Współczesne problemy ekonomiki leśnictwa - Instytut Badawczy ...

International Conference 

CURRENT 

PROBLEMS 

IN FOREST 

ECONOMICS 

organized under the patronage 

of the President 

of the Polish Forest Society 

and 

the Director General 

of the State Forests 

Międzynarodowa Konferencja 

WSPÓŁCZESNE 

PROBLEMY 

EKONOMIKI 

LEŚNICTWA 

organizowana pod patronatem 

Przewodniczącego 

Polskiego Towarzystwa Leśnego 

oraz 

Dyrektora Generalnego 

Lasów Państwowych 

Puszczykowo, 7–9.06.2011

Przewodniczący: 

Rada Programowa 

Prof. dr hab. Stanisław Zając – Instytut Badawczy Leśnictwa 

w Sękocinie Starym 

Członkowie: 

Mgr inż. Leszek Banach – Dyrektor Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Zielonej Górze 

Prof. dr hab. Tomasz Borecki – Wydział Leśny SGGW w Warszawie 

Dr inż. Janusz Dawidziuk – Dyrektor Biura Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej 

Mgr inż. Piotr Grygier – Dyrektor Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Poznaniu 

Dr inż. Krzysztof Janeczko – Dyrektor Departamentu Leśnictwa w Ministerstwie Środowiska 

Prof. dr hab. Andrzej Klocek - Instytut Badawczy Leśnictwa w Sękocinie Starym 

Prof. dr hab. Piotr Maria Paschalis-Jakubowicz – Przewodniczący Stowarzyszenia Inżynierów i 

Techników Leśnictwa i Drzewnictwa 

Dr Anna Paszkiewicz – Zastępca Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych ds. Ekonomicznych 

Dr inż. Marcin Piszczek – Wydział Leśny Uniwersytetu Rolniczego im. H. Kołłątaja w Krakowie 

Dr hab. Lech Płotkowski - Wydział Leśny Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie 

Dr inż. Kazimierz Szabla – Dyrektor Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Katowicach 

Prof. dr hab. Hubert Szramka – Wydział Leśny Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu 

Prof. dr hab. Tomasz Zawiła-Niedźwiecki – Dyrektor Instytutu Badawczego Leśnictwa w Sękocinie 

Starym 

Przewodniczący: 

Komitet Organizacyjny 

Dr hab. Janusz Kocel - Instytut Badawczy Leśnictwa w Sękocinie Starym 

Sekretarz: 

Mgr Danuta Lotz - Instytut Badawczy Leśnictwa w Sękocinie Starym 

Członkowie: 

Dr inż. Krzysztof Adamowicz - Wydział Leśny Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu 

Dr inż. Adam Kaliszewski - Instytut Badawczy Leśnictwa w Sękocinie Starym 

Dr inż. Mieczysław Kasprzyk – Nadleśniczy Nadleśnictwa Babki 

Mgr inż. Jacek Kokociński – Zastępca Dyrektora ds. Ekonomicznych Główny Księgowy Regionalnej 

