نقد و بررسی نمایش «اصل ۴۴ قانون اساسی» به کارگردانی مریم اسماعیلی

نقد و بررسی ‏بمنبممایش ‏«اصل ۴۴ قانون اساسی»‏ به کارگردابىنبىی مر ‏بمیبمم اسمسسمماعیلی
انتقام دموکراسی از دموکراسی
به قلم ‏مجممججید اصغری،‏ منتقد گروه تئاترا گزیت
ارزش گذاری منتقد:‏ بدون ستاره‐‏ فاقد ارزش

برخی آثار ‏بمنبممایشی هستند که تا مدت ها پس از ‏بمتبمماشایشان نبریبرز گلبول های سفید بدن را در حالت
آماده باش قرار می دهند.‏ یا ا گر مثل حقبریبرر خرافابىتبىی باشید،‏ ‏بجیبجحتمل یقبنیبنن می کنید که ‏بمتبمماشای این
آثار به سبب گناه و یا معصیبىتبىی بوده که در مکان و زمان مشخصی از ‏سمشسمما سر زده و این گونه
تقاص آن خطای نابجببجخشودبىنبىی را پس می دهید.‏ آخر با هر مبرتبرر و معیاری که بشود مبریبرزان
ارزش گذاری یک اثر را سنجید و درباره اش به ‏بجببجحث و بررسی پرداخت نبریبرز ‏بمنبممی توان به شناخبىتبىی
دقیق و درست از این موجودات عجیب الحللحخلقه که نامش را ‏«تئاتر»‏ گذاشته اند برسیم.‏ در
توصیف دقیق تر باید عارض شوم که ‏مجممجحتوازده ترین منتقدان و رجلان ژورنالیسبىتبىی،‏ اساتید علم
نشانه شناسی و بدیو بازان حرفه ای،‏ آنان که نشئه فلسفه در تئاترهستند ‏(منظورم دوستابىنبىی
هست که در عرصه فلسفه و جامعه شناسی و غبریبرره ذلکش هیچ پوخی نشده اند و اینک نشخوار
اراجیف و اباطیل شان را به صحنه تئاتر آورده اند.‏ ‏همھهممان حضرابىتبىی که اندازه سر سوزن به مدیوم
تئاتر اشراف نداشته،‏ قدرتش را حقبریبرر ‏سمشسممرده و آن را تا حد یک ابزار ساده جهت سخبرنبررابىنبىی های
تارتحیتحخ انقضا گذشته شان پایبنیبنن کشانیده اند)‏ و دابمئبمما از فقر ‏مجممجحتوا در تئاتر!‏ دم می زنند نبریبرز ‏بمنبممی توانند
مضمون و نشانه ای برای کنش های دیوانه وار ربجیبجخته شده در این آثار یافته و برایش علبىتبىی موجه و
معقول ببرتبرراشند.‏ وقبىتبىی کاری از این دوستان بربمنبممی آید،‏ تکلیف زبان بریده هابىیبىی چون ما که دیگر
مشخص است.‏ ما می مانیم و غازچرابىنبىی های مان در نقد و تئاتر.‏
در نقدهای پیشبنیبنن به صورت مبسوط توضیح دادم که حقبریبرر به شدت از روحیه ی آوانگارد و
ساختارشکنانه بسیار لذت برده و ا گر این روحیه به صورت الکن هم از شخص هبرنبررمند به
شخصیت تئاتر روی صحنه تزریق شود نبریبرز به ‏بجتبجحسبنیبنن و ‏بمتبممجیدش می پردازم.‏ اما این را گفتیم
که هیچ اثری ‏بمنبممی تواند بر هوا استوار شود و باید جهابىنبىی برای آن متصور شد که این مهم از
دستان توابمنبممند هبرنبررمندی برمی آید که ساختارهای پیشبنیبنن را یک جا قورت داده و اینک به مدل
جدید با روحیه و منش افسارگسیخته خود دست پیدا کرده است.‏ چنبنیبنن هبرنبررمندی نه تنها از
خود و جامعه اش بیگانه نیست بلکه به روزترین فردی ست که نقاط حساس و کلیدی معضلات
خویش و جامعه اش را به شیواترین شکل ‏ممممممکن به فرم رسانده است.‏ اما این مدال افتخار به
آسابىنبىی بر گردن هر تازه از راه رسیده ای آوبجیبجخته ‏بجنبجخواهد شد.‏ صبرببرر و تلاش و آ گاهی لازم است
که عجیب نایاب شده در این ورطه ی هولنا ک فرهنگی.‏

