E82030_oblicza_epok_preprintB

NA DOBRY START 

PORADNIK 

NAUCZYCIELA 

JĘZYK POLSKI 

OBLICZA EPOK 

1 

LICEUM I TECHNIKUM – ZAKRES PODSTAWOWY I ROZSZERZONY

© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 

Warszawa 2019 

Wydanie I 

ISBN 978-83-02-18733-9 

Opracowanie merytoryczne i redakcyjne: Małgorzata Magenta-Siemiaszko (redaktor koordynator) 

Redakcja techniczna: Iwona Białkowska 

Projekt okładki: Ewa Pawińska 

Ilustracja na okładce: (Wenus) Leemage/Getty Images 

Skład i łamanie: Wiedźma Morska 

Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna 

00-807 Warszawa, Aleje Jerozolimskie 96 

KRS: 000595068 

Tel.: 22 576 25 00 

Infolinia: 801 220 555 

www.wsip.pl 

Publikacja, którą nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał praw, jakie im przysługują. Jej zawartość możesz 

udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym. Ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj 

ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A kopiując jej część, rób to jedynie na użytek osobisty. 

Szanujmy cudzą własność i prawo. 

Więcej na www.legalnakultura.pl 

Polska Izba Książki

Spis treści 

Ramowy rozkład materiału nauczania. Zakres podstawowy i rozszerzony 4 

Szczegółowy rozkład materiału nauczania. Klasa 1. Zakres podstawowy i rozszerzony 11 

Plan wynikowy. Klasa 1. Zakres podstawowy i rozszerzony (tematy 1.–21.) 28 

Przedmiotowy system oceniania. Klasa 1. Zakres podstawowy i rozszerzony (tematy 1.–21.) 40 

Scenariusze wybranych lekcji 50 

Karty pracy do scenariuszy lekcji 54 

Sprawdzian nr 1. Biblia w literaturze i kulturze 60 

3 

© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2019

Język polski | Oblicza epok | Klasa 1 

Liceum i technikum 

Ramowy rozkład materiału nauczania. Zakres podstawowy i rozszerzony 

Treści zakresu rozszerzonego wyróżniono czerwoną czcionką. 

Utwory wskazane w podstawie programowej jako obowiązkowe oznaczono *, lektury uzupełniające – **, a zalecone dzieła filmowe i teatralne – ***. 

KLASA 1. CZĘŚĆ 1. STAROŻYTNOŚĆ–ŚREDNIOWIECZE 

Zakres podstawowy Zakres rozszerzony 

analiza, interpretacja, wartościowanie; klasyfikacje literatury; Biblia – sacrum i profanum, styl biblijny, 

motywy, tematy i toposy biblijne; filozofia grecka; tematy i motywy mitologii greckiej; epos antyczny 

i jego główne motywy; tragizm; pluralizm kulturowy; epikureizm i stoicyzm antyczny, motywy pieśni 

Horacego; średniowieczny lament; średniowieczne ideały (rycerz, król, święty); dyskusja z etosem rycerza; 

średniowieczna satyra; danse macabre; średniowieczna miłość; groteska 

Wybrane zagadnienia 

parafrazy i apokryfy biblijne; aluzja literacka, motywy kultury antycznej; komizm antyczny; motywy 

mitologii rzymskiej; archetyp w mitologii; ewolucja eposu w kulturze antycznej; teologiczna summa 

średniowiecza; synkretyzm rodzajowy; sztuka i architektura średniowiecza 

znaki i ich rodzaje, znaki językowe; elementy aktu komunikacji językowej, funkcje tekstu; frazeologizmy 

biblijne i mitologiczne; oficjalna i nieoficjalna odmiana języka; teksty użytkowe; język jako system znaków; 

pojęcie retoryki, perswazyjne cele języka, kompozycja mowy i rodzaje argumentacji 

Nauka o języku 

fatyczna i magiczna funkcja języka; najważniejsze zjawiska historyczne w polszczyźnie; wnioskowanie 

dedukcyjne i indukcyjne 

Biblia: Księga Rodzaju* (fr.); Księga Hioba* (fr.); Księga Koheleta* (fr.); Pieśń nad Pieśniami* (fr.); Apokalipsa 

świętego Jana* (fr.); Księga Psalmów* (fr.) 

Literatura Greków i Rzymian: Homer, Iliada* (fr.), Odyseja* (fr.); Horacy, wybrane utwory* (Pieśń zimowa; 

Do Mecenasa; Do Pompejusza Grosfusa; Wzniosłem pomnik; Ojczyzna – okrętem); Parandowski 

J., Mitologia, cz. I. Grecja*; Sofokles, Antygona*; Platon, Obrona Sokratesa (fr.); Safona, [Wydaje mi się 

samym bogom równy…]; Tyrtajos, Rzecz to piękna… 

Literatura średniowiecza: Bogurodzica*; Dante Alighieri, Boska komedia* (fr.); Gall Anonim, Kronika 

polska* (fr.); Kwiatki św. Franciszka z Asyżu* (fr.); Lament świętokrzyski* (fr.); Legenda o św. Aleksym* 

(fr.); Pieśń o Rolandzie* (fr.); Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią* (fr.); Dzieje Tristana i Izoldy** (fr.); 

[Ach, miłość…]; Wincenty z Kielczy, Hymn do świętego Stanisława (Gaude, mater Polonia) 

Teksty z epoki 

Literatura Greków i Rzymian: Arystofanes, Chmury*; Arystoteles, Poetyka* (fr.), Retoryka* (fr.); Platon, 

Państwo* (fr.); Parandowski J., Mitologia, część II. Rzym*; Wergiliusz, Eneida* (fr.) 

Literatura średniowiecza: św. Augustyn, Wyznania* (fr.); Tomasz z Akwinu, Summa teologiczna* (fr.); 

Villon F., Wielki testament* (fr.) 

Białoszewski M.*, Wywiad; Dukaj J., Katedra*; Herbert Z.*, Apollo i Marsjasz; 

Kaczmarski J.*, Przechadzka z Orfeuszem; Kapuściński R., Podróże z Herodotem* (fr.); Miłosz C.*, Psalm 

30; Osiecka A.*, Chwalmy Pana; Staff L.*, Odys; Poświatowska H.*, [tutaj leży Izold jasnowłosa]; Szymborska 

W.*, Żona Lota; Twardowski J., Malowani święci 

Teksty późniejsze stanowiące kontekst, m.in. 

Brodski J., W stylu Horacego; Franciszek (papież), Laudato si’ (fr.); Herling-Grudziński G., Ofiarowanie 

(fr.); Kamieńska A., Powrót Hioba; film Siódma pieczęć, reż. I. Bergman; Kubiak Z.*, Mitologia Greków 

i Rzymian (fr.); Poświatowska H., Odłamałam gałąź miłości; Przyboś J., Widzenie katedry w Chartres; 

Rimbaud, Sezon w piekle; Różewicz T., Brama; Stachura E., Pejzaż; Szymborska W., Psalm 

47 godzin ZP i 27 godzin ZR – 74 godziny (pozostałe godziny do dyspozycji nauczyciela) 

AUTOR: Adam Kalbarczyk 

4 




KLASA 1. CZĘŚĆ 2. RENESANS–OŚWIECENIE 


antropocentryzm; renesansowe utopie i parenezy; twórczość J. Kochanowskiego; renesansowy humanizm 

w pieśniach; kryzys światopoglądowy i humanizm chrześcijański w Trenach; refleksja o państwie 

i obowiązkach obywatelskich w renesansie; nowela renesansowa; miłość, konflikt społeczny i psychologia 

w tragediach Szekspira; dialog Szekspira z tradycją dramatu; komedia charakterów Moliera; filozofia 

XVII w.; motywy polskiej poezji barokowej; poezja metafizyczna; barokowa liryka religijna i świecka; 

ideologia sarmatyzmu; motywy i idee epoki oświecenia; satyra oświeceniowa; sielanka oświeceniowa; 

oświeceniowa refleksja o państwie 


Treny J. Kochanowskiego jako cykl; dyskusja z ideami średniowiecza w renesansie; renesansowy klasycyzm; 

renesansowa poezja miłosna (sonet i pieśń); makiawelizm; turpizm i groteska w renesansie; wzorzec 

gatunkowy eseju; kontrreformacyjny wzór świętego; metonimia, synekdocha i gradacja w wierszach 

barokowych; wzorzec rycerza w Hamlecie; wybrane prądy filozofii renesansu, baroku i oświecenia; racjonalizm 

oświeceniowy; sztuka i architektura renesansu, baroku i klasycyzmu 

retoryka dyskusji (językowe środki retoryczne i chwyty erystyczne); język jako narzędzie perswazji; manipulacja 

językowa, typy argumentów; etyka wypowiedzi i etykieta językowa; agresja i przemoc w języku; 

styl makaroniczny i sposób funkcjonowania zapożyczeń w polszczyźnie XVII w.; treść i zakres znaczeniowy 

wyrazu, znaczenia nieostre; słowa wieloznaczne; słowa neutralne i wartościujące; styl językowy; 

stylizacja i jej rodzaje 


wywód demagogiczny, sarkazm i rubaszność w tekście; ironia użyta w celu parodystycznym i satyrycznym 

Literatura renesansu: Kochanowski J., Pieśń IX ks. I*, Pieśń V ks. II*, inne wybrane pieśni* (Pieśń o dobrej 

sławie, Pieśń o cnocie, Pieśń o spustoszeniu Podola), Odprawa posłów greckich*, Psalm 13*, Psalm 47*, 

Tren IX*, Tren X*, Tren XI*, Tren XVI, Tren XIX*; Skarga P., Kazania sejmowe* (fr.); Szekspir W., Romeo i Julia*; 

Boccaccio G., Sokół**; Modrzewski A.F., O poprawie Rzeczpospolitej** (fr.); Rej M., Żywot człowieka 

poczciwego** (fr.); Mirandola P. della, O godności człowieka (fr.) 

Literatura baroku: Molier, Skąpiec*; Morsztyn J.A., wybrane wiersze* (Redivivatus, Na koszulę brudną, 

Cuda miłości. Sonet, Niestatek); Naborowski D., wybrane wiersze* (Na oczy królewny angielskiej…, 

Krótkość żywota; Na toż); Pasek J.Ch., Pamiętniki* (fr.); Sęp Szarzyński M., wybrane wiersze* (Sonet IV. 

O wojnie naszej…, Sonet V. O nietrwałej miłości rzeczy świata tego); Szekspir W., Makbet*; Cervantes 

M., Don Kichote** (fr.); Pascal B., Myśli (fr.) 

Literatura oświecenia: Karpiński F., wybór sielanek* (Do Justyny. Tęskność na wiosnę, Laura i Filon, 

Powrót na wieś), wybór liryki religijnej* (Bóg się rodzi, Kiedy ranne wstają zorze, Wszystkie nasze dzienne 

sprawy); Krasicki I., wybrane satyry* (Pijaństwo, Do króla), Hymn do miłości ojczyzny*, Monachomachia** 

(fr.); Staszic S., Przestrogi dla Polski** (fr.); Kant I., Co to jest oświecenie (fr.) 


Literatura renesansu: Kochanowski J., Treny (jako cykl poetycki)*; Montaigne M., Próby* (fr.); Rabelais F., 

Gargantua i Pantagruel* (fr.); Skarga P., Żywoty świętych* (fr.); More T., Utopia** (fr.); Kochanowski J., 

[Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony…], Pieśń świętojańska o sobótce, [Srogie łańcuchy na swym 

sercu czuję…]; Machiavelli N., Książę (fr.); Petrarka F., Sonet 61, Sonet 85 

Literatura baroku: Szekspir W., Hamlet* 

Literatura oświecenia: Potocki J., Rękopis znaleziony w Saragossie (fr. + film Rękopis znaleziony w Saragossie***, 

reż. W.J. Has); Wolter, Kandyd** (fr.); Rousseau J.J., Listy moralne II (fr.) 


Lipska E., Może będzie lepiej; Młynarski W.*, W Polskę idziemy; Szymborska W.*, Kobiety Rubensa Barańczak S., „Hamlet”, „Romeo i Julia”, „Makbet”; Rymkiewicz J.M., Wiersz na te słowa Heraklita: Nie 

można wejść od tej samej rzeki; Tkaczyszyn-Dycki E., LXXII 

53 godziny ZP i 23 godziny ZR – 76 godzin (pozostałe godziny do dyspozycji nauczyciela) 


5 




KLASA 2. CZĘŚĆ 1. PREROMANTYZM–ROMANTYZM 


preromantyzm i romantyzm – wprowadzenie do epoki; dyskusja z ideami oświecenia; poezja klasyczna 

a romantyczna; romantyczne motywy i tematy; powieść poetycka; ballada romantyczna; miłość romantyczna; 

bohater romantyczny; dramat romantyczny; winkelriedyzm kontra mesjanizm 


filozofia romantyzmu; poeci jezior jako prekursorzy romantyzmu; esej historycznoliteracki; gawęda szlachecka; 

komizm A. Fredry; powieść historyczna; romantyczna historiozofia 


niejednoznaczność wypowiedzi tabu językowe 

Mickiewicz A., Oda do młodości*, Romantyczność*, Świteź, Lilie, Sonety krymskie* (Stepy akermańskie, 

Burza, Ajudah, Bakczysaraj, Bakczysaraj w nocy), Konrad Wallenrod*, Dziady, cz. III*; Dziady, cz. IV**, 

Niepewność, Dobranoc, [Nad wodą wielką i czystą], [Gdy tu mój trup], Polały się łzy; Słowacki J., Kordian* 

(+ spektakl Teatru Telewizji Kordian***, reż. J. Englert), Testament mój*, Rozłączenie, Hymn, Grób 

Agamemnona*, Uspokojenie, Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała; Beniowski (fr.)**; Byron G., Giaur 

(fr.)**; Goethe J. W., Cierpienia młodego Wertera (fr.)**, Faust (fr.)**; Schlegel A.W., Porównanie poezji 

klasycznej z romantyczną 


Słowacki J., Lilla Weneda*; wiersze poetów jezior*: Coleridge S., Kościuszko; Wordsworth W., Jest nas 

siedmioro, Filarze Stonehenge!; Żonkile; Poe E.A., wybrane opowiadanie** (Złoty żuk); Rzewuski H., 

Pamiątki Soplicy (fr.) **; Hegel G.W., Wykłady z filozofii dziejów; Fredro A., Śluby panieńskie (+ spektakl 

Teatru Telewizji Śluby panieńskie***, reż. A. Łapicki) 

Baliński S., Antyromantyzm; Baczyński K.K.*, Romantyczność; Bryll E., Lekcja polskiego – Słowacki; Iwaszkiewicz 

J., Do prawnuczki; Kamieńska A.*, Prośba; Leśmian B.*, Gad; Lipska E., Kraj podobny do innych; 

Miłosz C.*, Twój głos; Myslovitz, Chciałbym umrzeć z miłości; Niemen C., Dziwny jest ten świat; Stachura 

E.**, Z nim będziesz szczęśliwsza; Tuwim J.*, Śmierć; Wencel W.*, In hora mortis, Czterdzieści i cztery; 

Zagajewski A., Klęska 


Janion M., Co się stało z mitologią słowiańską? 

50 godzin ZP i 25 godzin ZR – 75 godzin (pozostałe godziny do dyspozycji nauczyciela) 


6 




KLASA 2. CZĘŚĆ 2. ROMANTYZM–POZYTYWIZM 


przewartościowanie koncepcji poety w Nie-Boskiej komedii; historiozofia rewolucji; motywy romantyczne 

w poezji Norwida; filozofia pozytywizmu; wiersze programowe; hasła pozytywistyczne; program 

polskiego pozytywizmu; pozytywiści wobec sztuki; bohater nowych czasów i polskie społeczeństwo 

w epoce pozytywizmu; poetyka powieści realistycznej 


epistolografia romantyczna; osobny romantyzm Norwida; dyskusja z tradycją romantyczną w prozie 

XX w.; naturalizm i powieść naturalistyczna; dyskusja z sarmatyzmem; „synczyzna” 

sztuka dyskusji; stylistyczne zróżnicowanie polszczyzny; style funkcjonalne polszczyzny, archaizacja 

i stylizacja środowiskowa 


pojęcie i funkcje socjolektu 

Literatura romantyzmu: Krasiński Z., Nie-Boska komedia*; Norwid C.K., wybrane wiersze* (Adam Kraft, 

W Weronie, Nerwy, Larwa, Pielgrzym) 

Literatura pozytywizmu: Asnyk A., wybrane wiersze* (Do młodych, Daremne żale, Sonet XIII); Orzeszkowa 

E., Gloria victis*, Nad Niemnem** (fr. + film Nad Niemnem***, reż. Z. Kuźmiński); Prus B., Lalka*, 

Z legend dawnego Egiptu*, Jubileusz i współczesność (fr.); Sienkiewicz H., Potop*; Comte A., Wykład 

filozofii pozytywnej (fr.) 


Literatura romantyzmu: Norwid C.K., Bema pamięci żałobny rapsod*, Fortepian Szopena*, Czarne 

kwiaty (fr.)*, Promethidion (fr.)* 

Literatura pozytywizmu: Balzac H., Ojciec Goriot* (fr.); Flaubert G., Pani Bovary*; Sienkiewicz H., Listy 

z podróży do Ameryki 

Iwaszkiewicz J., Zarudzie; Młynarski W.*, Moje ulubione drzewo; Osiecka A.*, W żółtych płomieniach 

liści; Szymborska W.*, Wieczór autorski; Rembek S., Ballada o wzgardliwym wisielcu; Kabaret Starszych 

Panów*, Zosia i ułani 


Gombrowicz W., Trans-Atlantyk; Kowalski J., Niezbędnik Sarmaty (fr.); spektakl Teatru Telewizji Rewizor***, 

reż. J. Gruza; Orliński W., wybrany felieton; Szejnert M., Wyspa klucz (fr.); Szymborska W., Możliwości 



7 




KLASA 3. CZĘŚĆ 1. MŁODA POLSKA–DWUDZIESTOLECIE MIĘDZYWOJENNE 


filozofia modernizmu; psychologia i etyka w powieści Dostojewskiego; Młoda Polska; dekadentyzm 

w poezji; symbolizm i impresjonizm w poezji; dramat symboliczny; ekspresjonizm w poezji; wizerunek wsi 

w polskim modernizmie; powstanie styczniowe; kryzys nowoczesności; wczesna poezja dwudziestolecia 

międzywojennego; szklane domy i wizja niepodległej Polski u Żeromskiego 


wiersz impresjonistyczny; estetyka brzydoty; naturalizm; powstanie listopadowe; dramat neoromantyczny; 

dramat naturalistyczny; estetyzm i neoklasycyzm; przemiany konwencji powieściowej; esej historyczny 

środki retoryczne – oddziaływanie na odbiorcę, argumenty, w tym pozamerytoryczne, prawda i fałsz w języku; 

dialektyzacja w literaturze; logika argumentacji w wypowiedzi perswazyjnej 


prozodyczne elementy stylu w poezji impresjonistycznej; Wesele w języku – styl indywidualny autora 

i styl typowy dla epoki 

Literatura modernizmu: Dostojewski F., Zbrodnia i kara*; Kasprowicz J., wybrane wiersze*; Przerwa-Tetmajer 

K., wybrane wiersze*; Staff L.*, Deszcz jesienny; Wyspiański S., Wesele* (+ film Wesele, reż. A. Wajda); 

Reymont W.S., Chłopi, t. 1*; Żeromski S., Rozdziobią nas kruki, wrony…*, Echa leśne**; Conrad J., Lord 

Jim**; Konopnicka M., Rota 

Literatura dwudziestolecia międzywojennego: Iłłakowiczówna K.*, Błękitna chwila; Lechoń J.*, Herostrates; 

Pawlikowska-Jasnorzewska M., wybrane wiersze*; Tuwim J., wybrane wiersze*; Żeromski S., 

Przedwiośnie*; Baliński S., Afisz „Wesela”; Wierzyński K., Ojczyzna chochołów 


Literatura modernizmu: Wyspiański S., Noc listopadowa* (+ spektakl Teatru Telewizji Noc listopadowa***, 

reż. A. Wajda); Reymont W.S., Chłopi, t. 2**; Baudelaire Ch., Padlina, Oddźwięki, Poranna szarówka; 

Korab-Brzozowski S., O, przyjdź, Powinowactwo cieni i kwiatów o zmierzchu; Przerwa-Tetmajer K., 

Widok ze Świnicy do Doliny Wierchowej; Rimbaud A., Moja bohema; Verlaine P., Sztuka poetycka; 

Kaden-Bandrowski J., Piłsudczycy (fr.) 

Literatura dwudziestolecia międzywojennego: Zapolska G., Moralność pani Dulskiej**; Iwaszkiewicz J., 

Źródło Aretuzy; Jesienin S., [Porzuciłem mój dom rodzinny]; Słonimski A., Elegia miasteczek żydowskich 

Boy-Żeleński T., Plotka o „Weselu”; Ciechowski G., Nie pytaj o Polskę (Republika); Sommer P., Liść klonu; 

Świetlicki M.*, Żegnanie, Zły ptak; Świrszczyńska A.**, Rozczarowana i szczęśliwa; Wencel W.*, Calcium 

magnesium 


Gałczyński K. I., Prośba o wyspy szczęśliwe; Grochowiak S., Czyści; Młynarski W., Jak malował pan 

Chagall; Stachura E., Wędrówką jedną życie jest człowieka, Piosenka nad piosenkami; Stryjkowski J., 

Austeria** 

50 godzin ZP i 25 godzin ZR – 74 godziny (pozostałe godziny do dyspozycji nauczyciela) 


8 




KLASA 3. CZĘŚĆ 2. DWUDZIESTOLECIE MIĘDZYWOJENNE–LITERATURA WOJENNA 


proza dwudziestolecia; konflikty wartości; świat poetycki Leśmiana; pierwsza awangarda w poezji; powieść-rzeka; 

współczesna groteska; katastrofizm; determinizm środowiskowy w literaturze dwudziestolecia; 

wojna i okupacja w kulturze i literaturze; literackie świadectwa Zagłady i okupacji; literatura obozowa; 

literatura faktu; egzystencjalizm w literaturze 


powieść psychologiczna; XX-wieczne parabole literackie; konwencja oniryczna w prozie; surrealizm; 

dialog z tradycją młodopolską; dramat Witkacego; synkretyzm konwencji powieściowych XX w.; deheroizacja 

wojny; strumień świadomości 

neologizmy w poezji i języku codziennym; innowacja językowa a błąd językowy, style użytkowe, styl 

indywidualny i typowy, kolokwializacja 


intencja wypowiedzi jako aktu o dwóch znaczeniach: dosłownym i implikowanym 

Literatura dwudziestolecia międzywojennego: Czechowicz J.*, legenda, żal; Leśmian B.*, [W malinowym 

chruśniaku…], Dwoje ludzieńków, Szczęście, Rok nieistnienia, [Po ciemku, po ciemku łkasz…], Ballada 

bezludna; Przyboś J.*, Z Tatr, Gmachy; Staff L.*, [Daleko pójdę…], Wysokie drzewa; Gombrowicz W., 

Ferdydurke* (fr.); Nałkowska Z., Granica**; Peiper T.**, Miasto, masa, maszyna (fr.), Miasto, Noga; Dąbrowska 

M., Noce i dnie (fr. + film Noce i dnie***, reż. J. Antczak) 

Literatura wojenna: Baliński S.*, Polska podziemna, Polskie lasy, Godzina nocy; Wierzyński K.* Sekwana, 

Ktokolwiek jesteś bez ojczyzny, Wróć nas do kraju; Baczyński K.K.*, Pokolenie, ten czas, Biała magia, 

Niebo złote Ci otworzę; Borowski T., Proszę państwa do gazu*, Ludzie, którzy szli*; Gajcy T.*, Wczorajszemu, 

Epitafium, Droga tajemnic; Herling-Grudziński G., Inny świat*; Krall H., Zdążyć przed Panem 

Bogiem*; Mackiewicz J., Droga donikąd* (fr.); Moczarski K., Rozmowy z katem** (fr.); Różewicz T.*, Lament, 

Ocalony; Szczepański J.J., Święty**; Krahelska K., Hej, chłopcy, bagnet na broń 


Literatura dwudziestolecia międzywojennego: Bułhakow M., Mistrz i Małgorzata*; Kafka F., Proces* 

(fr.); Schulz B., wybrane opowiadania z tomu Sklepy cynamonowe* (Ulica krokodyli, Ptaki, Noc wielkiego 

sezonu) + film Sanatorium pod klepsydrą***, reż. W.J. Has; Witkiewicz S.I., Szewcy* 

Literatura wojenna: Szpilman W., Pianista (+ film Pianista, reż. R. Polański); Białoszewski M., Pamiętnik 

z powstania warszawskiego 

Amiel I., Pożegnanie mojej martwej klasy; Harasymowicz J., W górach; Kamieńska A.**, Do przyjaciół; 

Lao Che, Wojenka; Miłosz C., wiersze z tomu Ocalenie* (Campo di Fiori, Biedny chrześcijanin patrzy na 

getto); Osiecka A.*, Na zakręcie, Noce i dnie. Walc; Tomaszewska A., Zielony erotyk 


Stempowski J.*, Granice literatury; Kayser W., Próba określenia istoty groteskowości 



