Konfrontacje i Argumenty. Sztuka nowoczesna według założeń Galerii Krzywe Koło

Konfrontacje i Argumenty.
Sztuka nowoczesna według
założeń Galerii Krzywe Koło
Wystawa w ramach projektu
100 lat malarstwa nowoczesnego w Polsce
koncepcja i aranżacja wystawy
prof. Janusz Zagrodzki
wystawa czynna
20 marca –20 czerwca 2021
Wystawa stanowi wybór dzieł artystów polskich drugiej połowy
XX wieku, którzy przyczynili się do utrwalenia znaczenia sztuki polskiej
wśród dokonań artystów całego świata. Główny materiał ekspozycyjny
to dzieła 12 twórców: Mariana Bogusza, Tadeusza Brzozowskiego,
Tadeusza Dominika, Stefana Gierowskiego, Bronisława
Kierzkowskiego, Jerzego Nowosielskiego, Aliny Szapocznikow,
Aliny Ślesińskiej, Jana Tarasina, Jerzego Tchórzewskiego,
Magdaleny Więcek i Rajmunda Ziemskiego, którzy brali udział
w ekspozycji Konfrontacje 1960. Malarstwo. Rzeźba (Galeria
Krzywe Koło, wrzesień 1960), zorganizowanej przez Mariana Bogusza,
Stefana Gierowskiego i Aleksandra Wojciechowskiego podczas obrad
VII Międzynarodowego Kongresu Krytyków Sztuki: Sztuka — narody
— świat. Główną część wystawy poprzedza przypomnienie dokonań
awangardy międzywojennej, źródła nowoczesności, do którego
odwoływali się artyści tworzący program Galerii Krzywe Koło.
Ekspozycja została podzielona na siedem przestrzeni z prologiem:
PROLOG
I. Historia
II. Materia i struktura
III. Sacrum i profanum
IV. Natura, przedmiot i miejsce człowieka
V. Poetyka i teatr form
VI. Programowy sposób ujmowania form i znaków
VII. Stan krytyczny

PROLOG
Początki sztuki nowoczesnej w Polsce sięgają pierwszej dekady
XX wieku. Już w czasie pierwszej wojny światowej Tytus Czyżewski,
Leon Chwistek, Jan Hrynkowski oraz bracia Andrzej i Zbigniew
Pronaszkowie zakładają w Krakowie ugrupowanie Ekspresjonistów
Polskich, które później przyjmuje nazwę Formiści. W Poznaniu
Jerzy Hulewicz, Jan Jerzy Wroniecki, Władysław Skotarek
i małżeństwo Małgorzata i Stanisław Kubiccy, będący pod silnym
wpływem ekspresjonizmu, tworzą grupę Bunt. Mieczysław Szczuka,
Teresa Żarnowerówna i Henryk Stażewski powołują w Warszawie
Blok Kubistów, Suprematystów i Konstruktywistów, a ich działania
obejmują całokształt zagadnień nowej sztuki: od malarstwa
i rzeźby po poezję, film, fotografię i architekturę. W tym kręgu
często odwoływano się do fotomontażu i kompozycji kreowanych
na papierze fotograficznym bez użycia aparatu.
Mentorem pierwszej awangardowej Wystawy Nowej Sztuki otwartej w 1923 roku w Wilnie
był działający w Rosji artysta pochodzenia polskiego, twórca suprematyzmu Kazimierz
Malewicz. Ze sztuki okresu rewolucji wywodzą również swoje dokonania Władysław
Strzemiński i jego żona Katarzyna Kobro, którzy w 1929 roku utworzyli w Łodzi grupę a.r.
(awangarda rzeczywista).
Władysław Strzemiński niesłusznie nazywany jest konstruktywistą. Niemal
od początku swojej drogi twórczej odwołuje się, jak pisze, do „mistycznej koncepcji obrazu
jako organizmu malarskiego”. Tworzy zamknięte, scalone, ograniczone krawędziami
jednorodne struktury, budowane według proporcji harmonicznej, które nazywa Kompozycjami
architektonicznymi i Obrazami unistycznymi, a w konsekwencji sztuką integralną.
W przeciwieństwie do Strzemińskiego Katarzyna Kobro buduje kompozycje
z płaszczyzn otwartych na przestrzeń. Tworzy model struktury otwartej o jednolitym systemie
połączeń wszystkich cząstek elementarnych — rzeźby kształtujące sferę otoczenia.