Dyrekcji Lasów Państwowych w Poznaniu 

Mgr inż. Wojciech Młynarski - Instytut Badawczy Leśnictwa w Sękocinie Starym 

Mgr inż. Adam Sikora - Instytut Badawczy Leśnictwa w Sękocinie Starym 

Mgr inż. Krzysztof Szwartz – Nadleśniczy Nadleśnictwa Jarocin 

Instytut Badawczy Leśnictwa 

Sękocin Stary, ul. Braci Leśnej 3, 05-090 Raszyn 

Tel. +48 22 7150300, Fax +48 22 7200397 

www.ibles.pl

5 Program konferencji 

Streszczenia referatów 

Spis treści 

I. Blok tematyczny: Makroekonomiczne aspekty gospodarki leśnej 

11 Cele i zadania gospodarki leśnej na tle struktury Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy 

Państwowe 

Marian Pigan 

14 Wycena zasobów leśnych oraz ocena możliwości wykorzystania wyników wartościowania nieruchomości 

leśnych do poprawy gospodarowania lasami 

Konrad Tomaszewski 

17 Problemy ekonomiki leśnictwa w Unii Europejskiej 

Krzysztof Janeczko 

18 Rola parametrów ekonomicznych w ocenie działalności podstawowej jednostek organizacyjnych 

lasów państwowych 

Anna Paszkiewicz 

20 Koncepcja platformy technologicznej sektora leśno-drzewnego i warunki jej działania 

Władysław Strykowski, Andrzej Fojutowski 

21 Zagadnienia ekonomiczne w planach urządzenia lasu 

Janusz Dawidziuk 

22 Lasy państwowe a koncepcja społecznej odpowiedzialności 

Krzysztof Kannenberg 

24 Wyzwania dla ekonomiki leśnictwa 

Birger Solberg 

25 Zrównoważone leśnictwo w czasach zdominowanych przez sektor finansowy 

Ernest Ulrich Koepf 

27 Jakie nowe wyzwania stawiają przed ekonomiką leśnictwa „usługi ekosystemowe”? 

Arto Naskali 

31 Stare zmartwienia z lasami drobnej własności prywatnej. Problemy zagospodarowania lasu w lasach 

o szczególnej formie własności 

Albrecht Milnik 

32 Finansowanie niedrzewnych funkcji lasu 

Ludek Šišak 

36 Aktualna sytuacja na rynku drzewnym Brandenburgii z punktu widzenia brandenburskiej administracji 

lasów 

Panka Stefan, Noack Thilo 

37 Powiązania międzysektorowe w obszarze produkcji leśno-drzewnej 

Stanisław Parzych 

39 Absolutne i względne wskaźniki wartości dodanej leśnictwa w latach 1997– 2009 

Lubow Andruszko 

41 Znaczenie ubocznego użytkowania lasu w rozwoju obszarów wiejskich 

Paweł Staniszewski

II. Blok tematyczny: Ekonomiczne uwarunkowania produkcyjnej funkcji gospodarstwa 

leśnego 

47 Ekonomiczne konsekwencje klęsk żywiołowych w lasach 

Kazimierz Szabla 

49 Analiza dochodów, kosztów i rentowności produkcji drewna nadleśnictw Regionalnej Dyrekcji LP 

w Krośnie 

Artur Królicki 

51 Ekonomiczne skutki orkanu Cyryl w Nadleśnictwie Dąbrowa Tarnowska 

Maria Kuc 

52 Rozwój dodatkowych kierunków produkcji gospodarstwa leśnego 

Hubert Szramka 

54 Klastry a rozwój gospodarki leśnej na Pomorzu 

Tomasz Studzieniecki, Jerzy Fijas 

III. Blok tematyczny: Ekonomiczne aspekty publicznych funkcji lasu 

59 Publiczne funkcje lasu w rachunku ekonomicznym gospodarstwa leśnego na przykładzie Regionalnej 

Dyrekcji Lasów Państwowych w Krakowie 

Anna Janusz 

61 Publiczne funkcje lasu w rachunku ekonomicznym gospodarstwa leśnego 

Piotr Gołos 

62 Możliwości komercjalizacji pozaprodukcyjnych funkcji lasów 

Michał Kalinowski 

IV. Blok tematyczny: Rozwiązania organizacyjno-funkcjonalne gospodarstwa leśnego 

65 Prawno-organizacyjne oraz ekonomiczne rozwiązania państwowego gospodarstwa leśnego 

Andrzej Klocek 

66 Problemy zarządzania konfliktami w gospodarce leśnej 

Piotr Grygier 

67 Style kierowania we współczesnym nadleśnictwie 

Arkadiusz Gruchała 

68 Ekonomiczne i organizacyjne zagadnienia usługowego wykonawstwa prac leśnych 

Leszek Banach 

70 Znaczenie kontroli wewnętrznej w jednostkach organizacyjnych Lasów Państwowych i nowoczesnym 

przedsiębiorstwie 

Monika Starosta, Piotr Szyszko 

72 Marketingowe i organizacyjne uwarunkowania handlu drewnem nieprzetworzonym 

Marcin Piszczek 

74 Ocena wewnętrznej przewagi komparatywnej w międzynarodowym handlu drewnem wybranych 

krajów europejskich 

Krzysztof Adamowicz 

77 Uwarunkowania prawne zrzeszeń prywatnych właścicieli lasów 

Marek Geszprych 

79 Stan i uwarunkowania rozwoju zakładów Lasów Państwowych 

Janusz Kocel

PROGRAM 

międzynarodowej konferencji 

„Współczesne problemy ekonomiki leśnictwa” 

Puszczykowo, 7–9 czerwca 2011 r. 

6 czerwca 2011 r. (poniedziałek) 

18 00 –21 00 Kolacja zjazdowa 

DZIEŃ I (wtorek, 7 czerwca 2011 r.) 

8 00 –9 00 Śniadanie 

9 00 –10 00 Rejestracja uczestników 

10 00 –10 20 Powitanie 

I. Blok tematyczny: Makroekonomiczne aspekty gospodarki leśnej 

Obrady prowadzi Kazimierz Szabla i Hubert Szramka 

10 20 – 10 35 Cele i zadania gospodarki leśnej na tle struktury Państwowego 

Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe 

Marian Pigan – Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych 

10 35 – 10 50 Wycena zasobów leśnych oraz ocena możliwości wykorzystania wyników 

wartościowania nieruchomości leśnych do poprawy gospodarowania 

lasami 

Konrad Tomaszewski – Ośrodek Rozwojowo-Wdrożeniowy Lasów 

Państwowych w Bedoniu 

10 50 – 11 10 Przerwa na kawę 

11 10 – 11 25 Problemy ekonomiki leśnictwa w Unii Europejskiej 

Krzysztof Janeczko – Ministerstwo Środowiska 

11 25 – 11 40 Rola parametrów ekonomicznych w ocenie działalności podstawowej 

jednostek organizacyjnych Lasów Państwowych 

Anna Paszkiewicz – Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych 

11 40 – 11 55 Koncepcja platformy technologicznej sektora leśno-drzewnego i warunki 

jej działania 

Władysław Strykowski, Andrzej Fojutowski – Instytut Technologii Drewna 

w Poznaniu 

11 55 – 12 10 Zagadnienia ekonomiczne w planach urządzenia lasu 

Janusz Dawidziuk – Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej 

12 10 – 12 25 Lasy Państwowe a koncepcja społecznej odpowiedzialności 

Krzysztof Kannenberg – Wyższa Szkoła Zarządzania Środowiskiem w 

Tucholi 

12 25 – 13 00 Dyskusja 

13 00 – 14 00 Obiad

Obrady prowadzi Piotr Grygier i Leszek Banach 

14 00 – 14 30 Wyzwania dla ekonomiki leśnictwa 

Birger Solberg – Katedra Ekologii i Zarządzania Zasobami 

Przyrodniczymi, Norweski Uniwersytet Nauk Przyrodniczych 

14 30 – 15 00 Zrównoważone leśnictwo w czasach zdominowanych przez sektor 

finansowy 

Ernest Ulrich Koepf – Uniwersytet Techniczny w Dreźnie 

15 00 – 15 30 Jakie nowe wyzwania stawiają przed ekonomiką leśnictwa „usługi 

ekosystemowe”? 