9 




KLASA 4. LITERATURA PRL – LITERATURA WSPÓŁCZESNA 


cechy literatury PRL-u; totalitaryzm; poezja i etos w czasach komunizmu w Polsce; etos człowieka myślącego; 

dramat polityczno-społeczny; reportaż współczesny; dystopie współczesne; literacki dziennik 

współczesny; stan wojenny w literaturze; piosenka rockowa przeciw systemowi; egzystencjalizm w filozofii, 

literaturze i sztuce; kultura popularna; literatura w czasach przemian ustrojowych; poezja polityczna; 

kino moralnego niepokoju; film w czasach PRL 


walka estetyki z polityką; mała stabilizacja w literaturze; Nowa Fala – komunizm obnażony; PRL ironicznie; 

realny socjalizm; literatura drugiego obiegu w PRL; satyra i parabola w opowiadaniach Mrożka; współczesny 

dialog z tradycją literacką; postmodernizm 


frazeologia w języku; nowomowa – język totalitaryzmu i jego cechy oraz funkcje w tekście; poprawność komunistyczna rzeczywistość i jej język; językowy obraz świata 

i norma w języku; nowe media – nowy język; język reklamy; slang i moda w języku, dezinformacja, postprawda, 

stereotyp, bańka informacyjna, wiralność; zmiany w komunikacji językowej związane z rozwojem 

jej form – komunikacja internetowa, hipertekst 

Camus A., Dżuma*; Barańczak S.*, Braki, odrzuty, produkty zastępcze, Co jest grane; Białoszewski M.*, 

Do N.N, Głowienie, Romans z konkretem, Mironczarnia; Polkowski J.*; Tak, jestem obcy, Burzliwe oklaski 

długo nie milknące, Odwiedzają mnie czasami; Różewicz T.*, Walentynki, Ale kto zobaczy, Ojciec; 

Miłosz C.*; Traktat moralny (fr.)*, Który skrzywdziłeś, Zaklęcie, Oeconomia divina, Dar; Herbert Z., Pan 

Cogito a pop*, Przesłanie pana Cogito*, Dawni Mistrzowie, Potęga smaku, Raport z oblężonego miasta*; 

Rymkiewicz J.M.*; Sierpień, Emanuel Szafarczyk; Szymborska W.*; Wszelki wypadek, Terrorysta, 

on patrzy, Wczesna godzin, Kot w pustym mieszkaniu; Orwell G., Rok 1984*; Mrożek S., Tango*; Nowakowski 

M., Raport o stanie wojennym* (fr.); Górą Edek*; Libera A., Madame*; Stasiuk A., Miejsce*; Tokarczuk 

O., Profesor Andrews w Warszawie*; Młynarski W.*, W co się bawić, Sytuacja, Idź swoją drogą; 

Przybora J., wybrane piosenki Kabaretu Starszych Panów* (Już czas na sen, Na ryby, Piosenka jest dobra 

na wszystko); Stachura E.**, Dzienna jazda pociągiem; Piosenka dla robotnika rannej zmiany, Opadły 

mgły, nowy wstaje dzień; Lem S., Wizja lokalna** (fr.); Bursa A., Pedagogika, Sobota; Ciechowski G., 

Biała flaga (Republika); Kapuściński R., Cesarz; Olewicz B., Autobiografia (Perfect); Masłowska M., Między 

nami dobrze jest, Wojna polsko-ruska pod flagą biało-czerwoną (fr.), Sartre J.-P., Egzystencjalizm jest 

humanizmem 

filmy: Nad rzeką, której nie ma, reż. A. Barański; Rejs, reż. M. Piwowski; Wino truskawkowe, reż. D. Jabłoński 


Borges J.L.*, Biblioteka Babel; wybrane teksty z aktualnych numerów miesięczników oraz kwartalników 

literackich i kulturalnych*; Konwicki T., Mała apokalipsa*; Głowacki J., Antygona w Nowym Jorku*; 

Mrożek S., wybrane opowiadania* (Mały, Kronika oblężonego miasta); Herling-Grudziński G.*, Godzina 

cieni (fr.), Wieża**; Herbert Z.*; Barbarzyńca w ogrodzie (fr.); Rymkiewicz J.M.* Głowa owinięta koszulą 

(fr.); Białoszewski M., Mój testament śpiącego, Życia sam zapach; Camus A., Mit Syzyfa (fr.); Dylan B., 

Odpowie ci wiatr; Iwaszkiewicz J., Kochankowie z Marony; Różewicz T., Świadkowie, czyli nasza mała 

stabilizacja (cz. I); Wojaczek R., Gdy pies księżyca, Próba ostatniego wiersza; List od nieznanego poety 



10 




Szczegółowy rozkład materiału nauczania. Klasa 1. Zakres podstawowy i rozszerzony 

Ramowy plan nauczania dla liceum ogólnokształcącego przewiduje realizację materiału z języka polskiego na 4 godzinach lekcyjnych (zakres podstawowy) i 6 godzinach 

lekcyjnych (zakres rozszerzony) tygodniowo, co daje ok. 180 (120 P + 60 R) godzin rocznie. Niniejszy rozkład rozpisano na 150 godzin lekcyjnych, w tym 

100 ZP i 50 ZR. W roku szkolnym trwającym 30 tygodni do dyspozycji nauczyciela pozostaje 20 godzin P i 10 godzin R. Ten czas powinien być przeznaczony na 

oglądanie filmów i/lub sztuk teatralnych, lekcje powtórzeniowe z omówieniem, sprawdziany wiedzy po epokach, tworzenie różnych form wypowiedzi pisemnych 

i ustnych wraz z omówieniami i poprawami, prezentację działań projektowych itp. Jest to także czas pozwalający na dostosowanie rozkładu do profilu klasy i możliwości 

percepcyjnych uczniów w danym zespole klasowym. 


Szarymi aplami oznaczono propozycje z listy lektur uzupełniających – podstawa programowa zobowiązuje nauczycieli do omówienia w każdej klasie dwóch utworów 

z tej listy w całości lub we fragmentach. Nauczyciel może zatem wybrać, które spośród proponowanych lektur omówi ze swoimi uczniami. 

Lp. Temat 

WPROWADZENIE 

1. Co to znaczy zrozumieć 

tekst? 

Teksty literackie, 

materiał językowy 

Homer, Odyseja 

(fragmenty) 

2. Klasyfikacje literatury Homer, Odyseja 

(fragmenty) 

Wisława Szymborska, 

Żona Lota 

3. Znaki wokół nas symbole kulturowe 

4. Język – narzędzie 

porozumienia 

Leopold Staff, Ogród 

przedziwny 

Renata Grzegorczykowa, 

Problem funkcji języka… 

BIBLIA W LITERATURZE I KULTURZE 

5. Biblijne źródła kultury 

europejskiej 

6. Biblia – dokument 

i opowieść 

Anna Świderkówna, 

Rozmowy o Biblii 

(fragmenty) 

Anna Świderkówna, Biblia 

między mitem a historią 

(fragmenty) 

Zakres 

godzin 

Liczba 

Podstawowe pojęcia i umiejętności Odniesienia do podstawy programowej 

CZĘŚĆ 1. STAROŻYTNOŚĆ – ŚREDNIOWIECZE 

P 1 analiza, interpretacja i ocena dzieła, 

konteksty i ich typy, problematyka egzystencjalna, 

wykorzystywanie wiedzy o języku w pracy nad tekstem 

P 1 wyznaczniki literatury, klasyfikacje utworów, rodzaj i gatunek literacki, 

literatura a retoryka 

notatka 

P 1 pojęcie znaku i znaczenia, rodzaje znaków i ich funkcje w tekście; 

zadanie projektowe 

P 1 akt komunikacji językowej i jego składowe; 

funkcje tekstu; rozpoznawanie i określanie funkcji tekstów 

P 1 sacrum i profanum, skróty biblijne, werset; 

gatunki biblijne, styl i przesłanie Biblii; biblizmy 

referat 

R 1 umiejętność przetwarzania i porządkowania informacji w analizie i interpretacji 

tekstu nieliterackiego 

I. 1.13, 1.14, 1.15, 1.16 

2.1, 2.2 

II. 3.7, 3.9 

I. 1.3 

III. 2.1, 2.2, 2.4, 2.6, 2.11, 2.12 

II. 3.1 

IV. 12 

II. 3.2, 3.3 

II. 3.2 

I. 1.1, 1.4 

2.1, 2.2, 2.3 

II. 2.5 

III. 2.6, 2.11, 2.12 

IV. 1, 2, 3, 4, 5, 9 

I. 2.1, 2.2, 2.3 

III. 2.1, 2.2 

I. 2.3 

II. 2.5 


11 




Lp. Temat 

7. Bóg Starego Testamentu 

– historia 

Abrahama 

8. Parafraza opowieści 

biblijnej 

9. Cierpienie w Biblii – 

Księga Hioba 

10. Wiersz o współczesnym 

Hiobie 

11. Życie, śmierć i los – 

Księga Koheleta 

12. Miłość nie tylko duchowa 

13. Współczesne nawiązania 

do Pieśni nad 

Pieśniami 

14. Świat poezji biblijnej 

– psalmy 

15. Psalmy inspiracją dla 

poetów wszystkich 

czasów 

16. Biblijna wizja końca 

świata 



Księga Rodzaju – historia 

Abrahama (fragmenty) 

Gustaw Herling-Grudziński, 

Ofiarowanie (fragmenty) 

Zakres 

godzin 

Liczba 

Księga Hioba (fragmenty) P 1 

Anna Kamieńska, Powrót 

Hioba 


(fragmenty) 



P R 1 1 

styl biblijny, stylizacja, inwersja, paralelizm składniowy i znaczeniowy, poemat, 

vanitas, aforyzm, alegoria, symbol; motywy, symbole i toposy biblijne – umiejętność 

ich rozpoznawania i interpretowania; określanie problematyki egzystencjalnej 

i wartości tekstów; dostrzeganie kontynuacji i nawiązań; wykorzystywanie 

wiedzy o języku w pracy nad tekstem 

R 1 

P 1 

Pieśń nad Pieśniami P 1 

Edward Stachura, Pejzaż 

Halina Poświatowska, 

Odłamałam gałąź miłości 

Psalm 13; Psalm 47 

Agnieszka Osiecka, 

Chwalmy Pana 

Czesław Miłosz, Psalm 30 

Wisława Szymborska, 

Psalm 

R 1 

P 1 

R 1 

Apokalipsa świętego Jana P 1 

klasowa dyskusja 

wypowiedź argumentacyjna 

referat 

hasło encyklopedyczne 


aluzja literacka, apokryf, parafraza, reinterpretacja; rozpoznawanie elementów 

tradycji kulturowej 

Znajomość lektur obowiązkowych: Biblia, w tym 

fragmenty: Księgi Rodzaju, Księgi Hioba, Księgi 

Koheleta, Pieśni nad Pieśniami, Apokalipsy świętego 

Jana 

I. 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 1.5, 1.8, 1.9, 1.10, 1.11, 1.13, 1.14, 1.15, 1.16 

2.1, 2.2, 2.3, 2.6, 2.7 

II. 1.1, 1.2, 1.3, 1.4 

2.1, 2.5, 2.6 

III. 1.1, 1.5, 1.6, 1.7, 1.9 

2.1, 2.2, 2.3, 2.4, 2.6, 2.8, 2.10, 2.11, 2.12 

IV. 1, 2, 3, 4, 5, 6, 8, 9, 12 

I. 1.1, 1.2, 1.10, 1.12 

2.3, 2.4 

II. 2.5, 2.7 

LITERATURA GREKÓW I RZYMIAN 

17. Antyczne źródła 

literatury 

Arystoteles, Poetyka 

(fragmenty) 

Safona, [Wydaje mi się 

samym bogom równy] 

Tyrtajos, Rzecz to piękna… 

P 1 pojęcie antyku; podstawy periodyzacji literatury tego okresu; rodzaje i gatunki 

literatury antycznej; wykorzystywanie wiedzy o języku w pracy nad tekstem 


Znajomość lektur obowiązkowych: 

Arystoteles, Poetyka (fragmenty) 

I. 1.1, 1.3 

II. 1.1, 1.2 

III. 1.1, 1.5, 1.6 

2.1, 2.2, 2.4, 2.6, 2.8, 2.10, 2.11, 2.12 

IV. 2, 3, 5, 9, 11 

I. 1.1 


12 




Lp. Temat 



18. Filozofia sztuką życia Platon, Obrona Sokratesa 

(fragmenty) 

19. Świat idei i świat 

realny 

Platon, Państwo 

(fragmenty) 

20. Mit o złotym wieku Jan Parandowski, 

mit o złotym wieku 

21. Pojedynek bez szans 

na zwycięstwo 

22. Apollo – patron 

mścicieli 

23. Tęsknota na wieki – 

mit o Demeter 

24. Miłość silniejsza niż 

śmierć 

25. Walka i wojna w eposie 

bohaterskim 

26. Pycha i przebaczenie 

w Iliadzie 

Jan Parandowski, 

mit o Marsjaszu 

Zbigniew Herbert, 

Apollo i Marsjasz 

Zygmunt Kubiak, Mitologia 

Greków i Rzymian 

(fragmenty dotyczące 

Apollina) 

Zakres 

godzin 

Liczba 



P 1 pojęcie filozofii; główne prądy filozoficzne antyku; mowa – cechy, zasady kompozycji, 

cele perswazyjne; środki retoryczne i ich wpływ na odbiorcę 

referat 

R 2 umiejętność rozróżniania wypowiedzi literackiej i filozoficznej, odczytywanie 

poglądów filozoficznych 

R 1 

Do Demeter R 1 

Jacek Kaczmarski, Przechadzka 

z Orfeuszem 

Homer, 

Iliada (fragmenty) 

P 1 

P P 1 1 pojęcia: mit, motyw, topos, personifikacja, archetyp; treści alegoryczne i symboliczne 

mitów; mitologizmy; rozpoznawanie motywów mitologicznych i ich rola 

w tworzeniu znaczeń uniwersalnych; wykorzystywanie kontekstów mitologicznych 

w interpretacji; określanie problematyki egzystencjalnej i wartości obecnych 

w utworze; wykorzystywanie wiedzy o języku w pracy nad tekstem 





esej; umiejętność odczytywania sensów eseju i wykorzystania tekstu naukowego 

w interpretacji dzieł kultury; etymologiczne znaczenie wyrazu; umiejętność 

rozróżniania kultury wysokiej od kultury popularnej 

P P 1 1 

cechy gatunkowe eposu; patos, heroizm, porównanie homeryckie; rozpoznawanie 

środków artystycznego wyrazu, określanie problematyki egzystencjalnej 

i wartości obecnych w utworze; wykorzystywanie wiedzy o języku w pracy nad 

tekstem 

I. 2.3, 2.5 

III. 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 1.5 

2.1, 2.2, 2.4, 2.6, 2.11, 2.12 

IV. 1, 2, 3, 4, 5, 9, 11 


Platon, Państwo (fragmenty) 

I. 1.8 

III. 2.1, 2.2, 2.4 

I. 1.1 

2.3, 2.6 


Jan Parandowski, Mitologia, część I. Grecja, 

wybrane eseje następujących autorów: 

Zygmunta Kubiaka 

I. 1.3, 1.5, 1.8, 1.9, 1.10, 1.11, 1.14, 1.15, 1.16 

2.1, 2.2, 2.6, 2.7 

II. 1.1 

2.5, 2.6 

III. 1.1, 1.5, 1.6, 1.7, 1.9 

2.1, 2.2, 2.3, 2.4, 2.6, 2.8, 2.10, 2.11, 2.12 

IV. 1, 2, 3, 5, 6, 8, 9, 10, 12 

I. 1.1, 1.5, 1.9 

2.1, 2.2, 2.3, 2.4 

II. 2.1 


Homer, Iliada (fragmenty) 

I. 1.3, 1.4, 1.6, 1.8, 1.9, 1.10, 1.11, 1.14, 1.15 

II. 1.1 

III. 1.1 

2.1, 2.2, 2.3, 2.4 

I. 2.3 


13 




Lp. Temat 



27. Siła perswazji Arystoteles, 

Retoryka (fragmenty) 

28. Wędrówka w Odysei 

Homera 

Homer, 

Iliada (fragmenty) 

Homer, Odyseja 

(fragmenty) 

29. Czym jest tragizm? Arystoteles, Poetyka 

(fragmenty) 

30. Antygona – tragedia 

wzorcowa 

Janusz Misiewicz, Istota 

dramatu (fragmenty) 

Zakres 

godzin 

Liczba 

R 

P 

1 

1 



perswazyjne użycie języka; manipulacja językowa; retoryka; stałe i fakultatywne 

elementy mowy; różne typy dowodzenia: wnioskowanie dedukcyjne (sylogizm); 

entymemat; wnioskowanie indukcyjne – umiejętność ich odróżniania 

i stosowania 

mowa 

P 1 homo viator; porównanie homeryckie; określanie problematyki egzystencjalnej 

i wartości obecnych w utworze; wykorzystywanie wiedzy o języku w pracy nad 

tekstem 



R 1 wyznaczniki tragedii według Arystotelesa; elementy kompozycyjne tragedii 

greckiej; esej; umiejętność odczytywania sensów eseju i wykorzystania tekstu 

naukowego w interpretacji dzieł kultury 

Sofokles, Antygona P 1 cechy gatunkowe tragedii klasycznej, pojęcia: tragizm, katharsis, hybris, patos, 

Fatum, wina i ironia tragiczna; określanie problematyki egzystencjalnej i wartości 

obecnych w utworze; propozycje interpretacji dzieła z wykorzystaniem kontekstów; 

wykorzystywanie wiedzy o języku w pracy nad tekstem; teatr grecki 

31. Racje Antygony P 1 

32. Racje Kreona P 1 


referat 


Homer, Iliada (fragmenty), 

Arystoteles, Retoryka (fragmenty) 

II. 1.1 

3.3, 3.8 

III. 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 1.5, 1.6 

2.2, 2.9, 2.1 

IV. 7 

III. 1.1, 1.2 


Homer, Odyseja (fragmenty) 

I. 1.3, 1.4, 1.6, 1.8, 1.9, 1.10, 1.11, 1.14, 1.15 

II. 1.1 

III. 1.1, 1.5, 1.6, 1.7, 1.9 

2.1, 2.2, 2.3, 2.4, 2.6, 2.8, 2.10, 2.11, 2.12 

I. 2.3 


Arystoteles, Poetyka (fragmenty) 

I. 2.4 

III. 1.1 

2.1., 2.2, 2.4 

I. 2.1, 2.2, 2.3 


Sofokles, Antygona 

I. 1.3, 1.6, 1.8, 1.9, 1.10, 1.11, 1.14, 1.15 

2.4 

II. 1.1 

3.9 

III. 1.1, 1.5, 1.7, 1.9 

2.1, 2.2, 2.3, 2.4, 2.6, 2.10, 2.11, 2.12 

IV. 1, 2, 3, 4, 5, 6, 9, 10 

I. 2.3 


14 




Lp. Temat 

33. Mądrość w krzywym 

zwierciadle komika 

34. Herodot czytany 

przez Kapuścińskiego 

35. W świecie rzymskich 

bogów 

36. Ewolucja eposu – 

Eneida Wergiliusza 

37. Heroizm i miłość 

w Eneidzie 



Zakres 

godzin 

Liczba 



Arystofanes, Chmury R 2 cechy gatunkowe komedii antycznej; pojęcia: komizm, satyra, parodia, trawestacja; 

umiejętność rozpoznawania motywów antycznych i rozumienia ich roli 

w tworzeniu znaczeń uniwersalnych 

Ryszard Kapuściński, 

Podróże z Herodotem 

(fragmenty) 

Jan Parandowski, 

Mitologia, część II Rzym 

Wergiliusz, Eneida 

(fragmenty) 



P 1 pojęcia: relatywizm kulturowy, Inny, etnocentryzm, pluralizm, ksenofobia; 

żywotność motywów antycznych w utworach literackich; wykorzystywanie 





R 1 pojęcia: tolerancja, prawo rzymskie; treści alegoryczne i symboliczne mitów; 

umiejętność rozpoznawania motywów mitologicznych i określania ich roli 

w tworzeniu znaczeń uniwersalnych 

R 1 pojęcia: tradycja literacka, mit założycielski, pietas, Fatum; umiejętność rozpoznawania 

tradycji i rozumienia jej roli w budowaniu wartości uniwersalnych 

R 1 


referat 


Arystofanes, Chmury 

I. 1.6, 1.8, 1.9 

III. 1.1, 1.5, 1.7, 1.9 

2.1, 2.2, 2.3, 2.4, 2.10 

IV. 1, 2, 3, 5, 6, 8, 9, 10, 12 

I. 1.1, 1.9, 1.10 

2.3 

Znajomość lektur obowiązkowych: Ryszard 

Kapuściński, Podróże z Herodotem (fragmenty) 

I. 1.8, 1.11, 1.14, 1.15 

II. 1.1 

III. 1.1, 1.5, 1.6, 1.7, 1.9 

2.1, 2.2, 2.3, 2.4, 2.6, 2.8, 2.10, 2.11, 2.12 

IV. 1, 2, 3, 5, 6, 8, 9, 10, 12 

I. 2.1, 2.3 


Jan Parandowski, Mitologia, część II. Rzym 

I. 1.8 

III. 1.1 

2.1, 2.2, 2.3, 2.4, 2.10 

I. 1.1, 1.5, 1.9 


Wergiliusz, Eneida (fragmenty) 

I. 1.3, 1.8, 1.9, 1.10, 1.13 

III. 1.1, 1.5 

2.1, 2.2, 2.4, 2.6, 2.8, 2.10, 

2.11, 2.12 

IV. 1, 2, 3, 4, 5, 6, 9, 10 

I. 1.1, 1.2 


15 




Lp. Temat 

38. Epikureizm i stoicyzm 

Horacego 



Horacy, 

Pieśń zimowa; 

Do Mecenasa; 

Do Pompejusza Grosfusa 

39. Poeta natchniony Horacy, Wzniosłem 

pomnik 

40. Horacy jako wychowawca 

41. Język oficjalny i nieoficjalny 

Horacy, Ojczyzna – 

okrętem 

Josif Brodski, W stylu 

Horacego 

Ewa Baniecka, Gwara 

młodzieżowa… 

Zakres 

godzin 

Liczba 



P P 2 1 cechy gatunkowe pieśni; pojęcia: topos, homo viator, liryka refleksyjna, carpe 

diem, utwór metapoetycki, non omnis moriar, animizacja; epikureizm, stoicyzm 

– charakteryzowanie głównych prądów filozoficznych w antycznym Rzymie; 

motywy antyczne; rozpoznawanie środków artystycznego wyrazu; określanie 

problematyki egzystencjalnej i wartości obecnych w utworze; porównywanie 

P 2 

dzieł, propozycje ich interpretacji z wykorzystaniem różnych kontekstów; 


P 2 oficjalna i nieoficjalna odmiana języka (pisanego i mówionego); styl kolokwialny, 

moda językowa, socjolekt; rodzaje i konstrukcja form użytkowych; stosowanie 

zwrotów adresatywnych i etykiety językowej 

petycja, list formalny, podanie, oświadczenie, protokół, opinia, zażalenie 


Horacy – wybrane utwory 

I. 1.3, 1.4, 1.8, 1.9, 1.10, 1.11, 1.13, 1.14, 1.15, 1.16 

2.5 

III. 1.1, 1.5 

2.1, 2.2, 2.4, 2.6, 2.8, 2.10, 2.11, 2.12 

I. 2.3, 2.6 

II. 2.2, 2.3 

3.5, 3.9 

III. 2.5 

II. 2.3 

ŚREDNIOWIECZE 

42. Tysiąc lat kultury 

średniowiecza 

Jacques Le Goff, 

Człowiek średniowiecza 

(fragmenty) 

43. Zło brakiem dobra św. Augustyn, 

Wyznania (fragmenty) 

44. Język jako system 

znaków 

45. Poetycki traktat 

teologiczny 

46. Bogurodzica – pierwszy 

polski hymn 

Jan Parandowski, Język 

zbiorem znaków 

[Ach, miłość…] 

P 1 pojęcie średniowiecza, podstawy periodyzacji literatury tego okresu; główne cechy 

epoki, uniwersalizm, sacrum i profanum; średniowieczna symbolika, pojęcie 

fantastyki; umiejętność korzystania z literatury naukowej i popularnonaukowej, 

przetwarzanie i porządkowania informacji 

R 1 teodycea, negatywne pojęcie zła; odczytywanie poglądów filozoficznych zawartych 

w utworze; umiejętność rozróżniania wypowiedzi literackiej i filozoficznej 

P 1 pojęcia: system języka, podsystemy: fonologiczny, leksykalny, gramatyczny 

(morfologia wyrazów, składnia); umiejętność wykorzystania wiedzy z zakresu 

gramatyki w interpretacji utworów literackich i tworzeniu własnych tekstów 

Bogurodzica P P 1 1 

cechy gatunkowe pieśni religijnej i hymnu; pojęcia: teocentryzm, hierarchizm, 

idea pośrednictwa – deesis, antyteza; znaczenie Bogurodzicy w polskiej kulturze; 

umiejętność określania problematyki utworu i obecnych w nim wartości 


I. 1.1 

2.1, 2.2, 2.3 

III. 1.1 

2.1, 2.2, 2.3, 2.4, 2.10 

IV. 2, 3 


św. Augustyn, Wyznania (fragmenty) 

I. 1.8, 1.9 

I. 2.6 

II. 1.1 

3.1 

Znajomość lektur obowiązkowych: Bogurodzica 

I. 1.3, 1.4, 1.8, 1.9, 1.11 1.15, 1.16 

III. 1.1, 1.5 

2.1, 2.2, 2.4, 2.6, 2.8, 2.10, 2.11, 2.12 


16 




Lp. Temat 



47. Trwałość i zmiana 

w języku 

Teresa Skubalanka, Wczesno- 

czy późnośredniowieczny 

język Bogurodzicy 

48. Średniowieczna mowa 

uczuć 

Lament świętokrzyski 

(fragmenty) 

49. Średniowieczny wzór 

rycerza 

Pieśń o Rolandzie 

(fragmenty) 

50. Średniowieczny wzór 

władcy 

51. Konflikt władzy świeckiej 

i duchownej 

Gall Anonim, 

Kronika polska 

(fragmenty) 

Wincenty z Kielczy, 

Hymn do świętego 

Stanisława 

52. Czym jest asceza? Legenda o świętym Aleksym 

(fragment) 

