Polacy na ASCO 2012.pdf - Polskie Towarzystwo Onkologiczne

Polacy na ASCO 2012

Polacy na ASCO 2012
Wydano z okazji Konferencji „Spotkanie po ASCO”
(Gdańsk, 29–30 czerwca 2012 r.)
zorganizowanej przez
Polskie Towarzystwo Onkologiczne — Oddział w Gdańsku

Polacy na ASCO 2012
W dniach 1–5 czerwca 2012 roku w Chicago odbyła się kolejna doroczna
konferencja Amerykańskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej. Od wielu lat
jest to jedno z najważniejszych wydarzeń naukowych w tej dziedzinie medy-
cyny, pozwalające onkologom z całego świata na aktualizowanie swojej wie-
dzy. Polskim akcentem na ASCO 2012 były przedstawione w dalszej części
broszury doniesienia dotyczące raka piersi, czerniaka złośliwego, raka płuca
oraz innych nowotworów złośliwych i zespołów paranowotworowych.
Oryginalne wersje abstraktów są dostępne na stronie internetowej
American Society of Clinical Oncology:
http://chicago2012.asco.org/

SPIS TREŚCI
1. Wiesław Bal i wsp. .......................................................................................................................... 4
Clinical and biologic factors associated with time to progression in patients treated
by first-line palliative FOLFOX chemotherapy in metastatic colorectal cancer
2. Wojciech Biernat i wsp. .................................................................................................................. 6
Quantitative HER2 levels and steroid receptor expression in primary breast cancers
and in matched brain metastases
3. Renata Duchnowska i wsp. ............................................................................................................. 8
13-gene signature to predict rapid development of brain metastases in patients
with HER2-positive advanced breast cancer
4. Łukasz Gąsiorowski i wsp. ............................................................................................................ 10
In vivo isolation of circulating tumor cells in non-small cell lung cancer (NSCLC) patients
by a medical device
5. Aleksandra Gos i wsp. .................................................................................................................. 12
Genotype characterization and prognosis of unknown primary melanoma patients
with nodal metastases
6. Michał Jarząb i wsp. ..................................................................................................................... 14
Variability of gene expression profile in breast cancer core biopsy: Impact on prognostic
and predictive multigene signatures
7. Jacek Jassem i wsp. ...................................................................................................................... 16
Patient-related factors influencing time between first signs of breast cancer (BC)
and appointment for medical visit (AMV): An international survey
8. Dawid Murawa i wsp. ................................................................................................................... 18
A new medical device for in vivo capturing of circulating tumor cells in breast cancer (BC) patients
9. Anna Niwińska i wsp. ................................................................................................................... 20
Analysis of pattern, time, and risk factors influencing recurrence in triple-negative breast cancer patients
10. Adam Płużański i wsp. ................................................................................................................. 22
Characteristic and management of lung cancer as a secondary malignancy
11. Joanna Przybył i wsp. ................................................................................................................... 24
Prognostic and diagnostic value of Ewing family of tumors (EFTs)-associated fusion transcripts detected
in peripheral blood specimens
12. Joanna Romejko-Jarosińska i wsp. ............................................................................................... 26
Anaplastic large cell lymphoma (ALCL) ALK positive and ALCL ALK negative uniformly treated
with intensive alternating chemotherapy at a single institution
13. Monika Rucińska i wsp. ................................................................................................................ 28
Evaluation of the knowledge of medical terminology among patients with breast cancer: A pilot study
14. Halina Rudnicka i wsp. ................................................................................................................. 30
Antigens diagnoses in paraneoplastic neurological syndromes
15. Piotr Łukasz Rutkowski i wsp. ...................................................................................................... 32
Correlations of molecular alterations in clinical stage III cutaneous melanoma
with clinical-pathological features and patients outcome
16. Marcin Skrzypski i wsp. ................................................................................................................ 34
Independent validation of prognostic value of 22 micrornas (miRs)
in stage I–II squamous cell lung cancer (SqCLC)

4
lek.
Wiesław Bal
Urodzony 17 maja 1972 r. Miejsce pracy: Centrum Onkologii — Instytut im. Marii
Skłodowskiej-Curie Oddział w Gliwicach, III Klinika Radioterapii i Chemioterapii.
Posiada specjalizację z onkologii klinicznej, jest w trakcie specjalizacji z radioterapii
onkologicznej.
Przedmiotem jego zainteresowań są nowotwory przewodu pokarmowego oraz rak
piersi.

1 Clinical
and biologic factors associated with time
to progression in patients treated by first-line palliative
FOLFOX chemotherapy in metastatic colorectal cancer
Wieslaw Bal, Michal Jarzab, Ewa Stobiecka, Jadwiga Zebracka, Marta Mianowska,
Malgorzata Oczko-Wojciechowska, Dagmara Rusinek, Tomasz Tyszkiewicz,
Elzbieta Nowara, Barbara Jarzab, Rafal Tarnawski
Maria Sklodowska-Curie Memorial Cancer Center and Institute of Oncology, Gliwice, Poland;
Maria Sklodowska-Curie Memorial Cancer Center and Institute of Oncology, Katowice, Poland
W pracy Wiesława Bala i wsp. z Centrum Onkologii w Gliwicach przedstawiono analizę
klinicznych i biologicznych czynników związanych z czasem do progresji u chorych
z przerzutowym rakiem jelita grubego po pierwszej linii paliatywnego leczenia
systemowego. Obecnie trudność wyboru odpowiedniego programu chemioterapii
w ramach pierwszej linii leczenia jest pogłębiona przez wzrastającą rolę uwarunkowań
ekonomicznych, co uzasadnia poszukiwanie klinicznych i biologicznych czynników
predykcyjnych.
Dokonano retrospektywnej analizy grupy 180 chorych leczonych w latach 2007–2010
programem FOLFOX-4. Do testu KRAS i analizy ekspresji genów za pomocą PCR pozyskano
94 próbki.
Po opracowaniu wyników zidentyfikowano dwa niezależne negatywne czynniki predykcyjne:
obecność masywnego zajęcia węzłów chłonnych (> 10) w obrazie tomokomputerowym
przed rozpoczęciem leczenia paliatywnego oraz stopień złośliwości
histologicznej guza.
Odnotowano, że zarówno wynik testu KRAS, jak i pomiar ekspresji genu Ki67 nie
miały wartości prognostycznej w odniesieniu do czasu do progresji (TTP).
We wnioskach autorzy podkreślają, że wysoki stopień złośliwości histologicznej guza
i masywne zajęcie węzłów chłonnych pogarszają rokowanie, a także są związane
z wyraźnie krótszym czasem do progresji u chorych po pierwszej linii paliatywnej
chemioterapii według programu FOLFOX.
5

6
prof. dr hab. n. med.
Wojciech Biernat
Kierownik Katedry Patomorfologii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, specjalista
patomorfologii, European Board of Pathology (EBP) i neuropatologii. Absolwent
Akademii Medycznej w Łodzi, stypendysta Rządu Konfederacji Szwajcarii i Międzynarodowej
Agencji do Badań nad Rakiem (IARC) w Lyonie.
Autor ponad 100 publikacji w recenzowanych czasopismach zagranicznych i krajowych,
jak również monografii książkowych (m.in. „Neuroonkologia”, „Neuropatologia
Mossakowskiego”, „Nowotwory mózgu wieku dziecięcego”). Współautor klasyfikacji
nowotworów ośrodkowego układu nerwowego Światowej Organizacji Zdrowia
z lat 2000 i 2008. Edytor koordynujący 3. serii klasyfikacji nowotworów Światowej
Organizacji Zdrowia.
Zainteresowania: patologia i genetyka molekularna raka piersi i płuca, nowotworów
glejowych ośrodkowego układu nerwowego oraz nowotworów skóry.

