Ἡ Χωροταξία ὡς μέσον Ἀρχαιογνωσίας: Ἡ περίπτωση τῆς Λευκάδας καί ὁ συσχετισμός της μέ τήν Ὁμηρική Ἰθάκη.

More documents

Recommendations

Info

Ἡ Χωροταξία ὡς μέσον Ἀρχαιογνωσίας. Ἡ περίπτωση τῆς Λευκάδας καί ὁ συσχετισμός της μέ τήν Ὁμηρική Ἰθάκη Ἡ ἐπιλογή τοῦ θέματός μου ξεκινάει ἀπό τό γεγονός ὅτι ἡ χωροταξική διάσταση, μιᾶς περιοχῆς, ἡ σχέση της δηλαδή μέ τό περιβάλλον της, τόσον τό ἄμεσο ὅσον καί τό εὐρύτερο, προσδιορίζει μονοσήμαντα τήν πορεία της στό χρόνο. Μέ τήν χωροταξία ἐννοῦμε κάθε ἀνθρώπινη δραστηριότητα, οἰκονομική, πολιτιστική κ.λπ., ἡ ὁποία προσδιορίζει τήν δυναμική μιᾶς περιοχῆς. Ὡς γνωστόν ἡ ἐπιλογή ἑνός χώρου γιά τήν ἐγκατάσταση μιᾶς πόλεως ἦταν ἕνα ἐξαιρετικά δύσκολο ἐγχείρημα καί οἱ οἰκιστές ἔπρεπε νά ἀποφασίσουν γιά πλῆθος θεμάτων πού θά ἐπηρέαζαν τήν ζωή της. Δέν εἶναι καθόλου τυχαῖο, ὅτι πολλές πόλεις ζοῦν ἀνελλιπῶς χιλιάδες χρόνια τώρα στήν ἴδια θέση. Καί ἀκόμη καί ἄν καταστραφοῦν ὁλοσχερῶς ἀναγεννῶνται πάλι ἀπό τήν τέφρα τους. Παράδειγμα ἡ Πάτρα,ἡ Μίλητος κ. ἄ. Ἄλλες πάλι πού δεν πληροῦσαν τίς χωροταξικές προδιαγραφές χάθηκαν ἀπό τό πρόσωπο τῆς ἱστορίας , ὅπως π.χ. ἡ Νικόπολη, κοντά στήν Πρέβεζα ἡ Δύμη κ.λπ. Ὁ λόγος εἶναι ἕνας καί μοναδικός. Οἱ πρῶτες, αὐτές πού ἐπιβιώνουν, ἔχουν ἕνα γερό χωροταξικό ὑπόβαθρο στήν ἐπιλογή τοῦ χώρου ἐγκαταστάσεώς τους. 1 Καί αὐτό τό πλεονέκτημα πού εἶναι ἄρρηκτα συνδεδεμένο μέ τήν γεωγραφική τους θέση, τούς πλουτοπαραγωγικούς τους πόρους καί τήν καλή τους διασύνδεση μέ τό ἄμεσο ἀλλά καί τό εὐρύτερο περιβάλλον, δέν ἀλλάζει στούς αἰῶνες. Ὁ χῶρος στόν ὁποῖο θά ἀναφερθοῦμε εἶναι τό νησί τῆς Λευκάδας, τό ὁποῖο εἶναι σύμφωνα μέ τόν W. Dörpfeld, ἡ μυθική πατρίδα τοῦ Ὀδυσσέα. Ἡ διερεύνηση τῆς σημασίας τῆς Λευκάδας σέ σχέση μέ τόν εὐρύτερο γεωγραφικό χῶρο στόν ὁποῖον ἀνήκει, εἶναι πρωταρχικῆς σημασίας. Ὁ ἐντοπισμός αὐτοῦ τοῦ χωροταξικοῦ στίγματος τοῦ νησιοῦ στίς διάφορες περιόδους χαράσσει μιά πιό συγκεκριμένη διάσταση τῆς ἱστορικῆς του διαδρομῆς καί δίνει κατά τήν ἄποψή μας ἀπαντήσεις σέ θέματα ἐριστά. Δύο σημαντικά στοιχεῖα παίζουν πρωτεύοντα ρόλο στήν διερεύνηση αὐτή: α) Ἡ γειτνίασή της μέ τήν ἠπειρωτική Ἑλλάδα καί β) Ὁ κομβικός της χαρακτήρας στήν θαλάσσια ἐπικοινωνία μεταξύ ἀκτῶν τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, τῆς Ἰλλυρίας, τῆς Ἀπουλίας καί τῆς Κάτω Ἰταλίας. Ἡ διερεύνηση γίνεται σύμφωνα μέ τά στοιχεῖα που μᾶς ἔχει δώσει ἡ ἀρχαιολογική ἔρευνα, ἡ ἱστορία καί ἡ φιλολογικές μαρτυρίες κατά τίς ἱστορικές ἑνότητες, ὅπως αὐτές ἔχουν προσδιορισθεῖ. Δέν εἶναι ἡ ἔρευνα αὐτή οὔτε ἀρχαιολογική, οὔτε ἱστορική, οὔτε φιλολογική. Εἶναι καθαρά χωροταξική καί διερευνᾶ τίς γραμμικές καί χωρικές ἐξαρτήσεις τοῦ χώρου καί τήν δυναμική του. Μέση καί Νεώτερη Παλαιολιθική ἐποχή (300.000 – 10.000 π.