Matematyczną strukturę rzeźb dopełniają barwy, swobodnie rozwijające się w przestrzeni.
Kobro była uczestniczką międzynarodowego ruchu Dimensionisme. Sugerowane przez
nią wkraczanie rzeźb w wielowymiarową przestrzeń stworzyło warunki do istnienia sztuki
napowietrznej: „całkowicie nowej — sztuki kosmicznej”. Dokonany przez Kobro skok
w przestrzeń można nazwać istotnym dodatkiem do najwybitniejszych osiągnięć światowej
awangardy.
Przedstawiciele grupy a.r., do której należeli jeszcze Henryk Stażewski oraz
poeci Jan Brzękowski i Julian Przyboś, byli członkami ugrupowań międzynarodowej awangardy
w Paryżu Cercle et Carré (1930) i Abstraction-Création (1931). Z darów artystów
utworzyli Międzynarodową Kolekcję Sztuki Nowoczesnej i jako jedną z pierwszych na świecie
udostępnili ją publiczności w łódzkim muzeum (1931). W oparciu o zgromadzone dzieła
Władysław Strzemiński prowadził wykłady wyjaśniające rodowód sztuki nowoczesnej
i tworzył pierwsze sformułowania zawarte w Teorii widzenia. Oprócz pracy artystycznej
i działalności teoretycznej był doświadczonym pedagogiem, o czym świadczą prace jego
uczniów, wśród których wyróżniają się powstałe w końcu lat trzydziestych dzieła Juliana
Lewina, prekursorskie wobec strukturalizmu europejskiego lat sześćdziesiątych.
Konfrontacje i Argumenty 2

Druga wojna światowa obok ogromu zniszczeń i ludobójstwa doprowadziła do nowych
podziałów politycznych i narzuciła krajom podbitym przez Niemcy ideologię nazizmu.
W myśl tej ideologii działania awangardowych twórców zostały uznane za zdegenerowane.
Artystów więziono w obozach koncentracyjnych, a ich dzieła rozmyślnie niszczono.
Wielu twórców zostało zamordowanych. Między innymi nie udało się uchronić przed unicestwieniem
prekursorskich dzieł Mieczysława Szczuki, Teresy Żarnowerówny, Henryka
Stażewskiego, Henryka Berlewiego, Katarzyny Kobro i Juliana Lewina. Zainspirowany
replikami zniszczonych dzieł, które postanowili przywrócić do istnienia Stażewski i Berlewi,
podjąłem się rekonstrukcji ważnych prac twórców polskiej awangardy, których nieżyjący
już nie mogli odtworzyć.
Materiał ekspozycyjny:
1. Plakaty wystaw zwiastujących odrodzenie sztuki
nowoczesnej w Polsce w drugiej połowie lat 50.:
Kobro Strzemiński projektu Lecha Kunki i Précurseurs
de l’Art Abstrait en Pologne projektu Mariana Bogusza.
2. Zbiór grafik artystów polskiej awangardy początku XX w.
z litografią Kazimierza Malewicza (1911).
3. Prace prezentowane na pierwszej wystawie Bloku
w 1924 r. w Warszawie. Rekonstrukcje zniszczonych
prac Mieczysława Szczuki, Teresy Żarnowerówny
i Władysława Strzemińskiego wykonane na podstawie
badań naukowych.
4. Fotomontaże Janusza Marii Brzeskiego i heliografiki
Karola Hillera z lat 30. uratowane w czasie wojny.
5. Repliki zniszczonych prac z lat 20. wykonane przez
autorów: Henryka Stażewskiego i Henryka Berlewiego.
6. Obrazy na szkle Katarzyny Kobro i Władysława
Strzemińskiego prezentowane na pierwszej wystawie
grupy Praesens w Warszawie w 1926 r. Rekonstrukcje
zniszczonych prac wykonane na podstawie badań
naukowych.
7. Obrazy Władysława Strzemińskiego z lat 20. z zespołu
prac uratowanych przez Katarzynę Kobro w czasie wojny.
8. Napowietrzne rzeźby Katarzyny Kobro prezentowane
na wystawach a.r. w latach 30. Rekonstrukcje prac
zniszczonych w czasie wojny wykonane na podstawie
badań naukowych.
9. Replika zniszczonej pracy Samuela Szczekacza z 1938 r.
wykonana przez autora.
