TTG Wiadomości Gospodarcze

nr 5-6 (17-18)/2019 słynne rody 43
Kronenbergów nie odgrywała w okresie
międzywojennym żadnej roli w życiu
gospodarczym kraju, ale nadal była rozpoznawalna
i liczyła się w środowisku
ówczesnej elity.
Niestety wybuch kolejnej wojny
okazał się tragiczny dla niego i jego najbliższych.
Jako jeden z nielicznych Jan
ją przeżył. Pomimo że był za stary do
czynnej służby na froncie, zgłosił się do
prezydenta Warszawy podczas obrony
stolicy. Ten mianował go swoim pełnomocnikiem
na Pradze. We wrześniu 1939
roku w czasie nalotu bombowego w Warszawie
ranna została jego żona (która
potem zginęła prawdopodobnie podczas
powstania warszawskiego). Po kapitulacji
stolicy rodzina próbowała szukać
schronienia w Wieńcu. Wkrótce jednak
zjawiło się tam gestapo, które przejęło
majątek. Leopolda Jana aresztowano.
majątku ziemskiego, który uległ nacjonalizacji
i parcelacji. Przepadły także
nieruchomości warszawskie i udziały
w różnych przedsiębiorstwach. Kiedy
wrócił do swojego domu w Wieńcu, pałac
stał, ale wnętrza były splądrowane.
Natychmiast zjawiło się też miejscowe
UB, aresztowało go i osadziło we Włocławku
jako wroga ludu. To, że siedział
stosunkowo krótko, zawdzięczał swojej
determinacji. W areszcie ogłosił głodówkę,
w związku z czym zwolniono
go z zakazem pojawiania się w miejscu
zamieszkania. Poddany inwigilacji, nie
mógł także znaleźć pracy. Prawdopodobnie
dlatego zdecydował się na emigrację
i na przełomie roku 1946 i 1947 opuścił
kraj. Nigdy już nie wrócił. Do walizki
wkłada rodzinne zdjęcia, dokumenty,
srebrne binokle, oczko sygnetu, kluczyki
ze wstążką, uchwyty do portier .
Powrót z polowania w Brzeziu, w przededniu drugiej wojny światowej, która okazała się tragiczna dla całej rodziny.
Na zdjęciu widoczni m.in.: pierwszy z lewej – Leopold Jan i jako piąty z lewej jego syn – Leopold Wojciech.
foto: Zbiory Muzeum Warszawy
pięknym czasie bez wojen była ich kariera.
Byli sławni i bogaci. Pomyśl, jak wiele
utraciliśmy przez wojnę. Wieniec, Brzezie,
Hotel Saski są bezpowrotnie stracone.
Może kiedyś nam zwrócą nieprawnie
zabrane kamienice przy Krakowskim
Przedmieściu? Może kiedyś ustrój się
zmieni, chyba nie za naszego życia.
I rzeczywiście nie doczekał się odzyskania
niepodległości.
W latach 70. wdowa po nim przyjechała
do Polski, żeby zrealizować testament
męża i przekazać pozostawione
pamiątki rodzinne. Zbiory, a raczej
to, co z nich pozostało, zdeponowała
w Muzeum Historycznym m.st. Warszawy,
mając nadzieję, że może zostaną
wyeksponowane i udostępnione publiczności.
Niestety, władza ludowa nie była
zainteresowana honorowaniem kapitalistów
i ziemian, nawet tych najbardziej
zasłużonych. Kilka lat później, w roku
1980, wdowa zdecydowała się ponownie
odwiedzić kraj. Podczas tego pobytu
w Warszawie nagle upadła na ulicy
i zmarła.
Zbiory zdeponowane w Muzeum to
głównie przedmioty, które udało się mężowi
wywieźć z kraju: liczne miniatury
portretowe, tłoki pieczętne, pierścionki,
sygnety, fotografie i dokumenty rodzinne.
Były to przedmioty dokumentujące
historię tej zasłużonej dla kraju rodziny.
Dopiero w 1998 roku dzięki Fundacji
Bankowej im. Leopolda Kronenberga
spuścizna ta została należycie opracowana
i uporządkowana w katalogu.
Niemcy, zgodnie z ustawodawstwem
rasowym z Norymbergi, uważali go za
Żyda, co wiązało się z poważnymi konsekwencjami.
Całe mienie, ruchome i nieruchome,
przepadło na rzecz III Rzeszy.
Ostatecznie Kronenbergowi udało się,
prawdopodobnie za łapówki, wyrobić
fałszywe aryjskie papiery, co uchroniło
rodzinę przed izolacją w getcie. Podczas
okupacji żył w ciągłej obawie przed zdemaskowaniem
i aresztowaniem.
Mimo zagrożenia Jan Kronenberg
zaangażował się w konspirację. Pracował
w Delegaturze Rządu na Kraj w wydziale
kwatermistrzowskim. Wziął udział w powstaniu
warszawskim, a po jego upadku
ewakuował się wraz z ludnością cywilną
do Pruszkowa.
Scenariusz do filmu
Po wojnie, jak wszyscy ziemianie,
został pozbawiony przez komunistów
Początkowo zamieszkał w Anglii,
gdzie ożenił się po raz drugi z Janiną Byszewską.
Później przeniósł się do USA
i osiadł w Los Angeles. Działał w polskich
organizacjach kombatanckich, dążył
także do rehabilitacji córki (Wandy),
która, jak twierdził, pracowała dla wywiadu
brytyjskiego, a wykonany na niej
przez władze podziemne wyrok śmierci
był pomyłką.
Leopold Jan Kronenberg zmarł na
obczyźnie w 1971 roku, mając 80 lat.
Wcześniej podejmował próby przyjazdu
do kraju. W liście do kuzynki pisał:
Chciałbym kiedyś odwiedzić Polskę, ale
aż dziwne, ludzie w konsulacie polskim
stawiali tyle pytań i robili trudności, że
zrezygnowałem. W czasach PRL-u z tym
nazwiskiem i z taką przeszłością nie był
pożądanym gościem. Dalej dodawał:
Opracowuję życie i karierę naszych
sławnych rodziców, może z tego będzie
scenariusz do filmu. Myślę czasem, w jak
MUZA SA
00-833 Warszawa
ul. Sienna 73
tel. +48 22 62 11 775
e-mail: info@muza.com.pl
www.muza.com.pl