Χ.) Οἱ ἔρευνες ἀναδεικνύουν τήν Λευκάδα σάν ἕνα μεγάλο κέντρο ζωῆς κατά τήν Μέση Παλαιολιθική ἐποχή, στήν ἐποχή δηλαδή τοῦ ἀνθρώπου τοῦ Neanderthal. Τά εὑρήματα καλύπτουν ὅλη τήν περιοχή τοῦ σημερινοῦ νησιοῦ. Παλαιολιθικά ἐργαλεῖα διαπιστώθηκαν ἀνάμεσα στά εὑρήματα τῆς Χοιροσπηλιᾶς στήν Εὔγηρο ἀπό τόν W. Dörpfeld. Ἀκόμα, στίς ἔρευνες πού ὁ προϊστοριολόγος Αὔγουστος Σορδίνας ἔκανε τό 1966 μέ σημαντικά ἀποτελέσματα. 2 Εὑρήματα τῆς περιόδου αὐτῆς ἐντοπίζονται καί στά λοιπά νησιά τοῦ Ἰονίου. Ἰδιαιτέρως ὅμως ἐνδιαφέροντα εὑρήματα ἦλθαν στό φῶς στήν Ν.Δ. Ἤπειρο, ὅπως στήν θέση «Κοκκινοπηλός» (Νεώτερη Παλαιολιθική) πάνω στό δρόμο Πρεβέζης-Ἰωαννίνων, στό σπήλαιο «Ἀσπροχάλικο» (Μέση Παλαιολιθική) καί 1 Εἶναι χαρακτηριστικό ὅτι οἱ λεγόμενοι σήμερα παραδοσιακοί οἰκισμοί στήν Ἑλλάδα, οἰκισμοί δηλαδή, οἱ ὁποῖοι διεσώθησαν στά χρόνια τῶν πολλῶν κατακτήσεων καί ἰδιαίτερα στά χρόνια τῆς τουρκοκρατίας καί ἐδημιούργησαν ἕναν ὑψηλό τοπικό πολιτισμό, τόσο στά συστήματα αὐτοδιοικήσεως καί οἰκονομικῆς ἀναπτύξεως ὅσο καί στήν ἀνάπτυξη τῆς παιδείας ἀλλά καί τῆς ἀρχιτεκτονικῆς, εὑρίσκονται κατά κανόνα κοντά ἤ πάνω σέ ἀρχαίες θέσεις. Κάτι πού σημαίνει ὅτι οἱ θέσεις αὐτές εἶχαν συγκριτικά γεωμορφολογικά πλεονεκτήματα ἔναντι ἄλλων θέσεων. Κάτι πού ἐξηγεῖ τήν ἐπιβίωσή τους ἀνά τούς αἰῶνες. 2 Ἀ. Σορδίνας: «Προϊστορικαί ἔρευναι» 1967, Κερκυραϊκά Χρονικά. Π. Ροντογιάννης, «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΛΕΥ- ΚΑΔΟΣ», τ. Α´, σ. 31.
στό Σπήλαιο «Καστρίτσα»(Μ.Π), γεγονός πού δείχνει τήν ἐπικοινωνία τῶν κατοίκων τοῦ τότε χώρου τῆς Λευκάδας μέ τήν σημερινή ἠπειρωτική Ἑλλάδα (Εἰκ.: 1). Ἡ στενή σχέση τοῦ νησιοῦ μέ τήν ἔναντι ἀκτή προσδιορίζεται, ἀπό τό ἀπώτατο παρελθόν, μιά και οἱ γεωμορφολογικές παράμετροι καθορίζουν τίς ἐπιλογές τῶν ἀνθρώπων καί τίς δραστηριότητές τους. Κύρνος ΤΥΡΡΗΝΙ ΚΟΝ ΠΕΛΑΓΟΣ ΑΔΡΙ ΑΤΙ ΚΗ Ιταλία Σαρδώ Επίδαμνος Ιλλυρία Απολλωνία Ωρικόν Ηπειρος Μακεδονία Τροία Κέρκυρα Ι ΟΝΙ ΟΝ ΠΕΛΑΓΟΣ Λευκάδα Εύβοια Μικρά Ασία Σικελία Ιθάκη Κεφαλληνία Ζάκυνθος Πελοπόννησος Αθήνα Έφεσος Μάλτα Κρήτη Εἰκ.: 1. Διασυνδέσεις κατά τήν Παλαιολιθική Ἐποχή Νεολιθική ἐποχή (6.500 - 3 000 π.