2 Quantitative
HER2 levels and steroid receptor
expression in primary breast cancers
and in matched brain metastases
Wojciech Biernat, Renata Duchnowska, Tomasz Trojanowski, Tomasz Mandat,
Anna Kowalczyk, Bogumila Czartoryska-Arlukowicz, Barbara Radecka, Bozena Jarosz,
Rafal Staszkiewicz, Ewa Kalinka-Warzocha, Malgorzata Chudzik, Jeff Sperinde,
Mojgan Haddad, Agnes Paquet, Yolanda Lie, John William Winslow, Jodi Marie Weidler,
Weidong Huang, Christos J. Petropoulos, Jacek Jassem
Polish Brain Metastasis Consortium; Medical University of Gdansk, Gdansk, Poland; Military
Institute of Medicine, Warsaw, Poland; Medical University of Lublin, Lublin, Poland;
Institute of Oncology, Warsaw, Poland; Bialystok Oncology Center, Bialystok, Poland; Opole
Oncological Center, Opole, Poland; Interior Affairs Hospital, Olsztyn, Poland; Regional
Oncology Center, Lodz, Poland; Oncology Center, Warsaw, Poland; Monogram Biosciences,
Inc., South San Francisco, CA; Monogram Biosciences, South San Francisco, CA
Wojciech Biernat i wsp. z Uniwersytetu Medycznego w Gdańsku wraz z badaczami
z Lublina, Białegostoku, Łodzi, we współpracy z korporacją Monogram Biosciences
z San Francisco, CA (Stany Zjednoczone), przedstawili wyniki ilościowych oznaczeń
poziomu HER-2 i ekspresji receptorów steroidowych w pierwotnych rakach piersi
i związanych z nimi przerzutach do mózgu. Chore z HER2-pozytywnymi guzami piersi
charakteryzują się dużym ryzykiem rozsiewu do mózgu, wobec czego wykrycie zależności
zmian poziomu powszechnie stosowanych oznaczeń w guzach pierwotnych
i przerzutach może mieć znaczenie kliniczne w wyborze terapii.
W przedstawianej pracy dokonano oznaczeń ekspresji receptorów estrogenowych
(ER) i progesteronowych (PG) metodą immunohistochemiczną oraz ekspresji HER2
nowym testem do analizy ilościowej ilościowym HERmark w materiale 53 próbek
pierwotnych guzów piersi i ich przerzutów do mózgu utrwalonych standardowo
w formalinie. Za wynik pozytywny oznaczeń przyjęto znakowanie jądrowe ER i PR
> 10% oraz względną fluorescencję HER2 > 17,8/mm 2 .
Zaobserwowano ogólnie wyższe poziomy HER2 w próbkach przerzutów do mózgu,
w porównaniu z guzami pierwotnymi, a także istotne różnice statusu ER i PR między
guzami pierwotnymi i przerzutowymi mózgu. Utrata pozytywnej ekspresji receptorów
steroidowych w przerzutach do mózgu była zjawiskiem częstszym niż jej pojawienie
się w odniesieniu do ekspresji w guzie pierwotnym. Liczba przerzutowych guzów
mózgu z fenotypem HER2-pozytywnym/ER-negatywnym ponad 2-krotnie przekraczała
liczbę guzów pierwotnych o analogicznej charakterystyce. Stwierdzono również
znamienną korelację między poziomami HER2 w guzach pierwotnych a całkowitym
czasem przeżycia w stratyfikacji względem statusu ER.
We wnioskach autorzy podkreślają występowanie istotnych różnic ilościowego poziomu
HER2 i statusu ekspresji receptorów steroidowych w przerzutach do mózgu,
w porównaniu z pierwotnymi guzami piersi. Obserwacja ta może służyć jako uzasadnienie
do dalszych badań pomocnych w ustalaniu strategii leczenia ukierunkowanej
na najbardziej prawdopodobne drogi rozsiewu raka piersi.
7

8
dr n. med.
Renata Duchnowska
Specjalista onkologii klinicznej, adiunkt w Klinice Onkologii Wojskowego Instytutu
Medycznego w Warszawie. Głównym przedmiotem jej zainteresowań naukowych są
molekularne mechanizmy powstawania przerzutów do mózgu.
Od kilku lat koordynuje prace nad tymi zagadnieniami w ramach Polskiej Grupy Badań
nad Przerzutami do Mózgu przy Grupie Onkologicznej Europy Środkowo-Wschodniej
(CEEOG). Jest członkiem zespołów badawczych w kraju i za granicą oraz autorką
kilkunastu doniesień naukowych publikowanych w Polsce i za granicą. Należy do
Polskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej i Amerykańskiego Towarzystwa Onkologii
Klinicznej. Jest członkiem utworzonej przez krajowego konsultanta ds. onkologii
klinicznej Doradczej Grupy Ekspertów zajmującej się klinicznymi zastosowaniami biologii
molekularnej.

3 13-gene
signature to predict rapid development
of brain metastases in patients with HER2-positive
advanced breast cancer
Renata Duchnowska, Jacek Jassem, Chirayu Pankaj Goswami, Yesim Gokmen-Polar,
Lang Li, Mangesh A. Thorat, Natasha Flores, Emily Hua, Stephan Woditschka,
Diane Palmieri, Seth M. Steinberg, Wojciech Biernat, Katarzyna Sosinska-Mielcarek,
Barbara Szostakiewicz, Bogumila Czartoryska-Arlukowicz, Barbara Radecka,
Zorica Tomasevic, George W. Sledge, Patricia Schriver Steeg, Sunil S. Badve
Polish Brain Metastasis Consortium; Military Institute of Medicine, Warsaw, Poland; Medical
University of Gdansk, Gdansk, Poland; Indiana University School of Medicine, Indianapolis, IN;
Wolfson Institute of Preventive Medicine, London, United Kingdom; National Cancer Institute,
Bethesda, MD; National Institutes of Health, Bethesda, MD; Bialystok Oncology Center, Bialystok,
Poland; Opole Oncological Center, Opole, Poland; Institute for Oncology and Radiology, Belgrade,
Serbia and Montenegro; Indiana University Simon Cancer Center, Indianapolis, IN
Renata Duchnowska i wsp. z ośrodków w Warszawie, Gdańsku oraz zagranicznych
z Serbii, Wielkiej Brytanii, Stanach Zjednoczonych przedstawili pracę dotyczącą oznaczenia
13-genowego jako czynnika predykcyjnego szybkiego powstawania przerzutów
do mózgu u chorych z zaawansowanym HER2-pozytywnym rakiem piersi. Przerzuty
do mózgu są częstą przyczyną niepowodzenia leczenia raka piersi związaną ze
znaczną śmiertelnością. Ryzyko wystąpienia przerzutów do mózgu jest szczególnie
wysokie u pacjentek z zaawansowanym HER2-pozytywnym rakiem piersi. Autorzy
przeprowadzili poprzednio w tej grupie chorych badanie potwierdzające wartość
oznaczenia 13-genowego jako silnego czynnika predykcyjnego szybkiego pojawienia
się przerzutów do mózgu (J Clin Oncol 2008; 26: 45s). W niniejszym doniesieniu
przedstawiono potwierdzenie uzyskanych wyników w niezależnej grupie chorych.
Materiał stanowiło 87 próbek poddanych analizie testem DASL — profilowania ekspresji
częściowo zdegradowanego RNA, która jest możliwa do przeprowadzenia na
standardowym materiale utrwalonym w klasyczny sposób. Niezależna grupa walidacji
obejmowała 75 próbek analizowanych ilościowo metodą odwrotnej transkryptazy
PCR. W modelu kultury 3D wykorzystano linie nieśmiertelnych nienowotworowych
komórek nabłonka ludzkiego gruczołu piersiowego MCF10A, z obecnością lub bez
obecności ektopowej ekspresji HER-2 i RAD51, genów reparacyjnych uszkodzeń podwójnej
spirali DNA (jeden z trzech genów o nadmiernej ekspresji w oznaczeniu 13-
-genowych). Do oznaczenia liczby i morfologii grup komórek gruczołu piersiowego
wykorzystano skalę opartą na pośredniej immunofluorescencji oraz mikroskopii konfokalnej.
Czas przeżycia wolnego od przerzutów do mózgu (BMFS) w grupie badanej
dla guzów o sygnaturze „wysokiej” wobec „niskiej” ekspresji wynosił odpowiednio
36 i 66 miesięcy, natomiast w grupie walidacji — odpowiednio 54 i 86 miesięcy.
Stwierdzono, że krótki czas BMFS był związany z brakiem ekspresji ER. Nadekspresja
RAD51 w komórkach MCf-10A gruczołu piersiowego współistniała z nieprawidłowościami
trójwymiarowej budowy gronek i z częstszym występowaniem struktur inwazyjnych,
zarówno w obecności nadekspresji HER2, jak i bez niej.
We wnioskach autorzy stwierdzają, że oznaczenie 13-genowe i negatywna ekspresja
ER pozawala na przewidywanie szybkiego pojawienia się przerzutów do mózgu
u chorych z HER+ zaawansowanym rakiem piersi. Obecność RAD51 może promować
agresywność rozrostu komórek nabłonka gruczołu piersiowego. Przytoczone dane
mogą być użyteczne w projektowaniu badań klinicznych prewencji przerzutów do
mózgu u pacjentek z rakiem piersi oraz w rozwijaniu nowych strategii leczenia.
9

10
dr n. med.
Łukasz Gąsiorowski
Jest specjalistą w zakresie chirurgii klatki piersiowej. Od 2005 r. pracuje w Klinice
Torakochirurgii Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu.
Ponadto jest współtwórcą i kierownikiem interdyscyplinarnej placówki dydaktyczno-
-szkoleniowej, uruchomionej w 2011 r. — Centrum Symulacji Medycznej przy Uniwersytecie
Medycznym w Poznaniu.
Jest członkiem zespołów badawczych oraz autorem wielu doniesień naukowych.
W 2002 r. jego praca pt. „Ultrasound-Guided Thrombin Injection in the Treatment
of Pseudoaneurysm” została nagrodzona przez Uniwersytet Stanowy Dakoty Północnej.
W 2006 r. otrzymał nagrodę Polskiego Towarzystwa Kardio-Torakochirurgów
przyznawaną młodym badaczom za najlepsze interaktywne studium przypadku. Jest
członkiem European Society of Thoracic Surgeons, Society of Europe for Simulation
Applied to Medicine oraz Cardiothoracic Surgery Network (CTSNET).