Arto Naskali – Fiński Instytut Leśnictwa METLA w Rovaniemi 

15 30 – 16 00 Problemy zagospodarowania lasu w lasach o szczególnej formie 

własności 

Albrecht Milnik – Landowe Centrum Kompetencyjne Forst 

w Eberswalde 


16 20 – 16 50 Finansowanie niedrzewnych funkcji lasów 

Ludek Šišak – Czeski Uniwersytet Rolniczy w Pradze 

16 50 – 17 10 Aktualna sytuacja na rynku drzewnym Brandenburgii z punktu widzenia 

brandenburskiej administracji lasów 

Panka Stefan, Noack Thilo – Landowe Centrum Kompetencyjne Forst w 

Eberswalde 

17 10 – 18 00 Dyskusja 

18 00 – 24 00 Uroczysta kolacja 

DZIEŃ II (środa, 8 czerwca 2011 r.) 

8 00 – 9 00 Śniadanie 

I. Blok tematyczny (c.d.): Makroekonomiczne aspekty gospodarki leśnej 

II. Blok tematyczny: Ekonomiczne uwarunkowania produkcyjnej funkcji 

gospodarstwa leśnego 

Obrady prowadzi Anna Paszkiewicz i Stanisław Zając 

9 00 – 9 15 Powiązania międzysektorowe w obszarze produkcji leśno-drzewnej 

Stanisław Parzych – Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w 

Warszawie 

9 15 – 9 30 Absolutne i względne wskaźniki wartości dodanej leśnictwa w latach 

1997– 2009 

Lubow Andruszko – Politechnika Świętokrzyska w Kielcach 

9 30 – 9 45 Klastery a rozwój gospodarki leśnej na Pomorzu 

Tomasz Studzieniecki – Akademia Morska w Gdyni, Jerzy Fijas 

– Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Gdańsku 

9 45 – 10 00 

Ekonomiczne konsekwencje klęsk żywiołowych w lasach 

Kazimierz Szabla – Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w 

Katowicach

10 00 – 10 15 Analiza dochodów, kosztów i rentowności produkcji drewna nadleśnictw 

Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Krośnie 

Artur Królicki – Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Krośnie 

10 15 – 10 30 Ekonomiczne skutki Orkanu Cyryl w Nadleśnictwie Dąbrowa Tarnowska 

Maria Kuc – Uniwersytet Rolniczy w Krakowie 

10 30 – 10 45 Rozwój dodatkowych kierunków produkcji gospodarstwa leśnego 

Hubert Szramka – Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu 

10 45 – 11 00 Znaczenie ubocznego użytkowania lasu w rozwoju obszarów wiejskich 

Paweł Staniszewski – Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego 

w Warszawie 


11 20 – 12 00 Dyskusja 

III. Blok tematyczny: Ekonomiczne aspekty publicznych funkcji lasu 

Obrady prowadzi Jan Kraczek i Witold Koss 

12 00 – 12 15 Publiczne funkcje lasu w rachunku ekonomicznym gospodarstwa leśnego 

na przykładzie Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Krakowie 

Anna Janusz – Uniwersytet Rolniczy w Krakowie 

12 15 – 12 30 Wartość wybranych pozaprodukcyjnych dóbr i usług lasu i gospodarki 

leśnej 

Piotr Gołos – Instytut Badawczy Leśnictwa w Sękocinie Starym 

12 30 – 12 45 Możliwości komercjalizacji pozaprodukcyjnych funkcji gospodarstwa 

leśnego 

Michał Kalinowski – Instytut Badawczy Leśnictwa w Sękocinie Starym 

12 45 – 13 15 Dyskusja 

13 15 – 14 15 Obiad 

IV. Blok tematyczny: Rozwiązania organizacyjno-funkcjonalne gospodarstwa 

leśnego 

Obrady prowadzi Janusz Dawidziuk i Adam Wasiak 

14 15 – 14 25 Prawno-organizacyjne oraz ekonomiczne rozwiązania państwowego 


Andrzej Klocek – Instytut Badawczy Leśnictwa w Sękocinie Starym 

14 25 – 14 40 Problemy zarządzania konfliktami w gospodarce leśnej 

Piotr Grygier – Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Poznaniu 

14 40 – 14 55 Style kierowania we współczesnym nadleśnictwie 

Arkadiusz Gruchała – Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego 

w Warszawie 

14 55 – 15 10 Ekonomiczne i organizacyjne zagadnienia usługowego wykonawstwa 

prac leśnych 

Leszek Banach – Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Zielonej 

Górze

15 10 – 15 25 Znaczenie kontroli w jednostkach organizacyjnych Lasów Państwowych i 

nowoczesnym przedsiębiorstwie 

Monika Starosta, Piotr Szyszko – Uniwersytet Przyrodniczyw Poznaniu 

15 25 – 15 40 Marketingowe i organizacyjne uwarunkowania handlu drewnem 

nieprzetworzonym 

Marcin Piszczek – Uniwersytet Rolny w Krakowie 


16 00 – 16 15 Ocena wewnętrznej przewagi komparatywnej w międzynarodowym 

handlu drewnem wybranych krajów europejskich 

Krzysztof Adamowicz – UP w Poznaniu 

16 15 – 16 30 Uwarunkowania prawne zrzeszeń prywatnych właścicieli lasów 

Marek Geszprych – Ministerstwo Środowiska 

16 30 – 16 45 Stan i uwarunkowania rozwoju zakładów Lasów Państwowych 

Janusz Kocel – Instytut Badawczy Leśnictwa w Sękocinie Starym 

16 45 – 18 00 Dyskusja 

18 00 – 24 00 Spotkanie przy ognisku 

8 00 – 9 00 Śniadanie 

DZIEŃ III (czwartek, 9 czerwca 2011 r.) 

