Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Κοσμικές Ἀπόκριες<br />
καί ἐκκλησιαστική Ἀπόκρεως<br />
Γιάννη Γ. Τσερεβελάκη,<br />
Φιλολόγου-Θεολόγου καθηγητῆ<br />
Προλογικό<br />
Τά ἀποκριάτικα ἔθιμα, πού τόσο<br />
ἀγαπητά εἶναι στόν πολύ κόσμο,<br />
ἔχουν, ὡς γνωστόν, τίς ρίζες τους<br />
στό μακρινό παρελθόν καί μάλιστα<br />
σέ κάποιες ὄχι καί τόσο φωτεινές πτυχές<br />
του. Γιά τό λόγο αὐτό, δέν εἶναι λίγοι ἐκεῖνοι<br />
πού ἐνίστανται κατά πολλῶν ἀπό τά ἔθιμα<br />
αὐτά, κυρίως ἀπό τούς κόλπους τῆς Ἐκκλησίας<br />
μας, πρᾶγμα πού μᾶς ἐπιβάλλει νά τά ἐξετάσουμε<br />
ὄχι μόνο γενετικά καί καταγωγικά,<br />
ἀλλά καί νά τά δοῦμε μέ κριτική ματιά, προσπαθώντας<br />
νά ἑρμηνεύσουμε μέ τή μεγαλύτερη<br />
δυνατή νηφαλιότητα τήν ἐπιφυλακτική<br />
καί ἐν πολλοῖς ἀρνητική στάση τῆς Ἐκκλησίας<br />
ἀπέναντί τους. Ὁ τίτλος τούτου τοῦ κειμένου<br />
δηλώνει ἀκριβῶς τή διαφοροποίηση, ἀλλά καί<br />
τή σύγκλιση, ὅπου αὐτή ὑπάρχει, ἀνάμεσα<br />
στίς δυό προσεγγίσεις: τήν κοσμική ἀφενός<br />
καί τήν ἐκκλησιαστική ἀφετέρου. Ἔτσι, θά παρουσιαστεῖ<br />
πρῶτα ἡ γένεση αὐτῶν τῶν ἐθίμων,<br />
μέ μιά ἀναδρομή στό ἀρχαιοελληνικό καί<br />
ρωμαϊκό παγανιστικό παρελθόν τους, καί στή<br />
συνέχεια θά ἐκτεθοῦν οἱ ἀπόψεις καί θέσεις<br />
τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας γύρω ἀπό αὐτά,<br />
γιά νά καταλήξουμε σέ κάποια γενικά συμπεράσματα.<br />
Ἡ καταγωγή τῶν ἀποκριάτικων ἐθίμων:<br />
Οἱ ἀποκριάτικες ἑορτές μέ τά ἔθιμα πού τίς<br />
ἀκολουθοῦν ἕλκουν τήν καταγωγή τους ἀπό<br />
τήν ἀρχαία Ἑλλάδα καί τήν ἀρχαία Ρώμη,<br />
ἔχουν ὅμως τίς ρίζες τους σέ ἀκόμη παλιότερες<br />
ἐποχές. Ἔχει, λοιπόν, ἐνδιαφέρον νά ἀνατρέξουμε<br />
στήν ἱστορία, γιά νά δοῦμε τίς ρίζες<br />
τῶν καρναβαλικῶν ἐκδηλώσεων καί νά<br />
καταλάβουμε γιατί ὑπάρχει σήμερα, στήν ἐποχή<br />
τῆς πλήρους πνευματικῆς συγχύσεως τέτοια<br />
προβολή καί ἀνάπτυξη παγκοσμίως.<br />
Ἡ ἀρχή αὐτῶν τῶν δρωμένων χάνεται στό<br />
βάθος τοῦ ἱστορικοῦ παρελθόντος. Ἔχουν τίς<br />
καταβολές τους στήν ἀνάγκη τοῦ πρωτόγονου<br />
ἀνθρώπου νά νικήσει τίς τρομερές φοβίες<br />