10. Strukturalne kompozycje Juliana Lewina prezentowane
na wystawie Instytutu Propagandy Sztuki w Łodzi w 1938 r.
Rekonstrukcje prac zniszczonych w czasie wojny
wykonane na podstawie badań naukowych.
11. Reliefy Stefana Wegnera prezentowane na wystawie
Instytutu Propagandy Sztuki w Łodzi w 1938 r.
Rekonstrukcje prac zniszczonych w czasie wojny
wykonane na podstawie badań naukowych.
W drugiej połowie lat czterdziestych XX wieku ruch artystyczny, literacki i naukowy w Warszawie
koncentrował się wokół Klubu Młodych Artystów i Naukowców, którego sekcję
plastyczną prowadził były więzień obozu koncentracyjnego Mauthausen Marian Bogusz.
Klub usytuowany był w Domu Wojska Polskiego kierowanym przez innego więźnia tego
obozu Zbigniewa Dłubaka.
W organizowanych wystawach Bogusz nawiązywał do dokonań awangardy
międzywojennej, między innymi do a.r., Grupy Krakowskiej i lwowskiego ugrupowania Artes.
Jedną z naczelnych idei było utworzenie Muzeum Sztuki Nowoczesnej, na wzór kolekcji
zebranej przez grupę a.r.
Niestety w 1949 roku istnienie Klubu zostało przerwane decyzją władz politycznych.
Rozwój kultury nowoczesnej zastąpiła ideologia socrealizmu. Dopiero wydarzenia
1956 roku spowodowały odrodzenie nowoczesności.
Od 1956 roku w różnych ośrodkach Polski powstawały Kluby Młodej Inteligencji,
wśród których wyróżniał się warszawski Klub Krzywego Koła. W jego ramach Marian
Bogusz powołał Galerię Krzywe Koło.
3 Sztuka nowoczesna według założeń Galerii Krzywe Koło

I. Historia
Klub Krzywego Koła prowadził działalność naukową, literacką, teatralną i plastyczną.
W Galerii Krzywe Koło pokazano około 300 wystaw indywidualnych i zespołowych, przygotowano
wiele unikalnych wydawnictw. Zespół artystów kierujący Galerią pod kierunkiem
Bogusza podjął się prezentacji twórczości wielu ugrupowań awangardowych, zarówno
nowo powstałych, jak i istniejących w utajeniu w czasie panowania socrealizmu.
Pierwszą inicjatywą nowej galerii była wystawa Grupy 55 Mariana Bogusza, Zbigniewa
Dłubaka i Kajetana Sosnowskiego (czerwiec 1956). Następnie wystąpił zespół artystów
łódzkich Piąte Koło, malarstwo — poezja, między innymi: Stanisław Fijałkowski, Lech Kunka,
Teresa Tyszkiewiczowa, Stefan Wegner (wrzesień 1956). Urszula Broll i Maria Obremba,
odwołując się do pracy twórczej Władysława Strzemińskiego, zaprezentowały doświadczenia
założonej w Katowicach Grupy St-53 (grudzień 1956). Alfred Lenica pokazał prace
poznańskiego zespołu 4F + R (Forma, Farba, Faktura, Fantastyka + Realizm, luty 1957),
a Włodzimierz Borowski lubelską Grupę Zamek (maj 1957). W tym samym czasie odbywały
się wystawy indywidualne między innymi: Mariana Bogusza i Stefana Gierowskiego
(styczeń 1957), Jerzego Kujawskiego (maj 1957), Rajmunda Ziemskiego (listopad 1957).
Nowatorskie wystawy fotograficzne: Krok w nowoczesność (czerwiec 1957); Fotografia
a właściwie Antyfotografia Zdzisława Beksińskiego, Jerzego Lewczyńskiego, Bronisława
Schlabsa (lipiec 1958) i wiele innych. Przywoływano rozważania teoretyczne Strzemińskiego,
w czasopiśmie Klubu rozpoczęto druk jego Teorii widzenia (1956).
Ważnym zadaniem postawionym przez Bogusza było
przygotowanie stałej ekspozycji muzealnej prezentującej
międzynarodową kolekcję dzieł sztuki. W tym celu
porozumiewał się z mieszkającym w Paryżu Jerzym Kujawskim.