– Sesja terenowa 

I trasa: Nadleśnictwo Babki – „Rogalin” 

Ważniejsze informacje: 

9 15 wyjazd autokaru z Leśnego Ośrodka Szkoleniowego w Puszczykowie 

13 00 – 14 00 powrót do Leśnego Ośrodka Szkoleniowego w Puszczykowie 

14 00 – 15 00 obiad i zakończenie konferencji 

II trasa: Nadleśnictwo Jarocin 

Ważniejsze informacje: 

Uczestnicy powinni być wyposażeni w obuwie terenowe i ew. płaszcz 

przeciwdeszczowy. 

9 15 – 10 45 przejazd autokaru z Leśnego Ośrodka Szkoleniowego w Puszczykowie 

do m. Czeszewo (gm. Miłosław) 

14 00 – 15 00 obiad w terenie i zakończenie konferencji 

15 00 – 16 30 powrót do Leśnego Ośrodka Szkoleniowego w Puszczykowie

I. Blok tematyczny 

Makroekonomiczne aspekty 

gospodarki leśnej 

z Cele i zadania gospodarki leśnej na tle struktury Państwowego Gospodarstwa 

Leśnego Lasy Państwowe 

z Wycena zasobów leśnych oraz ocena możliwości wykorzystania wyników 

wartościowania nieruchomości leśnych do poprawy gospodarowania lasami 

z Problemy ekonomiki leśnictwa w Unii Europejskiej 

z Rola parametrów ekonomicznych w ocenie działalności podstawowej jednostek 

organizacyjnych lasów państwowych 

z Koncepcja platformy technologicznej sektora leśno-drzewnego i warunki jej 

działania 

z Zagadnienia ekonomiczne w planach urządzenia lasu 

z Lasy państwowe a koncepcja społecznej odpowiedzialności 

z Wyzwania dla ekonomiki leśnictwa 

z Zrównoważone leśnictwo w czasach zdominowanych przez sektor finansowy 

z Jakie nowe wyzwania stawiają przed ekonomiką leśnictwa „usługi 

ekosystemowe”? 

z Stare zmartwienia z lasami drobnej własności prywatnej. Problemy 

zagospodarowania lasu w lasach o szczególnej formie własności 

z Finansowanie niedrzewnych funkcji lasu 

z Aktualna sytuacja na rynku drzewnym Brandenburgii z punktu widzenia 


z Powiązania międzysektorowe w obszarze produkcji leśno-drzewnej 

z Absolutne i względne wskaźniki wartości dodanej leśnictwa w latach 1997– 2009 

z Znaczenie ubocznego użytkowania lasu w rozwoju obszarów wiejskich

MAKROEKONOMICZNE ASPEKTY GOSPODARKI LEŚNEJ 11 

Cele i zadania gospodarki leśnej na tle struktury 

Państwowego Gospodarstwa Leśnego 

Lasy Państwowe 

Marian Pigan 

Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych 

Lasy Państwowe swoją ponad osiemdziesięciopięcioletnią historią zapisały się pozytywnie 

w polskim społeczeństwie, zyskując powszechną akceptację. Zajmując około 

jednej trzeciej powierzchni kraju, Lasy Państwowe wyznaczają standard gospodarki 

leśnej w Polsce. Obecnie zarządzają lasami o powierzchni 7,1 mln ha, przy całkowitej 

powierzchni lasów w Polsce sięgającej 9,2 mln ha. Zatem w gestii PGL LP znajduje się 

78% polskich lasów. 

Fakt, że ogromna większość polskich lasów stanowi własność publiczną, a także 

forma organizacyjna i prawna zarządzających nimi LP, czyni polski model leśnictwa 

wyjątkowym w Unii Europejskiej. 

Dzięki dobremu planowaniu, zarządzaniu i prowadzeniu racjonalnej gospodarki, 

sytuacja finansowa LP jest dziś dobra. W publikowanym za 2010 roku rankingu „500” 

najbardziej dochodowych firm w Polsce, PGL LP znajdują się na 28 miejscu. Przychody 

sięgają w ostatnich latach ponad 5 mld zł rocznie, corocznie wykazują też dodatni 

wynik finansowy netto (wyjątkiem w ostatniej dekadzie był rok 2001). Przekłada się to 

na możliwość właściwego wypełniania wszystkich ustawowych zadań. 

Gospodarka leśna w LP prowadzona jest na podstawie planów urządzenia lasu, 

które sporządzane są dla każdego nadleśnictwa na okresy 10-letnie. Profesjonalną 

i odpowiedzialną realizację tych wielostronnych i nie zawsze spójnych obowiązków 

i oczekiwań, bez szkody dla stabilności i trwałości lasu, można nazwać współczesną 

formą służby polskiemu leśnictwu. Należy jednak podkreślić, że polskie leśnictwo 

nigdy nie kreowało tzw. modelu surowcowego leśnictwa, który rzekomo miał obowiązywać 

do 1989 r. Przecież do realizowania takiego modelu niezbędne byłoby intensywne 

pozyskiwanie drewna, co nie znajduje potwierdzenia w historii rozwoju zasobów 

leśnych. W rzeczywistości w Lasach Państwowych nastąpił w okresie ostatniego 

50-lecia znaczny wzrost tych zasobów, od około 5,9 mln ha powierzchni leśnej i około 

780 mln m 3 miąższości grubizny drewna na początku 1956 roku, do około 7 mln 

ha i około 1865 mln m 3 miąższości grubizny drewna na koniec 2010 r. Ogółem nasze 

zasoby drewna w ciągu ostatnich 50 lat zwiększyły się dwa i pół raza. 