4 In
vivo isolation of circulating tumor cells in non-small
cell lung cancer (NSCLC) patients by a medical device
Lukasz Gasiorowski, Stefanie Herold, Phillip Sangwook Kim, Arndt Schmitz, Thomas
Krahn, Nils G. Morgenthaler, Grzegorz Dworacki, Klaus Luecke, Wojciech Dyszkiewicz
Medical University Poznan, Poznan, Poland; Gilupi GmbH, Potsdam, Germany; Prometheus
Laboratories Inc., San Diego, CA; Bayer Pharma AG, Berlin, Germany
W doniesieniu Łukasza Gąsiorowskiego i wsp. z ośrodków w Poznaniu, Poczdamie
i San Diego omówiono wyniki izolacji in vivo krążących komórek nowotworowych
u chorych na niedrobnokomórkowego raka płuca (NDRP) za pomocą urządzenia
FSMW (functionalized and structured medical wire). Obecnie krążące komórki nowotworowe
(CTCs) wychwytuje się z niewielkich objętościowo próbek krwi. Wartość
oznaczania CTCs w NDRP jako biomarkerów prognostycznych i stratyfikacyjnych wymaga
ustalenia. Celem pracy była ocena zastosowania urządzenia FSMW do izolacji
in vivo CTCs z krwi pacjentów z NDRP oraz porównanie z metodą Cell Search.
Urządzenie wprowadzano do żyły łokciowej przez standardową kaniulę na 3 minuty.
Docelowe krążące komórki guza wychwytywane przez urządzenie były wiązane
za pomocą przeciwciała przeciwko adhezyjnej molekule komórki nabłonka
(EpCAM). Dla potwierdzenia wychwytu CTCs przez urządzenie przeprowadzano dodatkowo
oznaczenie immunohistochemiczne EpCAM oraz CD45 w celu negatywnej
selekcji komórek. Ogółem dokonano 72 aplikacji FSMW u 48 pacjentów z NDRP
w stopniu I–IIIB oraz u 12 osób bez rozpoznania nowotworu. Zebrano dane od
34 chorych z NDRP i 8 osób bez nowotworu. Test metodą Cell Search wykonano
u 34 pacjentów.
Odnotowano dobra tolerancję urządzenia wychwytującego i brak istotnych działań
niepożądanych. Izolacja CTCs przebiegła pomyślnie u 94,1% pacjentów z NDRP; czułość
oznaczenia była zbliżona w grupie wczesnego i zaawansowanego raka płuca.
U osób bez nowotworu nie wykryto CTCs.
W omówieniu wyników pracy autorzy stwierdzają, że wskaźnik wychwytu CTCs za
pomocą badanego urządzenia u chorych z NDRP wynosi > 90%. Dla kontrastu,
wskaźnik ten był niższy niż 10% dla metody Cell Search. Wyniki przedstawionej pracy
mogą mieć istotne implikacje kliniczne, ponieważ wprowadzenie badanego urządzenia
może poprawić wczesną wykrywalność, a co się z tym wiąże — rokowanie i monitorowanie
leczenia w tej grupie chorych. Badana metoda umożliwia również analizę
molekularną krążących komórek nowotworowych pod kątem indywidualizacji leczenia
ukierunkowanego molekularnie.
11

12
mgr
Aleksandra Gos
Urodzona 28 sierpnia 1986 r. w Warszawie. Młodszy asystent naukowy w Zakładzie
Biologii Molekularnej Centrum Onkologii — Instytutu im. Marii Skłodowskiej-Curie od
2010 r. Doktorant Studium Medycyny Molekularnej w Warszawie od 2011 r.
Realizuje projekt „Molecular characteristic of melanoma stage III — mutational status
of selected markers and its influence on classification and prognosis” pod opieką
prof. Piotra Rutkowskiego. W ramach projektu m.in. prowadzone są badania, których
wyniki opisano w abstrakcie opublikowanym na tegorocznym Kongresie ASCO.

5 Genotype
characterization and prognosis of unknown
primary melanoma patients with nodal metastases
Aleksandra Gos, Caroline Robert, Monika Jurkowska, Nyam Kamsu-Kom, Wanda Michej,
Arkadiusz Jeziorski, Christiane A. Voit, Joachim Roewert-Huber, Janusz A Siedlecki,
Alexander Christopher Jonathan Van Akkooi, Alexander M. Eggermont, Piotr Rutkowski
Maria Sklodowska-Curie Memorial Cancer Center and Institute of Oncology, Department
of Molecular Biology, Warsaw, Poland; Cancer Institute Gustave Roussy, Villejuif, France; Maria
Sklodowska-Curie Memorial Cancer Center and Institute of Oncology, Warszawa, Poland;
Institut de Cancerologie Gustave Roussy, Villejuif, Poland; M. Sklodowska-Curie Memorial
Cancer Center and Institute of Oncology, Warsaw, Poland; Medical University
of Lodz, Department of Surgical Oncology, Lodz, Poland; Charité, University Medicine Berlin,
Berlin, Germany; University Medicine of Berlin, Charite, Berlin, Germany; Maria Sklodowska-
Curie Memorial Cancer Center and Institute of Oncology, Warsaw, Poland; Erasmus University
Medical Center, Daniel den Hoed Cancer Center, Rotterdam, Netherlands; Institut
de Cancerologie Gustave Roussy, Villejuif, France
Doniesienie Aleksandry Gos i wsp. z Centrum Onkologii w Warszawie, we współpracy
z badaczami z Łodzi oraz Berlina, Rotterdamu i Instytutu Goustave Roussy (Villejuif,
Francja), dotyczy genotypowej charakterystyki i rokowania w grupie chorych z czerniakiem
złośliwym o nieznanym punkcie wyjścia (MUP) oraz przerzutami do węzłów
chłonnych. Celem badania była ocena nieprawidłowości genetycznych w MUP z klinicznym
rozsiewem do węzłów chłonnych w odniesieniu do cech kliniczno-patologicznych
i rokowania.
Analizie poddano grupę 37 chorych po limfadenektomii (LND) nieleczonych inhibitorami
BRAF, u których określono molekularną charakterystykę statusu mutacji
BRAF/NRAS za pomocą bezpośredniego sekwencjonowania w przerzutach do węzłów
chłonnych. Mediana okresu obserwacji wynosiła 37 miesięcy.
Mutacje BRAF odnotowano w 63% przypadków, natomiast wyłączne mutacje NRAS
w 8% przypadków. Obecność mutacji BRAF korelowała z młodszym wiekiem chorych.
Nie stwierdzono żadnej różnicy w zakresie całkowitego przeżycia między czerniakami
z mutacjami BRAF a czerniakami o charakterystyce „wild-type”.
Wyniki badania wykazały, że MUP mają zbliżoną charakterystykę molekularną do
podtypu czerniaków niezwiązanych z chroniczną ekspozycją na promienie słoneczne.
W tej grupie chorych status mutacji BRAF nie posiada wartości prognostycznej, co
należy uwzględnić w potencjalnym wyborze terapii uzupełniającej.
13

14
dr n. med.
Michał Jarząb
Jest onkologiem klinicznym, pracuje w III Klinice Radioterapii i Chemioterapii Centrum
Onkologii — Instytutu im. Marii Skłodowskiej-Curie w Gliwicach. Swą działaność
w Instytucie rozpoczął w Zakładzie Biologii Nowotworów, kierowanym przez
prof. Zdzisława Krawczyka, od badań podstawowych mechanizmów funkcjonowania
komórki nowotworowej (w tym białek stresu komórkowego) oraz doświadczeń na
modelach raka piersi in vitro i in vivo. Od 2003 r. był zaangażowany w powstanie Pracowni
Mikromacierzy DNA, a obecnie uczestniczy w pracach nad wdrożeniem technik
masywnie równoległego sekwencjonowania do analizy transkryptomu raka.
Jego aktualny projekt badawczy dotyczy próby przewidywania chemiowrażliwości
raka piersi za pomocą skojarzenia obrazowania molekularnego i nowoczesnych metod
diagnostyki genomicznej u chorych poddawanych przedoperacyjnej chemioterapii.
Laureat wielu wyróżnień na konferencjach naukowych, stypendysta programu
IDEA ASCO.
Miłośnik białego wina i owoców morza.

6 Variability
of gene expression profile in breast cancer
core biopsy: Impact on prognostic and predictive
multigene signatures
Michal Jarzab, Wieslaw Bal, Malgorzata Kowalska, Malgorzata Oczko-Wojciechowska,
Monika Kowal, Justyna Rembak-Szynkiewicz, Alicja Dyla, Ewa Chmielik, Ewa Stobiecka,
Barbara Bobek-Billewicz, Rafal Tarnawski
Maria Sklodowska-Curie Memorial Cancer Center and Institute of Oncology, Gliwice, Poland
Zmienność profilu ekspresji genów w biopsji gruboigłowej raka piersi oraz jej wpływ
na prognostyczne i predykcyjne oznaczenia wielogenowe przedstawili Michał Jarząb
i wsp. z Centrum Onkologii w Gliwicach. Dowiedziono, że określanie profilu ekspresji
genów ma istotne znaczenie kliniczne w analizie pooperacyjnych próbek guza
w raku piersi. Jednak znikoma objętość materiału tkankowego pobranego drogą
biopsji gruboigłowej utrudnia uzyskanie wysokiego odsetka komórek nowotworowych
w próbce. Autorzy badali procedurę pobrania 3 niezależnych próbek dla analizy
molekularnej oraz oceniali wpływ stabilności różnych prognostycznych i predykcyjnych
oznaczeń. Praca miała charakter prospektywny.
Zebrano materiał biopsyjny od 82 pacjentek z rakiem piersi leczonych przedoperacyjną
chemioterapią. W każdym przypadku, niezależnie od próbek pobieranych do badania
histopatologicznego, uzyskiwano za pomocą biopsji 3 próbki z różnych miejsc
guza w celu analizy molekularnej. U 27 chorych wykonano w niezależnych próbkach
profilowanie ekspresji genów.
Ogólnie zaobserwowano zgodność między 3 próbkami danego guza, z wyjątkiem
3 przypadków. Po określeniu wybranego zestawu 20 prognostycznych i predykcyjnych
oznaczeń genowych odnotowano, że homogeniczność ekspresji genów w obrębie
poszczególnych oznaczeń jest istotnie większa niż dla losowo dobranych zestawów
genów. Zaobserwowano również wyraźne różnice między oznaczeniami. Oceniano
także heterogeniczność ekspresji pojedynczych markerów z dalszą weryfikacją wyników
w niezależnej grupie 55 pacjentek.
Na podstawie uzyskanych wyników autorzy stwierdzają, że wykorzystanie 3 niezależnych
próbek biopsyjnych w celu testowania ekspresji genów w raku piersi może
być skuteczną metodą minimalizacji wpływu heterogeniczności guza oraz błędów
techniki pobierania, co może z kolei doprowadzić do zwiększenia wartości oznaczeń
prognostycznych i predykcyjnych.
15

