You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Ἄγκυρα Ἐλπίδος<br />
εἰρήνη ἀπὸ τὴν ψυχή… ὁδηγεῖ σὲ αἰσχρὸ<br />
γῆρας καί, τέλος, στὸν ὄλεθρο. ῾Ο ἀμελὴς<br />
ἀποτελεῖ μοναδικὴ ἐξαίρεση στὸν κόσμο,<br />
γιατί, ἂν καὶ ζεῖ, στερεῖται τῆς ζωῆς. Μόνος<br />
αὐτὸς μένει ἀργὸς καὶ στάσιμος, ἀρνούμενος<br />
τὰ καθήκοντά του πρὸς τὸν Θεό, τὴν<br />
ἀνθρωπότητα καὶ τὸν ἑαυτό του. Εἶναι «βάρος<br />
τῆς γῆς» κατὰ τὸν Νεκτάριο, ὁ ὁποῖος<br />
μεταφράζει ἐδῶ τὴ γνωστὴ φράση τοῦ<br />
Σοφοκλῆ: ἄχθος ἀρούρης (Ἠλέκτρα, 1116).<br />
Ἀπέναντι, καὶ ἐντελῶς ἀντίθετη, στὴν<br />
ἀμέλεια εἶναι ἡ ἐπιμέλεια. Ἐδῶ χρησιμοποιεῖ<br />
τὴ γνωστὴ ρήση τοῦ Σοφοκλῆ στὸν Οἰδίποδα<br />
Τύραννο (110-111): Τὸ ζητούμενον ἁλωτόν,<br />
ἐκφεύγει δὲ τἀμελούμενον. Παραπλήσια εἶναι<br />
καὶ ἡ γνώμη τοῦ Κριτία: Πλείους ἐκ μελέτης<br />
ἢ φύσεως ἀγαθοί» (ἐλεύθερη ἀπόδοση:<br />
Περισσότεροι ἐπιτυγχάνουν στὴ ζωὴ ἀπὸ<br />
τὴν προσπάθειά τους παρὰ ἀπὸ τὰ φυσικά<br />
τους προσόντα). Ὁ Νεκτάριος παραθέτει<br />
καὶ παροιμιώδη διατύπωση γιὰ τὴν ἐπιμέλεια,<br />
ποὺ παραπέμπει σὲ Κρητικὴ μαντινάδα, μὲ τὴν<br />
ὁποία, θὰ ἤθελα νὰ προσθέσω, μᾶς<br />
συμβούλευαν οἱ γονεῖς μας πρὶν ἀπὸ πολλὲς<br />
δεκαετίες: Ἐπιμελοῦ, κοπίαζε ἐν ὅσῳ εἶσαι νέος,<br />
διὰ νὰ μὴ μετανοῇς τὸ ὕστερον ματαίως.<br />
Ἡ παράγραφος Περὶ τοῦ κατὰ Θεὸν<br />
πολιτεύεσθαι ἀναφέρεται προφανῶς στὴν<br />
Πατερικὴ φράση εὐαγγελικὴ πολιτεία, ἡ<br />
ὁποία παραπέμπει στὸ νὰ ζεῖ κανεὶς σύμφωνα<br />
μὲ τὶς ἀρχὲς τοῦ Εὐαγγελίου. Μεταξὺ τῶν<br />
παραθεμάτων ποὺ ἀξιοποιεῖ ὁ Ἅγιος,<br />
θεωροῦμε ὅτι αὐτὸ τοῦ Μ. Βασιλείου εἶναι<br />
ἀρκούντως κατατοπιστικό: «Νὰ μάθεις, νὰ<br />
διδαχτεῖς εὐαγγελικὴ πολιτεία, ἀκρίβεια τῶν<br />
ὀφθαλμῶν σου, ἐγκράτεια τῆς γλώσσας,<br />
δουλαγωγία τοῦ σώματος, ταπεινὸ φρόνημα,<br />
καθαρότητα τῶν ἐννοιῶν, ἀφανισμὸ τῆς<br />
ὀργῆς. Ὅταν σὲ ἀγγαρεύουν νὰ προσθέτεις<br />
βάρος, ὅταν σοῦ ἀφαιροῦν ὑπάρχοντά σου νὰ<br />
μὴν τρέχεις στὰ δικαστήρια, ὅταν σὲ μισοῦν<br />
νὰ ἀγαπᾶς, ὅταν σὲ καταδιώκουν νὰ ἀνέχεσαι,<br />
ὅταν σὲ βλασφημοῦν νὰ παρακαλεῖς. Νὰ<br />
νεκρωθεῖς ὡς πρὸς τὴν ἁμαρτία, νὰ<br />
σταυρωθεῖς μαζὶ μὲ τὸν Χριστό. Ἀφιέρωσε<br />
ὅλην τὴν ἡμέρα στὸν Κύριο» (Ἅπαντα, τόμ.<br />
Ε΄, σ. 409).<br />
Δὲν ὑστερεῖ ἡ μοναχικὴ πολιτεία, ἡ ὁποία<br />
παραπέμπει στὴν αὐταπάρνηση καὶ τὴν<br />