Jan Twardowski, Malowani 

święci 

Zakres 

godzin 

Liczba 



R 1 pochodzenie języka polskiego; rozpoznawanie cech wskazujących na przynależność 

polszczyzny do rodziny języków słowiańskich; cechy średniowiecznej 

fonetyki, fleksji, składni i leksyki – archaizmy; zmiana znaczeń słów; umiejętność 

wykorzystania tekstu naukowego w interpretacji dzieł kultury 

referat 

P 1 cechy gatunkowe planktu (lamentu); pojęcia: liryzm, oksymoron, kontrast, pieta; 

rozpoznawanie środków artystycznego wyrazu; umiejętność określania problematyki 

utworu i obecnych w nim wartości; wykorzystywanie wiedzy o języku 

w pracy nad tekstem 


P 1 cechy gatunkowe chanson de geste (pieśni o czynach); literatura parenetyczna 

– średniowieczny wzór rycerza; etos rycerski, honor; rozpoznawanie środków 

artystycznego wyrazu; umiejętność określania problematyki utworu i obecnych 

w nim wartości 



P R 1 1 cechy gatunkowe kroniki i hymnu; literatura parenetyczna – średniowieczny 

wzór władcy; sakra i insygnia władzy; topos złotego wieku i jego rola w tworzeniu 

znaczeń uniwersalnych; rozpoznawanie środków artystycznego wyrazu; 

umiejętność określania problematyki utworu i obecnych w nim wartości; 

porównanie utworów literackich z uwzględnieniem kontekstów 

I. 2.2 

II. 1. 

2.1, 2.5 

II. 2.6 

III. 2.6 

IV. 1, 2, 3, 4, 5, 8 


Lament świętokrzyski (fragmenty) 

I. 1.3, 1.4, 1.8, 1.9, 1.10, 1.11, 1.15, 1.16 

II. 1.1 

3.9 

III. 1.1, 1.5, 1.7, 1.9 

2.1, 2.2, 2.3, 2.4 


Pieśń o Rolandzie (fragmenty) 

I. 1.3, 1.4, 1.8, 1.9, 1.10, 1.11, 1.15, 1.16 

II. 3.9 

III. 1.1, 1.5, 1.7, 1.9 

2.1, 2.2, 2.3, 2.4, 2.6, 2.10, 2.11, 2.12 


Gall Anonim, Kronika polska (fragmenty) 

I. 1.3, 1.4, 1.8, 1.9, 1.10, 1.11, 1.15, 1.16 

I. 1.1 

2.4 

P 1 pojęcia: żywot świętego, legenda, asceza, fuga mundi; literatura parenetyczna 

– średniowieczny wzór świętego (vita contemplativa); rozpoznawanie środków 

artystycznego wyrazu; umiejętność określania problematyki utworu i obecnych 

w nim wartości; porównywanie utworów literackich, dostrzegania kontynuacji 

i nawiązań 



Legenda o świętym Aleksym (fragmenty) 

I. 1.3, 1.4, 1.8, 1.9, 1.10, 1.11, 1.13, 1.15, 1.16 

III. 1.1, 1.5 

2.1, 2.2, 2.4, 2.6, 2.8, 2.10, 2.11, 2.12 


17 




Lp. Temat 



53. Święty a świat Kwiatki świętego Franciszka 

z Asyżu (fragmenty) 

54. Franciszkanizm – kontynuacje 

i nawiązania 

55. Danse macabre – 

taniec ze śmiercią 

56. Średniowieczni 

w krzywym zwierciadle 

satyry 

57. Opowieść o miłości 

nieszczęśliwej 

św. Franciszek z Asyżu 

Hymn (fragment) 

papież Franciszek, encyklika 

Laudato si’ (fragmenty) 

Rozmowa Mistrza Polikarpa 

ze Śmiercią (fragmenty) 

Miron Białoszewski, 

Wywiad 

Dzieje Tristana i Izoldy 

(fragmenty) 

Halina Poświatowska, 

[tutaj leży Izold jasnowłosa…] 

Zakres 

godzin 

Liczba 

58. Symbolika miłości P 1 

59. Poetycka summa 


60. Średniowieczna wizja 

zaświatów 

Dante Alighieri, Boska 

komedia (fragmenty) 

Tadeusz Różewicz, Brama 



P 1 pojęcia: afirmacja świata, franciszkanizm, epifora; literatura parenetyczna – średniowieczny 

wzór świętego (vita activa); rozpoznawanie środków artystycznego 

wyrazu; umiejętność określania problematyki utworu i obecnych w nim wartości 


R 1 cechy gatunkowe hymnu i encykliki; umiejętność określania problematyki utworu 

i obecnych w nim wartości; porównywania utworów literackich, dostrzegania 

kontynuacji i nawiązań; wykorzystywanie wiedzy o języku w pracy nad tekstem 

P P 1 1 

pojęcia: taniec śmierci – danse macabre; alegoria, humor, naturalizm, groteska; 

konwencja naturalistyczna; idee średniowiecza; rozpoznawanie w utworze środków 

artystycznego wyrazu i treści alegorycznych; umiejętność określania problematyki 

utworu i obecnych w nim wartości; porównywanie utworów literackich, 

dostrzeganie kontynuacji i nawiązań; wykorzystywanie wiedzy o języku w pracy 

nad tekstem 

notatka syntetyzująca 


P 1 pojęcia: romans, symbolika, gest symboliczny; konwencja fantastyczna; umiejętność 

określania problematyki utworu i obecnych w nim wartości; porównywanie 

utworów literackich, dostrzeganie kontynuacji i nawiązań 


szkic interpretacyjny 

referat 

P 1 pojęcia: poemat dygresyjny, scholastyka, summa, dantejskie sceny; groteska – jej 

charakter i funkcje; rozpoznawanie środków artystycznego wyrazu; umiejętność 

określania problematyki utworu i obecnych w nim wartości; porównywanie 

utworów literackich z uwzględnieniem kontekstów, dostrzeganie kontynuacji 

i nawiązań; motywy i idee średniowieczne 

P 

R 

1 

1 

referat 



Legenda o świętym Aleksym (fragmenty) 

I. 1.3, 1.4, 1.8, 1.9, 1.10, 1.11, 1.15, 1.16 

III. 1.1 

2.1, 2.2, 2.3, 2.4 

I. 1.1 

2.4 

II. 1.1 

III. 1.1 

2.1, 2.2, 2.3, 2.4 


Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią (fragmenty) 

I. 1.2, 1.3, 1.4, 1.7, 1.8, 1.9, 1.10, 1.11, 1.15, 1.16 

II. 1.1 

III. 1.1 

2.1, 2.2, 2.3, 2.4, 2.6 

IV. 1, 2, 3, 5, 6, 8, 9, 10, 12 

Znajomość lektur uzupełniających 1 : 

Dzieje Tristana i Izoldy (fragmenty) 

I. 1.2, 1.3, 1.8, 1.9, 1.10, 1.11, 1.15, 1.16 

III. 2.1, 2.2, 2.4, 2.6, 2.10 

IV. 1, 2, 3, 4, 5, 8 


Dante Alighieri, Boska komedia (fragmenty) 

I. 1.2, 1.3, 1.4, 1.7, 1.8, 1.9, 1.10, 1.11, 1.15, 1.16 

III. 1.1, 1.5 

2.1, 2.2, 2.4, 2.6, 2.8, 2.10, 2.11, 2.12 

IV. 1, 2, 3, 4, 5, 6, 9, 10 

I. 1.1, 1.6 

2.4 

1 – W każdej klasie obowiązkowo dwie pozycje w całości lub we fragmentach. 


18 




Lp. Temat 

61. Teologiczna summa 


62. Dyskusja z tradycją 

w poezji Villona 

63. W poszukiwaniu Boga 

– Siódma pieczęć 

64. Sztuka i architektura 




św. Tomasz z Akwinu, 

Summa teologiczna 

(fragment) 

François Villon, Wielki 

testament (fragment) 

Artur Rimbaud, Sezon 

w piekle (fragment) 

Siódma pieczęć (film), 

reż. Ingmar Bergman 

Apokalipsa świętego Jana 

Julian Przyboś, Widzenie 

katedry w Chartres 

Zakres 

godzin 

Liczba 



R 1 odczytywanie poglądów filozoficznych; 

umiejętność rozróżniania wypowiedzi literackiej i filozoficznej 

P 2 konwencja groteskowa i turpistyczna, synkretyzm rodzajowy i gatunkowy; porównywanie 

utworów literackich, dostrzegania kontynuacji i nawiązań; wykorzystywanie 



R 1 umiejętność określania problematyki utworu i obecnych w nim wartości; odczytywanie 

pozaliterackich tekstów kultury 

R 2 sztuka i architektura romańska, sztuka i architektura gotycka – cechy tych stylów; 

wynalazki średniowiecza 

65. Katedra fantastyczna Jacek Dukaj, Katedra P 1 konwencja fantastyczna – umiejętność jej rozpoznawania w utworze; opowiadanie 

fantastyczne – umiejętność jego rozróżniania i interpretowania; dostrzeganie 

treści alegorycznych i symbolicznych utworu; neologizm, mistycyzm; wykorzystywanie 


referat 

Znajomość lektur obowiązkowych: św. Tomasz 

z Akwinu, Summa teologiczna (fragment) 

I. 1.1 

2.6 

III. 1.1 

2.1, 2.2, 2.3, 2.4 


François Villon, Wielki testament (fragment) 

III. 1.1, 1.5 

2.1, 2.2, 2.4, 2.10, 2.11, 2.12 

IV. 1, 2, 3, 5, 6, 8, 9, 10, 12 

I. 1.2, 1.6, 1.7 

2.4 

I. 2.6, 2.7 

I. 2.3 

I. 2.5 

III. 2.6, 2.11, 2.12 

IV. 1, 2, 3, 4, 5, 6, 9, 10 


Jacek Dukaj, Katedra 

I. 1.2, 1.3, 1.5, 1.8, 1.10, 1.14, 1.15 

II. 1.1 

III. 1.1 

2.1, 2.2, 2.3, 2.4 

47 godzin ZP + 27 godzin ZR – 74 godziny 


19 




Lp. Temat 



RENESANS 

1. Odrodzenie i nowa 

interpretacja antyku 

Człowiek renesansu, 

red. Eugenio Garin 

(fragmenty) 

2. Człowiek w centrum – 

filozofia renesansu 

Pico della Mirandola, 

O godności człowieka 

(fragmenty) 

3. Skuteczność jako 

cnota 

Niccolo Machiavelli, 

Książę (fragmenty) 

4. Utopia – groźny ideał? Tomasz Morus, 

Utopia (fragmenty) 

5. Rzeczpospolita idealna 

Andrzej Frycz Modrzewski, 

O poprawie Rzeczpospolitej 

6. Miłość w noweli 

doskonałej 

Giovanni Boccaccio, 

Sokół 

7. Gra ze średniowieczną 

tradycją 

François Rabelais, 

Gargantua i Pantagruel 

(fragmenty) 

Zakres 

godzin 

Liczba 


CZĘŚĆ 2. RENESANS – OŚWIECENIE 

P 1 renesans, reformacja; naśladowanie starożytnych, główne cechy epoki odrodzenia; 

wielcy ludzie renesansu; umiejętność korzystania z literatury naukowej 

i popularnonaukowej, przetwarzanie i porządkowanie informacji 

P 1 humanizm, antropocentryzm; główne cechy filozofii renesansu 


R 1 makiawelizm; odczytywanie poglądów filozoficznych zawartych w utworze; 

umiejętność rozróżniania wypowiedzi literackiej i filozoficznej 

R 2 pojęcie utopii jako gatunku; dostrzeganie związków miedzy wypowiedzią literacką 

a filozoficzną; odczytywanie poglądów filozoficznych zawartych w utworze 


P 1 ideał państwa; specyfika dawnego tekstu publicystycznego, przetwarzanie 

i hierarchizowanie informacji w tekście publicystycznym 

mowa 

P 1 cechy gatunkowe noweli; teoria sokoła; środki artystycznego wyrazu i ich funkcja 

w tekście; problematyka egzystencjalna 

R 1 pojęcia: groteska, karnawalizacja, literatura popularna, parodia, kolokwializacja, 

wulgaryzacja; konwencja turpistyczna, rozpoznawanie elementów tradycji; 

wykorzystywanie wiedzy o języku w pracy nad tekstem 


I. 1.1 

2.1, 2.2, 2.3 

III. 2.1, 2.2, 2.4 

IV. 2, 3 

I. 1.9 

2.3, 2.5 

III. 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 1.5 

2.1, 2.2, 2.4, 2.6, 2,8, 2.9, 2.10, 2.11, 2.12 

I. 1.9 

III. 1.1 

2.8 

I. 2.6 

Znajomość lektur uzupełniających: 

Tomasz Morus, Utopia (fragmenty) 

I. 1.9 

IV. 1, 2, 3, 5, 6, 8, 9, 10, 12 

I. 2.6 

Znajomość lektur uzupełniających: Andrzej Frycz 

Modrzewski, O poprawie Rzeczpospolitej 

I. 1.9 

2.1, 2.2, 2.3 

III. 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 1.5 

2.8, 2.9 


Giovanni Boccaccio, Sokół 

I. 1.3, 1.4, 1.9, 1.10, 1.14, 1.15 

Znajomość lektur obowiązkowych: François 

Rabelais, Gargantua i Pantagruel (fragmenty) 

I. 1.2, 1.7 

IV. 1, 2, 3, 5, 6, 8, 9, 10, 12 

I. 1.1, 1.2, 1.5, 1.6, 1.10 


20 




Lp. Temat 

8. Renesansowe małżeństwo 

doskonałe 

9. Renesansowy wzór 

gospodarza 



Mikołaj Rej, Żywot 

człowieka poczciwego 

(fragmenty) 

Ewa Lipska, 

Może będzie lepiej 

10. Optymizm humanisty Jan Kochanowski, 

[Serce roście…], 

[Chcemy sobie być radzi…] 

11. Renesansowy klasycyzm 

Jan Kochanowski, [Niezwykłym 

i nie leda piórem 

opatrzony...] 

Leopold Staff, Przedśpiew 

12. Humanista i obywatel Jan Kochanowski, 

w Pieśniach 

Pieśń o dobrej sławie; 

Pieśń o cnocie 

13. Pieśń o spustoszeniu Jan Kochanowski, 

Podola – liryka apelu Pieśń o spustoszeniu 

Podola 

14. Polska wieś arkadią Jan Kochanowski, 

Pieśń świętojańska o sobótce 

(Panna XII) 

15. Nowożytna tragedia Jan Kochanowski, 

Jana Kochanowskiego Odprawa posłów greckich 

16. Renesansowa refleksja 

o państwie 

Zakres 

godzin 

Liczba 



P 1 pareneza i żywot jako gatunki literackie; wyliczenie jako środek artystycznego 

wyrazu; zdrobnienia i zgrubienia 

P 1 



P R 1 1 

pieśń jako gatunek literacki; humanizm, epikureizm, stoicyzm; renesansowy 

klasycyzm; utwór metapoetycki; horacjanizm; liryka apelu, perswazja; środki artystycznego 

wyrazu i ich funkcje w tekście; problematyka egzystencjalna; przedstawianie 

propozycji interpretacji dzieła; porównywanie utworów literackich, 

dostrzeganie kontynuacji i nawiązań (odwołania do tekstów poznanych w szkole 

podstawowej); wykorzystywanie wiedzy o języku w pracy nad tekstem 

P 1 

P 1 

R 1 

17. Retoryka dyskusji P 1 




P 1 cechy gatunkowe tragedii renesansowej; pojęcia: tragizm, Fatum, katastrofa; 

środki artystycznego wyrazu i ich funkcje w tekście; określanie problematyki 

P 1 

egzystencjalnej 


retoryka a erystyka; typy argumentów, dyskusja, kontrargument, manipulacja; 

językowe środki retoryczne; chwyty erystyczne 

Znajomość lektur uzupełniających: Mikołaj Rej, 

Żywot człowieka poczciwego (fragmenty) 

I. 1.3, 1.4, 1.9 

III. 1.1, 1.5 

2.1, 2.2, 2.4, 2.6, 2.8, 2.10, 2.11, 2.12 

IV. 1, 2, 3, 5, 6, 8, 9, 10, 12 


Jan Kochanowski, wybrane pieśni, w tym Pieśń IX 

ks. I, Pieśń V, ks. II 

I. 1.3, 1.4, 1.6, 1.8, 1.9, 1.11, 1.12, 1.14, 1.15, 1.16 

2.5 

III. 1.1, 1.5 

2.1, 2.2, 2.4, 2.6, 2.10, 2.11, 2.12 

IV. 1, 2, 3, 5, 6, 8, 9, 10, 12 

I. 2.6 


Jan Kochanowski, Odprawa posłów greckich 

I. 1.3, 1.4, 1.8, 1.9, 1.11, 1.13, 1.14, 1.15, 1.16 

III. 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 1.5, 1.6 1.7, 1.9 

2.1, 2.2, 2.4, 2.6, 2.10, 2.11, 2.12 

18. Bóg niewidzialny 

– psałterz Kochanowskiego 

19. Wdzięczność i ufność 

w psalmach Kochanowskiego 

Jan Kochanowski, 

Psalm 13; 

Psalm 47 


Psalm 91 

P 1 pojęcia: anafora, personifikacja, hiperbola, paralelizm składniowy i znaczeniowy, 

fantastyka, okres warunkowy; porównywanie utworów literackich, dostrzeganie 

obecności motywów biblijnych w twórczości poety 

P 1 

referat 



Jan Kochanowski, psalmy, w tym Psalm 13, 

Psalm 47 

I. 1.3, 1.4, 1.8, 1.9, 1.11, 1.13, 1.14, 1.15, 1.16 

III. 2.1, 2.2, 2.4, 2.6, 2.10, 2.11, 2.12 

IV. 1, 2, 3, 5, 6, 8, 9, 10, 12 


21 




Lp. Temat 



20. Poezja wobec straty Jan Kochanowski, 

Tren IX 

21. Stoicyzm zaprzeczony Jan Kochanowski, 

Tren XI; Tren XVI 

22. Rozterki religijne 

Kochanowskiego 

23. Treny jako cykl 

poetycki 

24. Kobieta doskonała 

w poezji renesansu 


Tren X; Tren XIX 


Treny (cykl) 

Francesco Petrarka, 

Sonet 61; Sonet 85 


[Srogie łańcuchy na swym 

sercu czuję…], 

[Nie zawżdy, piękna 

Zofija…] 

Zakres 

godzin 

Liczba 



P 1 cechy gatunkowe trenu; apostrofa; kryzys światopoglądowy; konsolacja; aluzja 

literacka; środki artystycznego wyrazu i ich funkcje w tekście; problematyka 

P 1 egzystencjalna; porównywanie utworów literackich; dostrzeganie obecności 

P 2 

motywów biblijnych i mitologicznych w twórczości poety; charakteryzowanie 

prądów filozoficznych epoki 

R 1 cykl poetycki; rozpoznawanie w Trenach elementów tradycji literackiej; rozumienie 

związku między wartościami w utworze literackim 



R 2 renesansowa poezja miłosna, sonet jako gatunek literacki; pojęcia: petrarkizm; 

antyteza, paradoks, oksymoron; porównywanie utworów literackich, dostrzeganie 

kontynuacji i nawiązań 


interpretacja porównawcza 

25. 26. 27. Dramat społeczny Psychologia i język 

miłości 

Etyka wypowiedzi William Szekspir, 

Romeo i Julia 

P P P 1 1 

1 cechy gatunkowe tragedii nowożytnej; środki artystycznego wyrazu i ich funkcje 

w tekście; określanie problematyki egzystencjalnej i wartości zawartych w utworze; 

wykorzystywania wiedzy o języku w pracy nad tekstem 

etyka wypowiedzi, etykieta językowa, intencja komunikacyjna; agresja i przemoc 

w języku 

28. Patriotyzm wobec 

zagrożenia ojczyzny 

Piotr Skarga, Kazania 

sejmowe (fragmenty) 



P 1 perswazja i jej cele, paralelizm; środki retoryczne i ich funkcja w tekście, okres 

retoryczny, typy argumentów; wyliczenie; rozumienie logiki i konsekwencji wywodu; 

określanie problematyki egzystencjalnej i wartości zawartych w utworze 

mowa 


Jan Kochanowski, Treny: IX, X, XI, XIX 

I. 1.3, 1.4, 1.8, 1.9, 1.11, 1.13, 1.14, 1.15, 1.16 

2.5 

III. 2.1, 2.2, 2.4, 2.10, 2.11, 2.12 


Jan Kochanowski, Treny (jako cykl poetycki) 

I. 1.3, 1.4, 1.8, 1.9, 1.13 

III. 1.1, 1.5 

2.1, 2.2, 2.4, 2.6, 2.8, 2.10, 2.11, 2.12 

I. 1.1, 1.2, 1.5, 1.8, 1.12 

I. 1.3, 1.4, 1.9, 1.11, 1.13, 1.14, 1.15, 1.16 

II. 3.7, 3.9 

III. 1.1, 1.5 

2.1, 2.2, 2.4, 2.6, 2.8, 2.10, 2.11, 2.12 

I. 1.1, 1.2, 1.13 

III. 2 


William Szekspir, Romeo i Julia 

I. 1.3, 1.4, 1.8, 1.9, 1.11, 1.13, 1.14, 1.15, 1.16 

II. 3.7, 3.9 

III. 2.1, 2.2, 2.4, 2.6, 2.11, 2.12 

IV. 1, 2, 3, 5, 6, 8, 9, 10, 12 


Piotr Skarga, Kazania sejmowe (fragmenty) 

I. 1.4, 1.8, 1.9, 1.15, 1.16 

III. 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 1.5, 1.6 

2.8, 2.9, 2.11, 2.12 


22 




Lp. Temat 

29. Kontrreformacyjny 

święty 



Piotr Skarga, 

Żywoty świętych 

(fragmenty) 

30. Esej u źródeł gatunku Michel de Montaigne, 

Próby (fragmenty) 

BAROK 

31. Epoka przeciwieństw Wisława Szymborska, 

Kobiety Rubensa 

32. Antynomie myśli Blaise Pascal, 

barokowej 

Myśli (fragmenty) 

33. Człowiek – Bóg – 

świat w poezji metafizycznej 

34. Wybór czy przeznaczenie? 

35. Zbrodnia i jej motywacja 

36. Postaci zła w Makbecie 

37. Wina i kara – postać 

lady Makbet 

Mikołaj Sęp Szarzyński, 

Sonet IV. O wojnie naszej, 

którą wiedziemy z szatanem, 

światem i ciałem; 

Sonet V. O nietrwałej 

miłości rzeczy świata tego 

Zakres 

godzin 

Liczba 



R 1 żywot jako gatunek literacki, kontrreformacja; rozpoznawanie w utworze elementów 

tradycji literackiej i kulturowej, rozumienie roli tradycji w budowaniu 

wartości uniwersalnych; świętość 

R 1 cechy gatunkowe eseju, analiza jego struktury i odczytywanie zawartych w nim 

sensów; umiejętność prowadzenia wywodu i określania charakterystycznych 

cech stylu; umiejętność rozpoznawania elementów tradycji; różnice między 

wypowiedzią literacką a filozoficzną 

P 1 pojęcie baroku, podstawy periodyzacji literatury tego okresu; główne cechy 

epoki; kontrreformacja; symbole kultury baroku 

P 1 antynomie myśli barokowej; umiejętność charakteryzowania głównych prądów 

filozoficznych epoki 


P 1 pojęcia: sonet i poezja metafizyczna; pojęcia: antynomie, dualizm, vanitas; środki 

artystycznego wyrazu i ich funkcje w tekście; problematyka egzystencjalna 

notatka 


Wiliam Szekspir, Makbet P 1 tragedia nowożytna; sposoby kreowania świata przedstawionego w dramacie 

(akcja, bohater, motywacja); środki artystycznego wyrazu i ich funkcje w tekście; 

P 1 problematyka egzystencjalna 

P 1 

P 1 





Piotr Skarga, Żywoty świętych (fragmenty) 

I. 1.8, 1.9, 1.15, 1.16 

III. 2.1, 2.2, 2.4 

I. 1.1, 1.2 


Michel de Montaigne, Próby (fragmenty) 

I. 1.8, 1.9 

III. 2.1, 2.2, 2.4 

I. 1.1, 1.2 

2.1, 2.6 

I. 1.1, 1.9, 1.14, 1.15 

2.5 

I. 1.9 

2.5 

III. 1.1, 1.5 

2.1, 2.2, 2.4, 2.6, 2.8, 2.10, 2.11, 2.12 

Znajomość lektur obowiązkowych: wybrane 

wiersze następujących poetów: Mikołaj Sęp 

Szarzyński 

I. 1.3, 1.4, 1.8, 1.9, 1.11, 1.13, 1.14, 1.15, 1.16 

III. 2.1, 2.2, 2.4, 2.6, 2.10 

III. 2 


William Szekspir, Makbet 

I. 1.3, 1.6, 1.8, 1.9, 1.11, 1.13, 1.14, 1.15, 1.16 

III. 1.1, 1.5 

2.1, 2.2, 2.4, 2.6, 2.8, 2.10, 2.11, 2.12 

IV. 1, 2, 3, 5, 6, 8, 9, 10, 12 


23 




Lp. Temat 

38. Fenomen piękna 

i czasu 


do poezji Naborowskiego 

40. Miłość w wierszach 

Jana Andrzeja Morsztyna 

41. Słowa – znaki wieloznaczne 

42. Słowa neutralne 

i wartościujące 

43. Dramat wyborów 

w Hamlecie 

44. Wzorzec rycerza 

w Hamlecie 



Daniel Naborowski, 

Na oczy królewny angielskiej…; 

Krótkość żywota; 

Na toż 

Eugeniusz Tkaczyszyn-Dycki, 

LXXII 

Jarosław Marek Rymkiewicz, 

Wiersz na te słowa 

Heraklita: Nie można 

wejść od tej samej rzeki 

Jan Andrzej Morsztyn, 

Redivivatus; 

