Ἡ Χωροταξία ὡς μέσον Ἀρχαιογνωσίας: Ἡ περίπτωση τῆς Λευκάδας καί ὁ συσχετισμός της μέ τήν Ὁμηρική Ἰθάκη.

More documents

Recommendations

Info

Οἱ συγκρίσεις τῶν εὑρημάτων ἀπό τούς τάφους στό Νυδρί καί στούς Σκάρους μέ ἀνάλογα εὑρήματα στό Vajze τῆς Ἀλβανίας στήν Αὐλῶνα, στήν νότιο Ἰταλία καί στίς Συρακοῦσες ὑποδηλώνει γιά ἄλλη μια φορά ὄτι ἡ Λευκάδα, τό Νυδρί, συνδέεται πολιτιστικά καί ἐμπορικά μέ τήν Ἀπουλλία, Ἀδριατική καί Ἰταλία. (Εἰκ.:6). Ὅπως δέ χαρακτηριστικά ἀναφέρει ἡ κ. Imma Kilian-Dirlmeier: «75 χρόνια μετά τήν ἀναλυτική παρουσίαση τῶν τάφων ἀπό τόν W. Dörpfeld, οἱ τύμβοι αὐτοί τῆς Λευκάδας, παραμένουν ἕνα μεμονομένο φαινόμενο, τῶν ὁποίων ἡ χωρική σημασία σέ ὑπερτοπικῆς σημασίας εξελίξεις, δέν ἔχει μέχρι στιγμῆς διασαφηνιστεῖ». 10 Κατά τήν Μέση ἐποχή τοῦ Χαλκοῦ , ἡ Λευκάδα ἐξακολουθεῖ να διαδραματίζει τόν ἴδιο σημαντικό ρόλο, ὅπως καί στήν προηγούμενη περίοδο, ὅσον ἀφορᾶ στόν κομβικό της χαρακτῆρα, μεταξύ Ἀνατολῆς καί Δύσεως, μιά καί τίποτε δέν ἀλλάζει στά γεωπολιτικά δεδομένα. Κύρνος ΤΥΡ Ρ ΗΝΙ ΚΟΝ ΠΕΛΑΓΟΣ ΑΔΡΙ ΑΤΙ ΚΗ Ιταλία Σαρδώ Επίδαμνος(Δυράχιον) Ιλλυρία Απολλωνία Μακεδονία Ωρικόν Τροία Ηπειρος Κέρκυρα Μικρά Ασία Ι ΟΝΙ ΟΝ ΠΕΛΑΓΟΣ Λευκάδα Ακαρνανία Εύβοια Σικελία Ιθάκη Κεφαλληνία Ζάκυνθος Πελοπόννησος Ολυμπία Αθήνα Έφεσος Μάλτα Κρήτη Εἰκ.: 6. Διασυνδέσεις κατά τήν πρώϊμη ἐποχή τοῦ Χαλκοῦ Ἀπό ὅλα τά παραπάνω διαφαίνεται ὅτι τό Νυδρί εἶναι ἕνας σημαντικότατος κόμβος, ὅπως θά λέγαμε σήμερα ἕνας χῶρος μέ μεγάλη χωροταξική καί στρατηγική σημασία, τοῦ ὁποίου ἡ σημασία δέν ἀνακόπτεται, μιά καί στήν περοχή δέν ἀναφέρεται πουθενά ἄλλο τέτοιο κέντρο ἡ δέ ἐπικοινωνία μεταξύ ἀνατολῆς καί δύσεως συνεχίζεται καί δέν διακόπτεται. Ἀπό τά μέχρι στιγμῆς ἐκτεθέντα συνάγεται ὅτι: α) Ἡ Λευκάδα κατοικεῖται σέ ὅλη τή διάρκεια τῆς μέσης καί νεωτέρας Παλαιολιθικῆς ἐποχῆς. Τά εὑρήματα καλύπτουν ὅλο τό νησί. β) Στήν Νεολιθική ἐποχή καί σέ ὅλη τήν διάρκειά της, ἡ Λευκάδα κάνει ἔντονη τήν παρουσία της, μέ εὑρήματα μεγάλης σημασίας καί μέ ἕνα σημαντικό οἰκιστικό κέντρο στό Νυδρί, πού ἦταν ἕνας σημαντικός κόμβος στόν θαλάσσιο ἐμπορικό δρόμο μεταξύ δυτικῶν ἀκτῶν τῆς Μ. Ἀσίας, τῆς Ἀπουλλίας καί τῆς Κάτω Ἰταλίας. γ) Κατά τήν Π.Ε. (πρώϊμη ἐποχή τοῦ Χαλκοῦ) καί Μ.Ε. (μέση ἐποχή τοῦ Χαλκοῦ) ὁ οἰκισμός τοῦ Νυδρίου, ἔτσι ὅπως προσδιορίζεται ἀπό τήν ἀρχαιολογική ἔρευνα, παίρνει μεγάλες διαστάσεις καί συνεχίζει τήν σημαντική του παρουσία στόν εὐρύτερο ἑλλαδικό χῶρο ἀλλά καί ἔξω ἀπό αὐτόν. 