16
prof. dr hab. n. med.
Jacek Jassem
Profesor zwyczajny Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, Kierownik Katedry i Kliniki
Onkologii i Radioterapii, specjalista w dziedzinie radioterapii onkologicznej i onkologii
klinicznej, konsultant wojewódzki w dziedzinie radioterapii.
Autor ponad 500 publikacji w czasopismach naukowych w kraju i za granicą, autor
i współautor kilkunastu podręczników krajowych i zagranicznych oraz kilkuset doniesień
zjazdowych. Główne zainteresowania naukowe: rak płuca, rak piersi, nowotwory
głowy i szyi, biologia molekularna nowotworów. Członek komitetów redakcyjnych
ponad 20 czasopism medycznych w kraju i za granicą. Laureat licznych nagród naukowych
w kraju i za granicą, w tym prestiżowych: premiera RP, prezydenta miasta
Wiednia, nagrody im. Sobolewskich Polskiego Towarzystwa Onkologicznego oraz
Nagrody Naukowej Miasta Gdańska im. Jana Heweliusza. W 2011 r. otrzymał tytuł
Wybitny Polak przyznany przez Fundację „Teraz Polska”. W 2012 r. umieszczony na
2. miejscu wśród najbardziej wpływowych osób w polskiej ochronie zdrowia.
Były członek zarządu i skarbnik oraz przewodniczący Grupy Raka Piersi Europejskiej
Organizacji do Badań nad Rakiem (EORTC). Przewodniczący Środkowoeuropejskiej
Grupy Onkologicznej (CEEOG), były członek Zarządu Europejskiego Towarzystwa
Radioterapii Onkologicznej (ESTRO), ekspert Europejskiej Agencji do Badań Produktów
Medycznych (EMEA), były przewodniczący programu rozwoju i edukacji Amerykańskiego
Towarzystwa Onkologii Klinicznej (ASCO), były przewodniczący Komitetu
Spraw Zagranicznych ASCO, członek Komisji Edukacji Europejskiego Towarzystwa Onkologicznego
(ECCO), prezes Polskiego Towarzystwa Onkologicznego (PTO). Członek
Europejskiej Akademii Nauk Onkologicznych (EACS).
Przewodniczący komitetów naukowych i organizacyjnych wielu konferencji o zasięgu
krajowym i międzynarodowym, w tym cyklicznych Central European Lung Cancer
Conference, konferencji naukowo-szkoleniowych „Rak Płuca” oraz corocznych Spotkań
Po ASCO.
Żonaty, troje dzieci. Hobby: koszykówka, wyprawy survivalowe.

7 Patient-related
factors influencing time between
first signs of breast cancer (BC) and appointment
for medical visit (AMV): An international survey
Jacek Jassem, Florin Bacanu, Janis Eglitis, Jozef Mardiak, Tadeusz Pienkowski,
Zsuzsanna Kahan, Vahit Ozmen, Monika Drobniene, Damir Vrbanec,
Tatyana Semiglazova, Ljiljana Stamatovic, Constanta Timcheva, Suzana Vasovic,
Piotr Zaborek;
Klinika Onkologii i Radioterapii Gdanski Uniwersytet Medyczny, Gdansk, Poland; Sf Maria
Hospital, Bucharest, Romania; Riga Eastern University Hospital, Riga, Latvia; Department
of Medical Oncology, School of Medicine, Comenius University; National Cancer Institute,
Bratislava, Slovakia; Department of Oncology, Postgraduate Medical Center, Warsaw, Poland;
University of Szeged, Hungary, Szeged, Hungary; University of Istanbul, Istanbul, Turkey;
Institute of Oncology, Vilnius University, Vilnius, Lithuania; University Hospital Zagreb/Rebro,
Zagreb, Croatia; Petrov Research Institute of Oncology, St. Petersburg, Russia; Institute
for Oncology and Radiology, Belgrade, Serbia; Chemiotherapy Clinic, Sofia, Bulgaria; Institute
for Oncology and Radiology, Belgrade, Bulgaria; Warsaw School of Economics, Poland,
Warsaw, Poland
Ciekawe międzynarodowe badanie Jacka Jassema i wsp. z Rumunii, Łotwy, Słowacji,
Węgier, Turcji, Serbii, Litwy, Chorwacji, Bułgarii oraz Rosji dotyczy związanych z chorymi
czynników wpływających na czas od pojawienia się pierwszych objawów raka
piersi (BC) do wizyty u lekarza (AMV). Powszechnie wiadomo, że opóźnienie diagnostyki
może negatywnie wpłynąć na wyniki leczenia raka piersi. Uczestnicy projektu
prowadzonego w wielu krajach skupili się na związanych z chorymi czynnikach wpływających
na czas poszukiwania porady lekarskiej z powodu objawów raka piersi.
Analizie poddano grupę 4816 kobiet z BC z 10 krajów. Pacjentki wypełniały jednolity
kwestionariusz w językach narodowych. Do zmierzenia czasu między pierwszymi
objawami BC wykrytymi przez same chore a wizytą u lekarza zastosowano zunifikowane
skale czasowe. Spośród 14 pierwotnie zawartych w skali zagadnień i zachowań
związanych z BC wyodrębniono do dalszej analizy następujących 5: brak zaufania do
systemu opieki medycznej i sukcesu leczenia, lekceważenie objawów, lęk przez BC,
regularne samobadanie piersi oraz wsparcie przyjaciół i rodziny.
W podgrupie 2870 pacjentek z wykrytym w samobadaniu BC, które wypełniły kwestionariusz,
średni czas do pierwszej wizyty u lekarza wynosił od 3,4 do 6,2 tygodnia
(średnio 4,7 tygodnia), przy czym 39% kobiet zgłosiło się z opóźnieniem powyżej
4 tygodni. W istotny sposób wpływały na opóźnienie zgłoszenia się do lekarza następujące
cechy: brak zaufania, lekceważenie objawów, lęk, prowadzenie samobadania,
miejsce zamieszkania i wykształcenie. Analiza wielopoziomowa wykazała, że istotne
różnice między poszczególnymi krajami były związane głównie ze stopniem braku
zaufania i lekceważenia objawów, które obejmował model ogólnej regresji.
We wnioskach stwierdzono, że czynniki związane z chorymi wpływają znamiennie na
opóźnienie rozpoznania BC. Przedstawiono również różnice między krajami biorącymi
udział w projekcie.
17

18
dr hab. n. med.
Dawid Murawa
Urodzony 1 października 1975 r. w Poznaniu. Studia na Wydziale Lekarskim Akademii
Medycznej im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu (1995–2001), staż podyplomowy
w Szpitalu im. Franciszka Raszei w Poznaniu (2001–2002), studium Doktoranckie
w II Katedrze i Klinice Chirurgii Ogólnej i Naczyń Akademii Medycznej w Poznaniu
(2002–2004). Obecnie: starszy asystent na I Oddziale Chirurgii Onkologicznej i Ogólnej
Wielkopolskiego Centrum Onkologii w Poznaniu (od 2002).
Specjalizacja z zakresu chirurgii ogólnej (2003–2009), specjalizacja z zakresu chirurgii
onkologicznej (2010–2012); kolokwium habilitacyjne na podstawie rozprawy „Chirurgiczne
leczenie oszczędzające w raku gruczołu piersiowego w połączeniu ze śródoperacyjną
radioterapią — nowe wyzwanie dla chirurgii” (2012).
Uzyskane stypendia: stypendium Uniwersyteckiego Centrum Medycznego Vaudois
w Lozannie — warsztaty dotyczące badań węzła wartowniczego (Lozanna, 2003);
stypendium Berlińskiego Towarzystwa Chirurgicznego (Berliner Chirurgische Gesellschaft)
— warsztaty chirurgiczne (Berlin, 2004); stypendium Ernesta von Leydena
przyznane przez Berliner Krebsgesellschaft na roczny pobyt w Klinice Chirurgii Ogólnej
i Onkologicznej Uniwersytetu Charite w Berlinie (kierownik: prof. P.M. Schlag)
(2005–2006); stypendium przyznane przez Europejskie Towarzystwo Chirurgii Onkologicznej
na pobyt w Klinice Chirurgii Bremen Mitte (kierownik: prof. Th. Lehnert)
(Brema, 2011).
Wybrane nagrody i wyróżnienia: wyróżnienie pracy doktorskiej „Odległa ocena jakości
życia chorych po całkowitej resekcji żołądka z powodu raka z uwzględnieniem
zmian morfologicznych okolicy zespolenia przełykowo-jelitowego” (Poznań, 2004);
nagroda Rektorska III stopnia za rok akademicki 2003–2004; medal młodego pozytywisty
przyznany przez Towarzystwo im. Hipolita Cegielskiego (2008).
Działalność naukowa: ogółem prac naukowych: 164 (prace oryginalne — 25, prace
poglądowe — 11, prace kazuistyczne — 18, rozdziały w podręcznikach — 4, komunikaty
zjazdowe — 106); Impact Factor — 27,176; KBN/MNiI — 564.
Członek Polskiego Towarzystwa Chirurgii Onkologicznej, Polskiego Towarzystwa Onkologicznego,
Towarzystwa Chirurgów Polskich, European Society of Surgical Oncology,
European Association of Endoscopic Surgery, European Cancer Organization.