Początkowo zbiór dzieł chciał umieścić w Łodzi, następnie
w Warszawie i w Koszalinie. Od 1957 roku Galeria kolekcjonowała
obrazy, rysunki i grafiki, które ostatecznie przekazała
do Muzeum Narodowego w Warszawie i Muzeum w Koszalinie (1963).
Idea Bogusza obejmowała także umożliwienie tworzenia kolekcji
prywatnych uczestnikom spotkań w Galerii Krzywe Koło.
Do rozdawanych na wystawach katalogów często dodawane
były oryginalne prace artystów, rysunki, gwasze, akwarele, grafiki,
które uczyniły więcej dla popularyzacji idei sztuki nowoczesnej
niż wszystkie instytucje PRL zajmujące się programowo kulturą.
Spośród wielu wydanych katalogów opracowaniem graficznym i teoretycznym wyróżniały
się: Konfrontacje 1960. Malarstwo. Rzeźba (wrzesień 1960); Henryk Stażewski (grudzień
1961); Maria Ewa Łunkiewicz (luty 1962); Konfrontacje 1963. Malarstwo (lipiec 1963);
Argumenty 1963 (wrzesień 1963).
Klub Krzywego Koła został zlikwidowany w lutym 1962 roku. Bogusz kontynuował
jeszcze pracę wystawienniczą pod szyldem Galeria Sztuki Nowoczesnej do 1965 roku,
stopniowo przenosząc główne działania do Koszalina, gdzie próbował powołać Muzeum
Sztuki Nowoczesnej, i gdzie organizował wspólnie z Jerzym Fedorowiczem cykliczne Spotkania
Artystów, Naukowców i Teoretyków Sztuki w Osiekach (od 1963 roku).
Konfrontacje i Argumenty 4

Materiał ekspozycyjny:
1. Dokumentacja działań Galerii, fotografie, zaproszenia,
arkusze poetyckie, katalogi i zamieszczane w nich
gwasze, akwarele, rysunki i grafiki.
2. Międzynarodowa Kolekcja Sztuki Nowoczesnej, wybór
dzieł dodawanych do katalogów Galerii rozproszony
w zbiorach prywatnych.
3. Zbiór fotografii z pracą Zbigniewa Dłubaka z serii
Ikonografia II analizującej nagi tors kobiety oraz jego
obrazy z serii Amonity — symbolicznie odnoszące się
do egipskiego boga powietrza i prehistorycznych
skamielin, ślady odcisków kształtu kobiecego ciała
w monochromatycznej fakturze obrazu.
4. Henryk Stażewski: Reliefy białe, obrazy przestrzenne.
Artysta za całokształt pracy twórczej uzyskał Nagrodę
Artystyczną Klubu Krzywego Koła (październik 1960).
5. Maria Ewa Łunkiewicz: Kompozycje płaszczyzn
o stonowanej gamie barwnej i rozluźnionej, miękkiej
formie. Artystka była zgłoszona do nagrody Klubu,
jej nadanie uniemożliwiła likwidacja Klubu (luty 1962).
II. Materia i struktura
Obrazy o zróżnicowanych walorowo strefach przestrzennych, wyodrębnionych światłem,
zbudowane z rytmicznych dotknięć pędzla, drobnych cząstek materii malarskiej o wyrafinowanej
kolorystyce. Dynamiczna przemienność różnorodnych elementów na ich powierzchni
wywołuje kontrasty, wzmacniane oddziaływaniem barw i faktur. Prace niosą
w sobie zorganizowany system znaków, których wymowa może być odbierana zmysłowo
jak litery i słowa nowego wizualnego języka.
Materiał ekspozycyjny:
1. Marian Bogusz: Rytmy i Płaszczyzny podejmujące dyskurs
z sztuką integralną Władysława Strzemińskiego.
2. Stefan Gierowski: Obrazy, oznaczone kolejnymi numerami,
tworzą ciąg porządkowanej systemowo materii malarskiej,
wzbogacanej fakturą i rozbłyskami koloru.
3. Bronisław Kierzkowski: Kompozycje fakturowe,
dynamicznie ukształtowane asamblaże z użyciem drutu,
siatki metalowej, blachy.
4. Kajetan Sosnowski: monochromatyczna kompozycja
o chropawej materii malarskiej.