عنوان ‏«اصل ۴۴ قانون اساسی»‏ عنوان دهان پرکبىنبىی است.‏ حداقل این عنوان برای حقبریبرر به
سبب مسائلی که در طی سال های گذشته در آن بوده و هست کمی دردنا ک است.‏ این قانون
به طور مشخص به ‏بجببجحث مالکیت دولبىتبىی،‏ تعاوبىنبىی و خصوصی می پردازد که در تفسبریبرر جدید آن،‏
مبریبرزان سهم ‏بجببجخش خصوصی از مالکیت منابع و صنایع مادر به حدا کبرثبرر خود می رسد.‏ یعبىنبىی ا گر
در گذشته ‏بجببجخش خصوصی به عنوان ‏بجببجخش مکمل دولبىتبىی و تعاوبىنبىی مطرح می شد،‏ اینک به ‏بجببجخش
اصلی در ‏بجببجحث مالکیت درآمده است.‏ این ‏بجببجحث موافقان و ‏مجممجخالفان بسیاری دارد و هم اینک نبریبرز از
‏جمججممله ‏بجببجحث های داغ روز به ‏سمشسممار آمده و ‏همھهممچنان یکی از معضلات امروز اقتصاد افلیج ماست.‏
حال ما با این خیال که ‏بجیبجحتمل مسئله ای به این مهمی به دغدغه نویسنده و کارگردابىنبىی درآمده و
در ‏بمتبمماشاخانه انتظامی به روی صحنه آورده شده،‏ روانه خانه هبرنبررمندان شده و دل مان را صابون
زده ابمیبمم که کاری خواهیم دید کارستان.‏ نور آمده و اثر را روشن می کند.‏ چه می بینیم؟!‏ یک
مبریبرز نسبتا بزرگ و چند صندلىللىی.‏ دخبرتبرر خانه با رنگ ورو ‏بىیبىی مرده به نا گه کِل می کشد.‏ یکی از
پسران خانه پایش درد کرده و آن یکی عملی است.‏ پدر از خانه گربجیبجخته و صدای وق وق زبىنبىی
از پشت صحنه می آید که می فهمیم صدای مادر خانواده است.‏ این ‏همھهممه ی آن چه قرار بود در
‏«اصل ۴۴ قانون اساسی»‏ ببینید است!‏ البته خرده روایات و دیالوگ های پرت وپلا،‏ طراحی نور
اوتیسم وار که مانند تالارهای پذیرابىیبىی عروسی ‏بىببىی خود و ‏بىببىی جهت از زرد به آبىببىی و سپس به قرمز
تغیبریبرر می کنند،‏ شخصیت هابىیبىی که حبىتبىی تیپ هم ‏بمنبممی شوند و مسئله شان مشخص نیست را هم به
افتخاراتش بیافزایید.‏ ‏بمنبممایشنامه که قربانش بروم که هیچ،‏ اصلا ‏سمسسممتش نرو ‏بمیبمم که لک برداشته و
از هیبت می افتد.‏ این که کارگردان در مصاحبه با آوای تیوال فرموده اند که در این ‏بمنبممایش
مسئله شان در رابطه با مالکیت بدن است و این که ما چه سهمی از این مالکیت دار ‏بمیبمم،‏ کفر
آدم را درمی آورد.‏ یکی نیست بگوید آخر کدام بدن؟!‏ کدام مالکیت؟!‏ کدام سهم؟!‏ کدام
مورد از این ها در ‏بمنبممایش فاخرتان بود که چشمان حقبریبررمان به التفات شان نائل نیامدند؟!‏
این جاست که بزرگی فرموده اند آخر گاف چه ربطی به شبنیبنن دارد،‏ به راسبىتبىی حق مطلب را ادا
می کند.‏ فکر کردید خرده روایبىتبىی درباره خودکشی یکی از دخبرتبرران خوابگاه بگویید و یا به
‏بهببههانه پادرد اربىثبىی احسان ‏(پسر بزرگ خانواده)‏ به مسئله مالکیت بدن پرداخته اید؟!‏ ‏بمنبممایش جای
صحبت درباره دغدغه ها نبوده بلکه جای ساخبنتبنن آن هاست.‏ از ساخبنتبنن تا حرف زدن
فاصله ای ست از زمبنیبنن تا آسمسسممان که ‏«اصل ۴۴ قانون اساسی»‏ در زیرزمبنیبنن آن قرار دارد.‏ ا گر

‏بمنبممایش مدعی مطرح کردن مالکیت بدن است،‏ از طرفىففىی دارد نان سیاسی عنوانش را می خورد
که کاملا موضوعی پرت است نسبت به چبریبرزی که در ‏بمنبممایش به ‏مجممجخاطب عرضه می شود.‏ وامصیبتا
ا گر کسی از این اصل قانون اساسی خبرببرر نداشته باشد و فکر کند که این اصل ‏همھهممبنیبنن است که
در مقابل چشمانش به ‏بمنبممایش گذاشته اند.‏ اهمھهممیت ‏همھهممه ی مباحبىثبىی که ‏بجیبجحتمل در رسانه های ‏مجممجختلف
در این باره دیده و یا شنیده به ‏همھهممبنیبنن مبریبرزان ‏بمنبممایش برای وی تقلیل یافته است.‏ من ‏همھهممواره
ضدسانسور به هر شکلی بوده ام.‏ هر اثری با هر کیفیبىتبىی باید به صحنه بیاید و کسی حق
کشتارش را ندارد.‏ اثر باید با نقد مواجه شود نه با کنبرتبررل چی یا مامور سانسور.‏ این ‏همھهممان اعتقاد
به دموکراسی است،‏ هرچند که ا گر این مهم به ضد خود نبریبرز تبدیل شود.‏ این است انتقام
دموکراسی از دموکراسی.‏ چشم مان کور و دندمان نرم.‏ ‏مجممجخلص ‏«اصل ۴۴ قانون اساسی»‏ نبریبرز
هستیم!‏
١٩ مهر ١٣٩٨

اصل ۴۴ قانون اساسی