8 A
new medical device for in vivo capturing
of circulating tumor cells in breast cancer (BC) patients
Dawid Murawa, Stefanie Herold, Phillip Sangwook Kim, Arndt Schmitz, Thomas Krahn,
Pawel Murawa, Maciej Zabel, Nils G. Morgenthaler, Piotr Nowaczyk, Klaus Luecke
Wielkopolska Cancer Centre, Poznan, Poland; Gilupi GmbH, Potsdam, Germany; Prometheus
Laboratories Inc., San Diego, CA; Bayer Pharma AG, Berlin, Germany; University of Medical
Science, Poznan, Poland; Wielkopolska, Poznan, Poland
Dawid Murawa i wsp. z ośrodków w Poznaniu, Poczdamie, Berlinie i San Diego przedstawili
doniesienie o nowym urządzeniu pozwalającym na wychwytywanie krążących
we krwi obwodowej komórek raka piersi. Obecnie przyjmuje się, że liczba krążących
komórek guza może służyć jako prognostyczny i stratyfikacyjny biomarker, a także
może być wykładnikiem skuteczności leczenia. Celem pracy była ocena urządzenia
wychwytującego in vivo krążące komórki guza (CTCs) bezpośrednio z krwi pacjentek
z rakiem piersi.
Urządzenie wprowadzano do żyły łokciowej przez standardową kaniulę na 3 minuty.
Krążące komórki guza były wiązane za pomocą przeciwciał ukierunkowanych na
adhezyjną molekułę komórki nabłonkowej (EpCAM). Dodatkowo przeprowadzano
immunohistochemiczne znakowanie EpCAM, jak również negatywne znakowanie
CD45. Dokonano 54 aplikacji urządzenia u 42 pacjentek z rakiem piersi w stopniu
I–IV.
Odnotowano dobrą tolerancję urządzenia przy braku istotnych działań niepożądanych.
Wartościowy materiał w postaci rakowych komórek krążących uzyskano prawie
w 90% przypadków. Wyniki porównywano z danymi uzyskanymi za pomocą metody
Cell Search.
We wnioskach autorzy stwierdzają, że wskaźnik wykrywalności CTC za pomocą badanego
urządzenia wynosił prawie 90% w porównaniu z 18,5% dla metody Cell
Search. W związku z tym autorzy sugerują, że opisywana procedura może mieć
istotne implikacje kliniczne w zakresie wczesnego wykrywania, ustalania rokowania
i monitorowania terapii u chorych na raka piersi. Analiza molekularna wychwyconych
komórek raka we krwi może stać się przełomem w personalizowanej medycynie
przyszłości.
19

20
dr hab. n. med.
Anna Niwińska
Absolwentka Akademii Medycznej w Warszawie. Adiunkt w Klinice Nowotworów
Piersi i Chirurgii Rekonstrukcyjnej Centrum Onkologii w Warszawie. Lekarz chorób
wewnętrznych (specjalizacja I stopnia), specjalista onkolog radioterapeuta (specjalizacja
I i II stopnia) oraz specjalista w zakresie onkologii klinicznej (specjalizacja
II stopnia). Jako stypendystka odbyła staż w Klinice Radioterapii Szpitala Uniwersyteckiego
w Tubingen (Niemcy). Jej praca doktorska dotyczyła molekularnych czynników
prognostycznych we wczesnym raku piersi.
Autorka i współautorka 62 publikacji oryginalnych i poglądowych, 13 rozdziałów
w książkach i 107 prac opublikowanych w streszczeniach.
Głównym przedmiotem jej zainteresowania są kliniczne i molekularne aspekty rozsiewu
raka piersi do ośrodkowego układu nerwowego, nowoczesne podejście do
leczenia przerzutów do mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych oraz genetyczne uwarunkowania
rozwoju raka piersi.

9 Analysis
of pattern, time, and risk factors influencing
recurrence in triple-negative breast cancer patients
Anna Niwinska, Katarzyna Pogoda, Magdalena Murawska, Tadeusz Pienkowski
Department of Breast Cancer and Reconstructive Surgery, Maria Sklodowska-Curie Memorial
Cancer Center and Institute of Oncology, Warsaw, Poland; Department of Chemotherapy,
Maria Sklodowska-Curie Memorial Cancer Center and Institute of Oncology, Warsaw, Poland;
Department of Biostatistics, Erasmus University Medical Center, Rotterdam, Netherlands;
Department of Oncology, Postgraduate Medical Center, Warsaw, Poland
Potrójnie negatywny rak piersi wiąże się ze zdecydowanie niekorzystnym rokowaniem.
Z tej przyczyny wydaje się interesujące doniesienie Anny Niwińskiej i wsp.
z Centrum Onkologii w Warszawie dotyczące oceny wskaźnika częstości, rodzaju
i czasu występowania nawrotów nowotworu w tej grupie chorych. Celem drugoplanowym
pracy było określenie czynników wpływających na pojawienie się nawrotu
oraz na całkowity czas przeżycia.
W wykorzystanym materiale z Centrum Onkologii w Warszawie w okresie od stycznia
2005 r. do grudnia 2006 r. potrójnie negatywnego raka piersi (TNBC) stwierdzono
u 9% (228) spośród wszystkich 2534 chorych z rozpoznaniem tego nowotworu.
Cechy kliniczno-patologiczne określano metodami statystyki opisowej. Metoda Kaplana-Meiera
posłużyła do obliczenia całkowitego czasu przeżycia (OS) oraz czasu
przeżycia wolnego od nowotworu (DFS). Przeprowadzono analizy wielo- i jednoczynnikowe
w celu identyfikacji czynników wpływających na rodzaj i przebieg wznów
oraz przeżycie chorych z TNBC.
U ponad 80% analizowanych chorych rak piersi był rozpoznany w II (47%) lub
III (34%) stopniu zaawansowania. Najczęstszym typem histologicznym był rak
przewodowy (81%). Chemioterapię adiuwantową i neoadiuwantową (praktycznie
w każdym przypadku z antracyklinami) zastosowano odpowiednio u 49% i 31%
pacjentek. Czas trwania obserwacji wynosił 6 lat. Wznowa nowotworu wystąpiła
w tym okresie u 35% wszystkich chorych z TNBC. Odnotowano następujący wzorzec
nawrotu: przerzuty do mózgu u 15% chorych, do płuc u 14%, do kości u 11%, do
wątroby i 8% oraz 14% przypadków wznowy lokoregionalnej. Najwyższe ryzyko
nawrotu zaobserwowano w czasie pierwszych 3 lat po zakończeniu leczenia. Dla
6-letniego okresu obserwacji OS i DFS wynosiły odpowiednio 62% i 68%. Nie uzyskano
mediany OS i DFS.
Za istotne czynniki wznowy uznano wielkość guza i systemową chemioterapię adiuwantową.
Według autorów czynnikami wpływającymi na całkowity czas przeżycia
były wielkość guza, status węzłów chłonnych, leczenie adiuwantowe/neoadiuwantowe
oraz obecność przerzutów do mózgu, wątroby i kości. Na podstawie uzyskanych
wyników autorzy przedstawiają istotne klinicznie wnioski. Odnotowano charakterystyczny
wzorzec występowania nawrotu w czasie. Wielkość guza była związana
z wznową, niezależnie od zajęcia węzłów chłonnych. Agresywne leczenie adiuwantowe/neoadiuwantowe,
zalecone we wszystkich stopniach zaawansowania klinicznego
TNBC (w tym z cechą N0), było czynnikiem odpowiedzialnym za uniknięcie miejscowego
lub odległego niepowodzenia terapii oraz za wydłużenie całkowitego OS.
21

22
dr n. med.
Adam Płużański
Specjalista onkologii klinicznej. Pracuje w Klinice Nowotworów Płuca i Klatki Piersiowej
Centrum Onkologii — Instytutu im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie.
Jego rozprawa doktorska dotyczyła leczenia zawansowanych nowotworów zarodkowych
jądra. Główne zainteresowania naukowe to: skojarzone leczenie nowotworów
klatki piersiowej, leczenie chorych w podeszłym wieku, nowotwory zarodkowe jądra
i leczenie wspomagające. Autor i współautor publikacji dotyczących leczenia nowotworów.