Co roku Lasy Państwowe wykonują odnowienia (posadzenie na gruntach, na 

których las już rośnie albo wcześniej rósł) i zalesienia (posadzenie na gruntach 

dotychczas rolnych, przemysłowych itp.) na powierzchni około 50 tys. ha. Blisko

12 

WSPÓŁCZESNE PROBLEMY EKONOMIKI LEŚNICTWA 

740 szkółek leśnych LP produkuje rocznie 755 mln sadzonek drzew liściastych 

i iglastych 

Sposób prowadzenia przez LP hodowli lasu uwzględnia warunki przyrodnicze 

i naturalne procesy. Leśnicy dążą przy tym – na podstawie wieloletnich doświadczeń 

oraz dorobku nauk leśnych – do tego, aby dostosować skład gatunkowy danego lasu 

do charakteru siedliska. Dlatego lasy są bardziej różnorodne biologicznie, zdrowsze 

i odporniejsze na różne zagrożenia. Racjonalna gospodarka leśna pozwala z kolei na 

to, by jednocześnie rósł wiek drzewostanów, co ma ogromne znaczenie przyrodnicze. 

Od 1990 r. średni wiek drzew w lasach zarządzanych przez Lasy Państwowe wzrósł 

z 53 do 61 lat. Drzewostany o średnim wieku ponad 100 lat (VI kl. i starsze) zajmują 

dziś 14,5% powierzchni lasów w zarządzie LP. 

Funkcja ekologiczna lasów realizowana jest m.in. poprzez tworzenie różnych form 

ochrony przyrody. W lasach zarządzanych przez LP znajduje się, np. prawie 1220 rezerwatów 

przyrody, 120 parków krajobrazowych, prawie 11 tys. pomników przyrody. 

Europejska sieć obszarów Natura 2000 objęła ponad 2,8 mln ha lasów na gruntach LP 

(38% wszystkich), strefy ochrony wokół gniazd to prawie 160 tys. ha, użytki ekologiczne 

to blisko 30 tys. ha. 

Narastającym, wraz z postępem cywilizacyjnym, zagrożeniem są śmieci wyrzucane 

do lasów. W latach 2007– 2009 LP uprzątnęły z lasów 236 tys. m 3 śmieci. Tylko 

w 2010 r. koszt uprzątania śmieci przez leśników wyniósł około 11 mln zł. LP przeznaczają 

duże środki na edukację w tym zakresie 

Funkcja społeczna lasów realizowana jest przede wszystkim poprzez udostępnianie 

ich obywatelom w możliwie najszerszym, bezpiecznym dla lasów zakresie. Trasy 

i ścieżki rowerowe, szlaki konne, trasy do nordic walking, platformy i tarasy widokowe 

dla miłośników fotografowania, kładki czy mostki umożliwiające dotarcie w najciekawsze 

zakątki leśne, bezpieczne miejsca do urządzenia ogniska czy pikniku – to przykłady 

projektów infrastrukturalnych realizowanych przez Lasy Państwowe. 

Jedną z podstawowych funkcji lasu jest także funkcja produkcyjna. O jej wadze 

świadczy to, że sektory polskiej gospodarki związane z leśnictwem – głównie przemysł 

tartaczny, meblarski i papierniczy – dają pracę 375– 400 tys. osób. Wytwarzają one, 

według szacunków, około 8% PKB. 

Polski model leśnictwa, umiejętnie godzący różne funkcje lasu, sprawdził się w ciągu 

kilkudziesięciu lat, także w ostatnim dwudziestoleciu. Jest chwalony i stawiany za 

wzór przez wielu ekspertów, zwłaszcza zagranicznych, którzy porównują go niekiedy 

z całkowicie odmiennymi rozwiązaniami w innych krajach. Po przemianach ustrojowych 

lat 90-tych, tylko nasz model leśnictwa zachował się w niewiele zmienionej strukturze 

i organizacji. 

Dobrze zarządzane organizacje, zarówno non profit, jak i gospodarcze, budują 

swoją przyszłość na podstawie przyjętej strategii i wyznaczonych celów. Dotychczas 

rolę drogowskazu w leśnictwie – poza oczywiście ustawą o lasach – pełniła przyjęta 

przez Sejm RP „Polityka leśna państwa” z 1997 r. oraz nieco później uchwalony dokument 

„Polityka ekologiczna państwa”. Niemniej w obszarze zarządzania tak dużą organizacją 

jaką są Lasy Państwowe niezbędna jest bardziej szczegółowa strategia. Stąd 

aktualnie trwają prace nad jej sformułowaniem. Główne kierunki działalności pozostają


niezmienne, dalej mocno osadzone w art. 7 ustawy o lasach, gdzie działalność Lasów 

Państwowych podporządkowana jest ustawowemu obowiązkowi zachowania trwałości 

lasów i ich stabilności. 

W osiągnięciu celów przyjętych w strategii już dziś, organizacja Lasy Państwowe 

zmierzać musi do doskonalenia swoich struktur i procesów zarządzania. Przy czym 

zachowując właściwy stopień zorganizowania struktur, za priorytetowe trzeba uznać 

dążenie do: 

1) ekonomizacji działalności gospodarczej, w tym racjonalizowania kosztów i zwiększania 

przychodów, poszukiwania dochodów ze źródeł innych niż tylko sprzedaż 

drewna, 

2) optymalnego planowania i zarządzania zasobami, poprzez właściwe rozpoznanie 

stanu lasu i zasobów drzewnych w cyklicznych pracach urządzania lasu oraz inwentaryzacjach 

wielkoobszarowych oraz takiej zmiany w prawie aby plan urządzenia 

lasu był jedynym dokumentem planistycznym integrującym zadania gospodarki 

leśnej oraz potrzeby ochrony przyrody, 

3) optymalnego dostosowania poziomu zatrudnienia oraz struktur do faktycznych 

obowiązków, zadań i odpowiedzialności poszczególnych szczebli zarządzania, 

4) wdrażania długoletnich programów działania w obrębie gospodarki leśnej, wdrażania 

innowacji i inwestycji, 

5) wdrażania nowych technologii we wszystkich kierunkach gospodarki leśnej, 

6) kreowania skutecznej polityki informacyjnej oraz komunikacji ze społeczeństwem, 

7) systematycznego kształcenia i rozwoju pracowników, 

8) eliminacji niepotrzebnej biurokracji, w tym uproszczenia sprawozdawczości i działań 

administracyjnych, które utrudniają pracownikom pełnienie funkcji gospodarza 

lasu. 