Na koszulę brudną 


Wprowadzenie do semantyki 

językoznawczej 

(fragmenty) 


Cuda miłości. Sonet 


Niestatek 

William Szekspir, 

Hamlet 

William Szekspir, Hamlet 

Stanisław Barańczak, 

Biografioły („Hamlet”, 

„Romeo i Julia”, „Makbet”) 

Zakres 

godzin 

Liczba 



P 2 pojęcia: panegiryk, antropomorfizacja, gradacja, komplement, koncept, sceptycyzm; 

czas cykliczny, czas wertykalny; środki artystycznego wyrazu i ich funkcje 

w tekście; dostrzeganie kontynuacji i nawiązań 

R 2 




wiersze następujących poetów: Daniel Naborowski 

I. 1.3, 1.4, 1.8, 1.9, 1.11, 1.13, 1.14, 1.15, 1.16 

III. 1.1, 1.5 

2.1, 2.2, 2.4, 2.6, 2.8, 2.10, 2.11, 2.12 

IV. 1, 2, 3, 5, 6, 8, 9, 10, 12 

I. 1.1, 1.2, 1.8 

P 1 środki artystycznego wyrazu i ich funkcje w tekście; 

metonimia, synekdocha; turpizm 

P 1 wieloznaczność słów, homonimia, synonimia, antonimia; umiejętność rozpoznawania 

zjawisk powodujących niejednoznaczność wypowiedzi 


wiersze następujących poetów: Jan Andrzej 

Morsztyn 

I. 1.4, 1.8, 1.9, 1.14, 1.15, 1.16 

III. 2.1, 2.2, 2.4, 2.10 

I. 1.6, 1.8 



Morsztyn 

II.3.4 

P 1 słowa neutralne i wartościujące – umiejętność ich rozpoznawania; odróżnianie 

słownictwa neutralnego od zabarwionego emocjonalnie 

R 1 pojęcia: hamletyzm, wybór tragiczny; sposoby kreowania świata przedstawionego 

w dramacie (akcja, bohater, motywacja); środki artystycznego wyrazu 

R 2 i ich funkcje w tekście; problematyka egzystencjalna; dostrzeganie kontynuacji 

i nawiązań; kolokwializm, parafraza 



Morsztyn 

II.2.7 


William Szekspir, Hamlet 

I. 1.3, 1.4, 1.6, 1.8, 1.9, 1.11, 1.13, 1.14, 1.15, 1.16 

III. 2.1, 2.2, 2.4, 2.10 

I. 1.1, 1.10, 1.12 


24 




Lp. Temat 

45. Błędny rycerz wśród 

realiów życia 

46. Tragiczna wielkość 

i patetyczna śmieszność 

Don Kichote’a 

47. Sarmacki system 

wartości 

48. Sarmata wobec Innego 

i nieznanego 

49. Skąpiec jako komedia 

charakterów 



Miguel Cervantes, 

Przemyślny szlachcic 

Don Kichote z Manchy 

(fragmenty) 

Jan Chryzostom Pasek, 

Pamiętniki (fragmenty) 

Zakres 

godzin 

Liczba 



P 1 powieść jako forma gatunkowa; deheroizacja, donkiszoteria; patos; sposoby 

kreowania świata przedstawionego w powieści 

P 1 


P 1 pojęcia: pamiętnik, sarmatyzm, rubaszność; styl makaroniczny; dostrzeganie 

wpływów obcych w polszczyźnie, rozumienie ich przyczyn 

P 1 


Molier, Skąpiec P 1 komedia jako forma gatunkowa; komizm; środki artystycznego wyrazu i ich 

funkcje w tekście; problematyka egzystencjalna 

50. Dramat pewnej wady P 1 

OŚWIECENIE 

51. Epoka rozumu Immanuel Kant, Co to jest 

oświecenie (fragment) 

52. Filozofia oświecenia Denis Diderot, Zabobon 

(fragment hasła Wielkiej 

Encyklopedii Francuskiej) 

Jean-Jacques Rousseau, 

Postęp i szczęście ludzkości 

(fragment Listów 

moralnych II) 


P 1 pojęcie oświecenia, podstawy periodyzacji literatury tego okresu; główne cechy 

epoki oświecenia; wielkie idee epoki; oświecenie w Polsce 


R 2 pojęcia: empiryzm, materializm, racjonalizm, deizm i ateizm; umiejętność charakteryzowania 

głównych prądów filozoficznych oświecenia 

Znajomość lektur uzupełniających: Miguel 

Cervantes, Przemyślny szlachcic Don Kichote 

z Manczy (fragmenty) 

I. 1.3, 1.4, 1.6, 1.9, 1.10, 1.11, 1.13, 1.14, 1.15 

III. 2.1, 2.2, 2.4, 2.6, 2.10 2.11, 2.12 


Jan Chryzostom Pasek, Pamiętniki (fragmenty) 

I. 1.4, 1.8, 1.9 

II. 2.4 

III. 1.1, 1.5 

2.1, 2.2, 2.4, 2.6, 2.8, 2.10, 2.11, 2.12 

I. 1.4 


Molier, Skąpiec 

I. 1.3, 1.4, 1.6, 1.8, 1.9, 1.11, 1.13, 1.14, 1.15, 1.16 

III. 2.1, 2.2, 2.4, 2.10 

IV. 1, 2, 3, 5, 6, 8, 9, 10, 12 

I. 1.1 

2.5 

IV. 1, 2, 3, 5, 6, 8, 9, 10, 12 

I. 1.1, 1.3 

2.6 


25 




Lp. Temat 

53. Oświeceniowy 

optymizm 



Wolter, 

Kandyd (fragment) 

54. Filmowy labirynt Jan Potocki, Rękopis 

znaleziony w Saragossie 

(fragment) 

55. Obyczaj sarmacki 

w krzywym zwierciadle 

56. Zaakceptować 

władzę? 

57. Hymn młodych 

patriotów 

Rękopis znaleziony w Saragossie, 

reż. Wojciech 

J. Has 

Ignacy Krasicki, Pijaństwo 

Wojciech Młynarski, 

W Polskę idziemy 

Zakres 

godzin 

Liczba 

Ignacy Krasicki, Do króla P 1 

Ignacy Krasicki, 

Hymn do miłości ojczyzny 

58. Stylizacja językowa Ignacy Krasicki, Monachomachia 

(fragmenty) 

59. Miłość idealna w sielankach 

Karpińskiego 

Franciszek Karpiński, 

Laura i Filon; 

Do Justyny. Tęskność 

na wiosnę 



R 1 cechy gatunkowe powiastki filozoficznej; satyra, sarkazm 


R 1 umiejętność odczytywania sensów filmu, odróżniania kultury wysokiej 

od popularnej 


P 1 satyra jako gatunek literacki, komizm, dydaktyzm; środki artystycznego wyrazu 

i ich funkcje w tekście; problematyka egzystencjalna; porównywanie utworów 

literackich, dostrzeganie kontynuacji i nawiązań; publicystyka polskiego 

oświecenia 

referat 

P 1 hymn, patriotyzm; środki artystycznego wyrazu i ich funkcje w tekście; problematyka 

egzystencjalna; instytucje polskiego oświecenia 

P 2 pojęcie stylu i stylizacji językowej; określanie rodzajów stylizacji i ich funkcji 

w tekście; styl wysoki, styl retoryczny; parodia; styl indywidualny i styl typowy 

P 2 sentymentalizm; cechy gatunkowe sielanki; topos arkadyjski i jego rola w tworzeniu 

znaczeń uniwersalnych; środki artystycznego wyrazu i ich funkcja w tekście; 

porównywanie utworów, określanie ich cech wspólnych i różnych 



Wolter, Kandyd (fragment) 

III. 1.1, 1.5 

2.1, 2.2, 2.4, 2.6, 2.8, 2.10, 2.11, 2.12 

I. 2.6 

III. 1.4, 1.5 

Zalecane dzieła filmowe: Rękopis znaleziony 

w Saragossie, reż. Wojciech J. Has 

I. 2.6, 2.7 

III. 1.1, 1.5 

2.1, 2.2, 2.4, 2.6, 2.8, 2.10, 2.11, 2.12 


Ignacy Krasicki, wybrane satyry 

I. 1.3, 1.4, 1.6, 1.8, 1.9, 1.13, 1.14, 1.15, 1.16 

III. 2.1, 2.2, 2.4, 2.6, 2.10, 2.11, 2.12 

IV. 1, 2, 3, 4, 5, 6, 9, 10 


Ignacy Krasicki, Hymn do miłości ojczyzny 

I. 1.3, 1.4, 1.8, 1.9, 1.13, 1.14, 1.15, 1.16 

III. 2.1, 2.2, 2.4, 2.10 

II. 2.1, 2.2, 2.6 

II. 2.6 


Franciszek Karpiński, wybór sielanek 

I. 1.3, 1.4, 1.8, 1.9, 1.11, 1.13, 1.14, 1.15, 1.16 

III. 2.1, 2.2, 2.4, 2.10 

III. 2 


26 




Lp. Temat 



60. Oświeceniowe pieśni 

religijne 

Franciszek Karpiński, 

Bóg się rodzi; 

Kiedy ranne wstają zorze; 

Wszystkie nasze dzienne 

sprawy 

61. Liberalizm i patriotyzm 

Staszica 

62. Sztuka i architektura 

renesansu, baroku 

i klasycyzmu 

Stanisław Staszic, Przestrogi 

dla Polski (fragmenty) 

Powszechna deklaracja 

praw człowieka 

(fragmenty) 

dzieła sztuki i architektury 

omówionych epok 

53 godziny ZP i 23 godziny ZR – 76 godzin 

Zakres 

godzin 

Liczba 



P 2 liryka religijna, kolęda, modlitwa poetycka; środki artystycznego wyrazu i ich 

funkcja w tekście; porównywanie utworów, określanie ich cech wspólnych 

i różnych 



P 1 pojęcie liberalizmu; umiejętność rozpoznawania specyfiki dawnego tekstu 

publicystycznego, przetwarzanie i hierarchizowanie informacji w tekście publicystycznym 


Franciszek Karpiński, wybór liryki religijnej 

I. 1.3, 1.4, 1.8, 1.9, 1.11, 1.13, 1.14, 1.15, 1.16 

III. 1.1, 1.5 

2.1, 2.2, 2.4, 2.6, 2.8, 2.10, 2.11, 2.12 

III. 2 


Stanisław Staszic, Przestrogi dla Polski 

(fragmenty) 

I. 2.1, 2.3 

R 2 cechy sztuki i architektury renesansu, baroku i klasycyzmu; umiejętność rozpoznawania 

i charakteryzowania głównych stylów w architekturze i sztuce 

I. 2.5 


27 




Plan wynikowy. Klasa 1. Zakres podstawowy i rozszerzony (tematy 1.–21.) 


Lp. Temat lekcji Materiał rzeczowy 

Liczba 

godzin 

Zagadnienia 


1. Lekcja organizacyjna 1 • zna kryteria oceniania na lekcjach 

języka polskiego 

Wymagania wobec ucznia Odniesienia do 

podstawowe ponadpodstawowe 

podstawy programowej 

WPROWADZENIE 


tekst? 

wprowadzenie do lekcji 1. Co 

to znaczy zrozumieć tekst? 

Homer, Odyseja (fr.) 

Odyseja, reż. Krzysztof 

Garbaczewski, Teatr im. Jana 

Kochanowskiego, Opole – 

zdjęcia z przedstawienia 

3. Klasyfikacje literatury wprowadzenie do lekcji 2. 

Klasyfikacje literatury 

Homer, Odyseja. Odyseusz 

i syreny (Pieśń XII, fr.) 

Wisława Szymborska, Żona 

Lota 

1 analiza, interpretacja i ocena 

dzieła, wartościowanie, 

ocenianie; konteksty 

i ich typy; problematyka 

egzystencjalna; wykorzystywanie 

wiedzy o języku 

w pracy nad tekstem 

1 wyznaczniki literatury; 

klasyfikacje utworów; 

rodzaj i gatunek literacki; 

literatura a retoryka; 

notatka 

• zna elementy składające się na 

świadome czytanie 

• opisuje elementy budowy i język 

utworu 

• wskazuje środki językowe użyte 

w tekście 

• rozpoznaje narratora i problematykę 

• podejmuje próbę oceny bohaterów 

• próbuje wskazać trwałe cechy 

Penelopy i Telemacha 

• próbuje określić wartość dzieła 

• ustala, jakie konteksty są potrzebne 

do zrozumienia tekstu 

• zna podział literatury na rodzaje 

i gatunki 

• wymienia cechy utworów zgodnie 

z wyznacznikami literatury 

• wie, jak nazywają się osoby mówiące 

w różnych tekstach literackich 

• określa funkcje świata przedstawionego 

• wyjaśnia związek między światem 

przedstawionym a językiem utworu 

• analizuje warstwę językowo-stylistyczną; 

określa jej wpływ na wymowę 

tekstu 

• określa funkcje użytych środków 

językowych 

• ocenia idee zawarte w tekście, 

postawy bohaterów oraz walory 

estetyczne dzieła 

• wyjaśnia sensy dosłowne i przenośne; 

poszukuje w utworze sensów 

nadrzędnych 

• uzupełnia sensy metaforyczne 

niedopowiedziane w tekście 

• wyszukuje wartości poznawcze dzieła 

• rozpoznaje w utworze wartości 

etyczne 

• uzasadnia, co sądzi na temat współczesnych 

interpretacji dzieł klasyków 

• klasyfikuje utwory zgodnie z wyznacznikami 

literatury 

• uzasadnia, który z przywołanych 

tekstów literackich odnosi się do 

przeszłości, a który do obecnych 

przeżyć osoby mówiącej 

I. 1.13, 1.14, 1.15, 1.16 

2.1, 2.2 

II. 3.7, 3.9 

I. 1.3 

III. 2.1, 2.2, 2.4, 2.6, 2.11, 2.12 

AUTOR: Renata Faron-Radzka 

28 





4. Znaki wokół nas wprowadzenie do lekcji 3. 

Znaki wokół nas 

zadanie projektowe – 


przedziwny (fr.) 

Liczba 

godzin 

Zagadnienia 


1 znak; oznaki (symptomy); 

znaki umowne; znaki 

języka naturalnego; znaki 

kulturowe; zadanie projektowe 




• zna różnicę między tekstem literackim 

a tekstem retorycznym; wymienia 

cechy tekstu retorycznego 

• zna formy zapisu tekstów prozatorskich 

i poetyckich 

• wyszukuje w tekstach cytaty 

potwierdzające obiektywizm i/ 

lub subiektywizm osoby mówiącej 

wobec świata przedstawionego 

• rozumie pojęcie znak 

• rozróżnia różne rodzaje znaków 

• wyjaśnia znaczenie podniesionego 

kciuka w kulturze rzymskiej i w kulturze 

współczesnej 

• podaje po trzy przykłady ikonograficznych 

i symbolicznych znaków 

drogowych 

• wyjaśnia znaczenie trzech wybranych 

ikonek stosowanych przez 

użytkowników czatów lub komunikatorów 

internetowych 

• włącza się w prace zespołu projektowego 

• zdobywa informacje na temat pisma 

obrazkowego 

• ustala, jakie cechy pisma obrazkowego 

sprawią, że tekst będzie zrozumiały 

dla małego odbiorcy 

• poznaje istniejące systemy pisma 

obrazkowego 

• wskazuje w tekście cechy retoryczne 

• rozróżnia funkcje tekstów zaliczanych 

do literatury oraz retoryki 

• odczytuje właściwie technikę zapisu 

konkretnego utworu 

• na podstawie tabeli przedstawiającej 

różne typy wiersza określa, który 

z nich reprezentuje Żona Lota 

• wyjaśnia i uzasadnia, który z rodzajów 

literackich daje się przełożyć na 

język filmu 

• klasyfikuje znaki dymne jako znaki 

umowne bądź symptomy 

• objaśnia znaki widoczne na ludzkiej 

twarzy 

• wskazuje inne niż uśmiech znaki 

ikoniczne 

• uzasadnia, w jakiej sytuacji uśmiech 

jest znakiem umownym, a w jakiej – 

symptomem 

• wskazuje przykłady znaków: ikonicznego, 

symbolicznego pozajęzykowego 

i symbolicznego językowego 

o tym samym znaczeniu 

• wyjaśnia, co oznacza w świetle teorii 

znaków przekład tekstu z jednego 

języka na inny 

• analizuje i interpretuje fragment 

wiersza Leopolda Staffa w celu 

zrozumienia sensów niezbędnych do 

wykonania projektu 

• opracowuje założenia projektowanego 

pisma i tworzy jego prototyp 

• przekłada fragment wiersza na język 

pisma obrazkowego, sprawdza, czy 

dzieci rozumieją przekład 

II. 3.1 

IV. 12 


29 






porozumienia 

wprowadzenie do lekcji 4. 

Język – narzędzie porozumienia 


Problem funkcji języka… (fr.) 



europejskiej 

strona działowa – panorama 

Jerozolimy z widokiem na 

Ścianę Płaczu 

wprowadzenie do lekcji 


europejskiej 

Anna Świderkówna, Rozmowy 

o Biblii (fr.) 

miniprzewodniki: frazeologizmy 

biblijne; referat jako 

forma wypowiedzi 

Liczba 

godzin 

Zagadnienia 


1 akt komunikacji językowej 

i jego składowe; funkcje 

tekstu; rozpoznawanie 

i określanie funkcji tekstów 




• wie, co to jest akt komunikacji; 

wymienia jego niezbędne elementy 

• zna funkcje języka związane z aktem 

komunikacji 

• podaje przykład żartu słownego 

użytego w tekście Grzegorczykowej 

• omawia dwa sposoby ujawniania się 

funkcji poetyckiej w języku 

• wyjaśnia, na czym, zdaniem Grzegorczykowej, 

polega nietrafność ujęcia 

funkcji poetyckiej 

• próbuje wyjaśnić istotę „świata intencjonalnego” 

w tekście poetyckim 

• opisuje zasady tworzenia pisma obrazkowego 

na postawie wniosków 

z projektu 

• wyjaśnia związek między wierszowaną 

formą tekstu a funkcją poetycką 

• wie, w jaki sposób poszczególne 

funkcje języka ujawniają się w tekście 

• wskazuje i określa pozakomunikacyjne 

funkcje języka 

• wyszukuje w wybranych tekstach 

przykłady kreatywności językowej 

• na podstawie tekstu Renaty Grzegorczykowej 

wyjaśnia, czemu służy 

naruszenie normy językowej 

II. 3.2, 3.3 

II. 3.2 

1 kultura śródziemnomorska; 

Stary i Nowy Testament; 

księgi biblijne; sacrum 

i profanum; skróty biblijne; 

werset; gatunki biblijne; 

styl i przesłanie Biblii; 

biblizmy; referat 

• zbiera informacje na temat Ściany 

Płaczu; wyjaśnia, dlaczego to miejsce 

jest chętnie odwiedzane przez 

turystów 

• określa czas powstania Biblii 

• wyjaśnia, na czym polega wyjątkowe 

znaczenie Biblii w kulturze 

• objaśnia istotę podziału Biblii na 

Stary i Nowy Testament 

• umie posługiwać się skrótami biblijnymi 

• wyszukuje w tekście Świderkówny 

związki frazeologiczne, odczytuje 

ich sens 

• gromadzi na potrzeby referatu książki 

popularnonaukowe i leksykony 

• pisze referat zgodnie z założeniami 

gatunkowymi tej formy wypowiedzi 

• wymienia typy ksiąg biblijnych 

• opisuje zawartość tematyczną 

wybranych ksiąg 

• podaje argumenty świadczące 

o popularności Biblii 

• wyszukuje nawiązania do Biblii we 

współczesnej kulturze, określa ich 

funkcję 

• wyjaśnia, na czym polega niezamierzony 

komizm przytoczonych przez 

Świderkównę słów Władysława 

Gomółki 

• sprawdza w księgach biblijnych 

brzmienie przysłowia z 1. akapitu 

tekstu 

I. 1.1, 1.4 

2.1, 2.2, 2.3 

II. 2.5 

III. 2.6, 2.11, 2.12 

IV. 1, 2, 3, 4, 5, 9 


30 





7. Analiza tekstu nieliterackiego. 

Sprawdzenie 

umiejętności 

Gerhard Lofink, Wielość 

gatunków i form biblijnych 

zadania 1.–11. 


i opowieść 


Biblia – dokument i opowieść 


między mitem a historią (fr.) 

Liczba 

godzin 

Zagadnienia 


1 gatunek literacki; analiza 

tekstu nieliterackiego; 

streszczenie; synonim; 

funkcja języka; 

gatunki biblijne 

1 umiejętność przetwarzania 

i porządkowania informacji 

w analizie i interpretacji 

tekstu nieliterackiego 




• analizuje strukturę tekstu, umie 

odczytać jego sens 

• formułuje główną myśl każdego 

akapitu 

• dostrzega sposób prowadzenia 

wywodu i argumentację 

• rozpoznaje w tekście przykłady, 

określa ich cel 

• definiuje pojęcie historia 

• zna znaczenie słowa obiektywny; 

wskazuje słowo, które w tekście 

przeciwstawiono temu wyrazowi 

• wyjaśnia, w jaki sposób autorka 

rozumie pojęcie mitu 

• omawia, odwołując się tekstu Świderkówny, 

różnice między mitem 

a legendą 

• podaje powody, dla których autorka 

uważa, że nie istnieje obiektywna 

historia pisana 

• uzasadnia, które z podanych zdań 

najtrafniej oddaje istotę tekstu 

• podaje przykłady innych biblizmów 

niż te wymienione w podręczniku, 

wskazuje dzieła mogące stanowić 

ich ilustrację 

• dokonuje krytycznej selekcji źródeł 

internetowych 

• przygotowuje konspekt referatu 

• wygłasza referat w klasie 

• rozpoznaje środki językowe zastosowane 

w tekście, określa ich funkcje 

• określa funkcję języka dominującą 

w tekście 

• pisze streszczenie tekstu 

• wskazuje wyraz, który najtrafniej 

określa związek znaczeniowy łączący 

mit z bajką i przypowieścią 

• objaśnia sens fragmentu „pisało się 

obrazami” 

• wyjaśnia, na czym, zdaniem autorki, 

polega prawdziwość tekstu historycznego 

• ustosunkowuje się do stwierdzenia, 

że Biblię można zaliczyć do historii 

prawdziwych 


że w pierwszych księgach Biblii „nie 

należy szukać tekstów historycznych” 

• rozważa, w jakim stopniu Biblia 

odpowiada pojęciu mitu sformułowanemu 

przez Burrowsa 

I. 1.3 

II. 2.2 

III. 1.1 

2.7 

I. 2.1, 2.2, 2.3 

I. 2.3 

II. 2.5 


31 





9. Historia Abrahama wprowadzenie do lekcji 7. 

Historia Abrahama 

Księga Rodzaju, historia 

Abrahama (22, 1–18) 

Brendan Powell Smith, The 

Brick Bible, 2001–2015 

miniprzewodnik: symbolika 

biblijna 

infografika: postacie biblijne 


biblijnej 



biblijnej 

Gustaw Herling Grudziński, 

Ofiaro wanie (fr.) 

Liczba 

godzin 

Zagadnienia 


1 kontekst gatunkowy; 

inwersja; styl biblijny; 

symbolika biblijna (barwy, 

liczby, zdarzenia, zwierzęta); 

postacie biblijne 

1 aluzja literacka; apokryf; 

parafraza 




• zna genezę i czas powstania Księgi 

Rodzaju 

• objaśnia tytuł księgi 

• przedstawia swoje wrażenia po 

lekturze fragmentu 

• opowiada historię Abrahama; wymienia 

jej bohaterów 

• przedstawia okoliczności próby, na 

którą Bóg wystawił Abrahama 

• charakteryzuje Abrahama, zwracając 

uwagę na motywy jego postępowania 

• prezentuje starotestamentową wizję 

Boga 

• wybiera określenia, które najtrafniej 

opisują rolę osoby opowiadającej 

historię 

• wyszukuje w pierwszym fragmencie 

zdania pojedyncze i złożone, dzieli je 

na wypowiedzenia złożone współrzędnie 

i podrzędnie 

• wie, co oznaczają pojęcia sacrum 

i profanum 

• przedstawia swoje wrażenia na 

temat projektu The Brick Bible 

• redaguje wypowiedź argumentacyjną 

zgodnie z założeniami gatunkowymi 

tej formy wypowiedzi 

• zna pojęcia: parafraza, aluzja literacka, 

apokryf 

• potrafi wskazać parafrazę i aluzję 

literacką w tekście 

• nazywa emocje, których doświadcza 

Abraham 

• ocenia postępowanie Abrahama 

• analizuje wypowiedzi Boga w trybie 

rozkazującym i czasie przyszłym 

• dokonuje rozbioru logicznego zdania 

z Księgi Rodzaju 

• odszukuje w tekście cechy stylu 

biblijnego 

• porównuje sposób ukazania biblijnego 

motywu w przynajmniej dwóch 

innych tekstach kultury (np. kadr 

serialu telewizyjnego Biblia i obraz 

Marca Chagalla Ofiarowanie Izaaka) 

• ocenia projekt The Brick Bible, 

wyjaśniając, czemu służy takie 

przedstawienie Biblii 

• porównuje ilustrację z The Brick 

Bible z obrazem Leonarda da Vinci 

Ostatnia wieczerza 

• rozważa, w jaki sposób kultura popularna 

przetwarza motywy biblijne 

wykorzystywane przez twórców 

z innych epok 

• wyszukuje inne przykłady mieszania 

się sacrum i profanum we współczesnej 

kulturze 

• uzasadnia, czy przywołane przykłady 

są profanacją świętych treści 

• określa, jakim rodzajem aluzji literackiej 

jest Ofiarowanie Herlinga- 

Grudzińskiego 

• określa wymowę całości opowiadania 

w stosunku do religii i jej nakazów 

I. 1.1, 1.3, 1.4, 1.5, 1.8, 1.9, 1.10, 

1.11, 1.13, 1.14, 1.15, 1.16 

2.1, 2.2, 2.3, 2.6, 2.7 

II. 1.1, 1.2 

2.1, 2.5, 2.6 

III. 1.1, 1.5, 1.6 

2.1, 2.2, 2.6, 2.8, 2.10, 2.11, 2.12 

IV. 1, 2, 3, 5, 6 

I. 1.3, 1.4, 1.5, 1.8, 1.9, 1.10, 1.11, 

1.13, 1.14, 1.15, 1.16 

2.2, 2.6 

II. 1.1 

2.6 

III. 2.1, 2.2, 2.4 

I. 1.1, 1.2, 1.10, 1.12 

2.3, 2.4 

II. 2.5, 2.7 


32 





11. Tworzenie własnego 

tekstu. Wypowiedź 

ustna 

zadanie 1. 