10 Characteristic
and management of lung cancer
as a secondary malignancy
Adam Pluzanski, Pawel Badurak, Dariusz M Kowalski, Maciej Glogowski, Katarzyna Zajda,
Maciej Jerzy Krzakowski
Maria Sklodowska-Curie Memorial Cancer Center and Institute of Oncology, Warsaw, Poland
Inna grupa autorów z Centrum Onkologii w Warszawie, Andrzej Płużański i wsp.,
przedstawiła pracę dotyczącą raku płuca (LC) — drugiego pierwotnego nowotworu
złośliwego. Rak płuca jest jednym z najczęściej występujących guzów złośliwych, jednak
wiedza o nim jest ograniczona.
Dokonano przeglądu danych 84 pacjentów z tym rozpoznaniem, leczonych w Centrum
Onkologii w Warszawie latach 1998–2011. Nowotworami pierwotnymi były rak
piersi (25%), rak krtani (23%) i rak jelita grubego (9%). U 44% chorych z badanej
grupy nowotwory pierwotne są uznawane za tytoniozależne. Przedstawiono metody
leczenia, które, jak wiadomo, determinuje przede wszystkim stopień zaawansowania
klinicznego. Interesujący jest przekrój typów histologicznych wtórnego raka płuca.
W przedstawianym materiale najczęstszym typem histologicznym był gruczolakorak
(51%), następnie rak płaskonabłonkowy (36%), rak drobnokomórkowy lub karcynoid
(7%) oraz inne podtypy raka niedrobnokomórkowego (6%). W przeciwieństwie
do chorych z pierwotnym rakiem płuca, większość (ok. 70%) pacjentów z wtórnym
guzem płuca charakteryzowała się w chwili rozpoznania I lub II stopniem zaawansowania,
co należy wiązać z bardziej wnikliwą diagnostyką i kontrolą onkologiczną
wynikającą z leczenia nowotworu pierwotnego w innej lokalizacji.
We wnioskach autorzy sugerują, że grupą o wysokim ryzyku wystąpienia wtórnego
raka płuca są pacjenci po leczeniu tytoniozależnych nowotworów w innych lokalizacjach,
a także po leczeniu raka piersi z zastosowaniem radioterapii. Opieka onkologiczna
po leczeniu nowotworu pierwotnego pozwala na wykrywanie wtórnego
raka płuca we wczesnych stopniach zaawansowania, co umożliwia podjęcie leczenia
z intencją radykalną.
23

24
mgr inż.
Joanna Przybył
Doktorantka w Centrum Onkologii — Instytucie im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie
oraz na Katolickim Uniwersytecie w Leuven w Belgii, w ramach Międzynarodowych
Projektów Doktoranckich prowadzonych przez Studium Medycyny Molekularnej.
Od 2010 r. jest stypendystką Fundacji na rzecz Nauki Polskiej. Doświadczenie
w zakresie biologii molekularnej i genetyki zdobywała w Instytucie Biotechnologii
i Antybiotyków w Warszawie, Spanish National Cancer Research Centre (CNIO)
w Madrycie oraz na Rockefeller University w Nowym Jorku.
W swoich badaniach koncentruje się na opracowaniu nowych czynników prognostycznych
i predykcyjnych oraz nowych celów terapeutycznych dla wybranych mięsaków
tkanek miękkich i kości.
Publikacje związane z tematyką doktoratu:
1. Artykuł przeglądowy: J. Przybyl, M. Jurkowska, P. Rutkowski, M. Debiec-Rychter,
J.A. Siedlecki. Downstream and Intermediate Interactions of Synovial Sarcoma-
-Associated Fusion Oncoproteins and Their Implication for Targeted Therapy. Sarcoma;
2012; 2012: 249219. Epub 2012 Mar 25. doi:10.1155/2012/249219.
2. Rozdział książki wydanej przez Springer: P. Rutkowski, G. Badalamenti, L. La Paglia,
J. Przybyl, M. Debiec-Rychter. Gene Signatures in Gastrointestinal Stromal Tumors.
W: A. Russo, S. Iacobelli, J. Lucio Iovanna (red.). Diagnostic, Prognostic, and
Therapeutic Values of Gene Signatures; Current Clinical Pathology series. Humana
Press 2012; 35–50. doi: 10.1007/978-1-61779-358-5_4.

11 Prognostic
and diagnostic value of Ewing family
of tumors (EFTs)-associated fusion transcripts detected
in peripheral blood specimens
Joanna Przybyl, Hanna Kosela, Katarzyna Wiater, Konrad Ptaszynski,
Anna Szumera-Cieckiewicz, Slawomir Falkowski, Iwona A. Lugowska,
Maria Debiec-Rychter, Janusz A Siedlecki, Piotr Rutkowski
Department of Molecular Biology, Maria Sklodowska-Curie Memorial Cancer Center
and Institute of Oncology, Warsaw, Poland; Department of Soft Tissue/Bone Sarcoma
and Melanoma, Maria Sklodowska-Curie Memorial Cancer Center and Institute of Oncology,
Warsaw, Poland; Department of Pathology, Maria Sklodowska-Curie Memorial Cancer Center
and Institute of Oncology, Warsaw, Poland; Department of Human Genetics, KU Leuven
and University Hospitals, Leuven, Belgium
„Prognostyczna i diagnostyczna wartość transkryptów fuzji genetycznej związanych
z rodziną guzów Ewinga wykrytych w próbkach krwi obwodowej” to tytuł doniesienia
Joanny Przybył i wsp. z Centrum Onkologii w Warszawie oraz Uniwersytetu
w Leuven. Rodzina guzów Ewinga (EFT) charakteryzuje się translokacjami chromosomalnymi,
które powodują w 85–90% przypadków powstanie fuzyjnego onkogenicznego
genu EWSR1-FLI1. Celem badania było wykrycie krążących we krwi obwodowej
komórek guza (CTCs) z transkryptem fuzji EWSR1-FLI1 oraz ocena ich dodatkowej
(wobec standardowych procedur diagnostycznych) wartości i użyteczności prognostycznej
w EFT.
W badaniu pobrano próbki krwi obwodowej u 35 chorych z EFT. W celu wykrycia
transkryptu EWSR1-FLI1 stosowano metodę RT-PCR. Rearanżację EWSR1 w tkance
guza testowano za pomocą metody FISH. Mediana czasu obserwacji wynosiła
16 miesięcy.
Uzyskane wyniki przemawiają za istotną wartością diagnostyczną w ramach kliniczno-histopatologicznej
diagnostyki EFT wykrywania transkryptów fuzji genów
w próbkach krwi obwodowej. Wysoki odsetek transkryptów EWSR1-FLI1 we krwi
obwodowej chorych z EFT może świadczyć o systemowym charakterze nowotworu
z obecnością przerzutów odległych lub mikroprzerzutów w chwili rozpoznania. Prognostyczna
wartość komórek krążących wymaga dalszych badań.
25

26
dr. n. med.
Joanna Romejko-Jarosińska
Urodzona 25 października 1963 r. w Łodzi. Specjalizacja I stopnia w zakresie chorób
wewnętrznych (1992), specjalizacja II stopnia w zakresie chemioterapii nowotworów
(1995), specjalizacja z onkologii klinicznej (2003), w trakcie specjalizacji II stopnia
z chorób wewnętrznych (od kwietnia 2007). Asystent w Klinice Chemioterapii Centrum
Onkologii — Instytutu im. M. Skłodowskiej-Curie w Warszawie (1988–1994),
asystent naukowy w Klinice Nowotworów Układu Chłonnego Centrum Onkologii
— Instytutu im. M. Skłodowskiej-Curie w Warszawie (1994–2006), adiunkt w Klinice
Nowotworów Układu Chłonnego Centrum Onkologii — Instytutu im. M. Skłodowskiej-Curie
w Warszawie (2006 – obecnie).
Uczestnik kursów, szkoleń, konferencji: European Educational Programme In Epidemiology.
5 th Residental Summer Course (Florencja, 1992); Stem cell transplantation
in Solid Tumors — kurs ESO (Wiedeń, 1996); Diagnostic and Strategies for infectious
complications after stem cell transplant, EBMT (Paryż, 2000); staż transplantologiczny
w Klinice Hematologii i Transplantacji Szpiku Śląskiej Akademii Medycznej
(2002); Good Clinical Practice (Warszawa, 2001); warsztaty transplantacyjne (Falenty,
2002); European Society of Oncology: Biology and treatment of malignant lymphomas
(Ascona, 2003); Workshop in Scientific Communication, European Association
of Science Editors (Warszawa, 2003); konferencja Mabthera Expert Forum (Lisbona,
2007); konferencja „Leczenie chłoniaków z obwodowych komórek T” (Oslo, 2007);
konferencja „ Zakażenia grzybicze” (Ryn, 2007); kurs resuscytacji krążeniowo-oddechowej
(Warszawa, 2007); kurs LYFE Sztokholm, 2008); prawo medyczne (Warszawa,
2008); Jesienna Szkoła Zakażeń (Warszawa, 2010); Good Clinical Practice (2012).
Członek Polskiego Towarzystwa Onkologii; Polskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej;
Polskiej Grupy Badawczej Chłoniaków; European Organization of Research
Treatment Cancer; European Society for Medical Oncology (ESMO); Komisji Bioetycznej
przy Okręgowej Mazowieckiej Izbie Lekarskiej w Warszawie.
Udział w badaniach klinicznych: Grupy EORTC u chorych na chłoniaka Hodgkina
— H8, 20.982-H9, 20011, 20012 i inne typy chłoniaków — 20.981; Grupy BNLI
w chłoniaku Burkitta LY06, LY10 innych chłoniakach LY09, LY05; European MCL Network
u chorych na chłoniaka z komórek płaszcza; Grupy EBMT: LYM1, QA; Grupy
GMALL u chorych na: chłoniaki limfoblastyczne z komórek T, chłoniaki pierwotne
śródpiersia, chłoniaki anaplastyczne, chłoniaki Burkitta; inne badania sponsorowane
w chłoniakach indolentnych i agresywnych.
Recenzent, autorka i współautorka licznych publikacji oraz streszczeń.
Zainteresowania pozamedyczne: książki, podróże, jazda na rowerze.