10 Imma Kilian-Dirlmeier: DIE BRONZENZEITLICHEN GRÄBER BEI NIDRI AUF LEFKAS, Verlag des Römisch Germanischen Zentral-museums, Mainz 2005, σελ. 4. Ἀπό τήν ἴδια μονογραφία παίρνουμε καί στοιχεῖα γιά τίς διασυνδέσεις τοῦ νησιοῦ μέ τόν εὑρύτερο ὁρίζοντα τῆς Ἀδριατικῆς,τῆς Ἰταλίας καί τῶν Βαλκανίων, (Εἰκ.6), κάτι πού εἶναι ἐμφανές ἀπό τήν ἐξάπλωση τῶν τύμβων στήν Ἐλλάδα καί στά δυτικά Βαλκάνια (Πίν. 78. σ. 84). 6
Ὕστερη ἐποχή τοῦ Χαλκοῦ (1600-1100 π.Χ.) Τό ζητούμενο γιά τήν Λευκάδα εἶναι (ἦταν) ἡ ὕστερη ἐποχή τοῦ χαλκοῦ. Ἡ ἐν τῶ μεταξύ ἀποκάλυψη τοῦ πρώτου θολωτοῦ μυκηναϊκοῦ τάφου, στήν περιοχή τοῦ Ἁγίου Νικήτα στήν Λευκάδα, (τέλη Φεβρουαρίου 2008) ἀνατρέπει τά μέχρι στιγμῆς δεδομένα. Καί ἡ ἀποψή μου, 11 ὅτι ἡ χρονική ἀναπτυξιακή καμπύλη, δέν μπορεῖ νά διασπᾶται, μόνον στήν ἐποχή αὐτή, καί νά συνεχίζεται μετά, δικαιώνεται. Ἡ Λευκάδα ἁπλῶς δέν εἶχε ἐρευνηθεῖ συστηματικά. Τό ἐρώτημα βέβαια τῆς ταυτήσεως τῆς πόλεως τῆς Ἰθάκης μέ ὁρισμένη τοποθεσία, παραμένει. Σχετικά μέ τήν Λευκάδα τό στίγμα τῆς περιοχῆς, ἐκτός τοῦ σημερινοῦ εὑρήματος, σκιαγραφεῖται κυρίως ἀπό τίς φιλολογικές πηγές. Κατά τόν Ὅμηρο τό κράτος τοῦ Ὀδυσσέα ἀποτελεῖται ἀπό τήν Ζάκυνθο, τήν Κεφαλλωνιά, τήν σημερινή Ἰθάκη, τήν σημερινή Λευκάδα καί τμῆμα τῆς ἔναντι ἀκτῆς. Ἀπό καθαρά χωροταξική ἄποψη, τό μόνο σημεῖο στό ὁποῖο ἐφάπτεται ἡ νησιωτική ἐπικράτεια μέ τήν ἠπειρωτική, εἶναι ἡ βορειοανατολική πλευρά τῆς Λευκάδας (Εἰκ. 7). Εἶναι τό σημεῖο πού συνδέει τίς δύο περιοχές, συγχρόνως τό σημεῖο πού ἐποπτεύει τίς δύο περιοχές ἀσκώντας ἔλεγχο στίς οἰκονομικές ἀλλά καί στρατηγικές δυνατότητες τῶν δύο τμημάτων τῆς ἐπικράτειας τοῦ Ὀδυσσέα. Εἶναι αὐτονόητο ὅτι ἐκεῖ θά ἔπρεπε νά ἔχει καί τήν ἕδρα τοῦ βασιλείου του. Εἰκ.: 7. Ἔκταση κράτους τοῦ Ὀδυσσέα Τό ὅτι ἡ Ἰθάκη εἶναι συγκοινωνιακός κόμβος καταφαίνεται καί ἀπό τό ἀκόλουθο χωρίο ἀπό τόν Ὅμηρο, (Ὀδ. α, 177) 12 ὅταν ἡ Ἀθηνᾶ λέει στόν Τηλέμαχο ὅτι εἶναι ὁ Μέντης ὁ βασιλιάς τῶν Ταφίων καί ὅτι πάει στήν Τέμεση (Κύπρο) νά πάρει χαλκό καί νά δώσει σίδηρο 13 . Πρᾶγμα πού δείχνει, ὅτι ἡ Ἰθάκη βρίσκεται πάνω στόν θαλάσσιο ἐμπορικό δρόμο μεταξύ δυτικῆς καί ἀνατολικῆς Μεσογείου. Ἡ Ἰθάκη πρέπει νά ἦταν πολύ γνωστή, ἀπό πολύ παλιά, διότι στήν Ὀδύσσεια, ν, 239-241, ἡ Ἀθηνᾶ μεταμορφωμένη σέ νεαρό ποιμένα λέει στόν Ὀδυσσέα πού μόλις ἔφθασε στήν Ἰθάκη καί ρωτάει πού εἶναι, ὅτι τό νησί τό γνωρίζουν πολλοί τόσο στήν ἀνατολή ὅσο καί στήν δύση 14 . Οἱ στίχοι αὐτοί τοῦ Ὁ- μήρου προσδιορίζουν τήν σημασία τῆς Ἰθάκης στήν ἐποχή της. Στήν συνέχεια καί συγκεκριμμένα στόν Διονύσιο τόν Ἀλικαρνασσέα ἀναφέρεται ὅτι, ὁ Αἰνείας ταξιδεύοντας ἀπό τήν Τροία γιά τήν Ἰταλία σταθμεύει στήν Λευκάδα. 