Misją Lasów Państwowych jest, działając w sposób odpowiedzialny, profesjonalny 

i otwarty, sprawowanie pieczy nad dobrem wspólnym wszystkich Polaków, jakimi są 

lasy, gwarantując jednocześnie trwałość ekosystemów leśnych, powiększanie i ochronę 

zasobów przyrodniczych, a także doskonalenie ich do pełnienia różnorodnych funkcji 

zgodnych z oczekiwaniami społeczeństwa.

14 


Wycena zasobów leśnych oraz ocena możliwości 

wykorzystania wyników wartościowania nieruchomości 

Wstęp 

leśnych do poprawy gospodarowania lasami 

Konrad Tomaszewski 

Ośrodek Rozwojowo-Wdrożeniowy Lasów Państwowych w Bedoniu 

Opracowanie: 

1) stanowi analizę norm prawnych regulujących szacowanie nieruchomości, przede 

wszystkim w aspekcie znaczenia tych regulacji dla rozwiązań, jakie powinny być 

stosowane przy szacowaniu lasów, 

2) wykazuje brak standardu zawodowego wyceny nieruchomości leśnych, 

3) porusza problem niezgodności stosowanych sposobów określania wartości lasów 

z regulacjami prawnymi, ponadto ujawnia w nich podstawowe błędy metodyczne, 

bo: 

– wykazują one największe podobieństwo do określania wartości nieruchomości 

w podejściu mieszanym według metody likwidacji, pomimo że odnoszą się do 

lasów w fazie wypełniania funkcji produkcyjnych oraz pozaprodukcyjnych a nie 

w stanie „likwidacji”, 

– posługują się tzw. tabelami wartości drzewostanów, które mogą być stosowane 

wyłącznie na potrzeby ustalania kwoty środków pieniężnych, jaką podmiot, dokonujący 

wyłączenia lasu z produkcji, jest obowiązany wpłacić na rzecz Skarbu 

Państwa na rachunek funduszu leśnego pozostającego w zarządzie dyrektora 

generalnego Lasów Państwowych, 

4) określa projekt metodyki wartościowania lasów jako gruntów pokrytych drzewostanem 

i innych nieruchomości wchodzących w skład wielkoobszarowego gospodarstwa 

leśnego, 

5) charakteryzuje przydatność wartościowania zasobów leśnych w procesie poprawy 

efektywności i racjonalności gospodarowania lasami. 

Tezy wyjściowe 

Zgodnie z regulacjami obowiązującymi w polskim systemie prawnym formalna wycena 

nieruchomości gruntowych jest możliwa pod warunkiem funkcjonowania standardu 

zawodowego rzeczoznawcy. Standard ten wyczerpuje znamiona ogólnego aktu stosowania 

prawa w rozumieniu linii orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego. W Polsce 

Standard V.6., w odniesieniu do nieruchomości leśnych, został opracowany dopiero na 

początku obecnego wieku i nie ma mocy obowiązującej. Ponadto zasługuje na krytykę


z merytorycznego punktu widzenia, po pierwsze zawiera trudną do zaakceptowania 

metodykę wyceny gruntu leśnego jako powierzchni ziemskiej na czas przejściowy pozbawionej 

roślinności leśnej, po drugie powiela wszystkie błędy metodyczne popełniane 

w odniesieniu do lasów w dotychczasowej praktyce rzeczoznawczej. 

Zakres tematyczny opracowania 

Opracowanie ma charakter kompleksowy i kończy się postulatem adresowanym do 

kierownictwa Lasów Państwowych: 

1) wydania zarządzenia w sprawie ustalania wartości lasów (z ewentualnym wykorzystaniem 

projektu tego zarządzenia, które stanowi część składową niniejszego 

opracowania), 

2) zinformatyzowania procesu wyceny nieruchomości leśnych (z ewentualnym wykorzystaniem 

dokumentacji ontologicznej opisującej językiem naturalnym proces 

wartościowania nieruchomości leśnej; dokumentacja ta stanowi część składową 

niniejszego opracowania), 

3) podjęcia działań inicjująco-inspirujących w celu usankcjonowania wyceny nieruchomości 

leśnych w formie standardu zawodowego rzeczoznawcy (z ewentualnym 

wykorzystaniem projektu takiego standardu przygotowanego w ramach niniejszego 

opracowania). 