του μπροστά στή φύση καί νά ἀναπληρώσει<br />
τά νοητικά του κενά ἀπό τήν ἔλλειψη τῆς<br />
ὀρθολογικῆς σκέψεως καί ἑρμηνείας τοῦ<br />
κόσμου πού τόν περιέβαλλε· τότε πού δέν εἶχε<br />
βρεῖ λογική ἐξήγηση γιά τόν κόσμο καί τά φυσικά<br />
φαινόμενα, ἀλλά πίστευε ὅτι αὐτός κυριαρχοῦνταν<br />
ἀπό ἀόρατες μαγικές δυνάμεις,<br />
οἱ ὁποῖες κανόνιζαν τή ζωή του ἀνάλογα μέ<br />
τίς δικές τους διαθέσεις. Ἡ πρωτόγονη αὐτή<br />
πίστη τόν ἀνάγκασε νά ἐφεύρει τρόπους, γιά<br />
νά μεταβάλει τή διάθεση αὐτῶν τῶν δυνάμεων<br />
σύμφωνα μέ τό συμφέρον του. Ἔπρεπε<br />
νά καλοπιάσει αὐτές τίς δυνάμεις, γιά νά σταθοῦν<br />
ἀπέναντί του εὐνοϊκές καί καλόβουλες.<br />
Μέ ποιό τρόπο; Μέ παράλογα μαγικά δρώμενα,<br />
διότι στεροῦνταν ὁ ἴδιος, ὅπως εἴπαμε,<br />
ὀρθοῦ λόγου. Πίστευε πώς μέ τό θόρυβο, τίς<br />
εἰδεχθεῖς προσωπίδες, τόν ξέφρενο χορό καί<br />
τίς παράλογες πράξεις ἦταν δυνατόν νά φοβίσει<br />
τίς κοσμικές δυνάμεις καί νά ξορκίσει τό<br />
κακό ἀπό τόν ἴδιο καί τό περιβάλλον του. Πίστευε<br />
ἀκόμα πώς μέ διάφορες τελετές, μέ ἀποκορύφωμα<br />
αὐτές πού εἶχαν σχέση μέ τόν ἀχαλίνωτο<br />
ἐρωτισμό, θά ξυπνοῦσε τίς γονιμοποιές<br />
δυνάμεις τῆς φύσεως, προκειμένου νά<br />
δώσουν πλούσια σοδειά. Οἱ εἰδωλολατρικές<br />
θρησκεῖες ὅλων τῶν λαῶν τῆς ἀρχαιότητας<br />
ἦταν πνιγμένες στόν ἀποκρυφισμό, τή μαγεία<br />
καί, φυσικά, τά παράλογα δρώμενα. Θά ἀναφερθοῦμε,<br />
λοιπόν, σύντομα σ᾿ αὐτές τίς<br />
ἀρχαιοελληνικές καί ρωμαϊκές ἑορτές καί στά<br />
δρώμενά τους, γιά νά δοῦμε τίς ὁμοιότητές<br />
τους μέ τά σημερινά ἀποκριάτικα ἔθιμα.<br />
Ἡ εἰδωλολατρική ἀρχαιοελληνική θρησκεία,<br />
ἰδιαίτερα στή λαϊκή της μορφή, συνέχιζε<br />
ἐπακριβῶς τόν φετιχιστικό, τοτεμιστικό<br />
καί ἀνιμιστικό χαρακτήρα τῶν πρωτόγονων<br />
στοιχείων τῆς θρησκείας τῶν Πελασγῶν,<br />
Κάρων, Λελέγων καί ἄλλων προελληνικῶν<br />
φυλῶν. Τά μαγικά καί παράλογα δρώμενα<br />
αὐτῆς τῆς θρησκείας ἐντάχτηκαν στή διονυσιακή<br />
ὀργιαστική λατρεία, ἡ ὁποία εἶναι ἡ<br />
μετεξέλιξη τῆς λατρείας τοῦ φρυγικοῦ θεοῦ<br />
30
Change language