III. Sacrum i profanum
Interpretowanie realnych zjawisk w kategoriach ponad rzeczywistych charakteryzuje wiele
artystycznych doznań, mitów, symboli i archetypów. Doświadczenie metafizyczne jest
wspólną cechą osobistych odczuć kształtujących świadomość twórczą. Artysta staje
wobec wyboru instrumentarium umożliwiającego zgłębianie tajemnic istnienia. Poprzez
utożsamianie działań artystycznych z przekazem nadrzędnych wartości mogła nastąpić
sakralizacja sztuki lub też jej zaprzeczenie — subiektywizacja i przedmiotowość.
Materiał ekspozycyjny:
1. Jerzy Nowosielski: mistyka abstrakcji, ikonicznie przedstawiana
rzeczywistość zewnętrzna, natura ujmowana
w świeckie ikonostasy.
2. Tadeusz Brzozowski: magiczne przedstawianie Procederu
kondycji ludzkiej, muzyczna płynność zharmonizowanych
zestawień barwnych.
3. Urszula Broll: proces twórczy zbliżony do medytacji
a nawet modlitwy, obrazy monochromatyczne, fakturalne,
o konotacjach muzycznych.
4. Zbigniew Makowski: obrazy wypełnione znakami,
wskazaniami wynikającymi z irracjonalnych odczuć,
stanu ekstazy, poruszenia emocjonalnego.
5. Magdalena Więcek: organiczne zapisy emocji, kształty
zastygłe w chropawej fakturze, osiągające etap syntezy.
5 Sztuka nowoczesna według założeń Galerii Krzywe Koło

IV. Natura, przedmiot i miejsce człowieka
Świat zewnętrzny ujmowany jako całokształt rzeczy, a właściwie abstrakt, będący wynikiem
przenikania się wszystkich zjawisk. Z prowadzonych przez artystów badań nad
różnorodnością tworów natury wyłania się zarówno wizerunek form nieożywionych, jak
i obraz sił kształtujących żywe organizmy. Dopiero przybliżenie tych elementów umożliwia
odkrycie nadrzędnej struktury. Zmysłowe postrzeganie rzeczywistości bezpośrednio
łączy się z pytaniem o rolę jaką powinien spełniać człowiek.
Materiał ekspozycyjny:
1. Tadeusz Dominik: intuicyjne badanie natury, odkrywanie
dramatów formy i stanów emocjonalnych poprzez
intensywne rozbłyski światła i koloru.
2. Rajmund Ziemski: splątana materia barw odzwierciedlająca
strukturę pejzażu, traktowana jak scena teatru,
w którym wiodącą rolę uzyskują kolorowe Ptaki.
3. Jerzy Tchórzewski: ekspresyjne fantazje krajobrazowe,
wyobrażenia niezwykłych stworów, form wypełnionych
energią barw.
4. Alfred Lenica: supremacja koloru, fantastyka marzeń
sennych, wizje realne i nierealne.
5. Jan Tarasin: rozważania o strukturze, próby ucieczki
od przedmiotowego widzenia, mimo wszechobecnego
terroru przedmiotów.
6. Jan Lebenstein: uproszczone postacie, będące metaforą
samotności człowieka, jego niemocy wobec warunków
bytowania na ziemi.
V. Poetyka i teatr form
Przestrzeń symbolicznie odnosi się do organizowanych po wojnie Wystaw Sztuki Nowoczesnej:
I (1948), II (1957) i III (1959). Wystawione prace cechuje indywidualny dobór środków
wyrazu, analityczne lub syntetyczne ujmowanie znaków. W obrazach zawierających realne
odniesienia, malowanych lub formowanych według wcześniej przygotowanego scenariusza,
dzięki swobodzie twórczych założeń, istnieje możliwość różnorodnych odstępstw od
standardowych reguł formalnych. Obraz-asamblaż-rzeźba staje się sceną zainicjowanego
przez artystę spektaklu, którego przebieg dopełnia się w wyobraźni odbiorcy.
Materiał ekspozycyjny:
1. Artyści operujący metaforą, członkowie zespołu
twórczego Piąte Koło, malarstwo — poezja: Teresa
Tyszkiewiczowa — gest; Stanisław Fijałkowski — symbolika;
Lech Kunka — asamblaż.
2. Jerzy Grzegorzewski: twórca obrazów strukturalnych
o charakterystycznej zgrzewanej fakturze i wielu spektakli
teatralnych, łączących plastykę z dekonstrukcja tekstu.
3. Aleksander Kobzdej: akcje malarskie w obrębie obrazu,
szczeliny wypełnione migotliwą materią, kreujące ulotny
teatr form.