Pieter Bruegel Wieża Babel 


Księga Hioba 


Cierpienie w Biblii – Księga 

Hioba 

Księga Hioba (7,1–21) 

Liczba 

godzin 

Zagadnienia 


1 przykładowy plan wypowiedzi 

ustnej (określenie 

problemu, teza, interpretacja 

obrazu, interpretacja 

wybranego utworu literackiego); 

konspekt wypowiedzi 

ustnej 

1 poemat; powtórzenie; problematyka 

egzystencjalna 




• wskazuje podobieństwa i różnice 

w kreacji świata przedstawionego 

w Księdze Rodzaju i w tekście 

współczesnym 

• określa kompetencje narratora 

w obu tekstach 

• na podstawie podanego przykładu 

przygotowuje plan wypowiedzi 

ustnej na zadany temat 

• formułuje własną tezę 

• określa zakres i typ tekstów do 

wykorzystania 

• rozwija umiejętność argumentacji 

• prezentuje wypowiedź na forum 

klasy 

• opowiada historię Hioba 

• opisuje przedstawione w utworze 

relacje między Bogiem a człowiekiem 

• wie, co to są powtórzenia, określa 

ich funkcję w tekście 

• potrafi zdefiniować poemat jako 

gatunek literacki 

• interpretuje wymowę opowiadania, 

wykorzystując w funkcji argumentacyjnej 

cytaty z książki autora Rozmowy 

w Neapolu 

• posługuje się słownictwem pozwalającym 

wyrazić i uzasadnić własne zdanie 

• potrafi przygotować konspekt 

wypowiedzi ustnej 

• prezentuje wypowiedź na forum 

klasy, pamiętając o funkcji wstępu 

i zakończenia 

• formułuje opinię popartą uzasadnieniem 

• płynnie przechodzi od opinii (tezy) 

do jej uzasadnienia, bez sygnalizowania 

tego specjalnym sformułowaniem 

• formułuje wypowiedź oceniającą 

realizację zagadnienia zawartego 

w temacie 

• z łatwością tworzy wstęp i zakończenie 

do wypowiedzi informacyjnych 

i argumentacyjnych 

• potrafi wskazać wiele tekstów kultury 

nawiązujących do zagadnienia 

ujętego w temacie 

• charakteryzuje językowy kształt 

wypowiedzi Hioba, wskazując na jej 

lamentacyjny charakter 

• wyjaśnia, dlaczego Bóg przywrócił 

Hioba do dawnego stanu 

• określa, w jaki sposób Hiob pojmuje 

grzech 

III. 1.1, 1.3, 1.5 

2.1, 2.2, 2.4, 2.9, 2.10 

I. 1.3, 1.4, 1.5, 1.8, 1.9, 1.10, 1.11, 

1.13, 1.14, 1.15, 1.16 

II. 1.1 

2.1, 2.5 

III. 1.1, 1.3, 1.6 

2.1, 2.2, 2.4, 2.6, 2.8, 2.10, 

2.11, 2.12 


33 






Hiobie 


Wiersz o współczesnym 

Hiobie 


Hioba 

Gerhard Marcks, Hiob, 1957 

Międzynarodowy Dzień 

Pamięci o Holokauście – 

fotografia 

Liczba 

godzin 

Zagadnienia 





• odszukuje w tekście i interpretuje 

uniwersalne wypowiedzi dotyczące 

ludzkiego losu 

1 stylizacja biblijna • określa osobę mówiącą w wierszu 

• wymienia przywołane w tekście 

przyczyny śmierci i formy cierpienia 

• określa problematykę utworu 

• wymienia elementy nowego życia 

Hioba 

• wie, co to jest stylizacja biblijna; uzasadnia, 

czy Wiersz o współczesnym 

Hiobie jest jej przykładem 

• opisuje swoje wrażenia po obejrzeniu 

posągu Hiob Gerharda Marcksa 


że cierpienie uszlachetnia; zbiera 

argumenty na uzasadnienie swojego 

zdania 

• redaguje wypowiedź argumentacyjną, 

inspirowaną słowami Sørena 

Kierkegaarda „Posiadać wiarę znaczy 

tyle, co nie próbować zrozumieć" 

• przedstawia swoje stanowisko na temat 

sensu niezawinionego cierpienia 

• porównuje próby, którym zostali 

poddani Hiob i Abraham, tworzy 

plan porównywania obu tekstów 

kultury 

• wyjaśnia, dlaczego Hiob po ocaleniu 

nie potrafi być szczęśliwy 

• wskazuje w wierszu elementy przedstawienia 

nawiązujące do opowieści 

biblijnej 

• określa funkcję czasownika „zdechł” 

(3. wers), uwzględniając jego łączliwość 

składniową 

• interpretuje sens ostatniego wersu 

wiersza 

• charakteryzuje język utworu, poddając 

analizie budowę zdań, użyte słownictwo 

i środki stylistyczne 

• wyjaśnia stwierdzenie, że bohater 

„wśród ludzi” jest „zbędny jak wyrzut 

sumienia” 

• interpretuje pozę Hioba na podstawie 

rzeźby Marcksa 

• rozważa, czy ludzie mają prawo do 

poszukiwania szczęścia po przeżyciu 

największej osobistej tragedii 

• wyjaśnia, odwołując się do zdjęcia 

z obchodów Międzynarodowego Dnia 

Pamięci o Holokauście, co symbolizują 

tafle lodu, w których umieszczono 

fotografie pomordowanych Żydów 

I. 1.1, 1.2 

2.3, 2.4 

II. 2.5, 2.7 

I. 1.3, 1.4, 1.5, 1.8, 1.9, 1.10, 1.11, 

1.13, 1.14, 1.15, 1.16 

II. 2.1, 2.6 

III. 1.1 

2.1, 2.2, 2.4 

I. 1.1, 1.2, 1.12 


34 








Życie, śmierć i los – Księga 

Koheleta 

Księga Eklezjasty (1, 1–14) 

Fernando Vicente, Vanitas, 

XXI w. 

mural z motywem vanitas, 

XXI w. 

miniprzewodnik: rodzaje 

zdań złożonych 

infografika: miejsca biblijne 



Miłość nie tylko duchowa 

Pieśń nad Pieśniami (1, 15–2, 

4) 

Liczba 

godzin 

Zagadnienia 


1 księgi mądrościowe; paralelizm 

składniowy i znaczeniowy; 

vanitas; aforyzm; 

Kohelet; rodzaje zdań 

złożonych współrzędnie 

i podrzędnie 

1 poemat liryczny; sens dosłowny; 

sens alegoryczny; 

alegoria; interpretacja alegoryczna; 

metafora poetycka; 

porównanie; symbol; 

wykrzyknienie; symbolika 

Pieśni nad Pieśniami 




• wie, co to są księgi mądrościowe 

• zna pojęcia: aforyzm, paralelizm 

składniowy, paralelizm znaczeniowy 

• umie wyjaśnić, co oznaczają imię 

Kohelet i Księga Eklezjasty 

• objaśnia sens wyrazu marność 

w kontekście księgi biblijnej 

• odszukuje w tekście i interpretuje 

aforyzmy wyrażające prawdy o świecie 

i człowieku 

• analizuje budowę składniową wskazanego 

wypowiedzenia 

• przedstawia swoje wrażenia po obejrzeniu 

muralu z motywem vanitas 

• określa, co jest marnością zdaniem 

twórcy obrazu Vanitas 

• potrafi wskazać i krótko omówić 

najważniejsze miejsca biblijne 

• potrafi zdefiniować formę gatunkową 


• wie, co to jest alegoria 

• potrafi odczytać sens dosłowny 

i sens alegoryczny tekstu 

• wyjaśnia, dlaczego w przypadku 

Pieśni nad Pieśniami powinno się 

uwzględniać interpretację alegoryczną 

• określa, kto wypowiada się w tekście 

• próbuje wyjaśnić, czy miłość przedstawiona 

w utworze jest uczuciem 

realnym czy wyidealizowanym 

• wymienia porównania, jakimi posługują 

się Oblubieniec i Oblubienica 

• formułuje tezę interpretacyjną i stara 

się ją uzasadnić, odwołując się do 

fragmentów tekstu 

• wskazuje językowe środki stylistyczne 

podkreślające refleksyjny charakter 

tekstu 

• określa typy zdań złożonych występujących 

w Księdze Koheleta 

• określa funkcję zdań podrzędnych 

w tekście biblijnym 

• wyjaśnia sensy zawarte w pytaniach 

występujących we fragmencie księgi 

biblijnej 

• porównuje sposób przedstawienia 

przemijalności życia w Biblii i w dziele 

malarskim 

• szuka innych dzieł sztuki zainspirowanych 

motywem vanitas 

• analizuje strukturę porównań 

wymienianych przez Oblubieńca 

i Oblubienicę 

• wyjaśnia sens tych porównań 

• porównuje budowę wykrzyknień 

w wypowiedziach osób mówiących 

w tekście 

• określa, jaki rodzaj miłości wyrażają 

rozmówcy 

• podaje znaczenie symboli: ciernie, 

jabłoń, lilia, narcyz 


odwołując się do fragmentów 

Pieśni nad Pieśniami, również tych, 

które nie znalazły się w podręczniku 

• porównuje język oraz wymowę Pieśni 

nad Pieśniami i Hymnu o miłości 

świętego Pawła z Tarsu 

I. 1.3, 1.4, 1.5, 1.8, 1.9, 1.10, 1.11, 

1.13, 1.14, 1.15, 1.16 

II. 1.1, 1.2, 1.3, 1.4 

2.5 

III. 1.1 

2.1, 2.2, 2.4 

IV. 1 

I. 1.2, 1.3, 1.4, 1.5, 1.8, 1.9, 1.10, 

1.11, 1.13, 1.14, 1.15, 1.16 

II. 1.1 

2.5, 2.6 

III. 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 1.5, 1.6 

2.1, 2.2, 2.4, 2.6, 2.10, 2.11, 

2.12 

I. 1.1, 1.2, 1.10, 1.12 

2.4 


35 







Pieśniami 


Współczesne nawiązania do 



Halina Poświatowska, Odłamałam 

gałąź miłości 

Edward Munch, Pocałunek 

na plaży, 1921 

Amedeo Modigliani, Stojąca 

naga Elvira, 1918 

Waldemar Świerzy, Trzeba 

zabić tę miłość, plakat 

filmowy, 1972 

zadanie projektowe (antologia 

najpiękniejszych wierszy 

o miłości) 

Liczba 

godzin 

Zagadnienia 


1 Pieśń nad Pieśniami jako 

uniwersalny wzór poezji 

miłosnej 




• określa osoby mówiące w wierszach 

• wyjaśnia na podstawie tekstu Stachury, 

czy miłość usprawiedliwia 

bezwarunkowy podziw 

• wskazuje metafory i alegorię 

w wierszu Poświatowskiej 

• charakteryzuje stosunek do miłości 

wyrażany przez osoby mówiące 

w wierszach 

• przedstawia swoją ocenę jednego 

z przywołanych dzieł plastycznych 

• opracowuje antologię najpiękniejszych 

wierszy o miłości 

• redaguje krótkie hasło internetowe 

definiujące miłość jako uczucie 

łączące dwoje ludzi 

• formułuje koncepcję porównywania 

utworów, a wnioski zapisuje w dowolnej 

formie 

• analizuje budowę składniową 1. i 3. 

strofy wiersza Poświatowskiej, wyjaśnia 

funkcję takiego ukształtowania 

wypowiedzi 

• określa, odwołując się do wiersza 

Stachury, czy uczucia osoby mówiącej 

są wyrażone w sposób pośredni 

czy bezpośredni 

• rozważa, na czym polega podobieństwo 

przedstawienia Oblubieńca 

i Oblubienicy w Pieśni nad Pieśniami 

oraz przedstawienia bohaterki 

wiersza Stachury 

• uzasadnia, odwołując się do różnych 

tekstów kultury, czy miłość umiera 

• porównuje obraz Muncha z wierszem 

Poświatowskiej 

• wyjaśnia, odwołując się do Pieśni 

nad Pieśniami, wiersza Stachury 

i aktu Modiglianiego, w jaki sposób 

twórcy osiągają subtelność artystyczną 

dzieł 

• interpretuje wymowę plakatu 

Waldemara Świerzego 

• ilustruje wybranym tekstem kultury 

każdy z wierszy zamieszczonych 

w antologii 

• porównuje i ocenia efekty projektów, 

publikuje najlepszą antologię 

w formie albumu 

I. 1.3, 1.4, 1.5, 1.8, 1.9, 1.10, 1.11, 

1.13, 1.14, 1.15, 1.16 

II. 1.1, 1.2 

2.5 

III. 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 1.5, 1.6 

2.1, 2.2, 2.4, 2.6, 2.10, 2.11, 

2.12 

IV. 1, 2, 3, 4, 5 

I. 1.1, 1.2 


36 






– psalmy 


Świat poezji biblijnej – 

psalmy 

Psalm 13 (W długotrwałym 

uścisku) 

Psalm 47 (Bóg na tronie 

królewskim) 

Agnieszka Osiecka, Chwalmy 

Pana 

Michał Anioł, Dawid, 1504 



czasów 


Psalmy inspiracją dla poetów 

wszystkich czasów 


(Podzięka za wybawienie od 

śmierci) 

Wisława Szymborska, Psalm 

Liczba 

godzin 

Zagadnienia 


1 Księga Psalmów; 

psalm (błagalny, pochwalny, 

dziękczynny, ufności, 

mądrościowy); 

psałterz; parafraza; 

paralelizm składniowy; 

paralelizm znaczeniowy; 

podmiot zbiorowy 

1 psalm; ironia; stylizacja 

biblijna; funkcja ekspresywna, 

informatywna 

i impresywna języka; 

parafraza; anafora; 

inwersja; porównanie; 

symbol; frazeologizm 




• charakteryzuje kreację osoby mówiącej 

i adresata oraz relacje między 

nimi w omawianych psalmach 

• wskazuje w tekstach cechy gatunkowe 

psalmu i rozpoznaje jego 

rodzaj 

• wie, kiedy w utworze poetyckim 

występuje podmiot zbiorowy 

• podaje przykłady świadczące 

o emocjonalności osoby mówiącej 

w Psalmie 13 

• omawia związki psalmów z muzyką 

• słucha psalmów w wykonaniu 

Małgorzaty Hutek i przedstawia 

swoje wrażenia 

• rozważa, czy wykonanie psalmów 

przez artystkę może zainteresować 

młodych ludzi poezją biblijną 

• podejmuje próbę stworzenia hasła 

encyklopedycznego 

• przedstawia swoje odczucia na 

temat rzeźby Michała Anioła 

• wie, do jakiego faktu z biografii 

Dawida nawiązuje rzeźba 

• wskazuje w obu wersjach Psalmu 30 

słownictwo potwierdzające, że 

tekst ma charakter dziękczynny 

• wskazuje w obu wersjach Psalmu 30 

fragmenty ujawniające funkcje: 

informatywną, ekspresywną i impresywną 

• wyszukuje w Psalmie Szymborskiej 

słowa i wyrażenia związane znaczeniowo 

z pojęciem granica 

• wskazuje najważniejsze środki stylistyczne 

zastosowane w psalmach 

oraz określa ich funkcję 

• wyjaśnia, w czym wyraża się kunsztowność 

Psalmu 47 

• porównuje sposób wyrażania radości 

w Psalmie 47 i w pieśniach gospel 

• szuka inspiracji Księgą Psalmów 

w różnych tekstach kultury współczesnej 

• analizuje różne teksty kultury 

współczesnej, wyjaśnia, które z nich 

są parafrazą, a które wiernie nawiązują 

do Księgi Psalmów 

• wyjaśnia, jaką funkcję pełni parafrazowanie 

Księgi Psalmów w wybranych 

współczesnych tekstach 

kultury 

• uzasadnia, dlaczego Michał Anioł 

odwołał się w swojej rzeźbie do 

walki Dawida z Goliatem 

• słucha pieśni Chwalmy Pana w wykonaniu 

Anny Szałapak, a następnie 

uzasadnia, czy utwór można nazwać 

współczesnym psalmem 

• opisuje relacje człowieka z Bogiem 

na podstawie obu wersji Psalmu 30 

• uzasadnia, że Psalm 30 Miłosza jest 

parafrazą psalmu biblijnego 

• interpretuje tytuł wiersza Szymborskiej 

• analizuje język Psalmu Szymborskiej, 

uwzględniając zabiegi uzasadniające 

tytuł wiersza 

I. 1.2, 1.3, 1.4, 1.5, 1.8, 1.9, 1.10, 

1.11, 1.13, 1.14, 1.15, 1.16 

2.6 

II. 2.5, 2.6 

III. 1.1 

2.1, 2.2, 2.4 

I. 1.2, 1.3, 1.4, 1.5, 1.8, 1.9, 1.10, 

1.11, 1.13, 1.14, 1.15, 1.16 

II. 1.1, 1.2, 1.3 

2.5, 2.6 

3.3 

III. 1.1 

2.1, 2.2, 2.4 

I. 1.1, 1.2, 1.12 

2.3, 2.4 

II. 2.5, 2.7 


37 






świata 


Biblijna wizja końca świata 


(9,1–12) 

Rik Poot, Czterej jeźdźcy 

Apokalipsy, 1987 

miniprzewodnik: motywy 

biblijne 

zadanie projektowe (wystawa 

multimedialna na temat 

wizji apokalipsy w sztuce XX 

i XXI w.) 

Liczba 

godzin 

Zagadnienia 


1 apokalipsa; alegoria; 

anafora; symbol; wizja; 

streszczenie 




• wskazuje w wierszu Szymborskiej 

anafory; określa ich funkcje 

• wskazuje w wierszu Szymborskiej 

fragmenty zawierające ironię 

• wyjaśnia znaczenie związku frazeologicznego 

„krecia robota”, określa 

jego funkcję w wierszu Szymborskiej 

• podejmuje próbę wyjaśnienia, 

dlaczego ludzie tworzą granice 

• przygotowuje argumenty do dyskusji 

na temat roli granic we współczesnym 

świecie 

• wyjaśnia pojęcie apokalipsa 

• wskazuje w tekście Apokalipsy 

świętego Jana cechy wypowiedzi 

proroczej 

• streszcza w punktach opowiadanie 

zamieszczone w utworze 

• charakteryzuje kreację człowieka 

przedstawioną w tekście 

• wskazuje w Apokalipsie świętego 

Jana elementy alegoryczne 

• przedstawia swoje wrażenia po 

obejrzeniu rzeźby Poota 

• wymienia uniwersalne motywy 

obecne w Biblii 

• zbiera materiały niezbędne do 

realizacji zadania projektowego 

• objaśnia obecne w wierszu Szymborskiej 

symbole i personifikacje 

elementów przyrody 

• wyjaśnia, w jakim celu Szymborska 

dokonała przekształcenia maksymy 

Terencjusza 

• rozważa, odwołując się Psalmu 

Szymborskiej oraz wybranych 

przykładów z literatury i życia, jakie 

są granice wolności 

• wyjaśnia, czy świat bez granic jest 

lepszy czy gorszy od świata podzielonego 

granicami 

• przygotowuje referat o nawiązaniach 

do psalmów w literaturze polskiej 

• odszukuje w tekście środki językowe 

służące obrazowaniu apokaliptycznemu 

• charakteryzuje cierpienia zadane 

ludziom przez szarańczę 

• objaśnia elementy alegoryczne 

Apokalipsy świętego Jana i symbole 

zawarte w tekście 

• wyjaśnia sens wyrażenia „studnia 

Czeluści” 

• przedstawia i argumentuje swoje 

stanowisko na temat kar opisanych 

w utworze 

• wskazuje sposoby kreacji apokaliptycznego 

przedstawienia rzeczywistości 

w dziele malarskim 

• redaguje ostrzeżenia dla ludzkości 

żyjącej wchodzącej w trzecią dekadę 

XXI w. 

• przygotowuje wystawę multimedialną 

na temat wizji apokalipsy w sztuce 

XX i XXI w. 

I. 1.3, 1.4, 1.5, 1.8, 1.9, 1.10, 1.11, 

1.13, 1.14, 1.15, 1.16 

II. 1.1, 1.2, 1.3 

2.5, 2.6 

III. 1.1, 1.5, 1.6 

2.1, 2.2, 2.4, 2.6, 2.8, 2.10, 

2.11, 2.12 

IV. 1, 2, 3, 4, 5, 6, 8, 9, 11, 12 


38 





20. Biblia w literaturze 

i kulturze. Powtórzenie 

i sprawdzenie 

wiadomości 

21. Praca klasowa i omówienie 

Liczba 

godzin 

2 

2 

3 

3 

Zagadnienia 





• zna czas powstania Biblii 

• wie na czym polega wartość Biblii 

• rozróżnia formę gatunkową tekstów 

biblijnych 

• zna uniwersalne motywy biblijne 

• wymienia motywy obecne w poznanych 

księgach biblijnych 

• dostrzega żywotność motywów 

biblijnych w kulturze 

• podaje przykłady utworów inspirowanych 

Biblią 

• wie, czym odznacza się styl biblijny 

i stylizacja biblijna 

• zna frazeologizmy o biblijnym 

rodowodzie 

• podaje przykłady utworów inspirowanych 

Biblią, wyjaśnia, na czym 

polega nawiązanie 

• określa rolę Biblii w tworzeniu 

znaczeń uniwersalnych 

• charakteryzuje styl wybranych 

tekstów biblijnych 

• omawia funkcję środków artystycznych 

charakterystycznych dla stylu 

biblijnego 

• podaje przykłady tekstów, w których 

występuje stylizacja biblijna 

• określa funkcje stylizacji biblijnej 

• wyjaśnia frazeologizmy o biblijnym 

rodowodzie 

I. 1.1, 1.3, 1.4, 1.11 

II. 2.1, 2.5, 2.6 


39 




Przedmiotowy system oceniania. Klasa 1. Zakres podstawowy i rozszerzony 

(tematy 1.–21.) 



konieczne 

(ocena dopuszczająca) 

Uczeń 

1. Lekcja organizacyjna • zna kryteria oceniania na 

lekcjach języka polskiego 

podstawowe 

(ocena dostateczna) 

Uczeń spełnia 

wymagania konieczne, 

a także: 


Wymagania 

rozszerzone 

(ocena dobra) 


wymagania 

podstawowe, a także: 

dopełniające 

(ocena bardzo dobra) 


wymagania rozszerzone, 

a także: 

wykraczające 

(ocena celująca) 


wymagania 

dopełniające, a także: 

WPROWADZENIE 


tekst? 

wprowadzenie do lekcji 1. Co 

to znaczy zrozumieć tekst? 

Homer, Odyseja (fr.) 

Odyseja, reż. Krzysztof 

Garbaczewski, Teatr im. Jana 

Kochanowskiego, Opole – 

zdjęcia z przedstawienia 

3. Klasyfikacje literatury wprowadzenie do lekcji 2. 

Klasyfikacje literatury 

Homer, Odyseja. Odyseusz 

i syreny (Pieśń XII, fr.) 