Χ.) Ἡ Νεολιθική ἐποχή γενικῶς στήν Ἑλλάδα, ἀλλά καί στήν Μεσόγειο, φαίνεται νά εἶναι μιά ἐποχή ἐκρηκτική. Μένει κανείς ἔκπληκτος μέ τήν ἐξάπλωση τῆς ναυσιπλοϊαςσέ ὅλη τήν λεκάνη τῆς Μεσογείου. Πρᾶγμα πού σημαίνει διακίνηση πλυθησμοῦ, διακίνηση ἐμπορίου καί ὡς ἐκ τούτου πολιτισμικές ἐπαφές καί ἀνταλλαγές. Γιά τίς κοινωνίες τῆς μακρᾶς αὐτῆς περιόδου δέν γνωρίζουμε πολλά. Ἡ μεγάλη ὅμως κίνηση μεταξύ ὅλων τῶν λιμανιῶν τῆς Μεσογείου, ὅλων δηλαδή τῶν χωρῶν - κοινωνιῶν πού ζοῦσαν τήν ἐποχή αὐτή καί ἡ ἀνταλλαγή ἐμπορευμάτων δείχνει σαφέστατα τήν ὕπαρξη, συγκροτημένων κοινωνιῶν, διαπολιτιστικῶν σχέσεων μεταξύ τῶν κοινωνιῶν αὐτῶν ὅλης τῆς Μεσογείου καί τήν δυνατότητα κώδικος ἐπικοινωνίας καί συναλλαγῶν. Δηλαδή κοινῆς γλώσσας καί κάποιο νομισματικό σύστημα ἀποτιμήσεως τῶν ἐμπορευμάτων. Ἔχουμε δηλαδή ἕνα ὁλοκληρωμένο σύστημα κοινωνικῆς ὀργανώσεως καί κανόνες διακρατικῶν σχέσεων. 3 Ἡ Λευκάδα λόγω τῆς θεσεώς της ἐμφανίζεται να εἶναι ἕνα διαμετακομιστικό κέντρο σέ ὅλη τήν Νέολιθική Ἐποχή (Παλαιοτέρα, Μέση καί Νεωτέρα). (Εἰκ.:2). Τά ἀρχαιολογικά εὑρήματα πού ἐντοπίζονται πρώτα ἀπό τόν Dörpfeld, καί μετέπειτα μέχρι σήμερα, δείχνουν, ὅπως φαίνεται, τήν σχέση της μέ πολλές πόλεις της κυρίως Ἑλλάδας, τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, τῶν νησιῶν τοῦ Αἰγαίου Πελάγους, τῆς Ἰλλυρίας καί τῶν Δαλματικῶν ἀκτῶν, τῆς Ἀπουλλίας, τῆς Σικελίας, τῆς Μάλτας. Ὅπως δέ χαρακτηριστικά παρατηρεῖ ὁ Κ. Κίλιαν «…ὁ χῶρος τῆς Λευκάδας ἀνῆκε σέ ἕνα εὐρύτερο πολιτιστικό ὁρίζοντα τῆς ὑστερολιθικῆς ἐποχῆς». 4 3 Δ. Παναγιωτόπουλου: Ἡ ἀφήγηση τοῦ Μίν, Τό χρονικό μιᾶς αἰγυπτιακῆς ἀποστολῆς στήν Μινωϊκή Κρήτη: Πανεπιστημιακές Ἐκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2000. Μιά ἰδιαίτερα ἐνδιαφέρουσα ἐργασία γιά ζητήματα διακρατικῶν σχέσεων κατά τήν ὑστερομινωϊκή ΙΙ περίοδο. 4 K. Kilian: «ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ ΣΤΑ ΕΠΤΑΝΗΣΑ», Ἑταιρ. Λευκαδικῶν Μελετῶν, Ἐπετηρίς Ε’ (1982). 3
Page 1: Πρακτικά / Proccedings ΠΟ
Page 5 and 6: Τρίτο σημαντικό στ
Page 7 and 8: Ὕστερη ἐποχή τοῦ
Page 9 and 10: Εἰκ. 8.: Πρωτεύουσα
Page 11 and 12: Εἰκ.:10. Ἡ παραθαλάσ
Page 13 and 14: Στήν δέ σημερινή Ἰ
Page 15 and 16: Εἰκ.14.: Θαλάσσιες κ
Page 17 and 18: Τοῦρκοι (1479 - 1684). Τό
Page 19 and 20: Συμπεράσματα Ἡ ὅλ

Ἡ Χωροταξία ὡς μέσον Ἀρχαιογνωσίας: Ἡ περίπτωση τῆς Λευκάδας καί ὁ συσχετισμός της μέ τήν Ὁμηρική Ἰθάκη.

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?