4. Jerzy Kujawski: Sodoma i Gomora, twórca obrazów
informel z symbolicznym podtekstem, uczestnik wystąpień
surrealistów w Paryżu.
5. Andrzej Pawłowski: Powierzchnia naturalnie
ukształtowana, twórca Kineform — projekcji swobodnie
poruszających się kształtów.
6. Jonasz Stern: Rytmy wstępujące; Maria Jarema: Wyrazy;
założyciele pierwszej Grupy Krakowskiej, autorzy
scenografii krakowskiego teatru awangardy Cricot (1933).
7. Andrzej Wróblewski: Niebo nad górami, Niebo;
jeden z współorganizatorów I Wystawy Sztuki
Nowoczesnej w Krakowie (1948), autor ikonicznego
dzieła tej wystawy.
8. Tadeusz Kantor: Ambalaż metaforyczny; twórca obrazów-
-obiektów i happeningów, wspólnie z Marią Jaremą
reaktywował Teatr Artystów Cricot jako Cricot 2 (teatr
informel) (1955).
9. Alina Szapocznikow: brązowy odlew rzeźby wykonanej
w polistyrenie, dopełniony fragmentem jej twarzy.
Artystka preferowała osobisty teatr form, starała się
utrwalić w swoich pracach tajemnicę życia.
Konfrontacje i Argumenty 6

VI. Programowy sposób
ujmowania form i znaków
Otwartość koncepcji, przenikanie się różnych materii sztuki, możliwość ciągłych przeobrażeń.
Osobiste kreacje wpływają na kolejne odsłony zdarzeń artystycznych. Różnorodne
postawy twórcze dynamizują proces przemian. Wymowa powstających dzieł
charakterystycznych dla sztuki późnych lat 60. i 70. XX wieku wynika z indywidualnych
decyzji, jakie podejmują poszczególni artyści. Obok malarstwa, rzeźby i instalacji medialnych
twórcy zwracają uwagę na intelektualne założenia procesu twórczego, sztuki
rozpatrywanej jako idea.
Materiał ekspozycyjny:
1. Piotr Potworowski: w latach 30. XX w. związany
z Teatrem Artystów Cricot, odwołuje się do natury,
ale w ślady realności wtapia swobodnie formowane
materie, barwy i struktury.
2. Teresa Pągowska: prace o uproszczonej gamie kolorystycznej,
tworzy własny świat charakterystycznych
kształtów, w którym na pierwszy plan wydobywały się
zawsze sprawy ludzkie.
3. Roman Opałka: cyklem Alfabet grecki rozpoczyna
filozoficzną ideę opisania świata, która doprowadziła
do zainicjowania w 1965 r. programowej serii
numerycznych obrazów określających wymiar życia.
4. Wojciech Fangor: odwołuje się do nauki o świetle,
maluje pulsujące energią znaki, tworzy między obrazem
a okiem widza magiczną przestrzeń wibrujących barw.
5. Ryszard Winiarski: wylicza prawdopodobieństwo
pojawiania się czerni w zaprogramowanych „obszarach”
na podstawie zmiennej losowej. Tworzy programy
matematyczne, w których budowa obrazu mogła być
zapisana w postaci zer i jedynek.
6. Edward Krasiński: interweniuje w rzeczywistość,
podporządkowuje sobie wybrane przestrzenie,
tworzy sytuacje wizualne, w których poprzez wszystkie
obiekty nieprzerwanie biegnie „błękitna linia”,
zawsze na wysokości 130 cm.
7. Stefan Gierowski: konsekwentnie bada strukturę obrazu.
Poprzez fakturę materii malarskiej, barwę, światło,
wprowadzanie linii i znaków określa kształt
nieskończoności.
VII. Stan krytyczny
Fala społecznego niezadowolenia wobec partyjnej polityki, także kulturalnej, wywołuje
szereg krytycznych działań. Społeczne zaangażowanie twórców znajduje swoje ujście
w powołaniu przez Bogusza i Fedorowicza Spotkań Artystów, Naukowców i Teoretyków
Sztuki w Osiekach (od 1963 do 1981). Narastający bunt młodzieży osiąga apogeum w marcu
1968 roku, znajduje swoje odzwierciedlenie między innymi w działaniach grupy Neo-neo-
-neo, a wydarzenia stanu wojennego (1981) w nonkonformizmie zespołu twórczego Gruppa.