12 Anaplastic
large cell lymphoma (ALCL) ALK positive
and ALCL ALK negative uniformly treated
with intensive alternating chemotherapy
at a single institution
Joanna Romejko-Jarosinska, Katarzyna Domanska-Czyz, Beata Ostrowska,
Ewa Paszkiewicz-Kozik, Lidia Poplawska, Grzegorz Rymkiewicz, Jan Andrzej Walewski
Maria Sklodowska-Curie Memorial Institute and Oncology Centre, Warsaw, Poland
Również z Centrum Onkologii w Warszawie pochodzi doniesienie Joanny Romejko-
-Jarosińskiej i wsp. dotyczące wyników intensywnej naprzemiennej chemioterapii
anaplastycznego chłoniaka z dużych komórek (ALCL) ALK-pozytywnego i ALK-negatywnego
w tym ośrodku. Anaplastyczny chłoniak z dużych komórek ALK-pozytywny
(ALK+) uważany jest za łatwo wyleczalny, z wyjątkiem chorych z więcej niż 1 czynnikiem
ryzyka (IPI), u których wyniki leczenia są niekorzystne. Typ ALK-negatywny
(ALK–) charakteryzuje się zwykle większą liczbą czynników ryzyka. Nie ma obecnie
zgodności co do optymalnego postępowania w tym rodzaju chłoniaka.
W przedstawianym doniesieniu autorzy prezentują wyniki leczenia w Centrum Onkologii
w Warszawie 26 chorych z ALCL ALK+ i ALCL ALK– w latach 2004–2011. Chorych
poddawano terapii według protokołu GMALL B-ALL/NHL 2002 bez rytuksymabu. Całkowity
czas przeżycia oraz czas przeżycia wolnego od progresji określano za pomocą
metody Kaplana-Meiera i modelu Coxa. Wykazano ekspresję proteiny ALK u 73%
chorych (ALK– u 27%).
Wyniki leczenia były następujące: ogólny odsetek odpowiedzi 87%, wskaźniki przeżycia
2 lat i przeżycia wolnego od progresji po 2 latach wynosiły odpowiednio 67%
oraz 65%. W analizie wieloczynnikowej wykazano brak wpływu któregokolwiek
z czynników, takich jak stopień zaawansowania III/IV, obecność objawów klinicznych,
wartość IPI > 2, podwyższone stężenie LDH i ekspresja proteiny ALK. Do najczęstszych
działań niepożądanych należały odwracalna mielosupresja, zakażenia i odczyny
śluzówkowe. Odnotowano 2 zgony toksyczne.
Autorzy wnioskują, że leczenie według protokołu GMALL-B-ALL/NHL 2002 jest skuteczne
zarówno w ALCL ALK+, jak i ALCL ALK–, jednak charakteryzuje się ono istotną
toksycznością.
27

28
dr n. med.
Monika Rucińska
Absolwent Akademii Medycznej w Białymstoku. Specjalizacja z radioterapii onkologicznej,
onkologii klinicznej i medycyny paliatywnej. Obecne miejsce pracy: Katedra
Onkologii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie oraz Zakład i Oddział
Radioterapii Szpitala MSW w Olsztynie.

13 Evaluation
of the knowledge of medical terminology
among patients with breast cancer: A pilot study
Monika Rucinska, Anna Kieszkowska-Grudny, Patrycja Kulita, Sergiusz Nawrocki
Department of Radiation Oncology Univeristy of Warmia and Mazury, Olsztyn, Poland;
European Health Centre Otwock, Otwock, Poland; Department of Oncology, Olsztyn, Poland;
Department of Radiation Oncology, Olsztyn, Poland
W szczególnie interesującym doniesieniu Moniki Rucińskiej i wsp. z ośrodków w Olsztynie
i Otwocku przedstawiono pilotowe badanie oceny znajomości terminologii medycznej
wśród pacjentek z rakiem piersi. Jest rzeczą oczywistą, że wszystkie chore
z rakiem piersi powinny uzyskać rzetelną i zrozumiałą informację na temat rozpoznania,
leczenia i jego działań niepożądanych oraz rokowania. Celem przedstawionej
pracy było określenie poziomu wiedzy pacjentek na temat raka piersi i jego leczenia.
Analizę przeprowadzono w grupie 50 chorych na raka piersi w wieku 30–70 lat
(mediana 58 lat), wśród których 48 pacjentek poddano mastektomii lub operacji
oszczędzającej, 36 otrzymywało chemioterapię. Radioterapię stosowano u wszystkich
chorych. Pacjentki były informowane o nowotworze, leczeniu i działaniach niepożądanych
oraz otrzymywały dodatkowo informację w postaci pisemnej. Badanie
polegało na wypełnieniu przez chore kwestionariusza pytań zamkniętych z 5 odpowiedziami,
w tym 1 prawidłowej, 3 nieprawidłowych oraz odpowiedzi „nie wiem”.
Pytania ukierunkowano na zrozumienie terminologii medycznej, w tym m.in. pojęć,
takich jak nowotwór złośliwy, rak, radioterapia, chemioterapia, działania niepożądane,
świąd skóry, zaburzenia snu, trudności w przełykaniu, zaburzenia rytmu serca
i inne. W analizie statystycznej korzystano z testu chi² i metod statystyki opisowej.
Wyniki projektu zawierają wiele ciekawych obserwacji. Odnotowano istotne różnice
w pojmowaniu terminu „rak” w zależności od grupy wiekowej, poziomu wykształcenia.
Jednocześnie, co ciekawe, chemioterapia okazała się lepiej znaną metodą leczenia
w porównaniu z radioterapią.
We wnioskach autorzy zaznaczają, że wiedza na temat raka piersi i pojęć związanych
z jego leczeniem jest wśród pacjentek niedostateczna; różnice są zależne od wieku
i poziomu wykształcenia.
29

30
lek.
Halina Rudnicka
Absolwentka Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Warszawie, neurolog,
specjalista II stopnia. Od ukończenia studiów przez wiele lat asystent w II Klinice
Neurologii Akademii Medycznej w Warszawie. Z Kliniką Nowotworów Piersi i Chirurgii
Rekonstrukcyjnej Centrum Onkologii — Instytutu im. Marii Skłodowskiej-Curie
w Warszawie związana od chwili powstania klinik narządowych w 1995 r.
Zajmuje się diagnostyką i leczeniem przerzutów do mózgu, a w szczególności nowotworowym
zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych. Osobną grupę jej zainteresowań
stanowią neurologiczne zespoły paranowotworowe, ich diagnostyka i próby
leczenia.
Mężatka, 2 dorosłych dzieci, 2 wnuczki. Hobby — poznawanie świata.

14 Antigens
diagnoses in paraneoplastic
neurological syndromes
Halina Rudnicka, Agnieszka I. Jagiello Gruszfeld, Iwona Glogowska
Maria Sklodowska-Curie Memorial Cancer Center and Institute of Oncology, Warsaw, Poland;
Memorial Cancer Center, Warsaw, Poland
Halina Rudnicka i wsp. z Centrum Onkologii w Warszawie przedstawiają doniesienie
na temat rozpoznawania antygenów w neurologicznych zespołach paranowotworowych
(PNS). Obecnie przyjmuje się, że PNS są schorzeniami autoimmunologicznymi
wywołanymi odpowiedzią układu odpornościowego na patologiczną ekspresję tzw.
antygenów onkoneuronalnych guza. Ważnym elementem diagnostyki PNS jest poszukiwanie
przeciwciał antyneuronalnych (ANA) w osoczu. Różne typy ANA są związane
z różnymi typami nowotworów i specyficznymi zespołami objawów neurologicznych.
Do wykrywania przeciwciał stosowano test immunofluorescencji pośredniej, natomiast
typ przeciwciała określano za pomocą metody Western Blot. W badaniu uczestniczyło
147 pacjentek z rakiem piersi i klinicznym podejrzeniem PNS, w tym encefalopatii
pnia mózgu, degeneracji móżdżku, neuropatii sensorycznej oraz zespołu
miastenicznego.
W analizie uzyskanych wyników wykazano ważną rolę poszukiwania przeciwciał antyneuronalnych
(ANA) w rozpoznaniu PNS u chorych na raka piersi. Wykryte typy
ANA korelowały z indywidualnym obrazem klinicznym poszczególnych zespołów
neurologicznych, co otwiera możliwości doboru adekwatnych metod leczenia.
31

32
prof. nadzw. dr hab. n. med.
Piotr Łukasz Rutkowski
Specjalista w zakresie chirurgii ogólnej i onkologicznej, Kierownik Kliniki Nowotworów
Tkanek Miękkich, Kości i Czerniaków Centrum Onkologii — Instytutu im. Marii
Skłodowskiej-Curie w Warszawie, Pełnomocnik Dyrektora Centrum Onkologii — Instytutu
w Warszawie ds. Badań Klinicznych, absolwent Wydziału Lekarskiego Akademii
Medycznej w Łodzi. Głównym przedmiotem jego zainteresowania są czerniaki
skóry oraz mięsaki tkanek miękkich i kości (w tym GIST).
Członek stowarzyszeń, takich jak: ASCO, Connective Tissue Oncology Society (członek
Board of Directors CTOS), PUO, ESSO, EORTC (Melanoma Group oraz Soft Tissue
and Bone Sarcoma Group), Polskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej oraz członek
Zarządu Polskiego Towarzystwa Chirurgii Onkologicznej. Autor i współautor ponad
80 oryginalnych prac naukowych opublikowanych w czasopismach krajowych i zagranicznych
(Impact Factor ponad 250) oraz kilku podręczników (m.in. uhonorowany
nagrodą zespołową Ministra Zdrowia za podręcznik „Chirurgia nowotworów”) i rekomendacji
klinicznych polskich i międzynarodowych. Uczestnik wielu międzynarodowych
programów badawczych (m.in. dotyczących biopsji węzła wartowniczego
w czerniaku skóry, badań molekularnych u chorych na czerniaki skóry i GIST, wieloośrodkowych
badań klinicznych), członek Global Melanoma Task Force, współkoordynator
Rejestru Klinicznego GIST, przedstawiciel Centrum Onkologii — Instytutu
w Warszawie w Network of Core Institutions EORTC, pełnomocnik Dyrektora Centrum
— Instytutu w Warszawie ds. Badań Klinicznych, Prezes-Elekt Polskiego Towarzystwa
Chirurgii Onkologicznej.