Rozwiązanie problemu wartościowania nieruchomości leśnych zostało poprzedzone 

m.in: 

1) zdefiniowaniem: 

– wartości obiektu jako części składowej rzeczywistości (wartość zjawiska jako 

miara jego przydatności w wykonywaniu praw i obowiązków podmiotu, do którego 

dany obiekt należy), 

– naturalnej zewnętrznej funkcji lasu oraz jej wypełniania, 

– produktów wyjściowych działalności leśnej na gruncie teorii użyteczności nieinstytucjonalnej, 

– nierzeczowych produktów wyjściowych działalności leśnej jako szczególnego 

przykładu produktów wyjściowych działalności leśnej, 

2) zaprojektowaniem oryginalnego podziału nieruchomości leśnych na części funkcjonalne, 

wchodzące lub mogące wchodzić w skład gospodarstw leśnych, wraz ze 

sformułowaniem definicji tychże części; do ewentualnego usankcjonowania w formie 

zarządzenia dyrektora generalnego Lasów Państwowych, 

3) zaprojektowaniem oryginalnego podziału terytorium Polski na obszary funkcjonalne 

wyodrębniane z punktu widzenia zapotrzebowania na produkty wyjściowe gospodarki 

leśnej; do ewentualnego usankcjonowania w formie zarządzenia dyrektora 

generalnego Lasów Państwowych, 

4) zaprojektowaniem oryginalnego podziału naturalnych zewnętrznych funkcji lasu 

wraz z ich szczegółowymi definicjami i działaniami, mającymi na celu ich modyfikowanie 

oraz wraz ze szczegółowymi definicjami produktów wyjściowych gospodarki 

leśnej, powstającymi w wyniku tejże modyfikacji; do ewentualnego usankcjonowania 

w formie zarządzenia dyrektora generalnego Lasów Państwowych.

16 


Częściami składowymi opracowania są m.in.: 

1) analiza regulacji prawnych dotyczących wyceny nieruchomości wraz z oceną ich 

wpływu na szczegółowe rozwiązania metodyczne, jakie powinny być przyjmowane 

przy określaniu wartości nieruchomości leśnych, 

2) krytyczna analiza praktyki wartościowania nieruchomości leśnych z użyciem tablic 

wartości drzewostanów, 

3) projekt metodyki określania wartości nieruchomości leśnych, z punktu widzenia 

uprawnień Skarbu Państwa jako właściciela lasów, uwzględnia obowiązujący porządek 

prawny w zakresie szacowania nieruchomości i zawiera elementy: 

a) podejścia dochodowego według metody zysków (a w pewnym zakresie według 

metody inwestycyjnej) z zastosowaniem: 

– techniki kapitalizacji prostej, 

– techniki dyskontowania strumieni dochodów, 

b) podejścia kosztowego do szacowania wartości lasów sensu stricto w początkowych 

fazach rozwojowych drzewostanu, 

c) zmodyfikowanej metody kosztów likwidacji służącej szacowaniu wartości powierzchni 

ziemskich (wraz z częściami składowymi), nie będących lasami sensu 

stricto i nieruchomościami wykorzystywanymi do prowadzenia działalności 

dodatkowej (zarobkowej), 

4) szczegółowa procedura postępowania przy wartościowaniu nieruchomości leśnych 

zgodnie z metodyką, o której mowa w ppkt. 3), 

5) projekt metodyki określania wartości nieruchomości leśnych z punktu widzenia wykonywania 

praw i obowiązków Skarbu Państwa jako właściciela lasów (wartość 

lasu jako dobra wspólnego), 

6) szczegółowa procedura postępowania przy wartościowaniu nieruchomości leśnych 

z zastosowaniem metodyki, o której mowa w ppkt. 5, 

7) projekt zarządzeń oraz projekt dokumentacji wdrożeniowej (uwzględniającej zinformatyzowanie 

procesu wartościowania nieruchomości leśnych), 

8) projekt standardu zawodowego rzeczoznawcy przy wycenie nieruchomości leśnych, 

9) przykłady wykorzystania wiedzy o wartości nieruchomości leśnych w procesie poprawy 

efektywności oraz racjonalizacji działalności leśnej. 

Opracowanie zawiera oryginalną koncepcję metodyczną ustalania wartości gruntu 

leśnego jako powierzchni ziemskiej pozbawionej na czas przejściowy roślinności leśnej, 

a także oryginalne podejście do ustalania leśnej stopy procentowej. 

Zakończenie 

W trakcie konferencji w Puszczykowie, ze względu na ramy czasowe, omawiane opracowanie 

zostanie zaprezentowane w sposób skrótowy, przy czym pełna wersja opracowania 

będzie dostępna na stronie internetowej, której adres zostanie przekazany 

uczestnikom konferencji po wygłoszeniu referatu.


Problemy ekonomiki leśnictwa 

1 Nie nadesłano materiałów konferencyjnych. 

w Unii Europejskiej 1 

Krzysztof Janeczko 

Ministerstwo Środowiska

18 


Rola parametrów ekonomicznych 

w ocenie podstawowej działalności 

jednostek organizacyjnych Lasów Państwowych 

Anna Paszkiewicz 

Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych 

Działanie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe (PGL LP) w warunkach 

rynkowych charakteryzujących się dużą zmiennością, wymaga od osób zarządzających 

podejmowania szybkich i trafnych decyzji. Decyzje te, aby mogły być 

podjęte prawidłowo i szybko, muszą mieć podstawę w pełnych i rzetelnych informacjach: 

syntetycznych i szczegółowych. Uzyskane informacje powinny umożliwić 

sformułowanie zarówno działań strategicznych, tj. określających położenie podmiotu 

gospodarczego w istniejącym układzie gospodarczym, jak i operacyjnych (taktycznych) 

pozwalających na zlokalizowanie i likwidację niepożądanych odchyleń od zaplanowanych 

parametrów. 