Materiał ekspozycyjny:
1. Spotkania Artystów, Naukowców i Teoretyków Sztuki
w Osiekach: Adam Marczyński: Refleksy zmienne;
obiekt przestrzenny uczestnika wystąpień pierwszej
Grupy Krakowskiej; Ludmiła Popiel: Labirynt;
Jerzy Fedorowicz: Kompozycja symetryczna;
prace współorganizatorów Spotkań.
2. Świat Neo-neo-neo: Jan Dobkowski: Ja i ocean;
Jerzy Zieliński: Nie wypada; obrazy odnoszące się
do wydarzeń 1968 roku w Polsce i w Czechosłowacji.
3. Nonkonformizm Gruppy: Jarosław Modzelewski:
Dwa odrzutowce; Ryszard Woźniak: Świat bez wojen;
Ryszard Grzyb: Znikający nosorożec; Marek Sobczyk:
Nikifor; Włodzimierz Pawlak: Dzienniki; obrazy wynikające
z atmosfery stanu wojennego.
7 Sztuka nowoczesna według założeń Galerii Krzywe Koło

Każdy znak stanowi potencjalny surowiec w rękach artysty.
Po okresie dominacji aranżacji konceptualnych odnowę przeżywa
malarstwo. Przetrwała wiara w siłę oddziaływania obrazów
sztalugowych, dotykalną, fakturalną technikę malowania, swobodne
iluzyjne interpretacje i metaforyczne pojmowanie rzeczywistości.
Światło i przestrzeń w sposób radykalny wpływają na przeobrażanie
plastycznych elementów pola obrazu. Artyści odkrywają na nowo
bogactwo wizualnych przeobrażeń, pojmując malarstwo jako
dziedzinę nieograniczonych przemian.
Miejsca dla sztuki nowoczesnej oznaczane przez artystów Galerii Krzywe Koło pozostają
w bezpośrednim związku z wieloma kreatywnymi działaniami polskiej awangardy
międzywojennej. Muzyką nowych czasów stała się wolność twórczej wypowiedzi. Artyści,
nie nawiązując jednoznacznie do żadnego z istniejących już kierunków, jako podstawową
zasadę przyjęli twierdzenie, że sztuka nie musi wynikać z treści, ale z barwy i formy,
wrażliwości i kompozycji, ekspresji i gestu.
Wkład artystów polskich w ogólnoświatowe dokonania twórcze drugiej połowy
XX w. szybko został zauważony i jeszcze szybciej zapomniany. Wynikające z ich działalności
przeobrażenia zdolności widzenia i odczuwania nadal nie znajdują właściwego
miejsca w opiniach krytyków i historyków; w świadomości badaczy tego okresu istnieją
tylko wirtualnie.
Prace pokazane na wystawie zostały wypożyczone dzięki uprzejmości:
· Muzeum Narodowego w Warszawie;
· Muzeum Sztuki w Łodzi;
· Zachęty — Narodowej Galerii Sztuki;
· Muzeum Okręgowego im. Leona
Wyczółkowskiego w Bydgoszczy;
· Muzeum Akademii Sztuk Pięknych
w Warszawie;
· Muzeum Pomorza Środkowego
w Słupsku;
· Muzeum w Koszalinie;
· Biura Wystaw / Fundacji Polskiej
Sztuki Nowoczesnej;
· Fundacji Osieki im. Jerzego
Fedorowicza i Ludmiły Popiel;
· Galerii 86 w Łodzi;
· kolekcji Antoniny Grzegorzewskiej
i Jerzego Wojciechowskiego;
· kolekcji Krzysztofa Musiała;
· kolekcji rodziny Magdaleny Więcek;
· kolekcji Teresy i Andrzeja
Starmachów;
· kolekcji Wojciecha Fibaka;
· Marka Sobczyka;
· Starak Collection;
· kolekcji prywatnych.
Koncepcja i aranżacja wystawy:
prof. Janusz Zagrodzki
Produkcja:
Łukasz Dybalski
Koordynacja:
Agnieszka Artemiuk-Słonecka
Współpraca:
Natalia Goździk
Oprawa graficzna:
Tomasz Kędzierski
Prezes zarządu:
Łukasz Dybalski
Fundacja Stefana Gierowskiego
Plac Dąbrowskiego 8/11
00-055 Warszawa
www.fundacjagierowskiego.pl