ὑποταγὴ στὸν Θεῖο νόμο καὶ ἑρμηνεύεται ὡς:<br />
ἀκτημοσύνη, ἐγκράτεια, κακοπάθεια, ἀγώνας<br />
μὲ ἀδιάλειπτη προσευχὴ γιὰ κατάκτηση κάθε<br />
ἀρετῆς ἀλλὰ καὶ ἐπίπονη προσπάθεια πρὸς<br />
τὴν τελειότητα μὲ ὑπομονή. Οἱ παραπομπὲς<br />
στὸν Ἰωάννη τῆς Κλίμακος, τὸν Ἰσαὰκ καὶ τὸν<br />
ὅσιο Ἐφραὶμ τοὺς Σύρους καὶ τὸν Μάξιμο τὸν<br />
Ὁμολογητὴ εἶναι χαρακτηριστικὲς τοῦ<br />
αὐστηροῦ πνεύματος τῆς μοναχικῆς<br />
πολιτείας.<br />
Σημαντικὴ εἶναι, ἐπίσης, ἡ εἰσαγωγικὴ<br />
τοποθέτηση τοῦ ἁγίου Νεκταρίου στὸ θέμα<br />
τῆς νηστείας: Περὶ τῆς νηστείας οἱ ἅγιοι<br />
Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας λέγουσιν ὅτι εἶναι<br />
καθαρῶς πνευματική (Ἅπαντα, τόμ. Ε΄, σ.<br />
412). Τὴ θέση του αὐτὴ ὁ Ἅγιος τὴν ἑρμηνεύει<br />
ὡς ἑξῆς: Ἡ ἀποχὴ ἀπὸ τὰ ποικίλα καὶ λιπαρὰ<br />
φαγητὰ (βρώματα) θέτει ἕνα καὶ μόνο σκοπό:<br />
Ἐπιδιώκει νὰ ἐνισχύσει τὴν ψυχή, γιὰ νὰ<br />
ἐπικρατήσει στοὺς ἀγῶνες κατὰ τῶν<br />
ἐπιθυμιῶν καὶ τῶν παθῶν τοῦ σώματος,<br />
προκειμένου νὰ ἀναδειχθεῖ νικήτρια καὶ νὰ<br />
λάβει ἀπὸ τὸν ἀγωνοθέτη Θεὸ τὸν<br />
ἀμαράντινο στέφανο τῆς νίκης. Πρὸς αὐτὴν<br />
τὴν κατεύθυνση τείνουν οἱ τοποθετήσεις<br />
τῶν Πατέρων, πολλὰ παραθέματα τῶν ὁποίων<br />
χρησιμοποιεῖ ὁ Νεκτάριος. Ἀντιπροσωπευτικὸ<br />
ὅλων τῶν παραθεμάτων εἶναι τὸ ἑπόμενο τοῦ<br />
Μ. Βασιλείου: «Νὰ μὴν ὁρίζεις τὸ ἀγαθὸ ποὺ<br />
παρέχει ἡ νηστεία ἀπὸ μόνη τὴν ἀποχὴ<br />
αὐτῶν ποὺ τρῶμε. Γιατὶ πραγματικὴ νηστεία<br />
εἶναι ἡ ἀποξένωση ἀπὸ τὰ κακά. Νὰ λύνεις<br />
κάθε σχέση ποὺ ἔχεις μὲ τὴν ἀδικία. Νὰ<br />
ἀφήσεις τὴ λύπη ποὺ ἔχεις μὲ τὸν πλησίον σου<br />
καὶ νὰ τοῦ χαρίσεις τὰ χρήματα ποὺ σοῦ<br />
χρωστάει. Μὴ νηστεύετε γιὰ μεταξύ σας<br />
κρίσεις καὶ διαμάχες. Νηστεύεις τὸ κρέας,<br />
ἀλλὰ κατατρώγεις τὸν συνάνθρωπό σου.<br />
Ἀπέχεις ἀπὸ τὸ κρασί, ἀλλὰ βρίζεις.<br />
Περιμένεις νὰ κοινωνήσεις τὸ βράδυ, ἀλλὰ<br />
περνᾶς ὁλόκληρη τὴν ἡμέρα στὰ<br />
δικαστήρια… Νηστεία εἶναι νὰ συγκρατεῖς τὴ<br />
γλώσσα σου, νὰ ἀπέχεις ἀπὸ τὸν θυμό, νὰ<br />
εἶσαι μακριὰ ἀπὸ τὶς ἐπιθυμίες, τὴν καταλαλιά,<br />
τὸ ψεῦδος, τὴν ἐπιορκία· ἡ ἔλλειψη ὅλων<br />
αὐτῶν εἶναι ἀληθινὴ νηστεία. Μ’ ὅλα αὐτὰ ἡ<br />
νηστεία εἶναι καλή». Συναφὴς εἶναι καὶ ἡ<br />
τοποθέτηση τοῦ Ἰσιδώρου Πηλουσιώτη: «Σὲ<br />
τίποτε δὲν ὠφελεῖ ἡ νηστεία τῶν φαγητῶν<br />
14
Change language