Wisława Szymborska, Żona 

Lota 

• wie, na czym polega 

świadome czytanie 

• opisuje najważniejsze 

elementy budowy i języka 

utworu 

• krótko przedstawia bohaterów; 

podejmuje próbę 

ich oceny 

• próbuje wskazać najbardziej 

typowe środki 

językowo-stylistyczne 

użyte w tekście 

• zna podział literatury na 

rodzaje i gatunki 

• wie, jak nazywają się osoby 

mówiące w różnych 

tekstach literackich 

• wie, że jest różnica między 

tekstem literackim 

a tekstem retorycznym 

• zna elementy składające 

się na świadome czytanie 

• opisuje elementy budowy 

i język utworu 

• próbuje wskazać trwałe cechy 

Penelopy i Telemacha 

• wskazuje środki językowe 

użyte w tekście 

• rozpoznaje narratora i problematykę 

• ustala, jakie konteksty są 

potrzebne do zrozumienia 

tekstu 

• próbuje określić wartość 

dzieła 

• wymienia cechy utworów 

zgodnie z wyznacznikami 

literatury 

• zna cechy tekstu retorycznego 

• zna formy zapisu tekstów 

prozatorskich i poetyckich 

• wyjaśnia związek między 

światem przedstawionym 

a językiem utworu 

• określa funkcje świata 

przedstawionego 

• ocenia postawy bohaterów, 

uzasadniając swoje 

zdanie 

• analizuje warstwę językowo-stylistyczną 

tekstu 

• wyszukuje wartości poznawcze 

dzieła 

• wyjaśnia sensy dosłowne 

i przenośne 

• klasyfikuje utwory zgodnie 

z wyznacznikami 

literatury 

• wskazuje w tekście cechy 

retoryczne 

• odczytuje właściwie technikę 

zapisu konkretnego 

utworu 

• określa funkcję środków 

językowych użytych 

w tekście 

• rozpoznaje wartości 

etyczne dzieła 

• uzupełnia sensy metaforyczne 

niedopowiedziane 

w utworze 

• rozróżnia funkcje tekstów 

zaliczanych do 

literatury oraz retoryki 

• uzasadnia, który z przywołanych 

tekstów odnosi 

się do przeszłości, a który 

do obecnych przeżyć 

osoby mówiącej 

• określa wpływ stylu i języka 

na wymowę tekstu 

• ocenia idee zawarte 

w tekście, postawy 

bohaterów oraz walory 

estetyczne dzieła 

• poszukuje w utworze 

sensów nadrzędnych 

• uzasadnia, co sądzi na 

temat współczesnych interpretacji 

dzieł klasyków 

• wyjaśnia i uzasadnia, 

który z rodzajów literackich 

daje się przełożyć na 

język filmu 


40 





4. Znaki wokół nas wprowadzenie do lekcji 3. 

Znaki wokół nas 

zadanie projektowe – 


przedziwny (fr.) 


porozumienia 


Język – narzędzie porozumienia 


Problem funkcji języka… (fr.) 

konieczne 


Uczeń 

podstawowe 




a także: 


• wyszukuje w tekstach 

cytaty potwierdzające 

obiektywizm i/lub subiektywizm 

osoby mówiącej 

• rozumie pojęcie znak 

• potrafi wymienić główne 

rodzaje znaków 

• na podstawie dowolnego 

źródła wyjaśnia znaczenie 

podniesionego kciuka 

w kulturze rzymskiej 

• podaje po trzy przykłady 

ikonograficznych 

i symbolicznych znaków 

drogowych 

• próbuje włączyć się 

w prace zespołu projektowego 

• zdobywa informacje na 

temat pisma obrazkowego 

• wie, co to jest akt komunikacji 

• wymienia elementy aktu 

komunikacji 

• zna związane z nim 


• rozróżnia różne rodzaje 

znaków 

• wyjaśnia znaczenie podniesionego 

kciuka w kulturze 


• wyjaśnia znaczenie trzech 

wybranych ikonek stosowanych 

przez użytkowników 

czatów lub komunikatorów 

internetowych 

• angażuje się w prace 

projektowe zmierzające 

do opracowania pisma 

obrazkowego 

• ustala, jakie cechy pisma 

obrazkowego sprawią, że 

tekst będzie zrozumiały 

dla małego odbiorcy 

• poznaje istniejące systemy 

pisma obrazkowego 

• wyjaśnia funkcje języka 

związane z aktem komunikacji 

• wyjaśnia, na czym polega, 

zdaniem Grzegorczykowej, 

nietrafność ujęcia 

funkcji poetyckiej 

Wymagania 

rozszerzone 

(ocena dobra) 


wymagania 






a także: 

wykraczające 



wymagania 


• klasyfikuje znaki dymne 

jako znaki umowne bądź 

symptomy 

• określa główne elementy 

brzmieniowe składające 

się na wyraz słońce 

• analizuje i interpretuje 

fragment wiersza Leopolda 

Staffa w celu zrozumienia 

sensów niezbędnych 

do wykonania projektu 

• zbiera pomysły do wykorzystania 

w zadaniu 

projektowym 

• na podstawie tabeli 

przedstawiającej różne 

typy wiersza, określa, 

który z nich reprezentuje 

Żona Lota 

• objaśnia znaki widoczne 

na ludzkiej twarzy 

• wskazuje inne niż 

uśmiech znaki ikoniczne 

• uzasadnia, w jakiej sytuacji 

uśmiech jest znakiem 

umownym, a w jakiej – 

symptomem 

• opracowuje założenia 

projektowanego pisma 

• tworzy prototyp pisma 

• przekłada fragment 

wiersza na język pisma 

obrazkowego, sprawdza, 

czy dzieci rozumieją 

przekład 

• wskazuje przykłady 

znaków: ikonicznego, 

symbolicznego pozajęzykowego 

i symbolicznego 

językowego o tym samym 

znaczeniu 

• wyjaśnia, co oznacza 

w świetle teorii znaków 

przekład tekstu z jednego 

języka na inny 

• opisuje zasady tworzenia 

pisma obrazkowego 

na postawie wniosków 

z projektu 

• wyjaśnia związek między 

wierszowaną formą tekstu 

a funkcją poetycką 

• wie, w jaki sposób poszczególne 


ujawniają się w tekście 

• wskazuje i określa pozakomunikacyjne 

funkcje 

języka 

• na podstawie tekstu 

Renaty Grzegorczykowej 

wyjaśnia, czemu służy 

naruszenie normy językowej 


41 






6. Biblijne źródła kultury europejskiej 

strona działowa – panorama 

Jerozolimy z widokiem na 

Ścianę Płaczu 



europejskiej 

Anna Świderkówna, Rozmowy 

o Biblii (fr.) 

miniprzewodniki: frazeologizmy 

biblijne; referat jako 

forma wypowiedzi 

7. Analiza tekstu nieliterackiego. 

Sprawdzenie 

umiejętności 

Gerhard Lofink, Wielość 

gatunków i form biblijnych 

zadania 1.–11. 

konieczne 


Uczeń 

podstawowe 




a także: 


• podaje przykład żartu 

słownego użytego w tekście 

Grzegorczykowej 

• omawia dwa sposoby 

ujawniania się funkcji 

poetyckiej w języku 

• próbuje wyjaśnić istotę 

„świata intencjonalnego” 

w tekście poetyckim 

• zbiera informacje na 

temat Ściany Płaczu 

• określa czas powstania 

Biblii 

• wyjaśnia, na czym polega 

wyjątkowe znaczenie 

Biblii w kulturze 

• wie, co to jest skrót 

biblijny 

• potrafi wskazać źródła 

współczesnej kultury 

• wie, czym charakteryzuje 

się referat 

• podejmuje próbę napisania 

referatu 

• analizuje strukturę tekstu 

• podejmuje próbę odczytania 

sensu tekstu 

• dostrzega sposób prowadzenia 

wywodu i argumentację 

• rozpoznaje w tekście 

przykłady 

• wyjaśnia, dlaczego Ściana 

Płaczu jest chętnie odwiedzana 

przez turystów 

• objaśnia istotę podziału 

Biblii na Stary i Nowy 

Testament 

• umie posługiwać się 

skrótami biblijnymi 

• wyszukuje w tekście 

Świderkówny związki 

frazeologiczne, odczytuje 

ich sens 

• pisze referat zgodnie z założeniami 

gatunkowymi 


• odczytuje sens tekstu 

• podejmuje próbę sformułowania 

głównej myśli 

każdego akapitu 

• wskazuje w tekście argumenty 

• próbuje określić cel zamieszczonych 

w tekście 

przykładów 

Wymagania 

rozszerzone 

(ocena dobra) 


wymagania 


• zna typy ksiąg biblijnych 

• opisuje zawartość tematyczną 

wybranych ksiąg 

• wyjaśnia, na czym polega 

niezamierzony komizm 

przytoczonych przez 

Świderkównę słów Władysława 

Gomółki 

• podaje argumenty świadczące 

o popularności Biblii 

• dokonuje krytycznej 

selekcji źródeł internetowych 

• wygłasza referat w klasie 

• formułuje główną myśl 

akapitów 

• określa cel zamieszczonych 

przykładów 

• rozpoznaje środki językowe 

• określa funkcję języka 

dominującą w tekście 

• pisze streszczenie tekstu 





a także: 

wykraczające 



wymagania 


• wyszukuje w wybranych 

tekstach przykłady 

kreatywności językowej 

w zakresie przekraczania 

normy semantycznej 

wskutek użycia metafory, 

a także naruszenia reguł 

łączliwości wyrazów 

• na podstawie tekstu Świderkówny 

wskazuje, do 

których ksiąg biblijnych 

nieświadomie odwołał 

się Władysław Gomółka 

• wyszukuje w Biblii werset 

Mt 7,6 i wyjaśnia znaczenie 

zawartego w nim 

frazeologizmu 

• wyszukuje nawiązania do 

Biblii we współczesnej 

kulturze, określa ich 

funkcję 

• przygotowuje konspekt 

referatu 

• określa funkcje zastosowanych 

środków językowych 

• uzasadnia, jaka funkcja języka 

dominuje w tekście 

• pisze streszczenie tekstu, 

uwzględniając cel tekstu 

i główną myśl kolejnych 

akapitów 

• sprawdza w księgach 

biblijnych brzmienie 

przysłowia z akapitu 1. 

tekstu 

• podaje przykłady innych 

biblizmów niż te wymienione 

w podręczniku, 

wskazuje dzieła mogące 

stanowić ich ilustrację 


42 






i opowieść 


Biblia – dokument i opowieść 


między mitem a historią (fr.) 

9. Historia Abrahama wprowadzenie do lekcji 7. 

Historia Abrahama 

Księga Rodzaju, historia 

Abrahama (22, 1–18) 

Brendan Powell Smith, The 

Brick Bible, 2001–2015 

miniprzewodnik: symbolika 

biblijna 

infografika: postacie biblijne 

konieczne 


Uczeń 

podstawowe 




a także: 


• definiuje pojęcie historia 

• wskazuje znaczenie słowa 

obiektywny 

• wyjaśnia, w jaki sposób 

autorka rozumie pojęcie 

mitu 

• podejmuje próbę uzasadnienia, 

które z podanych 

zdań najtrafniej oddaje 

istotę tekstu 

• zna genezę i czas powstania 

Księgi Rodzaju 

• objaśnia tytuł księgi 

• przedstawia swoje 

wrażenia po lekturze 

fragmentu 

• opowiada historię 

Abrahama; wymienia jej 

bohaterów 

• przedstawia okoliczności 

próby, na którą Bóg 

wystawił Abrahama 

• wyszukuje w tekście zdania 

pojedyncze i złożone 


wypowiedzi argumentacyjnej 

• przedstawia swoje wrażenia 

na temat projektu 

The Brick Bible 

• podaje powody, dla których 

autorka uważa, że 

nie istnieje obiektywna 

historia pisana 

• wskazuje słowo, które 

w tekście przeciwstawiono 

wyrazowi obiektywny 

• omawia, odwołując się 

tekstu, różnice między 

mitem a legendą 

• uzasadnia, które zdanie 

najtrafniej oddaje istotę 

tekstu 

• charakteryzuje Abrahama, 

zwracając uwagę na motywy 

jego postępowania 

• prezentuje starotestamentową 

wizję Boga 

• wybiera określenia, które 

najtrafniej opisują rolę 

osoby opowiadającej 

historię Abrahama 

• zdania pojedyncze i złożone 

z tekstu dzieli na 

wypowiedzenia złożone 

współrzędnie i podrzędnie 

• redaguje wypowiedź 

argumentacyjną zgodnie 

z założeniami gatunkowymi 


Wymagania 

rozszerzone 

(ocena dobra) 


wymagania 


• wskazuje wyraz, który 

najtrafniej określa związek 

znaczeniowy łączący mit 

z bajką i przypowieścią 

• objaśnia sens fragmentu 

„pisało się obrazami” 

• analizuje wypowiedzi 

Boga w trybie rozkazującym 

i czasie przyszłym 

• ocenia projekt The Brick 

Bible, wyjaśniając, czemu 

służy takie przedstawienie 

Biblii 





a także: 

wykraczające 



wymagania 


• wyjaśnia, na czym, 

zdaniem autorki, polega 

prawdziwość tekstu 

historycznego 

• ustosunkowuje się do 

stwierdzenia, że Biblię 

można zaliczyć do historii 

prawdziwych 


stwierdzenia, że w pierwszych 

księgach Biblii „nie 

należy szukać tekstów 

historycznych” 

• rozważa, w jakim stopniu 

Biblia odpowiada pojęciu 

mitu sformułowanemu 

przez Burrowsa 

• ocenia postępowanie 

Abrahama 

• odszukuje w tekście 

cechy stylu biblijnego 

• analizuje zdanie z Księgi 

Rodzaju, dokonuje jego 

rozbioru logicznego 

• rozważa, w jaki sposób 

kultura popularna 

przetwarza motywy 

biblijne wykorzystywane 

wcześniej przez twórców 

z innych epok 

• wyszukuje inne przykłady 

mieszania sacrum i profanum 

we współczesnej 

kulturze, uzasadnia, czy 

przywołane przykłady 

są profanacją świętych 

treści 

• porównuje sposób ukazania 

biblijnego motywu 

w przynajmniej dwóch 

tekstach kultury (np. kadr 

serialu telewizyjnego 

Biblia i obraz Marca 

Chagalla Ofiarowanie 

Izaaka) 

• porównuje ilustrację 

z The Brick Bible z obrazem 

Leonarda da Vinci 

Ostatnia wieczerza 


43 






biblijnej 


Parafraza opowieści biblijnej 

Gustaw Herling Grudziński, 

Ofiaro wanie (fr.) 

11. Tworzenie własnego 

tekstu. Wypowiedź 

ustna 

zadanie 1. 

Pieter Bruegel Wieża Babel 


Księga Hioba 


Cierpienie w Biblii – Księga 

Hioba 

Księga Hioba (7,1–21) 

konieczne 


Uczeń 

podstawowe 




a także: 


• wie, co oznaczają pojęcia 

sacrum i profanum 

• zna pojęcia: parafraza, 

aluzja literacka, apokryf 

• nazywa emocje, których 

doświadcza Abraham 

• wskazuje podobieństwa 

i różnice w kreacji świata 

przedstawionego we 

fragmencie Księgi Rodzaju 

i współczesnym 

opowiadaniu 

• wnikliwie zapoznaje się 

z przykładowym planem 


• ma świadomość, że 

opanowanie zasad tworzenia 


jest przydatne w sztuce 

prowadzenia dyskusji 

• dokładnie analizuje polecenie 

zawarte w temacie 

• zna zasady tworzenia 


• podejmuje próbę przygotowania 

planu wypowiedzi 

ustnej na zadany 

temat 

• opowiada historię Hioba 

• opisuje przedstawione 

w utworze relacje między 

Bogiem a człowiekiem 

• potrafi wskazać w tekście 

parafrazę i aluzję literacką 

• określa kompetencje 

narratora we fragmencie 

Księgi Rodzaju i w tekście 

współczesnym 

• formułuje własną tezę 

• określa zakres i typ tekstów 

do wykorzystania 

• rozwija umiejętność 

argumentacji 

• prezentuje wypowiedź 

na forum klasy 

• określa funkcję powtórzeń 

w tekście 

Wymagania 

rozszerzone 

(ocena dobra) 


wymagania 


• określa, jakim rodzajem 

aluzji literackiej jest Ofiarowanie 

Herlinga‐Grudzińskiego 

• posługuje się słownictwem 

pozwalającym 

wyrazić i uzasadnić własne 

zdanie 

• potrafi przygotować konspekt 


• prezentuje wypowiedź na 

forum klasy, pamiętając 

o funkcji wstępu i zakończenia 

• charakteryzuje językowy 

kształt wypowiedzi Hioba, 

wskazując na jej lamentacyjny 

charakter 





a także: 

• określa wymowę opowiadania 

Herlinga Grudzińskiego 

w stosunku 

do religii i jej nakazów 

• formułuje opinię popartą 

uzasadnieniem 

• płynnie przechodzi 

od opinii (tezy) do jej 

uzasadnienia, bez sygnalizowania 

tego specjalnym 

sformułowaniem 

• formułuje wypowiedź 

oceniającą realizację 

zagadnienia zawartego 

w temacie 

• wyjaśnia, w jaki sposób 

Hiob pojmuje grzech 

wykraczające 



wymagania 


• interpretuje wymowę 

opowiadania Herlinga‐Grudzińskiego, 

wykorzystując w funkcji 

argumentacyjnej cytaty 

z książki autora Rozmowy 

w Neapolu 

• z łatwością tworzy wstęp 

i zakończenie do wypowiedzi 

informacyjnych 

i argumentacyjnych 

• potrafi wskazać wiele 

tekstów kultury nawiązujących 

do zagadnienia 

ujętego w temacie 

• przedstawia swoje 

stanowisko na temat 

sensu niezawinionego 

cierpienia 


44 






Hiobie 


Wiersz o współczesnym 

Hiobie 


Hioba 

Gerhard Marcks, Hiob, 1957 

Międzynarodowy Dzień 

Pamięci o Holokauście – 

fotografia 




Życie, śmierć i los – Księga 

Koheleta 

Księga Eklezjasty (1, 1–14) 

Fernando Vicente, Vanitas, 

XXI w. 

konieczne 


Uczeń 

podstawowe 




a także: 


• wie, co to są powtórzenia 

• potrafi zdefiniować 

poemat jako gatunek 

literacki 


i interpretuje uniwersalne 

wypowiedzi dotyczące 

ludzkiego losu 

• określa osobę mówiącą 

w wierszu 

• wymienia przywołane 

w tekście przyczyny 

śmierci i formy cierpienia 

• opisuje swoje wrażenia 

po obejrzeniu posągu 

Hiob Gerharda Marcksa 

• wie, co to jest stylizacja 

biblijna 


stwierdzenia, że cierpienie 

uszlachetnia; zbiera 

argumenty na uzasadnienie 

swojego zdania 

• określa problematykę 

wiersza 

• wymienia elementy nowego 

życia Hioba 

• uzasadnia, czy Wiersz 

o współczesnym Hiobie 

jest przykładem stylizacji 

biblijnej 

• wie, co to są księgi mądrościowe 

• zna pojęcia: aforyzm, 

paralelizm składniowy, 

paralelizm znaczeniowy 

• umie wyjaśnić, co oznaczają 

imię Kohelet i Księga 

Eklezjasty 

• analizuje budowę składniową 

wskazanego wypowiedzenia 

Wymagania 

rozszerzone 

(ocena dobra) 


wymagania 


• wyjaśnia, dlaczego Bóg 

przywrócił Hioba do 

dawnego stanu 

• przygotowuje plan wypowiedzi 

argumentacyjnej, 

inspirowanej słowami Sørena 

Kierkegaarda „Posiadać 

wiarę znaczy tyle, co nie 

próbować zrozumieć" 

• wyjaśnia, dlaczego Hiob 

po ocaleniu nie potrafi 

być szczęśliwy 

• wskazuje w wierszu 

elementy przedstawienia 

nawiązujące do opowieści 

biblijnej 

• określa funkcję czasownika 

„zdechł” (3. wers), 

uwzględniając jego łączliwość 

składniową 

• interpretuje sens ostatniego 

wersu wiersza 

• wskazuje językowe środki 

stylistyczne podkreślające 

refleksyjny charakter 

tekstu 

• określa funkcję zdań 

podrzędnych w tekście 

biblijnym 





a także: 

• redaguje wypowiedź argumentacyjną 

na zadany 

temat zgodnie z założeniami 

gatunkowymi tej 

formy wypowiedzi 

• charakteryzuje język 

utworu, poddając 

analizie budowę zdań, 

użyte słownictwo i środki 

stylistyczne 

• wyjaśnia stwierdzenie, 

że bohater „wśród ludzi” 

jest „zbędny jak wyrzut 

sumienia” 

• określa typy zdań złożonych 

występujących 

w Księdze Koheleta 

• porównuje sposób 

przedstawienia przemijalności 

życia w Biblii 

i w dziele malarskim 

wykraczające 



wymagania 


• porównuje próby, którym 

zostali poddani Hiob 

i Abraham, tworzy plan 

porównywania obu 

tekstów kultury 

• interpretuje pozę Hioba 

na podstawie rzeźby 

Marcksa 

• rozważa, czy ludzie mają 

prawo do poszukiwania 

szczęścia po przeżyciu 

największej osobistej 

tragedii 

• wyjaśnia, odwołując się 

do zdjęcia z obchodów 

Międzynarodowego Dnia 

Pamięci o Holokauście, 

co symbolizują tafle lodu, 

w których umieszczono 

fotografie pomordowanych 

Żydów 

• wyjaśnia sensy zawarte 

w pytaniach występujących 

we fragmencie 

księgi biblijnej 

• szuka innych dzieł sztuki 

zainspirowanych motywem 

vanitas 


45 





mural z motywem vanitas, 

XXI w. 

miniprzewodnik: rodzaje 

zdań złożonych 

infografika: miejsca biblijne 



Miłość nie tylko duchowa 

Pieśń nad Pieśniami 

(1, 15 –2, 4) 



Pieśniami 


Współczesne nawiązania do 



Halina Poświatowska, Odłamałam 

gałąź miłości 

konieczne 


Uczeń 

podstawowe 




a także: 


• objaśnia sens wyrazu 

marność w kontekście 

księgi biblijnej 

• zna rodzaje zdań złożonych 

współrzędnie 

i podrzędnie 


po obejrzeniu muralu 

z motywem vanitas 

• potrafi wymienić najważniejsze 

miejsca świata 

przedstawionego na 

kartach Biblii 

• potrafi zdefiniować 

formę gatunkową Pieśni 

nad Pieśniami 

• wie, co to jest alegoria 

• potrafi odczytać sens dosłowny 

i sens alegoryczny 


• określa, kto wypowiada 

się w tekście 

• próbuje wyjaśnić, czy miłość 

przedstawiona w tekście 

jest uczuciem realnym 

czy wyidealizowanym 

• określa osoby mówiące 

w wierszach 

• wyjaśnia na podstawie 

tekstu Stachury, czy 

miłość usprawiedliwia 

bezwarunkowy podziw 


i interpretuje aforyzmy 

wyrażające prawdy 

o świecie i człowieku 

• określa, co jest marnością 

zdaniem twórcy obrazu 

Vanitas 

• potrafi wskazać i krótko 

omówić najważniejsze 

miejsca biblijne 

• wyjaśnia, dlaczego 

w przypadku Pieśni nad 

Pieśniami powinno się 

uwzględniać interpretację 

alegoryczną 

• wymienia porównania, 

jakimi posługują się Oblubieniec 

i Oblubienica 

• formułuje tezę interpretacyjną 

i stara się ją 

uzasadnić, odwołując się 

do fragmentów Pieśni nad 

Pieśniami 

• charakteryzuje stosunek 

do miłości wyrażany przez 

osoby mówiące w wierszach 

Wymagania 

rozszerzone 

(ocena dobra) 


wymagania 


• wykazuje, że fascynacja 

motywem vanitas jest 

wciąż popularna w sztuce 


• analizuje strukturę porównań 

wymienianych przez 

Oblubieńca i Oblubienicę 

• wyjaśnia sens tych porównań 


odwołując 

się do fragmentów Pieśni 

nad Pieśniami, również 

tych, które nie znalazły się 

w podręczniku 

• analizuje budowę składniową 

1. i 3. strofy wiersza 

Poświatowskiej, wyjaśnia 

funkcję takiego ukształtowania 

wypowiedzi 





a także: 

wykraczające 



wymagania 


• porównuje budowę 

wykrzyknień w wypowiedziach 

osób mówiących 

w tekście 

• określa, jaki rodzaj miłości 

wyrażają rozmówcy 

• podaje znaczenie symboli: 

ciernie, jabłoń, lilia, 

narcyz 

• porównuje język oraz 

wymowę Pieśni nad Pieśniami 

i Hymnu o miłości 

świętego Pawła z Tarsu 

• formułuje koncepcję 

porównywania utworów, 

a wnioski zapisuje w dowolnej 

formie 

• określa, odwołując się 

do wiersza Stachury, czy 

uczucia osoby mówiącej 

są wyrażone w sposób 

pośredni czy bezpośredni 

• porównuje obraz Muncha 

z wierszem Poświatowskiej 


46 





Edward Munch, Pocałunek 

na plaży, 1921 

Amedeo Modigliani, Stojąca 

naga Elvira, 1918 

Waldemar Świerzy, Trzeba 

zabić tę miłość, plakat 

filmowy, 1972 

zadanie projektowe (antologia 


o miłości) 


– psalmy 


Świat poezji biblijnej – 

psalmy 

Psalm 13 (W długotrwałym 

uścisku) 

Psalm 47 (Bóg na tronie 

królewskim) 

Agnieszka Osiecka, Chwalmy 

Pana 

Michał Anioł, Dawid, 1504 

konieczne 


Uczeń 

podstawowe 




a także: 


• przedstawia swoją ocenę 

jednego z dzieł plastycznych 

• wskazuje metafory 

i alegorię w wierszu 

Poświatowskiej 

• angażuje się w zadanie 

projektowe – antologię 


o miłości 

• redaguje krótkie hasło 

internetowe definiujące 

miłość jako uczucie łączące 

dwoje ludzi 

• opracowuje antologię 


o miłości 

• charakteryzuje kreację 

osoby mówiącej i adresata 

oraz relacje między 

nimi w omawianych 

psalmach 

• wymienia cechy gatunkowe 

psalmu 

• wie, kiedy w tekście 

poetyckim występuje 

podmiot zbiorowy 

• słucha psalmów w wykonaniu 

Małgorzaty 

Hutek, przedstawia swoje 

wrażenia 


hasła encyklopedycznego 

• przedstawia swoje odczucia 

na temat rzeźby 

Michała Anioła 

• wskazuje cechy gatunkowe 

psalmu w przywołanych 

utworach 

• określa rodzaj psalmu 

• po wysłuchaniu psalmów 

w wykonaniu Małgorzaty 

Hutek rozważa, czy wykonanie 

psalmów przez 

artystkę może zainteresować 

młodych ludzi poezją 

biblijną 

• podaje przykłady świadczące 

o emocjonalności 

osoby mówiącej w Psalmie 

13 

• wie, do jakiego faktu 

z biografii Dawida nawiązuje 

rzeźba Michała Anioła 

• omawia związki psalmów 

z muzyką 

Wymagania 

rozszerzone 

(ocena dobra) 


wymagania 


• uzasadnia, odwołując się 

do różnych tekstów kultury, 

czy miłość umiera 

• ilustruje wybranym 

tekstem kultury każdy 

z wierszy zamieszczonych 

w antologii 

• wskazuje najważniejsze 

środki stylistyczne zastosowane 

w psalmach 

i określa ich funkcje 

• szuka inspiracji Księgą 

Psalmów w różnych 

tekstach kultury współczesnej 





a także: 

