اساس ‏بجتبججارت،‏ بازرگابىنبىی،‏ پول و وام.‏ آبهنبهها سبک زندگی جدیدی را گسبرتبررش دادند و در کنار آن به
تدرتحیتحج سلائق جدید و مفاهیم هبرنبرری جدید و مهم تر از ‏همھهممه مذهبىببىی جدید یعبىنبىی پروتستانبریبرزم ظهور کرد.‏
آیا تا به حال فکر کرده اید که تفاوت نظری بنیادین میان کاتولیسبریبرزم و پروتستانبریبرزم چیست؟ بسیاری از
مردم ‏بمنبممی توانند به این پرسش پاسخ دهند،‏ اما پاسخ بسیار ساده است.‏ مذهب کاتولیک رستگاری از
طریق اعمال را آموزش می دهد،‏ اما مذهب پروتستان رستگاری از طریق ابمیبممان را آموزش می دهد.‏ به
بیابىنبىی ناشیانه ‏‐اما به شیوه ای که ماهیت طبقابىتبىی این تفاوت را آشکار می کند‐‏ ابمیبممان بسیار ارزان است،‏
Pieter Bruegel the Elder ١٧
١٩
Hyeronimus Bosch ١٨

هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی گروه تئاتر ا گزیت الن وودز
هزینه ای ندارد،‏ در حالىللىی که اعمال معمولاً‏ تا حدی گران هستند.‏ معنای طبقابىتبىی آن چیست؟ درست در
قلب تفاوت میان بورژوازی و اشرافیت فئودالىللىی جای می گبریبررد.‏
‏بجتبجحت سلطه ی نظام فئودالىللىی،‏ نظامی مبتبىنبىی بر کشاورزی،‏ نیازی به نوآوری نبود،‏ نیازی به سرمایه گذاری بر
روی فناوری اطلاعات یا هر چبریبرز مشابه دیگری نبود ‏(حبىتبىی ا گر فرض کنیم که در دسبرتبررس بود).‏ علت این
است که زمبنیبنن داران فئودال انبوهی از نبریبرروی کار رعایای ‏بىببىی زمبنیبنن را در اختیار داشتند که عملاً‏ برده
بودند،‏ به زمبنیبنن زبجنبججبریبرر شده بودند،‏ هر چند رسمسسمماً‏ آزاد بودند.‏ و ا گر نبریبرروی کار ارزان داشته باشید،‏
احتیاجی به ماشبنیبنن آلات ندارید تا ‏بهببههره وری را افزایش دهید.‏ پس برای چه زجمحجممت نوآوری به خود بدهید؟
در جامعه ی برده داری هم وضعیت مشابهببههی وجود داشت.‏ هر چند که یونانیان اسکندریه موتور ‏بجببجخاری
اخبرتبرراع کرده بودند که واقعاً‏ کار می کرد،‏ اما در حد یک اسباب بازی و کنجکاوی بدون کاربرد عملی بافىقفىی
ماند.‏
اما ا گر نیازی به سرمایه گذاری ‏مجممججدد نبود،‏ این سوال پیش می آید که طبقه ی حا کم با مازاد چه می کرد؟
البته که ‏همھهممیشه می توان ‏بجببجخشش کرد،‏ و برخی از آنان واقعاً‏ این کار را می کردند.‏ برخی از این افراد
بسیار سخاوبمتبممند بودند‐‏ امکانش را داشتند که باشند.‏ یا می توانید آن را خرج لباس ها و جواهرات
فخرفروشانه و چبریبرزهابىیبىی از این قبیل کنید‐‏ که اغلب اشراف و ‏همھهممسران شان این کار را می کردند.‏ یا
می توانید آن را به کلیسا بدهید.‏ تا ا گر زندگی خیلی بدی داشتید،‏ چنان که بسیاری از آبهنبهها داشتند،‏
کشیش ها تا پانصد سال برای روح تان دعا کنند،‏ تا بلیت درجه یک به قلمرو پادشاهی ‏بهببههشت برایتان
تضمبنیبنن شود.‏
به ‏همھهممبنیبنن علت است که کلیسای قرون وسطی می توانست با پولىللىی که از اشراف می گبریبررد،‏ از پس هزینه های
ساخت کلیساهای عظیم برآید.‏ در واقع ابجنبججیل درباره ی اینکه کلیسا یک ساختمان باشد هیچ نگفته
است.‏ عیسی مسیح در جابىیبىی می گوید:«هر کجا که دو یا سه نفر از ‏سمشسمما به نام من گرد هم آیید،‏ من ‏همھهممابجنبججا
هستم.»‏ این ‏همھهممان معنابىیبىی است که کلمه ی کلیسا در زبان لاتبنیبنن دارد:‏ ecclesia به معنای گرد آمدن،‏ به
هیچ وجه ساختمان نیست.‏
پس هنگامی که فردی به نام لوتر پیدا شد و ابجنبججیل را به آلمللممابىنبىی ترجمججممه کرد ‏‐و از قضا آلمللممابىنبىی بسیار خو ‏بىببىی
که زبان ادبىببىی مدرن را پایه ریزی کرد‐‏ و مردم شروع به خواندن ابجنبججیل کردند،‏ این آغاز انقلاب بود.‏
پروتستان ها قصد کردند که اساس را بر این ابجنبججیل قرار دهند نه هیچ چبریبرز دیگر.‏ این کلام خدا بود که
مستقیماً‏ بر انسان آشکار شده بود.‏ می گفتند:«ا گر ابمیبممان داشته باشیم،‏ ا گر به عیسی مسیح اعتقاد داشته
باشیم از طریق ابجنبججیل ‏بجنبججات می یابیم».‏ و این پیامی بسیار انقلابىببىی در آن دوران بود.‏
این ‏جمحجممله ای رو در رو به کلیسا،‏ به این دیکتاتوری معنوی بود؛ این بوروکراسی عظیم که بسیار پرهزینه،‏
اسرافکار و فاسد از هر نظر بود؛ این روحانیت نفرت انگبریبرز که ‏بىببىی دلیل از آبهنبهها مالیات می گرفت.‏ به یاد داشته
٢٠

هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی گروه تئاتر ا گزیت الن وودز
باشیم که در اینجا از آبجنبجچه مارکس درباره ی دوران انباشت بدوی ثروت توصیف می کند حرف می زنیم.‏
بورژواها می خواستند پول شان را برای مقاصد سرمایه گذاری حفظ کنند.‏
دو قرن بعد،‏ شعار انقلابیون آمریکابىیبىی ‏«نفی مالیات بدون ‏بمنبممایندگی»‏‎١٩‎ بود،‏ در حالىللىی که در قرن ١٩،
لیبرببررال ها ‏«دولت ارزان!»‏‎٢٠‎ را طلب می کردند.‏ اما ‏بجنبجخستبنیبنن شعار بورژواها ‏«مذهب ارزان!»‏‎٢١‎ بود.‏ ما به
این ‏همھهممه کلیسا و این ‏همھهممه کشیش و این ‏همھهممه اسقف و این ‏همھهممه پاپ نیازی ندار ‏بمیبمم‐‏ این ایده ی اصلی بود.‏ و
این هم البته به خودی خود بیان زیبابىیبىی شناسی هبرنبرری هم داشت.‏
انقلاب بورژوابىیبىی
پیوریبنتبنن های بریتانیا لباس های مشکی بسیار ساده می پوشیدند.‏ این به خودی خود بیانیه ای انقلابىببىی علیه
ثروبمتبممندان،‏ علیه ‏بمتبممام این فخرفروشی،‏ این آراستگی افراطی،‏ این جواهرات،‏ این فساد بود.‏ تلوتحیتحح انقلابىببىی
واضحی داشت.‏ سرمایه داری بر خلاف فئودالیسم یا جامعه ی برده داری،‏ برای ‏بجنبجخستبنیبنن بار در تارتحیتحخ
درباره ی حقوق انسان،‏ حقوق فرد موعظه می کند.‏ فردگرابىیبىی و سرمایه داری در واقع جدابىیبىی ناپذیرند.‏ و
این نتیجه ی مهمی در هبرنبرر دارد،‏ برای ‏بجنبجخستبنیبنن بار در تارتحیتحخ بشر،‏ چرا که ‏بمتبممام یا تقریباً‏ ‏بمتبممام هبرنبررهای پیشبنیبنن
هبرنبرر گمنام بودند.‏
در اینجا ظهور هبرنبررمندان بزرگ را شاهدبمیبمم،‏ کسابىنبىی که به عنوان فرد برابمیبممان شناخته شده هستند.‏ شروع
آن از قرن چهاردهم و پانزدهم.‏ در ایتالیای ‏سمشسممالىللىی و بعدها در هلند،‏ شاهد آغاز آن دوران شگفت انگبریبرز
تارتحیتحخ بشریت هستیم که آن را رنسانس می نامیم.‏ این هبرنبرر چه ویژگی جدیدی دارد؟ در مورد فلاندرها
‎٢٢‎افرادی مثل برادران فان آیک‎٢٣‎
را دار ‏بمیبمم،‏ هوبرت و ژان فان آیک که موضوعات مذهبىببىی را به شیوه ای
نو نقاشی می کردند.‏ آبهنبهها مذهبىببىی بودند،‏ اما ‏بمتبممام ‏مجممجحتوای این نقاشی ها متفاوت از هبرنبرر پیشبنیبنن بود.‏
ا گر به این هبرنبرر فلاندرها نگاه کنید،‏ زنان و مردان واقعی را می بینید،‏ انسان دوباره به هبرنبرر باز می گردد.‏
در فلسفه معادل این را در ظهور اومانیسم می بینیم که ‏همھهممان تفکر بورژوابىیبىی حقوق افراد را بیان می کند.‏
این توسط افرادی چون اراسمسسمموس‎٢٤‎ و سر توماس مور‎٢٥‎ ارائه شد.‏ مکاتب فکری جدید بیش از ‏همھهممه
No taxation without representation ١٩
Cheap Government ٢٠
Cheap religion ٢١
:Flanders ٢٢ ناحیه ای در شمال غرب اروپا که اکنون میان بلژیک،‏ فرانسه و هلند تقسیم شده است و زبان شان هلندی است.‏
Hubert van Eyck ٢٣
Jan van Eyck
Erasmus ٢٤
٢١
Sir Thomas More ٢٥

هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی گروه تئاتر ا گزیت الن وودز
‏مجممجحصول ایتالیا بودند که هبرنبرر در آن به بالاترین نقطه ی اوج خود پس از دوران یونان رسید.‏ این بروز
مستقیم ظهور بورژوازی بود.‏
این مفهوم انقلابىببىی انسان به عنوان فرد در آثار کسابىنبىی چون بوتیچلی‎٢٦‎
به شکلی عالىللىی بروز می یابد.‏ تولد
ونوس یکی از بزرگ ترین نقاط اوج ‏بمتبممام نقاشی هاست.‏ این نقاشی زیبا هیچ ارتباطی به قرون وسطی یا
مسیحیت ندارد.‏ سوژه ای صرفاً‏ بت پرستانه است:‏ الهللهھه ی عشق،‏ آفرودیت در حال زایش از میان موج ها.‏
در مرکز،‏ فرم مونث است،‏ بدبىنبىی عریان،‏ موضوعی که از سوی کلیسای قرون وسطی مورد تکفبریبرر بود،‏
کلیسابىیبىی که بدن را شر می دانست و زن را منشاء گناه ‏بجنبجخستبنیبنن.‏ از آن سو در اینجا گرامیداشت باشکوه
بدن انسان را دار ‏بمیبمم.‏ این جوهر انسابىنبىی،‏ خود زندگی،‏ راهش را به پیش باز می کند،‏ ‏همھهممان گونه که در
دوران یونان باستان کرده بود.‏
این نقاشی آزادی ای در خود دارد،‏ آن گونه که جسم و امواج کشیده شده اند،‏ حبىتبىی باد که در طرزی که
لباس های لطیف تارمانند حرکت می کنند ‏بجتبججلی یافته است.‏ این یک بیانیه ی انقلابىببىی است،‏ نفی کامل ‏بجتبجحجر
پیشبنیبنن،‏ یاوه های عرفابىنبىی مذهبىببىی پیشبنیبنن.‏ تاریکی پیشبنیبنن به طور کامل تبعید شده است.‏ اینجا ‏همھهممه نور
است.‏ هیچ چبریبرز ثابت نیست،‏ ‏همھهممه چبریبرز حرکت می کند،‏ می رقصد و می خندد.‏ اینجا بالاخره غبریبررانسابىنبىی بودن
هبرنبرر پایان می یابد،‏ واقعاً‏ هبرنبرر انسابىنبىی است.‏
این تغیبریبرری اساسی در برداشت انسان از جهان و جایگاه ما در آن را بازتاب می دهد.‏ این ‏همھهممان دیدگاه
جسورانه است که در علم منجر به عصر جدید ‏بجتبجحقیقات و آزمایشات شد و در سیاست مستقیماً‏ منجر به
تضاد بورژوازی قیام کننده علیه اربجتبججاع کاتولیک فئودال شد.‏ خصوصاً‏ در هلند،‏ که بورژوازی در حال
ابجنبججام مبارزه ی انقلابىببىی قهرمانانه علیه قدرت اربجتبججاعی اصلی در اسپانیا بود که می توان آن را با امبرپبرریالیسم
آمریکابىیبىی کنوبىنبىی مقایسه کرد.‏
شورش هلند
شورش هلندِ‏ اسپانیابىیبىی مانند جنگ ویتنام و انقلاب روسیه در یک ترکیب واحد بود.‏ این جنگی ‏بىببىی رجمحجممانه
بود،‏ جنگی انقلابىببىی که در مقطعی از آن پادشاه اسپانیا ‏بمتبممام ‏جمججممعیت هلند را با برخی استثنائات ‏مجممجحکوم به
مرگ کرد.‏ این دورابىنبىی بود که در آن داشبنتبنن ابجنبججیل در خانه جرمی بود که ‏مجممججازاتش مرگ به
وحشتنا ک ترین شیوه ی ‏ممممممکن بود.‏ هر کس که مرتد شناخته می شد ‏‐یعبىنبىی هر کس که با کلیسای
کاتولیک موافق نبود‐‏ زنده زنده سوزانده می شد،‏ اما ا گر اعبرتبرراف کامل می کردید و توبه می کردید و از
پروتستانبریبرزم برائت می جستید،‏ مادر مقدس کلیسا رأفت نشان می داد.‏ مردان سر از تن شان جدا می شد
و زنان زنده به گور می شدند.‏
٢٢
Botticelli ٢٦

هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی گروه تئاتر ا گزیت الن وودز
پس از دورابىنبىی طولابىنبىی بورژوازی هلندی موفق شد از اسپانیا جدا شود.‏ این امر،‏ شکوفابىیبىی ‏بجتبججارت،‏
بازرگابىنبىی،‏ رفاه و ‏همھهممچنبنیبنن هبرنبرر و فرهنگ را آغاز کرد.‏ این هبرنبرر هلند ویژگی های خاصی داشت.‏ بسیاری از
این شاهکارهای هلندی روحیه ی آسودگی کامل،‏ صلح و آرامش را می دمیدند.‏ این چه معنابىیبىی دارد؟ این
ریشه در دوران پیشبنیبنن دارد.‏ بورژواهای هلندی،‏ این تاجران قوی بنیه و کامیاب،‏ پس از مبارزه ی
‏بىببىی رجمحجممانه علیه اسپانیا فضابىیبىی برای تنفس می خواستند،‏ دورابىنبىی از آرامش که بتوانند از صلح،‏ سکوت،‏
آرامش و آسایش جدید لذت ببرببررند.‏ این ‏همھهممان چبریبرزی است که اغلب این نقاشی ها می رسانند:‏ جامعه ای
کاملاً‏ نظم یافته و باثبات.‏
‏همھهممچنبنیبنن ‏بجنبجخستبنیبنن بار در تارتحیتحخ است که هبرنبرر واقعاً‏ زندگی عادی را به تصویر می کشد،‏ وجود عادی آرام
روزمره ی بورژوابىیبىی.‏ در اینجا زنان گیسوان شان را شانه می زنند،‏ ارگ کوچک شان را می نوازند یا نامه ای
را می خوانند‐‏ ‏همھهممانند نقاشی های ورمبریبرر
٢٧
، یکی از بزرگ ترین ‏بمنبممایندگان این مکتب.‏ ماهیت بسیار معمولىللىی
این مناظر پاسخگوی نیاز روابىنبىی بسیار عمیقی است.‏ ضمناً،‏ حبىتبىی در اینجا مسئله ی اقتصاد و طبقه خود را
نشان می دهد.‏
نوعی جدید از نقاشی پا به عرصه ی وجود می گذارد:‏ طبیعت ‏بىببىی جان.‏ این معمولاً‏ متشکل از مبریبرزهابىیبىی
است پر از غذاهای نسبتاً‏ خوب،‏ قرقاول،‏ تنگ های شراب،‏ سیب و میوه های لذیذ دیگر.‏ میوه ها به قدری
زیبا هستند که به راسبىتبىی دل تان می خواهد دست دراز کرده،‏ یکی از سیب ها را برداشته و آن را ‏بجببجخورید.‏
این پیام تاجر موفق هلندی است که می گوید:«من اینجا هستم!‏ من از راه رسیده ام،‏ ببینید از پس چه
هزینه هابىیبىی برمی آبمیبمم.‏ ببینید در آشبرپبرزخانه ام چه دارم!»‏ حبىتبىی نقاشی گل ها هم پایه ی اقتصادی دارد،‏ چرا
که این دوره ی ‏بجنبجخستبنیبنن ‏بجببجحران اقتصادی احتکار است،‏ رسوابىیبىی لاله های هلندی،‏ که ‏همھهممه گل می خواستند
و گل قیمت بالابىیبىی داشت.‏
پول و هبرنبرر
مبنای این هبرنبرر جدید این است که طبقه ی مصرف کننده ی جدیدی وجود دارد،‏ تاجر موفق با خانه ای
بزرگ ، دیوارهای بسیاری که نیاز داشت پوشانده شود.‏ نقاشی ها ‏همھهممه جا بودند،‏ نقاشی ها در مغازه ها،‏
میخانه ها و مسافرخانه ها بودند.‏ در اینجا هبرنبرر به دیده ی معمابىیبىی بزرگ به معنای ‏«هبرنبرر برای هبرنبرر»‏ نگریسته
‏بمنبممی شد.‏ به عنوان یک ‏بجتبججارت در نظر گرفته می شد،‏ درست مانند ‏بمتبممام ‏بجتبججارت های دیگر.‏ ورمبریبرر تصاویر
بسیاری را از شهر موطن خود دلفت‎٢٨‎
نقاشی کرد.‏ یک نانوای اهل دلفت واقعاً‏ دو نقاشی از ورمبریبرر داشت
که ا کنون میلیون ها پوند ارزش دارد.‏ و علت اینکه نانوا این دو نقاشی را داشت این بود که ‏[تابلوها]‏
Vermeer ٢٧
٢٣
Delft ٢٨

هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی گروه تئاتر ا گزیت الن وودز
پول نان را می پرداختند:‏ ورمبریبرر توانابىیبىی خرید نان نداشت.‏ او در فقر مرد،‏ ‏همھهممانند بسیاری از هبرنبررمندان،‏ و
‏بجتبججارت بزرگ از ‏مجممجحل نقاشی های آبهنبهها درآمد میلیوبىنبىی کسب می کند.‏
البته که با ظهور سرمایه داری،‏ عناصر مهم پول،‏ حرص و طمع و عطش ‏بمتبمملک اشیاء را می بینید.‏ در
انگلستان در قرن ١٧ انقلاب بورژوابىیبىی رخ داد.‏ در اینجا ‏همھهممان نزاع میان اندیشه ی هبرنبرری و مذهبىببىی نو و
مطلق گرابىیبىی فئودال را می بینیم.‏ به نقاشی های شاه چارلز اول اثر ون دایک ٢٩ نقاش هلندی نگاه کنید که
بسیاری از آبهنبهها در نشنال گالری هستند.‏ نقاشی های بسیار زیبابىیبىی هستند از شخصیت های اشرافىففىی آراسته به
جواهرات و لباس های مرغوب.‏ دسمشسممنان شان،‏ پیوریبنتبنن ها لباس های سیاه می پوشیدند و ساده می زیستند.‏
این ها دو مفهوم ‏مجممجختلف زیبابىیبىی شناسی هستند و دو گونه اخلاقیات ‏مجممجختلف،‏ مبتبىنبىی بر دو طبقه ی متخاصم.‏
رخدادی مشهور ذهنیت متفاوت این دو طبقه را به تصویر می کشد؛ هنگامی که الیور کرامول‎٣٠‎
انقلابىببىی
انگلیسی سفارش داد تصویرش را نقاشی کنند.‏ او انقلابىببىی بورژوای بسیار خو ‏بىببىی بود،‏ اما خوش قیافه ترین
مرد جهان نبود.‏ کرامول به هبرنبررمند گفت:«مرا ‏همھهممان طور که هستم بکش،‏ با زگیل ها و ‏همھهممه چبریبرز.»‏
روحیه ی هبرنبرری جدیدی در جریان بود.‏ انقلاب انگلیس نویسندگان بزرگی را به وجود آورد،‏ ‏همھهممچون
جان میلتون‎٣١‎ نویسنده ی ‏«بهببههشت گمشده»،‏ و اندرو مارول‎٣٢‎ شاعر بزرگ پبریبرر پیوریبنتبنن.‏ اما وقت ندارم که
وارد جزئیات شوم.‏
رژ ‏بمیبمم کهن و انقلاب فرانسه
ا گر به فرانسه نگاه کنیم،‏ دوباره نزاع دو طبقه را می بینیم و نزاع دو فرهنگ بروز یافته در هبرنبرر.‏ البته
تکرار می کنم،‏ نباید تلاش کرد که روابط دقیق برقرار کرد،‏ این اشتباه است.‏ با این حال گاه به شکلی
عجیب و پیچیده می توان خطوط کلی کمرنگ مناسبات اجتماعی بروز یافته در هبرنبرر را دید.‏ نه ‏همھهممیشه.‏
فقط گاهی.‏ گاه می توانید این را حبىتبىی در مواردی غبریبررمجممجحتمل چون باغبابىنبىی ببینید.‏ تا به حال به ورسای در
فرانسه رفته اید؟ شاید به باغ های مشهورش نگاه کرده باشید.‏ فرم های هندسی،‏ خطوط مستقیم.‏
این ایده چه را بازتاب می دهد؟ این یک بیانیه هم هست.‏ پادشاهی فئودال مطلقه ی فرانسه تلاش
می کرد ‏همھهممه چبریبرز را سخت کنبرتبررل کند،‏ حبىتبىی طبیعت را.‏ باغ های ورسای ایده ای را بیان می کنند:‏ اینکه ما
می توانیم ‏همھهممه چبریبرز را کنبرتبررل کنیم،‏ می توانیم حبىتبىی طبیعت را کنبرتبررل کنیم،‏ حبىتبىی درختان،‏ حبىتبىی
رودخانه ها،‏ حبىتبىی ‏جمچجممن ها باید از ما اطاعت کنند.‏ ‏بجتبججلی هبرنبرری این ایده کلاسیسیسم است که تلاش می کند
Van Dyke ٢٩
Oliver Cromwell ٣٠
John Milton ٣١
٢٤
Andrew Marvell ٣٢

هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی گروه تئاتر ا گزیت الن وودز
قواعد انعطاف ناپذیری را برای درام برقرار کند،‏ بر اساس سوءبرداشت از آبجنبجچه که ارسطو نوشته بود.‏
درام می بایست در ٢۴ ساعت،‏ در یک مکان رخ دهد،‏ ‏بمنبممی توانید کمدی را با تراژدی در هم بیامبریبرزید.‏
آبهنبهها به شکسپبریبرر که او را یک وحشی نادان می پنداشتند می خندیدند،‏ چرا که کمدی و تراژدی را با هم
درآمیخته بود.‏
کمی پیش از انقلاب،‏ دولت فرانسه ورشکست شده بود و زمبنیبنن زیر پای پادشاهی می لرزید.‏ بنابراین به
‏بجنبجحوی انتظار می رفت که خصوصیت هبرنبرر طبقه ی حا کم در این دوران می بایست دارای مقادیر زیادی از
عنصر فرار از واقعیت باشد.‏ دنیای غبریبررواقعی که در نقاشی های واتو‎٣٣‎
بازتابىببىی وفادارانه از دنیابىیبىی رویابىیبىی
بود که طبقه ی حا کم فاسد و فلک زده ی فرانسه در واقع در آن زندگی می کردند.‏ ماری آنتوانت ٣٤
دستور داده بود ‏«مزرعه ‏»ای در املا کش بسازند که در آن مانند یک چوپان لباس می پوشید.‏ در ‏همھهممبنیبنن
حبنیبنن،‏ در دنیای واقعی،‏ چوپان های واقعی فرانسوی از دشواری هابىیبىی رتحنتحج می بردند که در دنیای مصنوعی
ماری آنتوانت هیچ بازتابىببىی ‏بمنبممی یافت.‏
‏همھهممان جنون کنبرتبررل ‏همھهممه چبریبرز،‏ و نبریبرز این دنیای رویابىیبىی در سال ١٧٨٩ فروربجیبجخت.‏ انقلاب فرانسه ‏همھهممه چبریبرز را
زیرورو کرد.‏ زمینه ی انقلاب فرانسه پیش تر توسط مبارزه ی ایدئولوژیک خصوصاً‏ در قلمرو فلسفه آماده
شده بود.‏ انقلاب این مبارزه را به هبرنبرر آورد که بدواً‏ در قالب نئوکلاسیسیسم در آثار داوید ٣٥ هبرنبررمند
انقلابىببىی بزرگ و بعدها در رمانتیسیسم ‏بجتبججلی یافت.‏
‏ممممممکن است بگویید که چه تفاوبىتبىی میان کلاسیسیسم پیشبنیبنن و کلاسیسیسم جدید است؟ یک تفاوت
دارد.‏ کلاسیسیسم سلطنبىتبىی مبتبىنبىی بر هبرنبرر فاسد امبرپبرراتوری رم بود،‏ کلاسیسیسم انقلاب فرانسه به
‏جمججممهوری رم بازمی گشت و خصلبىتبىی انقلابىببىی داشت.‏ از روحیه ی قهرمانانه و فدا کاری برای مصلحت مشبرتبررک
یعبىنبىی وطن پرسبىتبىی برافروخته می شد.‏ این ها کیفیابىتبىی بود که بورژوازی انقلابىببىی به آن نیاز داشت تا رژ ‏بمیبمم
قدبمیبمم را برانداخته و در مقابل ‏مجممججموع قدرت پادشاهی های اروپا قدرت را در دست نگه دارد.‏
Jean-Antoine Watteau ٣٣
Marie Antoinette ٣٤
٢٥
Jacques-Louis David ٣٥

هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی گروه تئاتر ا گزیت الن وودز
آثار انقلاب فرانسه
انقلاب فرانسه تاثبریبرر بسیاری داشت،‏ نه تنها در فرانسه،‏ بلکه در مقیاسی جهابىنبىی.‏ در انگلستان ‏مجممججموعه ای
‏بمتبممام از شعرای بزرگ،‏ برخی از بزرگ ترین شعرای انگلستان،‏ بایرون‎٣٦‎ ، شلی‎٣٧‎ ، وردزورث‎٣٨‎ ، کولرتحیتحج‎٣٩‎ ،
رابرت برنز‎٤٠‎در اسکاتند،‏ ویلیام بلیک‎٤١‎ ، نویسنده ای بسیار مبتکر و هبرنبررمندی که به قدری پیشرفته بود
که در دوران خود دیوانه تلقی می شد.‏ ا گر درست به یاد بیاورم،‏ پایان عمرش را در آسایشگاه روابىنبىی
سبرپبرری کرد.‏ و ا کنون به عنوان هبرنبررمند و نویسنده ای بزرگ شناخته می شود.‏
‏بمتبممام این نویسندگان بزرگ مشتاقانه انقلاب فرانسه را پشتیبابىنبىی می کردند،‏ هر چند که کاری خطرنا ک بود.‏
در بریتانیا سرکوب وحشتنا کی در جریان بود.‏ ویلیام بلیک نوشته بود که ا گر عیسی مسیح در بریتانیا
زنده بود،‏ به زندان انداخته می شد.‏ ویلیام وردزورث در دوران انقلاب حضور داشت،‏ در فرانسه بود و
در شعر عالىللىی خود،‏ پیش درآمد،‏ ابیات شگفت انگبریبرز زیر را نوشت:‏
‏«سعادبىتبىی بود در آن صبح زنده بودن،‏ اما جوان بودن سعادبىتبىی بسیار ‏[بیشبرتبرر].»‏
بعدها هنگامی که موج انقلابىببىی فروکش کرد و بناپارتیست های ‏مجممجخالف قدرت را به دست گرفتند،‏ وردزورث
و کولرتحیتحج جنبش را ترک کردند.‏ پس از دچار شدن انقلاب روسیه به ضدانقلاب استالیبىنبىی هم اتفافىقفىی مشابه
این افتاد.‏ اما ‏همھهممه تسلیم نشدند.‏ شلی شاعری شگفت آور بود که به طرز غم انگبریبرزی جوان مرگ شد.‏
مارکس،‏ شلی را که مطلقاً‏ بر عقاید انقلابىببىی اش استوار بود،‏ ‏همھهممچون شاعر بزرگ اسکاتلندی رابرت برنز
بسیار ‏بجتبجحسبنیبنن می کرد.‏
تنها در بریتانیا نبود که نویسندگان و شعرای شناخته شده از انقلاب فرانسه الهللهھام گرفتند.‏ در آلمللممان،‏ گوته
و شیلر مشتاقانه انقلاب فرانسه را پذیرفتند و در عرصه ی موسیقی،‏ بزرگ ترین نابغه ی موسیقی در طول
تارتحیتحخ،‏ لودویگ وان بتهوون تا پایان عمرش هرگز در پشتیبابىنبىی از ایده آل های انقلاب فرانسه تردید نکرد.‏
‏ممممممکن است ببرپبررسید که آیا امکان دارد که ایده ی آن انقلاب را در موسیقی متجلی کرد؟ پاسخ می دهم
بله.‏ بتهوون یک انقلابىببىی موسیقابىیبىی بود که الهللهھامش را از انقلاب بر می گرفت.‏ هر یک از ‏سمسسممفوبىنبىی های بتهوون را
با هر آبجنبجچه پیش تر آمده مقایسه کنید،‏ بلافاصله متوجه می شوید که کاملاً‏ جدید است.‏ و این در ذات ‏بمتبممام
هبرنبررهای عالىللىی است که باید چبریبرزی نو باشد،‏ چبریبرزی که حرفىففىی نو به ما بزند.‏
Byron ٣٦
Shelley ٣٧
Wordsworth ٣٨
Coleridge ٣٩
Robert Burns ٤٠
٢٦
William Blake ٤١

هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی گروه تئاتر ا گزیت الن وودز
بعضی از ‏سمشسمما شاید داستان ‏سمسسممفوبىنبىی سوم بتهوون را،‏ که نامش ‏سمسسممفوبىتبىی ارویکا‎٤٢‎
یعبىنبىی ‏سمسسممفوبىنبىی یک قهرمان
است،‏ بدانید.‏ این خود روحیه ی انقلاب فرانسه در موسیقی است.‏ شک دارید،‏ فکر می کنید که از
خودم در می آورم؟ اما این واقعیبىتبىی کاملاً‏ مستند است!‏ بتهوون فکر می کرد که ناپلئون ادامه ای بر
انقلاب فرانسه است و می خواست ‏سمسسممفوبىنبىی سومش را به او تقدبمیبمم کند.‏ در واقع قرار بود نامش ‏سمسسممفوبىتبىی
ناپلئون باشد.‏
هنگامی که در میانه ی نوشبنتبنن آن بود،‏ شنید که ناپلئون به عنوان امبرپبرراتور تاجگذاری کرده است.‏ به
سرعت قلمش را برداشت و نام ناپلئون را از صفحه ی نت خط زد.‏ این صفحه ی کاغذ هنوز موجود است
و می توانید آن را در موزه ببینید،‏ و می توانید ببینید که آن قدر با عصبانیت آن را خط زده بود که کاغذ را
سوراخ کرد.‏ او نام ‏سمسسممفوبىنبىی را به ‏سمسسممفوبىنبىی ارویکا تغیبریبرر داد،‏ به یاد یک قهرمان.‏
حال،‏ شاید بسیاری از ‏سمشسمما موسیقی کلاسیک را دوست نداشته باشید.‏ حیف.‏ اما دعوت تان می کنم که
فقط به دو ثانیه ی اول این ‏سمسسممفوبىنبىی گوش کنید.‏ این انقلاب در موسیقی است.‏ پیش از آن مردم ‏‐البته
مردم ثروبمتبممند،‏ به کنسرت ‏سمسسممفونیک می رفتند،‏ می نشستند،‏ خواب شان می برد،‏ شاید،‏ یا چند نوای دلنشبنیبنن
را سوت می زدند و به خانه می رفتند.‏ این کار را با بتهوون ‏بمنبممی شود کرد.‏ ‏سمسسممفوبىنبىی ارویکا با دو ضربه ی
سنگبنیبنن آغاز می شود،‏ مانند مشبىتبىی که بر مبریبرز یا بر در می کوبد.‏ موسیقی نیست،‏ آهنگ نیست،‏ فراخوابىنبىی برای
توجه است،‏ یا به بیان ‏بهببههبرتبرر،‏ فراخوابىنبىی برای مسلح شدن.‏
‏سمسسممفوبىنبىی پنجم بتهوون شناخته شده تر است،‏ با ‏بمتبممی بسیار مشهور آغاز می شود.‏ باز هم واقعاً‏ آهنگ نیست.‏
نیکولاس هارنانکورت‎٤٣‎
رهبرببرر ارکسبرتبرر آلمللممابىنبىی گفته است:«این موسیقی نیست،‏ آشوب گری سیاسی است.‏
دارد به ما می گوید:‘این دنیا بد است،‏ این دنیا نادرست است،‏ ما باید تغیبریبررش دهیم.‏ برو ‏بمیبمم!‘»‏ این
هرنانکورت است که این را می گوید،‏ نه من.‏ و در واقع،‏ اخبریبرراً‏ جان الیوت گاردنر‎٤٤‎
رهبرببرر ارکسبرتبرر انگلیسی
دریافته است که ‏سمسسممفوبىنبىی پنجم بتهوون بر اساس آهنگ های انقلابىببىی فرانسه است.‏ بله،‏ موسیقی می تواند
‏بجتبججلی ‏بجببجخش انقلاب باشد،‏ و ‏بجتبججلی ‏بجببجخش انقلاب هم هست.‏
این رابطه ی میان هبرنبررمند و اجتماع رابطه ای دیالکتیکی است.‏ هبرنبرر می بایست از فرد برآید،‏ یا به عباربىتبىی
از قلب برآید.‏ اما ‏ممممممکن است ‏لحللححظابىتبىی باشد که تضادهای دروبىنبىی شخص بتواند با تضادهای اجتماعی گسبرتبررده
مصادف شود.‏ و این می تواند هبرنبرری عالىللىی به وجود بیاورد،‏ ‏همھهممان طور که در مورد بتهوون صادق بود.‏
زندگی شخصی بتهوون پر از تراژدی بود.‏ او در سن ٢٨ سالگی شروع به ناشنوا شدن کرد.‏ تا هنگامی
که ‏سمسسممفوبىنبىی ‏بهنبههم اش،‏ ‏سمسسممفوبىنبىی کر بزرگش را ساخت،‏ کاملاً‏ ناشنوا بود.‏
Eroica ٤٢
Nicholas Harnancourt ٤٣
٢٧
John Elliot Gardener ٤٤

هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی گروه تئاتر ا گزیت الن وودز
این یک زندگی پر از رتحنتحج بود،‏ که البته در موسیقی اش هم بازتاب یافته است.‏ اما بتهوون نابغه بود،‏ و در
جابىیبىی که ‏[هر]‏ فرد دیگری به این خاطر نابود می شد،‏ بتهوون نه تنها نابود نشد،‏ بلکه بر وضعیت شخصی
خود فائق آمده و در موسیقی اش نه تنها مشکل شخصی خود،‏ بلکه ‏بمتبممام تضادهای بزرگ و تنگناهای
پیش روی انسانیت رتحنتحج کشیده را بیان کرد.‏
رمانتیسیسم
گرایش هبرنبرری غالب در نیمه ی اول قرن نوزدهم رمانتیسیسم بود.‏ معنای رمانتیسیسم چیست؟ ‏بمنبمماینده ی
چه چبریبرزی است؟
در سال های ١٧٨٩-١٧٩٣ جهش بزرگ انقلابىببىی در فرانسه را شاهدبمیبمم که آینده ای ‏بهببههبرتبرر برای ‏بمتبممام نوع
بشر را بر مبنای آزادی،‏ برابری و برادری نوید می داد.‏ این ها شعارهابىیبىی پرطمطراق هستند که بورژوازی از
آن استفاده می کرد تا توده ها را به مبارزه برانگبریبرزد،‏ اما با توجه به سطح عمومی نبریبرروهای مولد،‏ انقلاب
فرانسه منتهی به یک انقلاب بورژوابىیبىی شد،‏ و تنها می توانست به انقلابىببىی بورژوابىیبىی منتهی شود.‏
با تثبیت حا کمیت بورژوابىیبىی،‏ ‏بمتبممام رویاهای هبرنبررمندان و روشنفکران که با انقلاب به هیجان آمده بودند بر
باد رفت،‏ و در روشنابىیبىی سرد روز ‏مجممجحو شد.‏ به جای ایده آل های آزادی،‏ برابری و برادری،‏ حا کمیت
بانکدار،‏ تاجر و پول ساز را داشتند.‏ جامعه ‏بجتبجحت سلطه ی طمع سنگدلانه ی بورژوابىیبىی بود،‏ که چنان که
اشاره کردم در رمان های بالزا ک به خو ‏بىببىی نشان داده شده اند.‏
بسیاری از هبرنبررمندان و نویسندگان در وا کنش به این امر تلاش کردند که آلبرتبررناتیوی انقلابىببىی پیش رو قرار
دهند.‏ آبهنبهها خشونبىتبىی آشبىتبىی ناپذیر نسبت به بورژوازی و حا کمیت پول داشتند.‏ و البته هبرنبرر ‏همھهممواره باید برای
آزادی بکوشد.‏ هبرنبرر حقیقی می بایست آزادانه آبجنبجچه را بیان کند که در درون وجود دارد،‏ نه آبجنبجچه را که از
ببریبررون از سوی هر چبریبرزی ‏[هر کسی]‏ ‏بجتبجحمیل شده باشد،‏ چرا که چنبنیبنن هبرنبرری لزوماً‏ هبرنبرر بدی است.‏ و بنابراین
هبرنبرر کنبرتبررل دولت را ‏بمنبممی پذیرد،‏ ‏همھهممان گونه که دیکتاتوری مذهب و کلیسا را پس می زند.‏ ‏همھهممچنبنیبنن استبداد
بازار را هم ‏بمنبممی پذیرد،‏ که دسمشسممن سرسخت هبرنبرر و خلاقیت است.‏
در دهه های آغازین قرن نوزدهم ‏‐تا شکست انقلاب ١٨۴٨‐ بسیاری از شعرا و نویسندگان مشهور
فرانسه غرائز انقلابىببىی داشتند.‏ دلا کروا‎٤٥‎ ، گوتیه‎٤٦‎ ، دومیه‎٤٧‎ ، بودلر‎٤٨‎ ، ‏همھهممگی با انقلاب ١٨۴٨ ‏همھهممدل
بودند و در آن شرکت داشتند.‏ ضمناً،‏ حال که درباره ی این موضوع صحبت می کنیم،‏ بگذارید مطلبىببىی
Eugène Delacroix ٤٥
Armand Gautier ٤٦
Honoré-Victorin Daumier ٤٧
٢٨
Charles Pierre Baudelaire ٤٨

هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی گروه تئاتر ا گزیت الن وودز
غبریبررمنتظره بگو ‏بمیبمم.‏ یکی از کسابىنبىی که فعالانه در انقلاب آلمللممان شرکت داشت،‏ آهنگساز جوابىنبىی به نام
ربجیبجچارد وا گبرنبرر بود.‏ او در آن زمان دوست نزدیک با کونبنیبنن آنارشیست بود و مقاله ای بسیار خوب و طولابىنبىی
نوشته بود با عنوان ‏«سوسیالبریبرزم و هبرنبرر»‏ که توضیح می دهد هبرنبرر و موسیقی واقعی با سرمایه داری
سازش ناپذیرند.‏
بله،‏ اغلب هبرنبررمندان خلاق طرف طبقه ی کارگر بودند،‏ طرف انقلاب ١٨۴٨. اما خرده بورژوازی طبقه ای
بسیار ناپایدار است.‏ خصوصاً‏ روشنفکران ناپایدارند.‏ هنگامی که انقلاب شکست خورد،‏ آبهنبهها افسرده
شدند،‏ به سرعت ‏بمتبممام ابمیبممان شان به طبقه ی کارگر را از دست دادند و به درون خود فرو رفتند.‏ این
منشاء تاربجیبجخی به اصطلاح تئوری ‏«هبرنبرر برای هبرنبرر»‏ است که در ابتدا به آن اشاره کردم.‏
جنبش موسوم به ‏سمسسممبلیسم اساساً‏ توسط بودلر شاعر بزرگ خلق شد.‏ اما او یکی از کسابىنبىی بود که ‏بمتبممام
امیدش به انقلاب را پس از سال ١٨۴٨ از دست داد،‏ به درون خود عقب نشیبىنبىی کرد و عمدتاً‏ درباره ی
موضوعابىتبىی چون سکس و عرفان می نوشت،‏ که این امر ‏همھهممیشه درباره ی روشنفکران پس از شکست هر
انقلاب صادق است.‏ خواهید دید که ‏همھهممبنیبنن پدیده بارها تکرار شده است.‏
مثالىللىی از ‏بجتبججربه ی شخصی خودم می زبمنبمم.‏ در زمان انقلاب سال ١٩٧۵ در پرتغال بودم.‏ در آن دوران
پس از ۵٠ سال دیکتاتوری فاشیسبىتبىی،‏ جنبش عظیم کارگری در جریان بود.‏ وارد خیابان های لیسبون
که می شدید،‏ ‏جمججممعیت صدها تن از مردم را می دیدید که با شور ‏بجببجحث های سیاسی می کردند و دکه های
کتابفروشی پر از آثار مارکس،‏ لنبنیبنن،‏ تروتسکی و مائو تسه تونگ بودند.‏ بعدها دوباره به آبجنبججا رفتم،‏ چند
سال پس از شکست انقلاب،‏ کتاب های چپ ‏همھهممگی ناپدید شده بودند و جایشان را پورنوگرافىففىی،‏ کتاب های
مذهبىببىی و کتاب های عرفابىنبىی گرفته بود.‏
پس از شکست انقلاب بسیار عادی است که شاهد ظهور جریان های فرهنگی اربجتبججاعی باشیم.‏ سپس
هنگامی که انقلاب ‏بجتبجحت تاثبریبرر ‏بجببجحران عمیق اجتماعی به مبارزه بازمی گردد،‏ ‏همھهممان حرارت سابق را در میان
روشنفکران می بینید.‏ اما متاسفانه ‏مجممججبورم داستابمنبمم را کمی کوتاه کنم.‏ چرا که لازم است به جایگاه هبرنبرر
در حال حاضر ببرپبررداز ‏بمیبمم.‏ ‏همھهممچنبنیبنن باید سعی کنیم ببینیم که آیا ارتباطی میان هبرنبرر و مبارزه ی طبقابىتبىی
هست؟
هبرنبرر و مبارزه ی طبقابىتبىی
‏ممممممکن است که به این پرسش پاسخ های ‏مجممجختلفی داد.‏ ا گر از من ببرپبررسید،‏ که آیا باید ‏بمتبممام هبرنبرر را از جایگاه
تئوری مارکسیسم و مبارزه ی طبقابىتبىی قضاوت کنیم،‏ می گو ‏بمیبمم مسخره است.‏ هبرنبرر لزوماً‏ انقلابىببىی نیست و
‏ممممممکن است هبرنبرری عالىللىی پیدا کرد که ایده های ‏مجممجحافظه کارانه یا اربجتبججاعی را بازتاب دهد.‏ بگذارید یک مثال
بزبمنبمم.‏
٢٩

هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی گروه تئاتر ا گزیت الن وودز
نویسنده ی فرانسوی اونوره دو بالزا ک رمان نویس مورد علاقه ی مارکس،‏ ‏مجممجحافظه کار سیاسی بود،‏ در واقع
از پادشاهی ‏جمحجممایت می کرد.‏ با این حال مارکس اشاره می کند که نویسنده ی بزرگی بود،‏ چنان رئالیست
بزرگی که می توان از آثارش درباره ی تارتحیتحخ نیمه ی اول قرن نوزده فرانسه بسیار بیشبرتبرر از هر منبع دیگری
آموخت و نتاتحیتحج انقلابىببىی گرفت.‏
در تارتحیتحخ قرن بیستم هبرنبرر در مواردی اندیشه های انقلابىببىی را متجلی کرده است.‏ برای مثال،‏ نقاشی که شاید
‏همھهممه ی ‏سمشسمما دوستش نداشته باشید،‏ پابلو پیکاسو،‏ فردی سیاسی نبود،‏ اما کسی بود که در خا ک فرهنگی
حاصلخبریبرز اسپانیا در ابتدای قرن اخبریبرر رشد کرده بود.‏ این زمابىنبىی بود که اسپانیا در التهاب بود.‏ پیکاسو
دوست فدریکو گارسیا لورکا بود که گرایشات چپ داشت.‏ لورکا،‏ شاید بزرگ ترین شاعر مدرن اسپانیا،‏
در سال ١٩٣۶ به دست فاشیست ها کشته شد.‏
در این کشور ‏[اسپانیا]‏ ‏مجممججموعه ای از هبرنبررمندان،‏ نویسندگان و موسیقی دانان بودند که از التهاب عمومی
جامعه متاثر بوده و در انقلاب ١٩٣١-١٩٣٧ شرکت داشتند،‏ برخی به شیوه ی نظامی.‏ به طور مشخص
به میگل هرناندز‎٤٩‎
زندگی اش پایان داد.‏
فکر می کنم،‏ شاعر بزرگی که از طبقات زجمحجممتکش آمده بود و در زندان فاشیست ها به
بگذارید ‏لحللححظه ای به این تعصب اجمحجممقانه ی طبقه ی متوسط بازگردبمیبمم که ‏[می گوید]‏ توده ها به فرهنگ
علاقمند نیستند.‏ تا حد مشخصی فکر می کنم قدری حقیقت در این گفته وجود دارد.‏ چرا که توده ها
احساس می کنند فرهنگ بورژوابىیبىی ابجنبجحصار طبقه ی حا کم است و برای ما نیست.‏ چبریبرزی بیگانه است،‏ به
مردم عادی تعلق ندارد.‏ بله ، این فکر وجود دارد.‏ و این گاه منجر به عدم پذیرش هبرنبرر و فرهنگ از
سوی مردم عادی می شود.‏ بله درست است،‏ اما این درباره ی سیاست هم درست است.‏ معمولاً‏ توده ها
علاقه ای به سیاست نشان ‏بمنبممی دهند،‏ ‏بجتبجحت شرایط عادی جامعه ی طبقابىتبىی،‏ توده ها مسائل مهم را به کس
دیگری می سپارند:‏ عضو شورای ‏مجممجحلی،‏ مسئول سندیکا،‏ عضو پارلمللممان و غبریبرره.‏
پس هنگامی که می گوییم توده ها به فرهنگ علاقه ندارند،‏ ‏همھهممه ی آبجنبجچه می گوییم این است که ‏بجتبجحت
شرایط عادی جامعه ی طبقابىتبىی توده ها فکر کردن به طور کلی را به شخص دیگری می سپارند.‏ اما ‏همھهممان
طور که تروتسکی توضیح می دهد،‏ جوهره ی انقلاب دقیقاً‏ این است که توده ی عظیم زنان و مردان
شروع به شرکت در سیاست می کنند.‏ آبهنبهها شروع به تغیبریبرر می کنند،‏ خود را تا سطح انسان های واقعی بالا
می کشند،‏ کشف می کنند که نیازها و علائقی دارند که پیش تر بر آن واقف نبودند؛ که ذهبىنبىی دارند،‏
شخصیبىتبىی دارند،‏ کرامت انسابىنبىی دارند،‏ روح دارند.‏ ‏بمتبممام این ها در انقلاب پدیدار می شود.‏
میگل هرناندز به جبهه رفت تا اشعار انقلابىببىی اش را برای سربازان ‏جمججممهوری خواه در سنگرها ‏بجببجخواند.‏ او ‏همھهممه
جا با شوفىقفىی فراوان از سوی کارگران و دهقانان روبرو می شد.‏ علاقه به فرهنگ در قلب و ذهن توده ها
٣٠
Miguel Hernadez ٤٩

هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی گروه تئاتر ا گزیت الن وودز
حضور دارد،‏ اما به دست این جامعه ی طبقابىتبىی ناعادلانه و وحشی سرکوب و خرد شده است.‏ و یک
گرایش مارکسیسبىتبىی حقیقی باید متوجه این موضوع باشد،‏ باید متوجه اهمھهممیت آن باشیم و آن را گرامی
بدار ‏بمیبمم.‏
بازتاب انقلاب را به شکلی پیچیده در چبریبرزهابىیبىی چون سوررئالیسم می یابیم.‏ جنبش دادائیسم در ‏همھهممان
زمان جنبش سوررئالیسم را در حدود جنگ جهابىنبىی اول پیش بیبىنبىی کرده بود،‏ خصوصاً‏ در آلمللممان که تبىنبىی
چند از هبرنبررمندان و نویسندگان برجسته شورشی علیه میلیتاریسم و سرمایه داری برپا کرده بودند.‏ آبهنبهها
آثاری برجسته خلق کردند،‏ مشخصاً‏ کسابىنبىی چون جورج گروز‎٥٠‎ ، کرت وایل‎٥١‎ ، برتولت برشت‎٥٢‎ را در
ذهن دارم.‏ دو نفر اخبریبرر با ‏همھهممکاری یکدیگر اپرای سه پولىللىی Dreigroschenoper) (Der را نوشتند
که با آهنگ مشهور Messer) Mack the Knife (Meckie آغاز می شود.‏
آهنگ های این اپرا حاوی ‏جمججمملات شگفت انگبریبرزی هستند،‏ خصوصاً‏ ‏جمججمملابىتبىی که آن را به پایان می برند:‏
“Denn die eine sind im Dunkel,
Und die and're sind im Licht,
Und mann siehet die im Lichte,
Die im Dunkel sieht mann nicht.”
‏[چون بعضی از مردم در تاریکی زندگی می کنند و بعضی از مردم در روشنابىیبىی زندگی می کنند،‏ آبهنبههابىیبىی
را که در روشنابىیبىی زندگی می کنند می بینید،‏ آبهنبهها که در تاریکی زندگی می کنند را ‏بمنبممی بینید.]‏
جنبش دادائیست ها و سوررئالیست ها تضادهای درون جامعه ی سرمایه داری را از راه مدیوم کاریکاتور
گزنده بیان می کرد.‏ تروتسکی پتانسیل انقلابىببىی این هبرنبرر و ادبیات را درک کرده بود،‏ خصوصاً‏ به عنوان
سلاحی علیه ‏بمتبممامیت خواهی در هبرنبرر و جامعه ‏(هم فاشیسم و هم استالینیسم).‏ او علاقه ی بسیاری به
جنبش سوررئالیست نشان داد،‏ و در واقع به ‏همھهممراه آندره برتون‎٥٣‎
درباره ی هبرنبرر و انقلاب نوشت.‏
سوررئالیست فرانسوی مانیفسبىتبىی
حبىتبىی کوبیسم هم به طریقی چبریبرزی درباره ی جامعه را بازتاب می دهد.‏ چه را بازتاب می دهد؟ جنگ ها و
انقلاب ها ‏بمنبمماینده ی تلاطمات عمده هستند که ‏همھهممه چبریبرز را دگوگون می کنند،‏ زندگی مردم را تغیبریبرر
می دهند،‏ و ذهنیت شان را.‏ کوبیسم بازتاب دهنده ی تغیبریبرری عمیق در شیوه ای است که مردم به طور
کلی جهان را می دیدند.‏ پیش از سال ١٩١۴ دوران طولابىنبىی قدرت گرفبنتبنن تدربجیبججی سرمایه داری بود.‏
George Grosz ٥٠
Kurt Weil ٥١
Berthold Brecht ٥٢
٣١
André Breton ٥٣

هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی گروه تئاتر ا گزیت الن وودز
کمی شبیه دورابىنبىی بود که ما به تازگی از آن گذشته ابمیبمم.‏ اشتغال کامل،‏ موفقیت و این فکر که این وضعیت
می تواند تا ابد ادامه داشته باشد.‏ و سپس نا گهان این رویا متلاشی می شود،‏ این توهم به دست آسیب
جنگ جهابىنبىی اول و انقلاب روسیه ‏مجممجحو می شود.‏ سپس انقلاب آلمللممان و انقلاب ‏مجممججارستان و ظهور فاشیسم
در ایتالیا از راه رسید.‏ که ‏بمتبممامی آبهنبهها دنیای مردم را هزارپاره می کنند.‏ فرآیند روابىنبىی حبىتبىی ‏مجممجحافظه کارترین
افراد هم تغیبریبرر کرد.‏ چگونه می شود این در هبرنبرر بازتاب نیابد؟
بیایید ‏لحللححظه ای درباره ی هبرنبرر پیش از جنگ جهابىنبىی اول بیاندیشیم.‏ گرایش غالب امبرپبررسیونیسم بود که در
فرانسه در دهه ی آخر قرن ١٩ متولد شده بود.‏ من شخصاً‏ امبرپبررسیونیسم را دوست دارم.‏ ایده ی جهابىنبىی
آسوده و آرام را منتقل می کند،‏ جهابىنبىی از گل ها و آفتاب و پیک نیک در علفزار.‏ پس از جنگ جهابىنبىی اول
چگونه هبرنبررمندان می توانستند به چنبنیبنن جهابىنبىی بازگردند؟ چگونه می توانستند حبىتبىی ‏[امکان]‏ آن را در نظر
بگبریبررند؟
ا گر به نقاشی های اولیه ی پیکاسو نگاه کنید،‏ به تصویر درآمدن جهان مردم به حاشیه رانده شده ی فقبریبرر
را می بینید که با کمالىللىی تکنیکی و درکی از توده ها ابجنبججام شده است.‏ یک نقاشی را در نظر دارم،‏ از
دخبرتبرری بندباز بر روی یک توپ بزرگ.‏ در پیش زمینه مرد عظیم الحللحجثه ی ورزشکاری با بازوان ستبرببرر بر
روی یک بلوک بزرگ نشسته است.‏ دخبرتبرر به نظر می رسد که به ‏بجنبجحوی شناور است،‏ به نظر می رسد که بر
جاذبه غلبه کرده است.‏ در حالىللىی که اجزاء دیگر حس توده ای سنگبنیبنن و نبریبرروی جاذبه را که به پایبنیبنن
می کشد القاء می کنند.‏
این وجه تکنیکی و تقریباً‏ هندسی به تدرتحیتحج حیات خود را در پیش می گبریبررد و مکتبىببىی جدید می سازد.‏
پیکر انسان به صوربىتبىی عادی که عادت کرده ابمیبمم آن را رئالیسم توصیف کنیم ‏بمنبممایش داده ‏بمنبممی شود.‏ فرم
انسابىنبىی از زوایای ‏مجممجختلف نشان داده می شود،‏ به ‏بجنبجحوی که در زندگی روزمره ‏ممممممکن نبود.‏ ‏ممممممکن است کسی
بگوید که این هبرنبرر نیست.‏ مردم این گونه نیستند؛ چطور می شود یک پا آبجنبججا باشد و یک دست اینجا و
صورت رو به هر دو طرف باشد؟
هرچند،‏ هدف هبرنبرر ‏‐همھهممانند فلسفه‐‏ تنها این نیست که چبریبرزها را ‏همھهممان طور که هستند ‏‐یا به نظر می رسند
باشند‐‏ منتقل کند.‏ وظیفه ی واقعی هر دو،‏ هم هبرنبرر و هم فلسفه این است که به دنیای ماورای ظاهر
رسوخ کرده،‏ نقاب را بدرد و واقعیت و مردم را آنگونه که واقعاً‏ هستند نشان دهد.‏
می دانید،‏ این پیکاسو نبود که شروع به تقسیم انسان به اجزاء تشکیل دهنده اش کرد.‏ در دوران
١٩١۴ تا ١٩١٨ میلیون ها انسان در پوشش یونیفرم توسط تیغ و مواد منفجره ی قوی به اجزاء تشکیل
دهنده شان تکه تکه شدند.‏ ا گر این هبرنبرر تکان دهنده است،‏ بسیار کمبرتبرر از جامعه ی قرن ٢٠ و ٢١
تکان دهنده است.‏
٣٢

هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی گروه تئاتر ا گزیت الن وودز
یک نقاشی مشخص از پیکاسو را در نظر دارم که نامش ‏«پرتره ی یک بانو»‏ است.‏ لطفاً‏ توجه داشته
باشید،‏ نه پرتره ی یک زن،‏ بلکه پرتره ی یک بانو.‏ تصویر پیکر زبىنبىی است که اعضاء جنسی او به شدت
اغراق شده اند،‏ پستان ها و مابقی،‏ و ا گر نگاه کنید،‏ این پیکر دست ندارد.‏ چرا این بانو دست ندارد؟
چون کار ‏بمنبممی کند.‏ تنها کارکرد یک بانو در طبقات بالای اجتماع دقیقاً‏ به عنوان حیوان تولید مثل کننده
است.‏ ضمناً‏ پیکاسو یک بار بر روی در اتاق مطالعه اش نوشت:«‏gentilhomme «.Je ne suis en
من یک جنتلمن نیستم.‏ می توابمنبمم ادامه دهم،‏ اما یک مقدار وقت زیادی می گبریبررد.‏
بزرگ ترین نقاشی پیکاسو ‏بىببىی شک شاهکارش گوئرنیکا بود.‏ این شاید قدربمتبممندترین مانیفست هبرنبرری در
تارتحیتحخ باشد.‏ پیکاسو در مقطعی گفت:‏ هبرنبرر برای تزئبنیبنن نیست،‏ هبرنبرر باید سلاحی برای مبارزه باشد.‏ و
گوئرنیکا که توصیه می کنم با دقت به آن نگاه کنید،‏ وحشت ‏بمببممباران باسک را بیان می کند.‏ این ‏بهببههبرتبررین
نوع هبرنبرر مبارز است.‏ این نشان می دهد که هبرنبرر می تواند مبارز باشد.‏
هبرنبررمندان مبارزی چون دیه گو ریورا ٥٤ و دیگران در قرن بیستم بوده اند.‏ آیا این مسئولیت ما نیست که
‏‐در کنار فعالیت سندیکابىیبىی مان،‏ فعالیت جوانان و سایر فعالیت ها‐‏ تلاش کنیم که به هبرنبررمندان و
نویسندگان مدرن دسبرتبررسی پیدا کنیم و آبهنبهها را به متحدین مبارز طبقه ی کارگر تبدیل کنیم؟ من معتقدم
که هبرنبرر می تواند نقشی انقلابىببىی ایفاء کند و ما باید خود را پذیرا و مشتاق برقراری دیالوگ با ‏بهببههبرتبررین
هبرنبررمندان نشان دهیم:‏ تا آبهنبهها را به خدمت فعال طبقه ی کارگر درآور ‏بمیبمم.‏
هبرنبرر و انقلاب ا کتبرببرر
لئون تروتسکی جابىیبىی نوشت که انقلاب نبریبرروی ‏مجممجحرکه ی تارتحیتحخ است.‏ و گواه شگفت انگبریبرز آن خود انقلاب
ا کتبرببرر بود.‏ انقلاب روسیه عملی رهابىیبىی ‏بجببجخش برای انسان بود که از هر جهت زمبنیبنن را به لرزه درآورد.‏ نه
تنها رهابىیبىی پرولتاریا،‏ بلکه رهابىیبىی زنان،‏ رهابىیبىی ملل سرکوب شده،‏ ‏بهیبههودیان،‏ و بله،‏ خود هبرنبرر.‏
انقلاب ا کتبرببرر هبرنبرر را رها کرد.‏ بر خلاف ‏بهتبههمت های دسمشسممنان بولشویسم،‏ هرگز تلاشی از سوی بولشویک ها
برای ‏بجتبجحمیل خطوط حز ‏بىببىی بر هبرنبرر صورت نگرفت.‏ دهه ی پس از ا کتبرببرر،‏ سال های مناظره ، ‏بجتبججربه و نوآوری
آزاد و پرشور بود.‏ چه کهکشابىنبىی از استعداد هبرنبرری در سال های پس از انقلاب خصوصاً‏ در دهه ی ١٩٢٠
طلوع کرد.‏ شکوفابىیبىی شگفت انگبریبرزی در فرهنگ و هبرنبرر در جریان بود.‏ اشعار این شاعر بزرگ انقلابىببىی
مایا کوفسکی ‏‐بولشویکی از سال ١٩٠۵‐ دار ‏بمیبمم که او را پسر طبل نواز انقلاب می نامیدند.‏
پس از انقلاب ا کتبرببرر،‏ آغاز رنسانسی شگفت انگبریبرز ‏[بود].‏ در تئاتر با مبریبررهولد،‏ در سینما با آیزنشتاین که
شخصاً‏ فکر می کنم بزرگ ترین کارگردان سینما در ‏بمتبممام تارتحیتحخ است،‏ در موسیقی با شوستا کووتحیتحچ ‏‐کسی
٣٣
Diego Rivera ٥٤

هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی گروه تئاتر ا گزیت الن وودز
که بدون انقلاب روسیه هرگز یک نت موسیقی را هم ‏بمنبممی نوشت و کسی که ‏بجنبجخستبنیبنن ‏سمسسممفوبىنبىی اش را در سال
١٩٢٨ در سن ٢۶ سالگی نوشت،‏ ا گر حافظه ام یاری کند.‏
نویسندگان مبتکری وجود داشتند چون آیزا ک بابل
٥٥
، نویسنده ی ‏بهیبههودی که ‏«سواران سرخ»‏ را نوشت،‏
اثری عالىللىی درباره ی جنگ داخلی.‏ مایا کوفسکی که پیش تر اشاره کردم،‏ و افراد دیگری که بولشویک
نبودند اما در ‏[سایه ی]‏ انقلاب رشد کردند.‏
اما این گل زیبا و خوشبو زیر چکمه ی استالینیسم له شد.‏ مبریبررهولد در اردوگاه اسرا مرد،‏ بابل در اردوگاه
اسرا مرد،‏ مایا کوفسکی خودکشی کرد،‏ ماندلشتام‎٥٦‎
از جنایات استالینیسم در عرصه ی فرهنگ است.‏
در اردوگاه اسرا مرد،‏ و الىللىی آخر.‏ این ها تنها برخی
هبرنبرر و سوسیالبریبرزم
حال می بینیم که نسبتاً‏ ‏[صحبت هابمیبمم را]‏ زیاد ادامه داده ام و هنوز به یک چهارم آبجنبجچه قصد داشتم هم
نبرپبررداخته ام.‏ اما می خواهم با یک ایده درباره ی هبرنبرر ‏بجتبجحت حا کمیت سوسیالبریبرزم ‏[بجببجحث را]‏ به پایان ببرببررم.‏
وظیفه ی اصلی ما،‏ مبرببررم ترین وظیفه ی ما سرنگوبىنبىی سرمایه داری است،‏ چرا که ادامه ی سرمایه داری نه
تنها حیات اقتصادی را ‏بهتبههدید می کند،‏ بلکه ‏بهتبههدیدی مرگبار برای چشم انداز آینده ی ‏بمتبممدن و فرهنگ انسابىنبىی
نبریبرز هست.‏ چرا که علبریبررغم ‏بمتبممام پیشرفت های اعجاب آور ‏بمتبممدن بشری ده هزارساله،‏ فرهنگ و ‏بمتبممدن بشری
تنها واقعاً‏ یک لایه ی نازک هستند.‏
‏بمتبممدن در واقع بسیار آسیب پذیر است و زیر این پوسته ی نازک فرهنگ،‏ نبریبرروهای بربریت بدوی ‏همھهممچنان
وجود دارد.‏ این را در آلمللممان هیتلر دیدید و باز هم اخبریبرراً‏ در بالکان دیده ابمیبمم.‏ آینده ی فرهنگ و ‏بمتبممدن
بشری در معرض خطری جدی است،‏ مگر آنکه طبقه ی کارگر قدرت را در دستان خود بگبریبررد.‏ اما این
مسئله روی دیگری هم دارد.‏
در شرایط مدرن،‏ با رشد عظیم نبریبرروهای مولد،‏ علم و تکنولوژی،‏ یک انقلاب سوسیالیسبىتبىی به سرعت
منجر به انقلاب فرهنگی می شود،‏ که مشابهببههش هرگز در تارتحیتحخ بشریت دیده نشده است.‏ یکی از
بزرگ ترین جنایات سرمایه داری این است که نبوغ،‏ خلاقیت و پتانسیل مردم عادی را سرکوب می کند.‏
ا کبرثبرریت مردم هرگز این فرصت را نداشته اند که خود را آزادانه رشد دهند.‏ تروتسکی گفته است:«چند
ارسطو دارد خوک چرابىنبىی می کند؟»‏ و می افزاید:«و چند خوک چران بر مسند قدرت نشسته است؟»‏
صدها سال هبرنبرر در ابجنبجحصار افرادی معدود بوده است.‏ برای ا کبرثبرریت عمده،‏ ‏[هبرنبرر]‏ به عنوان چبریبرزی مرموز،‏
دشوار و مطلقاً‏ غبریبرر قابل دسبرتبررسی نشان داده شده است.‏ هبرنبررمند به عنوان موجودی خاص نشان داده
Isaac Babel ٥٥
٣٤
Osip Emilyevich Mandelshtam ٥٦

هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی گروه تئاتر ا گزیت الن وودز
می شود که منحصراً‏ استعداد مادرزادی دارد و مانند بقیه ی ما نیست.‏ حال،‏ به هیچ وجه انکار ‏بمنبممی کنم
که عنصری ژنتیک در ساختار ما است که پتانسیل مشخصی برای رشد به ما می دهد.‏ این هم مشخص
است که هر کسی ‏بمنبممی تواند مثلاً‏ موتزارت شود.‏ اما این بیانات چبریبرزی را توجیه ‏بمنبممی کند.‏
ساختار ژنتیکی موتزارت این پتانسیل را به او داد که آهنگسازی بزرگ شود.‏ اما ‏مجممجحیطی که در آن رشد
کرد نقشی تعیبنیبنن کننده در ‏بجتبجحقق این پتانسیل داشت.‏ پدرش آهنگسازی شناخته شده بود،‏ لئوپولد
موتزارت که برای فرزندش آرزوهای بسیاری داشت.‏ از سنبنیبنن بسیار کم پسرش را تشویق می کرد که به
موسیقی علاقمند شود.‏ آن موتزارت،‏ موتزارت کودک پتانسیل آن را داشت که آهنگسازی بزرگ شود،‏ در
این شکی نیست.‏ اما آیا کسی جداً‏ معتقد است که ا گر موتزارت به جای آن که فرزند آهنگسازی موفق
متولد شود،‏ دهقابىنبىی هندی متولد می شد،‏ ‏سمسسممفوبىنبىی می نوشت؟ البته که نه.‏
یک شاعر انگلیسی قرن ٥٧١٠
‏«بسیار گوهر ناب و درخشان را
غارهای تاریک اقیانوس پنهان کرده است
بسیار گل در خفا شکوفا شده
این ابیات را نوشته است:‏
و عطرش را در هوای انزوا تلف کرده است.»‏
این بیت ها چه خوب اتلاف استعداد انسابىنبىی را ‏بجتبجحت سلطه ی نظام سرمایه داری نشان می دهد!‏
ا گر تعریفی اساسی از سوسیالبریبرزم می خواهید،‏ من به ‏سمشسمما می گو ‏بمیبمم.‏ این است که ‏بمتبممام توان بالقوه ی نوع
بشر را ‏مجممجحقق کنیم.‏ ا گر به تارتحیتحخ بشریت نگاه کنیم،‏ این موضوع جلب توجه می کند که تعداد نوابغی
چون موتزارت بسیار کم است.‏ از میان هزاران میلیون مرد و زن که در سیاره ی ما زندگی کرده اند،‏
‏بمنبممی گو ‏بمیبمم که ‏بمتبممام آبهنبهها باید مثل موتزارت می شدند‐‏ این غلط است.‏ اما در میان این افراد بسیاری نوابغ
بالقوه در عرصه های ‏مجممجختلف وجود دارند،‏ در این کوچک ترین شکی نیست.‏
به سال های مدرسه تان فکر کنید.‏ چند نفر از ‏بجببجچه های مدرسه تان را می شناسید که در شرایط متفاوت
می توانستند دکبرتبرر،‏ نویسنده،‏ آهنگساز،‏ رقصنده،‏ فوتبالیست،‏ موسیقیدان شوند؟ و به کجا رسیدند؟ ما ‏همھهممه
با این رویا آغاز می کنیم،‏ این طور نیست؟ اما خیلی زود بر پایه ی سرمایه داری این رویا در مردم
متلاشی می شود.‏ ‏بجتبجحقبریبرر می شوند،‏ تا حدی که برخی از آبهنبهها مثل حیوانات می شوند.‏ پتانسیل درون آبهنبهها در
سن پایبنیبنن نابود می شود.‏ معنای دروبىنبىی سوسیالبریبرزم بازگرداندن این پتانسیل انسابىنبىی به شکوفابىیبىی است.‏
رفقا،‏ معنای دروبىنبىی سوسیالبریبرزم این نیست که برای خرده نان ‏بجببججنگیم،‏ این چبریبرزی نیست که برایش مبارزه
می کنیم.‏ این تنها ‏بجنبجخستبنیبنن گام است،‏ البته گامی بسیار مهم.‏ ابجنبججیل می گوید:«انسان ‏بمنبممی بایست تنها با نان
زندگی کند.»‏ و در واقع انسان ها هرگز با نان تنها زندگی نکرده اند.‏ و در جامعه ی سوسیالیسبىتبىی،‏ مردان و
٣٥
Thomas Gray ٥٧

هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی گروه تئاتر ا گزیت الن وودز
زنان از کمبود،‏ از فقر رها خواهند شد و زمان لازم را خواهند داشت تا خود را به عنوان انسان های
آزاد پرورش دهند.‏ برای ‏بجنبجخستبنیبنن بار،‏ آزاد خواهند بود تا شخصیت شان را پرورش دهند،‏ خود را از نظر
جسمی و روابىنبىی پرورش دهند.‏
فقط مقادیر عظیم توان بالقوه ی خلاقه ای را که آزاد می شود تصور کنید!‏ کاری می کند که دستاوردهای
رنسانس امری ناچبریبرز به نظر برسند.‏ هبرنبرر برای ‏بجنبجخستبنیبنن بار در تارتحیتحخ دوباره ‏بجببجخشی از زندگی خواهد شد،‏ نه
حبس شده در موزه ها،‏ تروتسکی می گوید موزه،‏ اردوگاه اسارت هبرنبرر است.‏ هبرنبرر باید از این زندان آزاد
شده و به زندگی وصل شود.‏
هبرنبرر و آینده
در آغاز قرن ٢١ انسانیت با مسئله ای بسیار مهم روبرو است،‏ مسئله ی به اصطلاح جهابىنبىی شدن.‏ این امر
به ‏همھهممان اندازه ی بعد اقتصادی،‏ بعدی فرهنگی دارد.‏ البته ما به عنوان مارکسیست،‏ انبرتبررناسیونالیست
هستیم،‏ باید از هر گونه آثار تعصب ملی رها باشیم.‏ مارکس و انگلس هم در مانیفست توضیح داده اند
که رشد سرمایه داری گرایشی به سوی اقتصاد جهابىنبىی ابجیبججاد می کند که از درون آن در ‏بهنبههایت فرهنگی
جهابىنبىی برمی خبریبرزد.‏
این تا حدی یک واقعیت است.‏ در طول ٢٠ یا ٣٠ سال دگرگوبىنبىی عظیمی در مقیاس جهابىنبىی رخ داده
است.‏ عملاً‏ ا کنون به هر کجا که بروید،‏ خصوصاً‏ در کشورهای توسعه یافته،‏ و ‏همھهممچنبنیبنن به طور فزاینده ای
در کشورهای توسعه نیافته جوانان لباس های یکسابىنبىی می پوشند،‏ به موسیقی یکسابىنبىی گوش می کنند،‏ و
گرایشی عمومی به سوی نوعی استانداردسازی وجود دارد.‏ این خوب است یا بد؟ باید مراقب باشیم که
در موقعیت ملی گرایانه و ‏بىببىی تفاوت به فرهنگ های دیگر قرار نگبریبرر ‏بمیبمم.‏ چرا که پا کسازی عرصه،‏ پا کسازی
زباله های انبوه ‏بهنبههایتاً‏ باید منجر به فرهنگ انسابىنبىی جهابىنبىی ‏بجتبجحت حا کمیت سوسیالبریبرزم شود.‏ هرچند،‏ ‏بجتبجحت
سلطه ی نظام سرمایه داری،‏ آبجنبجچه که این ‏«فرهنگ»‏ جهابىنبىی از آن متشکل است،‏ سلطه ی فرهنگی زمجممجخت بر
روی سیاره توسط امبرپبرریالیسم قدربمتبممند واحدی است که ‏بمتبممام فرهنگ های دیگر را برای مصلحت سود از
ببنیبنن می برد.‏ و این ‏بمنبممی تواند خوب باشد.‏
ضمناً،‏ کسی به کلمات ‏«موسیقی کارگری»‏ یا ‏«هبرنبرر کارگری»‏ اشاره کرد.‏ در واقع چنبنیبنن چبریبرزی وجود ندارد.‏
مارکس مدت ها پیش توضیح داد که اندیشه های مقدم در هر دوران اندیشه های طبقه ی حا کم هستند.‏
و تروتسکی توضیح داده است که پرولتاریا به خاطر شرایط زندگی اش ‏بجتبجحت سلطه ی نظام سرمایه داری
‏بمنبممی تواند پیش از انقلاب فرهنگ خود را خلق کند.‏ از سوی دیگر،‏ پس از انقلاب سوسیالیسبىتبىی فرهنگ
کارگری وجود ‏بجنبجخواهد داشت،‏ بلکه فرهنگی سوسیالیسبىتبىی و حقیقتاً‏ انسابىنبىی خواهد بود.‏
٣٦

هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی گروه تئاتر ا گزیت الن وودز
رفقا ما باید چشمان مان را بالاتر ببرببرر ‏بمیبمم و افق هابمیبممان را کمی بازتر کنیم.‏ ما باید متوجه باشیم که از میان
این آشفتگی کنوبىنبىی،‏ ‏بجببجحران کنوبىنبىی،‏ ‏بجتبجحلیل رفبنتبنن کنوبىنبىی سیاره ، ‏بمتبممدن جدیدی در حال آماده شدن است.‏ در
طول تارتحیتحخ،‏ هنگامی که یک نظام اقتصادی و اجتماعی وارد ‏بجببجحران می شود،‏ این واقعیت خود را به
اشکال گونا گوبىنبىی نشان می دهد:‏ به شکل ‏بجببجحران خانواده،‏ ‏بجببجحران اخلاقیات،‏ ‏بجببجحران مذهب،‏ ‏بجببجحران فرهنگ.‏
و ‏بمتبممام این عناصر هم ا کنون ‏بجتبجحت سلطه ی نظام سرمایه داری وجود دارند.‏
این یک بیماری عمومی،‏ نوعی افول و فساد است که هبرنبرر را هم ‏بجتبجحت تاثبریبرر قرار می دهد.‏ فقط به هبرنبرری که
ا کنون تولید می کنند نگاه کنید.‏ من فکر می کنم که ذهن بازی دارم،‏ طرفدار ‏بجتبججربه ی هبرنبرری هستم،‏ به
ایده های جدید علاقمندم،‏ اما وقبىتبىی ‏بمنبممایشگاهی هبرنبرری در لندن افتتاح می شود که گوسفندی را نشان
می دهد،‏ گوسفند مرده ای در فرمالدئید،‏ و به عنوان هبرنبرر ارائه می شود،‏ آنگاه حبریبررت می کنم.‏
من فکر می کنم این یکی از نشانه های فساد است و مردم پول زیادی را بابت آن خرج می کنند.‏
انگلیسی ها ضرب المللممثلی قدبمیبممی دارند که می گوید:«جابىیبىی که چرک باشد مس هم هست.»‏ ‏[م:‏ جابىیبىی که کار
کثیف برای ابجنبججام دادن باشد،‏ پول هم هست.]‏ در دنیای هبرنبرری سرمایه داری فاسد که در آن فضولات
هست،‏ پول هم هست.‏ بورژواها مثل ‏همھهممیشه از هر چبریبرزی پول درمی آورند!‏
ا گر هبرنبرر ‏بمنبممایانگر نوعی آینه باشد ‏‐که هست و جامعه بازتاب خود را می تواند در آن ببیند‐‏ پس این
بازتاب بسیار وفادارانه ای از جامعه ی بورژوای قرن ٢١ است.‏ این ‏بمنبمماینده ی ‏بجببجحران فرهنگ و تبرنبرزل ‏بهنبههابىیبىی
آن است.‏ اما حبىتبىی ‏همھهممبنیبنن هبرنبرر هم به ‏بجنبجحوی چبریبرزی به ما می گوید،‏ می گوید که فرهنگ ‏بجتبجحت سلطه ی نظام
سرمایه داری دیگر ‏بمنبممی تواند رشد کند.‏ این پیام و به دنبال آن وظیفه ای که ا کنون به عهده ی پرولتاریا
گذاشته می شود بسیار جدی است،‏ ‏همھهممانند وظیفه ی بورژوازی در قرون ١٧ و ١٨، شامل پا کسازی ‏بمتبممام
زباله های بر سر راه و آماده کردن راه برای نظام اجتماعی جدید است.‏
این تنها یک مسئله ی اقتصادی نیست،‏ تا کید می کنم،‏ بلکه چون سرمایه داران ‏بمنبممی توانند از پتانسیل
عظیمی که برای رشد صنایع،‏ کشاورزی،‏ علم و تکنولوژی وجود دارد استفاده کنند،‏ این وظیفه ی طبقه ی
کارگر است که کنبرتبررل جامعه را به دست بگبریبررد.‏ ‏همھهممبنیبنن که طبقه ی کارگر قدرت را در دستانش بگبریبررد،‏
پتانسیلی نامجممجحدود برای رشد انسان بر مبنای اقتصاد برنامه ریزی شده ی سوسیالیسبىتبىی پیش رو ‏بمیبممان پدیدار
می شود.‏
این چبریبرزی است که برایش می جنگیم.‏ می جنگیم،‏ نه فقط برای رهابىیبىی اقتصادی پرولتاریا،‏ بلکه برای
روح نوع بشر می جنگیم.‏ برای جامعه ای می جنگیم که در آن توان بالقوه ی ‏همھهممگان بتواند به طور کامل
به فعل برسد.‏ و آزاد از وابستگی ‏بجتبجحقبریبررآمبریبرز به بردگی سرمایه داری،‏ بالاخره می توانیم خود را در حد
قامت حقیقی انسابىنبىی مان ارتقاء ‏بجببجخشیم و به سوی ستارگان دست یاز ‏بمیبمم.‏
٣٧

هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی گروه تئاتر ا گزیت الن وودز
در یک جامعه ی سوسیالیسبىتبىی مردم شهرهای زیبا می سازند،‏ با ‏بجتبجخریب هیولاهای زشت،‏ آلوده و شلوغی
که شهرهابمیبممان به آن تبدیل شده اند،‏ آن را از نو می سازند.‏ مردم می توانند و باید حق آن را داشته باشند
که در خانه های زیبا زندگی کنند،‏ و شرایط انسابىنبىی حقیقی ابجیبججاد شود که در آن زندگی کنند.‏ زندگی
روزمره در خانه،‏ ‏مجممجحل کار،‏ و حبىتبىی در خیابان ها زیبا خواهد شد.‏ معماری دیگر سیندرلای هبرنبررها ‏بجنبجخواهد
بود ‏[م:‏ مغفول ‏بجنبجخواهد ماند]،‏ بلکه به شدت مورد ‏بجببجحث قرار خواهد گرفت.‏ اعتبار و جایگاه مهمی را باز
خواهد یافت که در یونان باستان از آن ‏بهببههره می برد.‏
هبرنبرر و فرهنگ و علم بیش از پیش شکوفا خواهد شد و مهم تر از ‏همھهممه،‏ والاترین هبرنبرر،‏ مهم ترین هبرنبرر،‏ هبرنبرر
خود زندگی.‏ زیبا کردن زندگی بزرگ ترینِ‏ اهداف است،‏ چرا که تنها یک زندگی دار ‏بمیبمم.‏ ما به عنوان
ماتریالیست های دیالکتیک زندگی پس از مرگ را ‏بمنبممی پذیر ‏بمیبمم.‏ این به ما بستگی دارد که اطمینان حاصل
کنیم که نه تنها زندگی مردم دیگر ‏بهتبههی و ‏بىببىی معنا نیست،‏ بلکه ‏همھهممه قادرند ‏بهنبههایت ‏بهببههره را از زندگی ببرببررند و
هنگامی که زمانش فرا برسد،‏ بدون حسرت از آن جدا شوند.‏
این به قول انگلس ‏«پرش بشریت از قلمرو ضرورت به قلمرو آزادی»‏ خواهد بود.‏ این هدفىففىی است که
برایش می جنگیم،‏ تنها هدفىففىی که ارزش جنگیدن دارد.‏ الهللهھام گرفته و مسلح به این اندیشه ها،‏ ما پبریبرروز
خواهیم شد.‏
بارسلون،‏ جولای ٢٠٠١
‏بىپبىی نوشت:‏
گفته های فوق تنها طرحی ساده از موضوعی بزرگ و پیچیده است.‏ برای اینکه حق مطلب ادا شود،‏ یک
روز کامل وقت لازم دارم تا شروع کنم و یک هفته زمان نیاز دار ‏بمیبمم که ‏بجببجحث کنیم.‏ اما کاملاً‏ ‏ممممممکن
است که در پایان کتابىببىی درباره ی این موضوع ابجیبججاد کنیم که آن گونه که شایسته است عمل کند.‏
ارنست فیشر‎٥٨‎
مارکسیست اتریشی این سوال را مطرح کرد که هبرنبرر چه معنابىیبىی دارد.‏ هبرنبرر چیست؟ و
اظهار داشت که انسانیت در هبرنبرر در ‏بىپبىی یک زندگی ‏بمتبممام می کوشد.‏ این چه معنابىیبىی دارد؟ در جامعه ی
طبقابىتبىی زنان و مردان ‏بمتبممام نیستیم.‏ در ‏بهببههبرتبررین موارد تنها انسان های نیمه ‏‐بجتبجحقق یافته هستیم.‏ و با اینکه
مردم واقعاً‏ این را درک ‏بمنبممی کنند،‏ اغلب مردم احساس می کنند که در زندگی توانابىیبىی هایشان را به طور
کامل به فعل نرسانده اند.‏ آبهنبهها ‏بمنبممی فهمند چرا،‏ اما احساس می کنند که چبریبرزی در زندگی شان کم است،‏ یا
‏بهببههبرتبرر بگو ‏بمیبمم انگار ‏«چبریبرزی گم کرده ام».‏
٣٨
Ernst Fischer ٥٨

هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی گروه تئاتر ا گزیت الن وودز
برای ا کبرثبرریت مردم مسئله ی بزرگ این نیست که ‏«آیا پس از مرگ زندگی هست؟»‏ مسئله این است که
‏«آیا پیش از مرگ زندگی هست؟»‏ این فکری است که مردم را شکنجه می دهد.‏ وقبىتبىی مردم درنگ
می کنند تا به زندگی شان بیندیشند،‏ از خود می پرسند:«آیا ‏همھهممه اش ‏همھهممبنیبنن است؟ آیا این ‏بمتبممام زندگی
است؟»‏ علبىتبىی که منتظر زندگی پس از مرگ هستند این است که واقعاً‏ زندگی نکرده اند.‏ این جابىیبىی است
که هبرنبرر وارد می شود.‏ به مردم اجازه می دهد رویاپردازی کنند،‏ افقی بازتر به آبهنبهها ارائه می کند.‏ رویا
می پردازند که اوضاع می تواند ‏بهببههبرتبرر باشد،‏ زندگی می تواند ‏بهببههبرتبرر باشد.‏
زنان و مردان که هیچ عشقی در زندگی شان ندارند به سینما می روند و این داستان های اجمحجممقانه را ‏بمتبمماشا
می کنند،‏ چرا که به دنبال عشق،‏ احساس و شور انسابىنبىی حقیقی هستند.‏ آبهنبهها به رنگ ها جذب می شوند
چون زندگی شان ‏بىببىی رنگ است.‏ حبىتبىی به افیون مذهب جذب می شوند چون در دنیابىیبىی ‏بىببىی روح زندگی
می کنند.‏ درباره ی توده ها حرف می زبمنبمم،‏ تنها از روشنفکران ‏بمنبممی گو ‏بمیبمم.‏ بسیاری از مردم به سینما می روند،‏
بسیاری از مردم این برنامه های مهیب تلویزیون را ‏بمتبمماشا می کنند که در انگلستان با نام اپرای صابوبىنبىی
opera) (soap می شناسند.‏ این ها جایگزین های بسیار بدی برای زندگی واقعی هستند،‏ که میلیون ها
نفر آن را ‏بمتبمماشا می کنند چون برای خود زندگی ای ندارند.‏
در سینما،‏ یا در مقابل صفحه ی تلویزیون حدود یک ساعت ا کشن را می بینند،‏ هیجان را می بینند،‏ که به
آبهنبهها کمی آسایش از کسالت ملال آور صرف خا کسبرتبرری حیات شان ‏بجتبجحت سلطه ی نظام سرمایه داری
می دهد.‏ این اهمھهممیت هبرنبرر است:‏ رویابىیبىی است که هر چند مبهم،‏ می گوید بشر واقعاً‏ می تواند زندگی داشته
باشد و اظهار می دارد که در درون قلب شان،‏ زنان و مردان در طلب نوع دیگری از زندگی هستند،‏
چبریبرزی ‏بهببههبرتبرر از آبجنبجچه که دارند.‏
بنابراین به ‏بجنبجحوی ‏بمتبممام هبرنبررها بالقوه اصل انقلاب را در خود دارند چرا که ‏بمنبممایانگر نارضایبىتبىی از آبجنبجچه وجود
دارد است.‏ البته که ‏مجممجحدودیت های هبرنبرر را درک می کنیم،‏ درک می کنیم که برای ما ‏مجممجحدوده ی ضروری
مبارزه نیست.‏ تنها یک ‏مجممجحدوده ی دیگر است که باید تفسبریبرر کرده و تلاش برای مداخله در آن کنیم،‏
تلاش کنیم که نوعی ارتباط و دیالوگ با ‏بهببههبرتبررین هبرنبررمندان ابجیبججاد کنیم.‏
تضادهابىیبىی که از طریق هبرنبرر مطرح می شوند ‏بمنبممی توانند از طریق هبرنبرر حل شوند،‏ چرا که این ها تضادهای
جامعه هستند که در هبرنبرر بازتاب یافته اند،‏ اما تنها می توانند از طریق مبارزه ی انقلابىببىی در جامعه حل
شوند.‏ بنابراین،‏ جستجوی مداوم آزادی و حقیقت در هبرنبرر ‏بهنبههایتاً‏ می بایست به سوی راه انقلاب اجتماعی و
اندیشه ها و برنامه ی مارکسیسم منتهی شود.‏
٣٩

هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی گروه تئاتر ا گزیت الن وودز
‏بهتبههران
اسفند ماه
١٣٩۶
٤٠

هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی گروه تئاتر ا گزیت الن وودز
•
•
•
شبریبررین مبریبررزانژاد حقوق دان،‏ مبرتبررجم،‏ پژوهشگر و عضو
ثابت هیئت اجرابىیبىی گروه تئاتر ا گزیت می باشد.‏
آثاری که تا کنون توسط وی به فارسی ترجمججممه شده است
عبارتند از:‏
• ٣ ‏بمنبممایشنامه ‏(اما،‏ مارکس در سوهو،‏ دخبرتبرر ونوس)‏ اثر
هاوارد زین
‏•اندیشه های کارل مارکس اثر الن وودز
• ‏بمنبممایشنامه یک خاطره،‏ یک مونولوگ،‏ یک فریاد و یک
نیایش گردآوری ایو انسلر و مالىللىی دویل
‏•بمنبممایشنامه من موجودی احساسابىتبىی هسم اثر ایو انسلر
• شازده کوچولو اثر آنتوان دوسنت ا گزوپری
• ارج ‏بهنبههادن به مقاومت ‐ چگونه زنان در روابط خصوصی
در برابر آزار مقاوت می کنند ، ‏بهتبههیه شده توسط سرپناه
اضطراری زنان کلگری ) کانادا)‏
درباره دو برداشت روانکاوانه از شازده کوچولو اثر آنتوان دوسنت ا گزوپری به قلم کریستبنیبنن
دولاروش کوداما
باز هم مبنتبنن و بسبرتبرر آن ‐ اجرای ‏بمنبممایش ‏«مهاجران»‏ اسلاومبریبرر مروژک در استودیو ‐ تئاتر ‏«چلاوک»‏
مسکو به قلم سوزان کوستانزو
ترجمججممه پنجاه و دو مقاله ‏بجتبجخصصی تئاتر برای نشریه ‏«صحنه معاصر»‏ گروه تئاتر ا گزیت
‏همھهممچنبنیبنن ‏مجممججموعه مقالات ‏«تئاتر در ساختار نظام سرمایه داری»‏ را به رشته ‏بجتبجحریر درآورده است.‏
وی برنده رتبه اول ترجمججممه در مسابقه مطبوعابىتبىی ابجنبججمن منتقدان،‏ نویسندگان و پژوهشگران خانه تئاتر ایران در
سال ١٣٩۶ گردیده است.‏
•
•
•
•
•
•
•
•
•
از سال ١٣٩٢ بعنوان دستیار کارگردان در چهارده اجرای صحنه ای رپرتوار گروه تئاتر ا گزیت ‏همھهممکاری داشته
است که عبارتند از:‏
مهاجران اثر اسلاویر مروژک
‏بمنبممایش ‏همھهمملت در روستای مردوش سفلی اثر ایوو برشان
مارکس در سوهو اثر هاوارد زین
یک خاطره،‏ یک مونولوگ،‏ یک فریاد و یک نیایش گردآوری ایو انسلر و مالىللىی دویل
شازده کوچولو اثر آنتوان دوسنت ا گزوپری
ماهی سیاه کوچولو اثر صمد ‏بهببههرنگی
مبرتبررسک ‏(چهار صندوق)‏ اثر ‏بهببههرام بیضابىیبىی
نردبان ‏(زاویه)‏ اثر غلامجممجحسبنیبنن ساعدی
من موجودی احساسابىتبىی هستم اثر ایو انسلر
٤١

هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی گروه تئاتر ا گزیت الن وودز
٤٢

هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی گروه تئاتر ا گزیت الن وودز
دیگر انتشارات گروه تئاتر ا گزیت
www.exittheatre.ir
٤٣