15 Πρός τιμήν τοῦ γεγονότος αὐτοῦ οἱ Λευκάδιοι ἔχτισαν ναό στήν νησίδα Βαρβακόστα, πού βρίσκεται μέσα στήν Διόρυκτο καί τόν ἀφιέρωσαν στό ὄνομα τῆς μητέρας τοῦ Αἰνεία, Ἀφροδίτης: Τό ἱερόν τῆς Αἰνειάδος Ἀφροδίτης. Τό γεγονός ἔχει σημασία ἰδιαίτερη γιά τήν Λευκάδα, διότι ἐπιβεβαιώνεται, αὐτό πού ἤδη ἀναφέραμε: ὅτι ἀπό τά βάθη τῆς προϊστορίας ἡ Λευκάδα εἶναι ἕνας συγκοινωνιακός κόμβος μεταξύ τῆς Ἀνατολικῆς Μεσογείου καί τῆς Ἰταλίας. Καί ὅτι αὐτό συνεχίζεται καί κατά τήν ὁμηρική ἐποχή. Ἡ μαρτυρία βέβαια τοῦ Διονυσίου Ἀλικαρνασσέως ἔχει μεγάλη βαρύτητα. Διότι συνδέει τήν Λευκάδα ἄμεσα μέ τόν ὁμηρικό κύκλο. Διότι τήν ἐποχή τοῦ Αἰνεία, δέν ὑπάρχει τό ὄνομα «Λευκάδα». Ὁ γεωγραφικός ὅμως προσδιορισμός ἀπό τόν συγγραφέα εἶναι σαφής. 11 Χ. Παπαδάτου-Γιαννοπούλου: Λευκάδα Ἐρευνώντας , Ἀχαϊκές Ἐκδόσεις, Πάτρα 1999, σελ. 47. 12 Οδ.α.177:«Νῦν δ ’ὥδε ξύν νηΐ κατήλυθον ἠδ’ ἑτάροισι, πλέων ἐπί οἴνοπα πόντον ἐπ’ ἀλλοθρόους ἀνθρώπους, ἐς Τεμέσην μετά χαλκόν, ἄγω δ’ αἴθωνα σίδηρον.» 13 Ὥς γνωστόν στήν νῆσο Τάφο (Κάλαμος σήμερα) }ὑπῆρχαν ὀρυχεία σιδήρου. 14 Ὀδ. ν. 239-241.:»..ἴσασι δέ μιν μάλα πολλοί ἠμέν ὅσσοι ναίουσι πρό ἠώ τ’ ἡέλιό τε ἠδ ’ὅσσοι μετόπισθε ποτί ζόφον ἠερόεντα». Παρατήρηση W. Doerpfeld, Alt Ithaka, Β. Φραγκούλη ΛΕΥΚΑΣ Η ΟΜΗΡΙΚΗ ΙΘΑΚΗ- Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ W. DÖRPFELD, ἀπόδοσις τοῦ ἔργου καί σχόλια, Ἔκδοση Ἑτ. Λευκαδικῶν Μελετῶν, Ἐπετηρίς Β΄, Ἀθῆναι 1973, κεφ. Β΄, σ. 80. 15 Διονύσιος Ἀλικαρνασσεύς 1.50.4 «..ἐκεῖθεν δέ πελάγιον ποιησάμενοι τόν πλοῦν εἰς Λευκάδα κατάγονται, κατεχόντων ἔτι τό χωρίον Ἀκαρνάνων. Κἀν ταύτῃ πάλιν ἱερόν Ἀφροδίτης ἱδρύονται τοῦτο, ὅ νῦν’εστιν ἐν τῇ νησῖδι τῇ μεταξύ τῆς Διορύκτου τε καί τῆς πόλεως, καλεῖται δέ Ἀφροδίτης Αἰνειάδος.» 7
Page 1 and 2: Πρακτικά / Proccedings ΠΟ
Page 3 and 4: στό Σπήλαιο «Καστρ
Page 5: Τρίτο σημαντικό στ
Page 9 and 10: Εἰκ. 8.: Πρωτεύουσα
Page 11 and 12: Εἰκ.:10. Ἡ παραθαλάσ
Page 13 and 14: Στήν δέ σημερινή Ἰ
Page 15 and 16: Εἰκ.14.: Θαλάσσιες κ
Page 17 and 18: Τοῦρκοι (1479 - 1684). Τό
Page 19 and 20: Συμπεράσματα Ἡ ὅλ

Ἡ Χωροταξία ὡς μέσον Ἀρχαιογνωσίας: Ἡ περίπτωση τῆς Λευκάδας καί ὁ συσχετισμός της μέ τήν Ὁμηρική Ἰθάκη.

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?