• rozważa, na czym polega 

podobieństwo przedstawienia 

Oblubieńca 

i Oblubienicy w Pieśni 

nad Pieśniami oraz 

przedstawienia bohaterki 

wiersza Stachury 

• porównuje i ocenia 

efekty projektów, publikuje 

najlepszą antologię 

w formie albumu 

• wyjaśnia, w czym wyraża 

się kunsztowność Psalmu 

47 

• analizuje różne współczesne 

teksty kultury, 

wyjaśnia, które z nich są 

parafrazą, a które wiernie 

nawiązują do Księgi 

Psalmów 

• uzasadnia, dlaczego 

Michał Anioł odwołał się 

w swojej rzeźbie do walki 

Dawida z Goliatem 

• słucha pieśni Chwalmy 

Pana w wykonaniu Anny 

Szałapak, a następnie 

uzasadnia, czy utwór 

można nazwać współczesnym 

psalmem 

• zna pojęcie gospel 

wykraczające 



wymagania 


• wyjaśnia, odwołując się 

do Pieśni nad Pieśniami, 

wiersza Stachury i aktu 

Modiglianiego, w jaki 

sposób twórcy osiągają 

subtelność artystyczną 

dzieł 

• interpretuje wymowę 

plakatu Waldemara 

Świerzego 

• wyjaśnia, jaką funkcję 

pełni parafrazowanie 

Księgi Psalmów w wybranych 

tekstach kultury 


• porównuje sposób 

wyrażania radości w Psalmie 

47 i w pieśniach 

gospel 


47 







czasów 


Psalmy inspiracją dla poetów 

wszystkich czasów 


(Podzięka za wybawienie 

od śmierci) 

Wisława Szymborska, Psalm 


świata 


Biblijna wizja końca świata 


(9, 1–12) 

Rik Poot, Czterej jeźdźcy 

Apokalipsy, 1987 

miniprzewodnik: motywy 

biblijne 

konieczne 


Uczeń 

podstawowe 




a także: 


• wskazuje w obu wersjach 

Psalmu 30 słownictwo 

potwierdzające, że tekst 

ma charakter dziękczynny 

• rozumie, czym charakteryzują 

się funkcje: informatywna, 

ekspresywna 

i impresywna 

• wskazuje w Psalmie 

Szymborskiej anafory 

• wskazuje w wierszu 

Szymborskiej fragmenty 

zawierające ironię 

• wyszukuje w wierszu 

Szymborskiej słowa 

i wyrażenia związane 

znaczeniowo z pojęciem 

granica 

• przygotowuje argumenty 

do dyskusji na temat roli 

granic we współczesnym 

świecie 

• wyjaśnia pojęcie apokalipsa 

• opowiada wydarzenia 

opisane w tekście 

• wskazuje w utworze 

cechy wypowiedzi proroczej 

• streszcza w punktach 

opowiadanie zamieszczone 

w tekście 

• wskazuje w obu wersjach 

Psalmu 30 fragmenty 

ujawniające funkcję informatywną, 

ekspresywną 

i impresywną 

• określa rolę anafor 

w wierszu Szymborskiej 

• wyjaśnia znaczenie 

związku frazeologicznego 

„krecia robota”, określa 

jego funkcję w wierszu 

Szymborskiej 

• podejmuje próbę wyjaśnienia, 

dlaczego ludzie 

tworzą granice 

• charakteryzuje kreację 

człowieka przedstawioną 

w Apokalipsie 

• wskazuje w tekście elementy 

alegoryczne 


po obejrzeniu rzeźby 

Poota 

• wymienia uniwersalne 

motywy obecne w Biblii 

Wymagania 

rozszerzone 

(ocena dobra) 


wymagania 


• opisuje relacje człowieka 

z Bogiem na podstawie 

obu wersji Psalmu 30 

• analizuje język Psalmu 

Szymborskiej, uwzględniając 

zabiegi językowe 

uzasadniające tytuł 

wiersza 

• wyjaśnia, w jakim celu 

Szymborska dokonała 

przekształcenia maksymy 

Terencjusza 

• opisuje obraz przyrody 

wyłaniający się z Psalmu 

Szymborskiej 


środki językowe służące 

obrazowaniu apokaliptycznemu 

• charakteryzuje cierpienia 

zadane ludziom przez 

szarańczę 

• objaśnia elementy alegoryczne 

w przywołanym 

fragmencie Apokalipsy 





a także: 

wykraczające 



wymagania 


• uzasadnia, że Psalm 30 

Miłosza jest parafrazą 

psalmu biblijnego 

• objaśnia obecne 


symbole i personifikacje 

elementów przyrody 

• interpretuje tytuł wiersza 

Szymborskiej 

• wyjaśnia, czy świat bez 

granic jest lepszy lub 

gorszy od świata podzielonego 

granicami 

• opisuje relacje ukazane 


• rozważa, odwołując się 

Psalmu Szymborskiej 

oraz wybranych przykładów 

z literatury i życia, 

jakie są granice wolności 

• przygotowuje referat 

o nawiązaniach do 

psalmów w literaturze 

polskiej 

• wyjaśnia sens wyrażenia 

„studnia Czeluści” 

• wskazuje sposoby kreacji 

apokaliptycznego przedstawienia 

rzeczywistości 

w dziele malarskim 

• redaguje ostrzeżenia dla 

ludzkości wchodzącej 

w trzecią dekadę XXI w. 

• wyjaśnia symbole zamieszczone 

w tekście 

• przedstawia i argumentuje 

swoje stanowisko 

na temat kar opisanych 

w utworze 

• przygotowuje wystawę 

multimedialną na temat 

wizji apokalipsy w sztuce 

XX i XXI w. 


48 





20. Biblia w literaturze 

i kulturze. Powtórzenie 

i sprawdzenie 

wiadomości 

zadanie projektowe (wystawa 

multimedialna na temat 

wizji apokalipsy w sztuce 

XX i XXI w.) 

21. Praca klasowa 

konieczne 


Uczeń 

podstawowe 




a także: 


• włącza się w prace nad 

realizacją zadania projektowego 

• zbiera materiały do 

realizacji zadania projektowego 

Wymagania 

rozszerzone 

(ocena dobra) 


wymagania 






a także: 

• zna czas powstania Biblii 

• wie na czym polega 

wartość Biblii 

• zna uniwersalne motywy 

biblijne 

• wie, że Biblia nie jest 

jednorodna gatunkowo 

• dostrzega żywotność 

motywów biblijnych 

w kulturze 

• zna frazeologizmy o biblijnym 

rodowodzie 

• rozróżnia formę gatunkową 


• wymienia motywy obecne 

w poznanych księgach 

biblijnych 

• podaje przykłady utworów 

inspirowanych Biblią 

• wie, czym odznacza się 

styl biblijny i stylizacja 

biblijna 

• wyjaśnia frazeologizmy 

o biblijnym rodowodzie 

• podaje przykłady utworów 

inspirowanych Biblią, 

wyjaśnia, na czym polega 

nawiązanie 

• charakteryzuje styl wybranych 


• podaje przykłady tekstów, 

w których występuje 

stylizacja biblijna 

• określa rolę Biblii 

w tworzeniu znaczeń 

uniwersalnych 

• omawia funkcję środków 

artystycznych charakterystycznych 

dla stylu 

biblijnego 

• określa funkcje stylizacji 

biblijnej 

wykraczające 



wymagania 



49 




SCENARIUSZ LEKCJI 8. 

PARAFRAZA OPOWIEŚCI BIBLIJNEJ 

Zakres: rozszerzony. 

Podstawa programowa: 

ZP: I. 1.9, 1.10, 1.11, 1.13, 1.14, 1.15, 2.2, 2.6; II. 2.6; III. 1.7, 2.1, 2.2, 2.4; IV. 6 

ZR: I. 1.1, 1.2, 1.10, 1.12, 2.3, 2.4; II. 2.5, 2.7 

Komentarz: scenariusz jest propozycją omówienia opowiadania Gustawa Herlinga-Grudzińskiego jako spojrzenia na biblijną 

historię z perspektywy człowieka współczesnego, polemikę z jednoznaczną wymową pierwowzoru. Lekcję poprzedza 

lektura fragmentu Biblii zamieszczonego w podręczniku (lekcja 7. Historia Abrahama). 

Cele – uczeń: 

• zna pojęcia: parafraza, aluzja literacka – potrafi rozpoznać te zabiegi w utworach literackich; 

• określa, jakim rodzajem aluzji literackiej jest Ofiarowanie Gustawa Herlinga-Grudzińskiego; 

• porównuje kreację świata przedstawionego w Księdze Rodzaju i tekście współczesnym; 

• określa kompetencje narratora w obu tekstach; 

• nazywa emocje, których doświadcza Abraham. 

Metody: praca zbiorowa; praca w grupach; praca z tekstem; dyskusja. 

Środki: podręcznik, s. 42–45; karta pracy do scenariusza lekcji 8. 

Przebieg lekcji: 

1. Wprowadzenie do zajęć: swobodna wymiana wrażeń po lekturze opowiadania; informacja o autorze i czasie powstania 

utworu (spojrzenie na historię biblijną z perspektywy współczesności). 

2. Porównywanie opowiadania ze znanym z poprzedniej lekcji tekstem biblijnym – wskazywanie podobieństw i różnic, 

posługiwanie się terminologią (podr., s. 42, 45). 

a) Ofiarowanie jako parafraza – zachowanie przez autora głównych postaci, miejsca akcji i wydarzeń będących osią 

tekstu. 

b) Ofiarowanie jako pastisz – naśladowanie świata przedstawionego (stuletni Abraham itd.); naśladowanie stylu biblijnego, 

głównie w pierwszym akapicie (zdania długie, wielokrotnie złożone, rozpoczynające się od charakterystycznych 

sformułowań: „Tak oto...”, „I rzekł do niego...”, epitet po rzeczowniku: „syna jedynego”). 

c) Ofiarowanie jako apokryf – wprowadzenie postaci służącego, rozbudowane opisy przeżyć bohaterów w stosunku do 

schematycznej akcji biblijnego pierwowzoru, opisy tła wydarzeń. 

3. Rekonstrukcja opisanych wydarzeń z punktu widzenia poszczególnych bohaterów opowiadania: klasa zostaje podzielona 

na cztery grupy, każda grupa układa relację z perspektywy jednej postaci (karta pracy). Przy tworzeniu monologów 

postaci uczniowie powinni zwrócić uwagę na opisy przeżyć, obrazowość i emocjonalność relacji, uwzględnić wiedzę 

postaci o wydarzeniach i sposób ich rozumienia. 

Grupa I: opis wydarzeń z perspektywy Abrahama. 

Grupa II: opis wydarzeń z perspektywy Izaaka. 

Grupa III: opis wydarzeń z perspektywy Sary. 

Grupa IV: opis wydarzeń z perspektywy Eliezera. 

4. Odczytanie zredagowanych monologów. Zwrócenie uwagi, czy uczniowie użyli słownictwa nazywającego i opisującego 

emocje, frazeologizmów i różnych typów zdań w celu oddania dramatyzmu przeżyć bohaterów. 

5. Wyszukiwanie i zapisywanie zabiegów kompozycyjnych i językowych służących odzwierciedleniu nastroju grozy towarzyszącego 

bohaterom. 

a) Kompozycyjne: 

• monolog wewnętrzny Abrahama; 

AUTORZY: Małgorzata Miazga, Adam Majerowski 

50 




• opisy doznań zmysłowych Abrahama; 

• opisy rozterek dotyczących czynu; 

• opisy rozpaczy bliskich podsuwane przez wyobraźnię bohatera; 

• kontrast między spokojnym snem żony i syna a grozą boskiego planu; 

• kontrast między ufnością Izaaka w stosunku do ojca a rolą Abrahama-mordercy; 

• motyw noża jako narzędzia zbrodni; 

• opis drogi stromymi ścieżkami nad przepaścią; 

• opis śmierci sługi szukającego noża wśród jadowitych węży; 

• opis Abrahama duszącego syna. 

b) Językowe: 

• epitety, np. (noc) „bezsenna, straszna”, (Abraham) „blady, drżący, oniemiały”, (krzyk) „straszny, dziki, oszalały”; 

• porównania, np. Abraham wyglądał jak dziki w przystępie szału; 

• powtórzenia, np. „strach, niepowstrzymany strach”; 

• instrumentacja głoskowa, np. „struga szarego jeszcze światła”, „zbliżał się świt”. 

6. Próba wskazania i wyjaśnienia kluczowych sformułowań w opowiadaniu, np.: 

• „Bóg i Abraham rozmawiali ze sobą językiem boskim, niepochwytnym dla zwykłych śmiertelników” – tajemnica bezwzględnego 

posłuszeństwa Abrahama wobec Boga, niepojęta dla większości odbiorców Biblii; 

• „ludzki język nie może nic wobec języka boskiego” – odnalezienie przykładów ludzkiego języka, jakim posługiwali się 

członkowie rodziny, uwzględnienie mowy ciała, np. uśmiech macierzyństwa na twarzy Sary, mocny sen zakwitającej 

młodości Izaaka, ufne spojrzenie syna na ojca, tulenie się do niego. 

7. Opis wpływu doświadczenia ekstremalnego na psychikę wszystkich uczestników wydarzeń (odwołanie się do prac 

uczniów) – zwrócenie uwagi na trwałe zniszczenie więzi między najbliższymi członkami rodziny, utratę wzajemnego 

zaufania i poczucia bezpieczeństwa, zanik ludzkich uczuć: ciepła, czułości. 

8. Dyskusja na temat zinterpretowania przez Herlinga-Grudzińskiego biblijnej historii. 

a) Wpływ przeżyć w czasie II wojny światowej na koncepcję ludzkiego losu przedstawioną w opowiadaniu. 

b Przywołanie sytuacji znanych uczniom z mediów, gdy nakazy religii okazują się silniejsze niż więzy krwi (nauczyciel 

powinien zwrócić uwagę na kulturę dyskusji, argumentowanie własnych sądów i szacunek dla drugich). 

9. Praca domowa: 

a) Jaki obraz relacji między Bogiem a człowiekiem przedstawia opowiadanie Herlinga-Grudzińskiego? W wypowiedzi 

wykorzystaj cytaty z utworu. 

b) Jak sądzisz, dlaczego w Ofiarowaniu nie pojawiają się kluczowe biblijne słowa Abrahama: „Oto jestem”? – propozycja 

interpretacji. 


51 




SCENARIUSZ LEKCJI 9. 

CIERPIENIE W BIBLII – KSIĘGA HIOBA 

Zakres: podstawowy. 

Podstawa programowa: 

ZP: I. 1.1, 1.3, 1.5, 1.8, 1.10, 1.11, 1.14, 1.15, 1.16; II. 1.1, 1.3, 1.4, 2.1, 2.5; III. 1.1, 2.1, 2.2, 2.3, 2.4, 2.6, 2.10, 2.11, 2.12; 

IV. 1, 2, 5, 6 

Cele – uczeń: 

• rozumie pojęcie motywu i potrafi się nim posługiwać; 

• określa tematykę wskazanych tekstów kultury; 

• określa postawy człowieka wobec cierpienia; 

• poznaje fragmenty Księgi Hioba; 

• przeprowadza analizę i interpretację fragmentów Księgi Hioba; 

• wyraża własną opinię na temat postawy bohatera tekstu; 

• potrafi uzasadnić swoje zdanie odpowiednimi argumentami; 

• formułuje wnioski na podstawie zgromadzonych informacji. 

Metody: praca zbiorowa; praca w grupach; praca z tekstem. 

Środki: podręcznik, s. 46–48; teksty kultury zawierające motyw cierpienia; karta pracy do scenariusza lekcji 9. 

Przebieg lekcji: 

1. Przed lekcją nauczyciel kładzie na ławkach różnorodne teksty kultury zawierające motyw cierpienia. Zapisuje na tablicy 

pytania, które pomogą uczniom wykonać zadanie wprowadzające do tematu: 

a) Jaka jest tematyka przedstawionych tekstów kultury? 

b) Według jakiego kryterium można je podzielić? 

c) Co łączy prezentowane dzieła? 

d) Czego może dotyczyć dzisiejsza lekcja? 

Przykładowe teksty kultury do wykorzystania w zadaniu wstępnym (wybrane fragmenty): 

• Mit o Demeter; 

• Sofokles, Król Edyp; 

• Jan Kochanowski, Treny; 

• Gustaw Herling-Grudziński, Wieża; 

• Zbigniew Herbert, Pan Cogito rozmyśla o cierpieniu; 

• Tadeusz Różewicz, Widziałem Go; 

• Éric-Emmanuel Schmitt, Dziecko Noego; 

• Beata Ostrowicka, Zła dziewczyna; 

• Gladiator, reż. Ridley Scott; 

• Pasja, reż. Mel Gibson; 

• Bandyta, reż. Maciej Dejczer; 

• Wszystko będzie dobrze, reż. Tomasz Wiszniewski; 

• Michał Anioł, Pieta 

• fotografie dokumentujące okrucieństwa II wojny światowej 

2. Po wejściu do klasy uczniowie zapoznają się z tekstami kultury, klasyfikują je według wybranego kryterium, np. czasu 

powstania, dziedziny sztuki, ukazanego problemu (cierpienie dziecka, cierpienie dorosłego itp.). Następnie przedstawiają 

wyniki swojej pracy i wstępnie określają tematykę lekcji. 

AUTORKA: Joanna Gaweł 

52 




Zadanie ma na celu uświadomienie młodzieży, że cierpienie zawsze było, jest i będzie obecne w życiu człowieka, że jest 

ono nieodłącznym elementem ludzkiej egzystencji. Z tego powodu stanowi temat wielu dzieł literackich, malarskich, 

rzeźbiarskich, prac z dziedziny fotografiki, filmu czy teatru, powstających na przestrzeni dziejów. Temat cierpienia nie 

traci na aktualności, człowiek wciąż stawia sobie pytania o przyczynę i sens cierpienia. 

Zadanie pozwoli także na lepsze zrozumienie pojęcia motyw. 

3. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie, jakie postawy może przyjąć człowiek wobec cierpienia. Odpowiedzi zapisuje na tablicy 

w formie schematu, np. 

postawy człowieka wobec cierpienia 

• bunt 

• niezgoda 

• złość 

• odejście od Boga 

• obwinianie Boga 

• zaufanie Bogu 

• zawierzenie 

• modlitwa 

• załamanie 

• apatia 

• obojętność 

• brak woli walki 

4. W razie potrzeby nauczyciel uzupełnia uczniowskie wnioski. Następnie informuje, że literaturę do rozważań o cierpieniu 

stanowić będą fragmenty starotestamentowej Księgi Hioba. Zapisuje temat lekcji, np. Czyż za darmo Hiob czci Boga? 

O człowieku wystawionym na próbę cierpienia. 

5. Nauczyciel dzieli uczniów na cztery grupy, którym rozdaje fragmenty Księgi Hioba oraz pytania ukierunkowujące działania 

uczniów (karta pracy). Na ich podstawie młodzież odtwarza historię biblijnego bohatera. Po zakończonej pracy 

uczniowie prezentują informacje o Hiobie. 

6. Nauczyciel prosi, by uczniowie zapisali w zeszycie pytania, które zadaliby bohaterowi, oraz by nazwali emocje, jakie 

odczuwają w związku z doświadczeniami Hioba. Notatkę można sporządzić w formie tabeli, np. 

Moje pytania do Hioba 

Moje emocje 

7. Zapoznanie się z fragmentem 7. rozdziału Księgi Hioba (podr., s. 47), a następnie przeprowadzenie jego analizy, interpretacji 

i wartościowania (podr. s. 48, pol. 1.–3., 8., 10.). Wcześniejsze odtworzenie historii bohatera (punkt 5. scenariusza) 

ułatwia odczytanie tekstu biblijnego. Uczniowie: 

a) określają, w jakiej sytuacji egzystencjalnej znajduje się Hiob i czego doświadcza; nazywają emocje bohatera; 

b) wyjaśniają, do kogo zwraca się Hiob w przytoczonej wypowiedzi, uzasadniając swoje zdanie; 

c) określają postawę Hioba wobec cierpienia; wyjaśniają, czy w swojej skardze bohater akceptuje los, czy też buntuje się 

przeciw Bogu; prezentują swoje opinie na ten temat; 

d) przedstawiają swoje zdanie na temat sensu niezawinionego cierpienia oraz prób, którym Hiob został poddany; 

e) cytują pytania rozpoczynające analizowany fragment; wyjaśniają ich sens i cel, w jakim je sformułowano. 

8. W wyniku przeprowadzonych zadań uczniowie powinni zauważyć, że: 

• Hiob buntuje się przeciwko Bogu, oskarża Go nawet o okrucieństwo, ale nie wyrzeka się swojej wiary, ufa w doskonałość 

Bożego planu; 

• Księga Hioba ukazuje cierpienie jako pewne zadanie moralne i intelektualne, które należy przyjąć z pokorą i pełnym 

zaufaniem wobec niepojętego Bożego planu. 

9. Porównanie wniosków wynikających z pracy z fragmentem Księgi Hioba (punkty 7. i 8. scenariusza) z pytaniami, jakie 

uczniowie zadaliby Hiobowi, oraz z emocjami, jakich doświadczyli, poznając historię bohatera (punkt 6. scenariusza). 

Celem zestawienia jest pokazanie uczniom, że doświadczenie cierpienia, zwłaszcza niezawinionego, nie poddaje się prostej 

interpretacji. Trudno znaleźć jednoznaczne odpowiedzi na pytania dotyczące jego przyczyny i sensu. Temat cierpienia 

niezawinionego rodzi pytania o pochodzenie zła i odpowiedzialność Stwórcy za obecność zła w świecie. Skłania 

także do refleksji na temat postaw, jakie należy przyjąć wobec tak trudnego doświadczenia. 

10. Praca domowa: Z doświadczeń Hioba i Abrahama Søren Kierkegaard wysnuł wniosek: „Posiadać wiarę znaczy tyle, co 

nie próbować zrozumieć”. Czy zgadzasz się z tym stwierdzeniem? Odpowiedz w formie wypowiedzi argumentacyjnej 

(podr. s. 48., pol. 14.). 


53 




KARTA PRACY DO SCENARIUSZA LEKCJI 8. 


GRUPA I 

Zredagujcie monolog, będący relacją z wydarzeń z perspektywy Abrahama. Zwróćcie uwagę na obrazowość i dramatyzm 

opisu przeżyć, wyeksponujcie ekspresywną funkcję wypowiedzi. 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

GRUPA II 

Zredagujcie monolog, będący relacją z wydarzeń z perspektywy Izaaka. Zwróćcie uwagę na obrazowość i emocjonalność 

opisu przeżyć, uwzględnijcie wiedzę syna Abrahama o wydarzeniach i sposób ich rozumienia. 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 


54 






GRUPA III 

Zredagujcie monolog, będący relacją z wydarzeń z perspektywy Sary. Zwróćcie uwagę na obrazowość i emocjonalność 

opisu przeżyć, uwzględnijcie wiedzę żony Abrahama o wydarzeniach i sposób ich rozumienia. 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

GRUPA IV 

Zredagujcie monolog, będący relacją z wydarzeń z perspektywy Eliezera. Zwróćcie uwagę na obrazowość i emocjonalność 

opisu przeżyć, uwzględnijcie wiedzę służącego o wydarzeniach i sposób ich rozumienia. 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 


55 






Grupa I 

Przeczytajcie fragment Księgi Hioba i odpowiedzcie na pytania. 

1 

Żył w ziemi Us człowiek imieniem Hiob. Był to mąż sprawiedliwy, prawy, bogobojny i unikający zła. 2 Miał siedmiu synów 

i trzy córki. 3 Majętność jego stanowiło siedem tysięcy owiec, trzy tysiące wielbłądów, pięćset jarzm wołów, pięćset oślic oraz 

wielka liczba służby. Był najwybitniejszym człowiekiem spośród wszystkich ludzi Wschodu. 

4 

Synowie jego mieli zwyczaj udawania się na ucztę, którą każdy z nich urządzał po kolei we własnym domu w dniu oznaczonym. 

Zapraszali też swoje trzy siostry, by jadły i piły z nimi. 5 Gdy przeminął czas ucztowania, Hiob dbał o to, by dokonywać 

ich oczyszczenia. Wstawał wczesnym rankiem i składał całopalenie stosownie do ich liczby. Bo mówił Hiob do siebie: 

«Może moi synowie zgrzeszyli i złorzeczyli Bogu w swym sercu?» Hiob zawsze tak postępował. 

(Hi 1,1–5) 

1. Kim był Hiob? 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

2. Jak wyglądało jego życie? 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

3. O co Hiob dbał? 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

4. Co było dla niego ważne? 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 


56 






Grupa II 


6 

Zdarzyło się pewnego dnia, gdy synowie Boży udawali się, by stanąć przed Panem, że i szatan też poszedł z nimi. 7 I rzekł 

Bóg do szatana: «Skąd przychodzisz?» Szatan odrzekł Panu: «Przemierzałem ziemię i wędrowałem po niej». 8 Mówi Pan 

do szatana: «A zwróciłeś uwagę na sługę mego, Hioba? Bo nie ma na całej ziemi drugiego, kto by tak był prawy, sprawiedliwy, 

bogobojny i unikający grzechu jak on». 9 Szatan na to do Pana: «Czyż za darmo Hiob czci Boga? 10 Czyż Ty nie ogrodziłeś 

zewsząd jego samego, jego domu i całej majętności? Pracy jego rąk pobłogosławiłeś, jego dobytek na ziemi się mnoży. 

11 

Wyciągnij, proszę, rękę i dotknij jego majątku! Na pewno Ci w twarz będzie złorzeczył». 12 Rzekł Pan do szatana: «Oto 

cały majątek jego w twej mocy. Tylko na niego samego nie wyciągaj ręki». I odszedł szatan sprzed oblicza Pańskiego. 