15 Correlations
of molecular alterations
in clinical stage III cutaneous melanoma
with clinical-pathological features and patients
outcome
Piotr Rutkowski, Monika Jurkowska, Aleksandra Gos, Andrzej Tysarowski,
Wanda Michej, Tomasz Switaj, Wirginiusz Dziewirski, Marcin Zdzienicki,
Slawomir Falkowski, Wlodzimierz Tadeusz Olszewski, Janusz A Siedlecki
Maria Sklodowska-Curie Memorial Cancer Center and Institute of Oncology, Warsaw, Poland;
Maria Sklodowska-Curie Memorial Cancer Center and Institute of Oncology, Warszawa,
Poland; Maria Sklodowska-Curie Memorial Cancer Center and Institute of Oncology,
Department of Molecular Biology, Warsaw, Poland; M. Sklodowska-Curie Memorial Cancer
Center and Institute of Oncology, Warsaw, Poland; Maria Sklodowska-Curie Memorial Cancer
Center and Institute of Oncology, Department of Pathology, Warsaw, Poland
Korelacja zaburzeń molekularnych w czerniaku złośliwym skóry w III stopniu zaawansowania
z charakterystyką kliniczno-patologiczną i rokowaniem to temat doniesienia
Piotra Rutkowskiego i wsp. z Centrum Onkologii w Warszawie. Celem pracy była
ocena częstości występowania i typu onkogennych mutacji BRAF/NRAS w czerniaku
złośliwym skóry z klinicznie wykrytymi przerzutami do węzłów chłonnych (stopień
IIIB, C), w zależności od cech kliniczno-patologicznych i rokowania.
Badanie przeprowadzono w grupie 221 chorych po terapeutycznej limfadenektomii
(lata 1995–2010) nieleczonych inhibitorami kinezy tyrozynowej, u których określono
molekularną charakterystykę przerzutów węzłowych w odniesieniu do genów
BRAF/NRAS (metoda bezpośredniego sekwencjonowania). Mediana czasu obserwacji
wynosiła 53 miesiące.
Przedstawiono szczegółowe wyniki analiz.
We wnioskach autorzy stwierdzili, że status mutacji BRAF/NRAS nie jest czynnikiem
prognostycznym u chorych w III stopniu zaawansowania czerniaka złośliwego z makroskopowym
zajęciem węzłów chłonnych, co może mieć potencjalne znaczenie
w wyborze leczenia uzupełniającego. Status BRAF nie miał wpływu na długość czasu
wolnego od choroby między rozpoznaniem a wystąpieniem przerzutów do węzłów
chłonnych. Autorzy stwierdzają ponadto, że w tym pierwszym przeprowadzonym
w ogóle badaniu molekularnym czerniaków w III stopniu zaawansowania klinicznego
wykazano charakterystyczne cechy kliniczno-patologiczne chorych z mutacją BRAF.
33

34
dr n. med.
Marcin Skrzypski
Jest asystentem w Klinice Onkologii i Radioterapii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego.
Od 2004 r. prowadzi badania w dziedzinie molekularnych czynników rokowniczych
w niedrobnokomórkowym raku płuca (NDRP). W trakcie badań otrzymał
nagrodę IDEA od Amerykanskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej (ASCO), która
umożliwiła mu staż naukowy w jednym z czołowych onkologicznych centrów Ameryki
Północnej — Princess Margaret Hospital w Toronto w Kanadzie. Za wysoki walor
naukowy badania walidacyjnego uzyskanych wyników, w 2008 r. ASCO przyznało
doktorowi Skrzypskiemu nagrodę MERIT. Obecnie prowadzi badania nad możliwością
wykorzystania analizy ekspresji mikroRNA jako markera rokowniczego w NDRP.
Wyniki tych badań zostały zaprezentowane w tegorocznym zjeździe w Chicago.

16 Independent
validation of prognostic value
of 22 micrornas (miRs) in stage I–II squamous cell
lung cancer (SqCLC)
Marcin Tomasz Skrzypski, Piotr Czapiewski, Wojciech Biernat, Krzysztof Goryca,
Lucjan Wyrwicz, Ewa Jassem, Ryszard Pawlowski, Witold Rzyman, Jacek Jassem
Medical University of Gdansk, Gdansk, Poland; Department of Oncological Genetics,
Laboratory of Bioinformatics and Systems Biology, Maria Sklodowska-Curie Memorial Cancer
Center and Institute of Oncology, Warsaw, Poland; Department of Bioinformatics and
Biostatistics, Warsaw, Poland; Department of Forensic Medicine, Medical University of Gdansk,
Gdansk, Poland; Department of Thoracic Surgery, Medical University of Gdansk, Gdansk,
Poland; Department of Oncology and Radiotherapy, Medical University of Gdansk, Gdansk,
Poland
Marcin Skrzypski i wsp. z Uniwersytetu Medycznego w Gdańsku i Centrum Onkologii
w Warszawie przedstawili wyniki niezależnego potwierdzenia wartości prognostycznej
22 mikroRNA (miRs) w I–II stopniu klinicznego zaawansowania płaskonabłonkowego
raka płuca (SqCLC). Mimo leczenia operacyjnego w postaci resekcji płucnej
u ponad 50% chorych z niedrobnokomórkowym rakiem płuca (NDRP) stwierdza się
wystąpienie przerzutów odległych. Poza wyjściowym stopniem klinicznego zawansowania,
nie istnieją obecnie żadne potwierdzone czynniki prognostyczne pomocne
w kwalifikacji chorych wysokiego ryzyka rozsiewu do uzupełniającej pooperacyjnej
chemioterapii. W poprzedniej pracy autorzy wykazali wartość prognostyczną
22 miRs w próbkach mrożonej tkanki SqCLC we wczesnych stopniach zaawansowania
i dogodność oceny ekspresji w próbkach utrwalonych w formalinie (Skrzypski i wsp.
J Clin Oncol 2010; 28: 15s). W niniejszej pracy autorzy dokonali próby potwierdzenia
wartości prognostycznej opisanych wyżej miRs w niezależnej kohorcie chorych
z wczesnym SqCLC.
Próbki uzyskano od 132 chorych z SqCLC w I–II stopniu zaawansowania poddanych
resekcji płucnej, spośród których u 42% wystąpiły przerzuty odległe. Mediana czasu
obserwacji u chorych bez przerzutów wynosiła 5,6 roku (zakres 4,1–10,0). Izolację
miRs z tkanki próbek dokonywano za pomocą zestawu RecoverAll kit (Ambion), natomiast
ekspresję 22 miRs uprzednio związanych z ryzykiem wystąpienia przerzutów
analizowano za pomocą testu RT-PCR (Appliedbiosystems). Przeprowadzono badanie
korelacji czasu przeżycia wolnego od przerzutów (MFS) z indywidualnymi miRs i skalą
ryzyka obejmującą 5 miRs o największej wartości predykcyjnej.
Odnotowano pewną korelację miRs z MFS; skala ryzyka obejmująca 5 miRs okazała
się niezależnym czynnikiem predykcyjnym w analizie wieloczynnikowej, z uwzględnieniem
stopnia zaawansowania klinicznego i typu histologicznego. Po zastosowaniu
mediany skali ryzyka jako punktu odcięcia mediana MFS wyniosła 1,73 roku w grupie
wysokiego ryzyka. Czułość i specyficzność skali ryzyka jako czynnika predykcyjnego
wystąpienia odległych przerzutów wynosiła odpowiednio 66% i 64%.
We wnioskach autorzy stwierdzają, że skala ryzyka oparta na 5 miRs jest silnym i niezależnym
czynnikiem predykcyjnym rozsiewu nowotworu we wczesnym operacyjnym
SqCLC.
35

Wybór prac, zdjęcia: Andrzej Milewski
Opracowanie streszczeń: Tadeusz Denisso
Opracowanie wydawnicze i druk:
VM Media sp. z o.o. VM Group sp.k.
ul. Świętokrzyska 73
80–180 Gdańsk
tel.: 58 320 94 94 faks: 58 320 94 60
e-mail: viamedica@viamedica.pl
www.viamedica.pl, wap.viamedica.pl