(Hi 1,6–12) 

1. Jakim słowami Bóg określa Hioba? 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

2. O czym to świadczy? 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

3. Co szatan poddaje w wątpliwość? 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

4. Jaki jest cel Szatana? 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 


57 






Grupa III 


13 

Pewnego dnia, gdy synowie i córki jedli i pili w domu najstarszego brata, 14 przyszedł posłaniec do Hioba i rzekł: «Woły 

orały, a oślice pasły się tuż obok. 15 Wtem napadli Sabejczycy, porwali je, a sługi mieczem pozabijali, 16 ja sam uszedłem, by 

ci o tym donieść». Gdy ten jeszcze mówił, przyszedł inny i rzekł: «Ogień Boży spadł z nieba, zapłonął wśród owiec oraz sług 

i pochłonął ich. Ja sam uszedłem, by ci o tym donieść». 17 Gdy ten jeszcze mówił, przyszedł inny i rzekł: «Chaldejczycy 

zstąpili z trzema oddziałami, napadli na wielbłądy, a sługi ostrzem miecza zabili. Ja sam uszedłem, by ci o tym donieść». 

18 

Gdy ten jeszcze mówił, przyszedł inny i rzekł: «Twoi synowie i córki jedli i pili wino w domu najstarszego brata. 19 Wtem 

powiał szalony wicher z pustyni, poruszył czterema węgłami domu, zawalił go na dzieci, tak iż poumierały. Ja sam uszedłem, 

by ci o tym donieść». 

20 

Hiob wstał, rozdarł swe szaty, ogolił głowę, upadł na ziemię, oddał pokłon 21 i rzekł: 

«Nagi wyszedłem z łona matki 

i nagi tam wrócę. 

Dał Pan i zabrał Pan. 

Niech będzie imię Pańskie błogosławione!» 

22 

W tym wszystkim Hiob nie zgrzeszył i nie przypisał Bogu nieprawości. 

(Hi 1,13–22) 

1. Jakie zmiany zachodzą w życiu Hioba? 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

2. W jaki sposób Hiob na nie reaguje? 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 


58 






Grupa IV 


1 

Pewnego dnia, gdy synowie Boży udawali się, by stawić się przed Panem, poszedł i szatan z nimi, by stanąć przed Panem. 

2 

I rzekł Pan do szatana: «Skąd przychodzisz?» Szatan odpowiedział Panu: «Przemierzałem ziemię i wędrowałem po niej». 

3 

Rzekł Pan szatanowi: «Zwróciłeś uwagę na sługę mego, Hioba? Bo nie ma na całej ziemi drugiego, kto by był tak prawy, 

sprawiedliwy, bogobojny i unikający zła jak on. Jeszcze trwa w swej prawości, choć mnie nakłoniłeś do zrujnowania go, na 

próżno». 4 Na to szatan odpowiedział Panu: «Skóra za skórę. Wszystko, co człowiek posiada, odda za swoje życie. 5 Wyciągnij, 

proszę, rękę i dotknij jego kości i ciała. Na pewno Ci w twarz będzie złorzeczył». 6 I rzekł Pan do szatana: «Oto jest 

w twej mocy. Życie mu tylko zachowaj!» 

7 

Odszedł szatan sprzed oblicza Pańskiego i obsypał Hioba trądem złośliwym, od palca stopy aż do wierzchu głowy. 8 [Hiob] 

wziął więc skorupę, by się nią drapać, siedząc na gnoju. 9 Rzekła mu żona: «Jeszcze trwasz mocno w swej prawości? Złorzecz 

Bogu i umieraj!» 10 Hiob jej odpowiedział: «Mówisz jak kobieta szalona. Dobro przyjęliśmy z ręki Boga. Czemu zła 

przyjąć nie możemy?» W tym wszystkim Hiob nie zgrzeszył swymi ustami. 

(Hi 2,1–10) 

1. Czego doświadcza Hiob? 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

2. Jak zachowuje się jego żona? 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

3. Co odpowiada jej Hiob? 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 


59 




Imię i nazwisko Klasa Data Grupa A 

SPRAWDZIAN NR 1 


1. Uzupełnij tekst informacjami o Biblii. 

Biblia dzieli się na dwie części: ............................................................................................................................................................. 

Jej księgi są spisane w trzech językach: ............................................................................................................................................... 

Biblię rozpoczyna .........................................................................................., zaś kończy ................................................................... 

Słowo testament oznacza ........................................................... . 

W Biblii znajdują się trzy rodzaje ksiąg: .............................................................................................................................................. 

2. Zdefiniuj pojęcia. 

a) sacrum – ................................................................................................................................................................................. 

b) profanum – ............................................................................................................................................................................ 

3. Ułóż zdania złożone ze związkami frazeologicznymi o biblijnym rodowodzie. Zwróć uwagę, aby używać biblizmów 

w znaczeniu przenośnym. 

a) egipskie ciemności – .............................................................................................................................................................. 

............................................................................................................................................................................................................... 

b) hiobowa wieść – ..................................................................................................................................................................... 

............................................................................................................................................................................................................... 

c) wdowi grosz – ........................................................................................................................................................................ 

............................................................................................................................................................................................................... 

d) umywać ręce – ....................................................................................................................................................................... 

............................................................................................................................................................................................................... 

4. Przypomnij sobie, czym są skróty biblijne. Na tej podstawie rozszyfruj podane oznaczenia. 

a) Rdz 5, 25–27 – ....................................................................................................................................................................... 

b) Pnp 1, 15–24 – ....................................................................................................................................................................... 

c) Ap 9, 1–2 –............................................................................................................................................................................... 

d) Hi 1, 13–19 – ......................................................................................................................................................................... 

AUTORKA: Renata Faron-Radzka 

60 




5. Wzorcami (archetypami) jakich ludzkich postaw, zachowań, cech czy emocji są podane postacie biblijne? Krótko 

scharakteryzuj te wzorce. 

a) Kain – .................................................................................................................................................................................... 

b) Salomon – ............................................................................................................................................................................. 

c) niewierny Tomasz – ................................................................................................................................................................ 

d) faryzeusz – ............................................................................................................................................................................. 

e) Judasz – ................................................................................................................................................................................. 

f) Hiob – .................................................................................................................................................................................... 

6. Wymień cztery gatunki literackie występujące w Biblii. 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

7. Na podstawie fragmentu Księgi Rodzaju określ cztery cechy stylu biblijnego. 

Księga Rodzaju (fragmenty) 

22 1 A po tych wydarzeniach Bóg wystawił Abrahama na próbę. Rzekł do niego: «Abrahamie!» A gdy on odpowiedział: 

«Oto jestem» – 2 powiedział: «Weź twego syna jedynego, którego miłujesz, Izaaka, idź do kraju Moria i tam złóż go 

w ofierze na jednym z pagórków, jakie ci wskażę». 3 Nazajutrz rano Abraham osiodłał swego osła, zabrał z sobą dwóch 

swych ludzi i syna Izaaka, narąbał drewna do spalenia ofiary i ruszył w drogę do miejscowości, o której mu Bóg powiedział. 

[…] 6 Abraham, zabrawszy drwa do spalenia ofiary, włożył je na syna swego, Izaaka, wziął do ręki ogień i nóż, po 

czym obaj się oddalili. 

7 

Izaak odezwał się do swego ojca Abrahama: «Ojcze mój!» A gdy ten rzekł: «Oto jestem, mój synu» – zapytał: «Oto 

ogień i drwa, a gdzież jest jagnię na całopalenie?» 8 Abraham odpowiedział: «Bóg upatrzy sobie jagnię na całopalenie, 

synu mój». I szli obydwaj dalej. 9 A gdy przyszli na to miejsce, które Bóg wskazał, Abraham zbudował tam ołtarz, ułożył 

na nim drwa i związawszy syna swego, Izaaka, położył go na tych drwach na ołtarzu. 10 Potem Abraham sięgnął ręką po 

nóż, aby zabić swego syna. 

11 

Ale wtedy Anioł Pański zawołał na niego z nieba i rzekł: «Abrahamie, Abrahamie!» A on rzekł: «Oto jestem». 12 [Anioł] 

powiedział mu: «Nie podnoś ręki na chłopca i nie czyń mu nic złego! Teraz poznałem, że boisz się Boga, bo nie odmówiłeś 

Mi nawet twego jedynego syna». […] 

15 

Po czym Anioł Pański przemówił głośno z nieba do Abrahama po raz drugi: 16 «Przysięgam na siebie, wyrocznia Pana, 

że ponieważ uczyniłeś to, a nie odmówiłeś Mi syna twego jedynego, 17 będę ci błogosławił i dam ci potomstwo tak liczne 

jak gwiazdy na niebie i jak ziarnka piasku na wybrzeżu morza; potomkowie twoi zdobędą warownie swych nieprzyjaciół. 

18 

Wszystkie ludy ziemi będą sobie życzyć szczęścia [takiego, jakie jest udziałem] twego potomstwa, dlatego że usłuchałeś 

mego rozkazu». 

Cytat za: Biblia Tysiąclecia, wyd. 3. poprawione, Wydawnictwo Pallotinum, Poznań – Warszawa, 1990. 

• ................................................................................................................................................................................................................ 

• ................................................................................................................................................................................................................ 

• ................................................................................................................................................................................................................ 

• ................................................................................................................................................................................................................ 


61 




8. Wykonaj polecenia dotyczące biblijnej Księgi Psalmów. 

a) Omów cechy gatunkowe psalmu. 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

b) Napisz, jak dzieli się psalmy pod względem tematycznym. 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

c) Wskaż i uzasadnij, kto jest głównym bohaterem psalmów. 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

d) Zinterpretuj podany fragment Psalmu 23. Uwzględnij, do jakiej odmiany tematycznej zalicza się ten utwór. 

Psalm 23 (fragment) 

1 

Psalm. Dawidowy. 

Pan jest moim pasterzem, nie brak mi niczego. 

2 

Pozwala mi leżeć na zielonych pastwiskach. 

Prowadzi mnie nad wody, gdzie mogę odpocząć: 

3 

orzeźwia moją duszę. 

Wiedzie mnie po właściwych ścieżkach 

przez wzgląd na swoje imię. 

4 

Chociażbym chodził ciemną doliną, 

zła się nie ulęknę, 

bo Ty jesteś ze mną. […] 

Cytat za: Biblia Tysiąclecia, wyd. 3. poprawione,Wydawnictwo Pallotinum, Poznań – Warszawa, 1990. 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

9. Przeprowadź analizę składniową podanego zdania wielokrotnie złożonego. Następnie uzupełnij wykres nazwami 

poszczególnych zdań składowych tego wypowiedzenia. 

„Nazajutrz rano Abraham osiodłał swego osła, zabrał z sobą dwóch swych ludzi i syna Izaaka, narąbał drewna do spalenia 

ofiary i ruszył w drogę do miejscowości, o której mu Bóg powiedział”. 

1 2 3 4 

–––––––––.................–––––––––.................–––––––––.................––––––––– 

5 

––––––––– 

.......... 


62 




10. Podaj cztery argumenty na uzasadnienie stwierdzenia, że Apokalipsa świętego Jana ma charakter wizyjny. 

• ................................................................................................................................................................................................................ 

................................................................................................................................................................................................................. 

• ................................................................................................................................................................................................................ 

................................................................................................................................................................................................................. 

• ................................................................................................................................................................................................................ 

................................................................................................................................................................................................................. 

• ................................................................................................................................................................................................................ 

................................................................................................................................................................................................................. 

11. Potwierdź lub zakwestionuj prawdziwość podanych stwierdzeń. Wpisz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, lub F – jeśli 

jest fałszywe. 

A. Motyw vanitas w malarstwie bardzo często wyraża się obecnością czaszki, więdnących kwiatów lub owoców, świecy 

(gasnącej lub zgaszonej), klepsydry, kości (szkieletu). _______ 

B. Księga Hioba należy do ksiąg historycznych. _______ 

C. Pieśń nad Pieśniami ma charakter alegoryczny – Oblubieniec to Chrystus, a Oblubienica symbolizuje Kościół i / lub 

duszę ludzką. _______ 

12. Czy Biblia żyje? Rozważ problem i uzasadnij swoje zdanie, odwołując się do wybranych tekstów kultury (nie tylko 

literackich) powstałych w różnych czasach, również współcześnie. R 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 


63 




Imię i nazwisko Klasa Data Grupa B 

SPRAWDZIAN NR 1 


1. Przypomnij sobie, czym są skróty biblijne. Na tej podstawie rozszyfruj podane oznaczenia. 

a) Rdz 5, 25–27 – ...................................................................................................................................................................... 

b) Pnp 1, 15–24 – ...................................................................................................................................................................... 

c) Ap 9, 1–2 – ............................................................................................................................................................................. 

d) Hi 1, 13–19 – ......................................................................................................................................................................... 

2. Wymień cztery gatunki literackie występujące w Biblii. 

..................................................................................................................................................................................................................... 

3. Na podstawie fragmentu Księgi Rodzaju określ cztery cechy stylu biblijnego. 

Księga Rodzaju (fragmenty) 

22 1 A po tych wydarzeniach Bóg wystawił Abrahama na próbę. Rzekł do niego: «Abrahamie!» A gdy on odpowiedział: 

«Oto jestem» – 2 powiedział: «Weź twego syna jedynego, którego miłujesz, Izaaka, idź do kraju Moria i tam złóż go 

w ofierze na jednym z pagórków, jakie ci wskażę». 3 Nazajutrz rano Abraham osiodłał swego osła, zabrał z sobą dwóch 

swych ludzi i syna Izaaka, narąbał drewna do spalenia ofiary i ruszył w drogę do miejscowości, o której mu Bóg powiedział. 

[…] 6 Abraham, zabrawszy drwa do spalenia ofiary, włożył je na syna swego, Izaaka, wziął do ręki ogień i nóż, po 

czym obaj się oddalili. 

7 

Izaak odezwał się do swego ojca Abrahama: «Ojcze mój!» A gdy ten rzekł: «Oto jestem, mój synu» – zapytał: «Oto 

ogień i drwa, a gdzież jest jagnię na całopalenie?» 8 Abraham odpowiedział: «Bóg upatrzy sobie jagnię na całopalenie, 

synu mój». I szli obydwaj dalej. 9 A gdy przyszli na to miejsce, które Bóg wskazał, Abraham zbudował tam ołtarz, ułożył 

na nim drwa i związawszy syna swego, Izaaka, położył go na tych drwach na ołtarzu. 10 Potem Abraham sięgnął ręką po 

nóż, aby zabić swego syna. 

11 

Ale wtedy Anioł Pański zawołał na niego z nieba i rzekł: «Abrahamie, Abrahamie!» A on rzekł: «Oto jestem». 12 [Anioł] 

powiedział mu: «Nie podnoś ręki na chłopca i nie czyń mu nic złego! Teraz poznałem, że boisz się Boga, bo nie odmówiłeś 

Mi nawet twego jedynego syna». […] 

15 

Po czym Anioł Pański przemówił głośno z nieba do Abrahama po raz drugi: 16 «Przysięgam na siebie, wyrocznia Pana, 

że ponieważ uczyniłeś to, a nie odmówiłeś Mi syna twego jedynego, 17 będę ci błogosławił i dam ci potomstwo tak liczne 

jak gwiazdy na niebie i jak ziarnka piasku na wybrzeżu morza; potomkowie twoi zdobędą warownie swych nieprzyjaciół. 

18 

Wszystkie ludy ziemi będą sobie życzyć szczęścia [takiego, jakie jest udziałem] twego potomstwa, dlatego że usłuchałeś 

mego rozkazu». 

Cytat za: Biblia Tysiąclecia, wyd. 3. poprawione, Wydawnictwo Pallotinum, Poznań – Warszawa, 1990. 

• ................................................................................................................................................................................................................ 

• ................................................................................................................................................................................................................ 

• ................................................................................................................................................................................................................ 

• ................................................................................................................................................................................................................ 


64 




4. Uzupełnij tekst informacjami o Biblii. 

Biblia dzieli się na dwie części: ............................................................................................................................................................. 

Jej księgi są spisane w trzech językach: ............................................................................................................................................... 

Biblię rozpoczyna .........................................................................................., zaś kończy ................................................................... 

Słowo testament oznacza ........................................................... . 

W Biblii znajdują się trzy rodzaje ksiąg: .............................................................................................................................................. 

5. Przeprowadź analizę składniową podanego zdania wielokrotnie złożonego. Następnie uzupełnij wykres nazwami 

poszczególnych zdań składowych tego wypowiedzenia. 

„Nazajutrz rano Abraham osiodłał swego osła, zabrał z sobą dwóch swych ludzi i syna Izaaka, narąbał drewna do spalenia 

ofiary i ruszył w drogę do miejscowości, o której mu Bóg powiedział”. 

1 2 3 4 

–––––––––.................–––––––––.................–––––––––.................––––––––– 

5 

––––––––– 

.......... 

6. Ułóż zdania złożone ze związkami frazeologicznymi o biblijnym rodowodzie. Zwróć uwagę, aby używać biblizmów 

w znaczeniu przenośnym. 

a) egipskie ciemności – .............................................................................................................................................................. 

............................................................................................................................................................................................................... 

b) hiobowa wieść – .................................................................................................................................................................... 

............................................................................................................................................................................................................... 

c) wdowi grosz – ........................................................................................................................................................................ 

............................................................................................................................................................................................................... 

d) umywać ręce – ...................................................................................................................................................................... 

............................................................................................................................................................................................................... 

7. Zdefiniuj pojęcia. 

a) sacrum – ................................................................................................................................................................................. 

b) profanum – ............................................................................................................................................................................. 

8. Podaj cztery argumenty na uzasadnienie stwierdzenia, że Apokalipsa świętego Jana ma charakter wizyjny. 

• ................................................................................................................................................................................................................ 

................................................................................................................................................................................................................. 

• ................................................................................................................................................................................................................ 

................................................................................................................................................................................................................. 


65 




• ................................................................................................................................................................................................................ 

................................................................................................................................................................................................................. 

• ................................................................................................................................................................................................................ 

................................................................................................................................................................................................................. 

9. Wykonaj polecenia dotyczące biblijnej Księgi Psalmów. 

a) Omów cechy gatunkowe psalmu. 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

b) Napisz, jak dzieli się psalmy pod względem tematycznym. 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

c) Wskaż i uzasadnij, kto jest głównym bohaterem psalmów. 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

d) Zinterpretuj podany fragment Psalmu 23. Uwzględnij, do jakiej odmiany tematycznej zalicza się ten utwór. 

Psalm 23 (fragment) 

1 

Psalm. Dawidowy. 

Pan jest moim pasterzem, nie brak mi niczego. 

2 

Pozwala mi leżeć na zielonych pastwiskach. 

Prowadzi mnie nad wody, gdzie mogę odpocząć: 

3 

orzeźwia moją duszę. 

Wiedzie mnie po właściwych ścieżkach 

przez wzgląd na swoje imię. 

4 

Chociażbym chodził ciemną doliną, 

zła się nie ulęknę, 

bo Ty jesteś ze mną. […] 

Cytat za: Biblia Tysiąclecia, wyd. 3. poprawione,Wydawnictwo Pallotinum, Poznań – Warszawa, 1990. 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 


66 




10. Potwierdź lub zakwestionuj prawdziwość podanych stwierdzeń. Wpisz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, lub F – jeśli 

jest fałszywe. 

A. Motyw vanitas w malarstwie bardzo często wyraża się obecnością czaszki, więdnących kwiatów lub owoców, świecy 

(gasnącej lub zgaszonej), klepsydry, kości (szkieletu). _______ 

B. Księga Hioba należy do ksiąg historycznych. _______ 

C. Pieśń nad Pieśniami ma charakter alegoryczny – Oblubieniec to Chrystus, a Oblubienica symbolizuje Kościół i / lub 

duszę ludzką. _______ 

11. Wzorcami (archetypami) jakich ludzkich postaw, zachowań, cech czy emocji są podane postacie biblijne? Krótko 

scharakteryzuj te wzorce. 

a) Kain – .................................................................................................................................................................................... 

b) Salomon – ............................................................................................................................................................................... 

c) niewierny Tomasz – ............................................................................................................................................................... 

d) faryzeusz – .............................................................................................................................................................................. 

e) Judasz – ................................................................................................................................................................................ 

f) Hiob – ................................................................................................................................................................................... 

12. Czy Biblia żyje? Rozważ problem i uzasadnij swoje zdanie, odwołując się do wybranych tekstów kultury (nie tylko 

literackich) powstałych w różnych czasach, również współcześnie. R 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 

..................................................................................................................................................................................................................... 


67 




MODEL ODPOWIEDZI DO SPRAWDZIANU NR 1 


(Grupa B różni się jedynie kolejnością pytań) 

Grupa A 

Nr 

zad. 

Projektowana odpowiedź 

1. Biblia dzieli się na dwie części: Stary Testament i Nowy Testament. Jej księgi 

są spisane w trzech językach: hebrajskim, aramejskim i greckim. Biblię 

rozpoczyna Księga Rodzaju, zaś kończy Apokalipsa świętego Jana. Słowo 

testament oznacza ‘przymierze’. W Biblii znajdują się trzy rodzaje ksiąg: 

historyczne, dydaktyczne (mądrościowe) i prorocze. 

2. a) sfera rzeczy świętych, boskich. 

b) sfera rzeczy świeckich, grzesznych, ludzkich. 

3. a) Kiedy wracałem od babci, na dworze panowały już egipskie ciemności. 

b) Wczoraj Ewa przekazała mi hiobową wieść, że jej tata miał wypadek. 

c) Każdy wdowi grosz może pomóc w odbudowaniu hospicjum. 

d) Trener naszego klubu piłkarskiego umywał ręce, kiedy drużyna po raz 

piąty przegrała ważny mecz. 

4. a) Księga Rodzaju, rozdział 5., wersety od 25. do 27. 

b) Pieśń nad Pieśniami, rozdział 1., wersety od 15. do 24. 

c) Apokalipsa świętego Jana, rozdział 9., wersety od 1. do 2. 

d) Księga Hioba, rozdział 1., wersety od 13. do 19. 

5. a) morderca, bratobójca 

b) człowiek mądry, sprawiedliwy 

c) osoba nieufna, nastawiona sceptycznie 

d) człowiek fałszywy, obłudny, dwulicowy 

e) zdrajca, donosiciel, grzesznik 

f) człowiek pokorny, wierny Bogu. 

6. psalm, poemat, apokalipsa, hymn, przypowieść, list, poemat liryczny, traktat 

etyczny, traktat religijny, traktat prawniczy 

7. podniosły styl, porównania, symbole, paralelizm składniowy, wyliczenia, 

spójniki na początku zdań, biblizmy, inwersja 

8. a) psalm – gatunek poezji lirycznej o tematyce religijnej, silnie zrytmizowany; 

pierwotnie przeznaczony do śpiewanej recytacji przy akompaniamencie 

harfy (liry) i cytry. 

b) Wyróżnia się psalmy błagalne, pochwalne, dziękczynne, ufności, mądrościowe 

(dydaktyczne), królewskie, Jahwe. 

c) Głównym bohaterem psalmów jest Bóg. Teksty te dokładnie określają 

tożsamość Boga z perspektywy serca człowieka. W niektórych psalmach 

Bóg jest obiektem wdzięczności, uwielbienia i podziękowań, Stwórcą, 

opiekunem, dawcą rozmaitych darów i łask, troskliwym ojcem. Innym 

razem Bóg stanowi nadzieję narodu wybranego. 

d) Psalm 23. to psalm ufności – Boża obecność sprawia, że człowiek nigdy 

nie traci ufności. Czuje opiekę Stwórcy, który swoją łaską (światłem) 

oświetla ciemność ludzkiej drogi (życia). Bóg jest symbolem ukojenia, 

pasterzem troszczącym się o swoje owce (ludzi). 

Liczba punktów 

6 

(0,5+0,5+0,5+05+0,5+0,5+0,5+0,5+0,5+0,5+0,5+0,5) 

2 

(1+1) 

4 

(1+1+1+1) 

4 

(1+1+1+1) 

3 

(0,5+0,5+0,5+0,5+0,5+0,5) 

1 

za podanie czterech gatunków 

2 

za podanie czterech cech 

(0,5+0,5+0,5+0,5) 

5 

(1+1 +2+1) 


68 




9. 1 – zdanie główne 

2 – zdanie współrzędne względem zdania 1, łączne, bezspójnikowe 

3 – zdanie współrzędne względem zdań 1 i 2, łączne, bezspójnikowe 

4 – zdanie współrzędne względem zdań 1, 2 i 3, łączne, połączone spójnikiem 

i 

5 – zdanie podrzędne względem zdania 4., przydawkowe, zainicjowane 

pytaniem jakiej? 

10. • Apokalipsa przedstawia wizję końca świata i Sądu Ostatecznego. 

• Apokalipsa zawiera proroctwa. 

• Apokalipsa ukazuje obrazy grozy, śmierci i upadku cywilizacji. 

• W Apokalipsie występują postacie nadprzyrodzone (np. anioły), które 

zapowiadają koniec świata 

• Apokalipsa obfituje w symbole (np.: Abaddon – władca szarańczy i król 

czeluści; siedem trąb, siedem pieczęci). 

11. A. P 

B. F 

C. P 

4 

(1+1+1+1) 

po jednym punkcie za nazwanie: zdań współrzędnych, zdania podrzędnego, 

określenie rodzaju połączenia zdań współrzędnych i sformułowanie 

pytania do zdania podrzędnego 

2 

za sformułowanie czterech argumentów 

(0,5+0,5+0,5+0,5) 

1 

za wszystkie poprawne wskazania 

Razem (zakres podstawowy) 34 

12. W zadaniu jest oceniana zarówno umiejętność analizy i interpretacji poznanych 

6 

tekstów kultury, jak i umiejętność argumentowania oraz wnioskowania. 

Ocenie nie podlega kompozycja wypowiedzi ani styl, język i zapis. 

Razem (zakres podstawowy i rozszerzony) 40 


69

E82030_oblicza_epok_preprintB

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?