Informacje o różnym stopniu złożoności i szczegółowości otrzymuje się m.in. w wyniku 

analiz wskaźników ekonomicznych, dlatego też prawidłowe prowadzenie analiz 

ekonomicznych jest istotnym warunkiem skutecznego zarządzania firmą, prowadzenia 

działań naprawczych czy restrukturyzacyjnych. Dane dotyczące sprawności poszczególnych 

procesów zachodzących w organizacji, sytuacji majątkowo-finansowej, czy 

zyskowności są cennym źródłem wiedzy dla kadry zarządzającej oraz wielu instytucji 

zewnętrznych. W zależności od zaistniałej sytuacji oraz dla lepszego zobrazowania 

zachodzących zjawisk parametry te mogą być przedstawiane w sposób liczbowy lub 

graficzny. 

W Państwowym Gospodarstwie Leśnym Lasy Państwowe parametry ekonomiczne, 

tak jak w każdym podmiocie gospodarczym działającym na rynku, służą do oceny 

sytuacji całej organizacji, jak i poszczególnych jednostek organizacyjnych. A w szczególności 

do: 

– rocznej analizy działalności prowadzonej przez poszczególne jednostki RDLP oraz 

całe PGL LP (analiza wskaźnikowa), 

– opłacalności inwestycji – m.in. do podejmowania decyzji o wydatkowaniu środków 

funduszu leśnego, 

– bieżącej oceny – istotnej przy podejmowaniu aktualnych decyzji związanych z prowadzoną 

działalnością. 

W referacie zostaną omówione parametry ekonomiczne stosowane w ocenie podstawowej 

działalności jednostek organizacyjnych Lasów Państwowych, osiągnięte 

w ostatnich latach przez regionalne dyrekcje Lasów Państwowych. Przy ocenie kon-


dycji finansowej Lasów Państwowych zaprezentowane zostaną trzy wskaźniki płynności 

finansowej obrazujące stosunek środków obrotowych o różnym stopniu płynności 

do zobowiązań bieżących, a mianowicie: wskaźnik bieżącej płynności (current ratio), 

wskaźnik szybkiej płynności (quick ratio), wskaźnik wypłacalności gotówkowej (super 

quick ratio). Prezentacja wyników badania płynności finansowej jednostek organizacyjnych 

Lasów Państwowych, oprócz oceny osiągniętych wskaźników finansowych, obejmie 

również analizę funduszu obrotowego. W tym celu w referacie zostanie przedstawiony 

wskaźnik rotacji należności (wyrażony w dniach), który informuje o czasie w jakim 

dany podmiot gospodarczy kredytuje swoich odbiorców i wskazuje czas zamrożenia 

w należnościach środków pieniężnych firmy. Analiza funduszu obrotowego zostanie 

uzupełniona o wskaźnik rotacji zapasów (wyrażany w dniach) informujący, ile dni trwa 

odnawianie zapasów dla osiągnięcia sprzedaży na określonym poziomie. Z kolei na 

podstawie wartości wskaźnika rotacji zobowiązań (wyrażany w dniach) zaprezentowana 

zostanie sytuacja jednostek organizacyjnych Lasów Państwowych w zakresie spłaty 

przez nie własnych zobowiązań krótkoterminowych. Dodatkowo w analizie poświęconej 

płynności finansowej Lasów Państwowych zostanie przedstawiony wskaźnik trwałości 

struktury finansowania, którego wartość świadczy o stopniu finansowania zapasów lub 

aktywów trwałych zobowiązaniami krótkoterminowymi. 

Prezentacja parametrów ekonomicznych wykorzystywanych w ocenie podstawowej 

działalności jednostek organizacyjnych Lasów Państwowych obejmie także wskaźniki 

rentowności, a więc mierniki informujące, zarówno o szybkości zwrotu zaangażowanego 

w firmie kapitału, jak i oceniające zdolność jej kierownictwa do generowania 

zysków z zaangażowanych środków. Ocena rentowności zostanie dokonana na podstawie 

wskaźnika zyskowności netto sprzedaży, wskaźnika rentowności majątku (ROA) 

(stopa zwrotu z aktywów) oraz wskaźnika rentowności kapitału własnego (ROE) (stopa 

zwrotu z kapitału własnego).

20 


Koncepcja platformy technologicznej 

sektora leśno-drzewnego i warunki jej działania 

Władysław Strykowski, Andrzej Fojutowski 

Instytut Technologii Drewna w Poznaniu 

Platformy technologiczne są wielkim przedsięwzięciem Komisji Europejskiej i określonych 

podmiotów gospodarczych oraz instytucji z otoczenia biznesowego państw UE. 

Powstanie Europejskich Platform Leśno-Drzewnych poprzedziły odpowiednie 

przedsięwzięcia polityczno-ekonomiczne. Polska była do 2004 roku praktycznie nieobecna 

w inicjatywach Europejskich Platform Technologicznych (European Technology 

Platform). 

W roku 2004 z inicjatywy Krajowego Punktu Kontaktowego Programów Badawczych 

powołano w Polsce pierwsze Platformy Technologiczne, których zadaniem była 

integracja i mobilizacja polskiego przemysłu, połączenie sił przemysłu i zaplecza badawczego 

oraz wprowadzenie silnych reprezentantów do Europejskich Platform Technologicznych. 

Działanie to było sukcesem krajowego Punktu Kontaktowego Programów 

Badawczych UE, gdyż podpisał on umowy o współpracy z ponad 500 najlepszymi 

polskimi przedsiębiorstwami. 

– Dotychczasowa praktyka potwierdza fakt, że diametralnie różnie przebiega proces 

wdrażania Platform Technologicznych w państwach o gospodarkach postplanowych 

w stosunku do pozostałych państw UE. 

– Platformy Technologiczne niosą ze sobą nowe wyzwania, ale też nowe szanse 

i nadzieje. W krajach europejskich muszą powstać nowe struktury umożliwiające 

pełniejsze wykorzystanie istniejących zasobów surowca drzewnego. 

– Proponowane w Krajowym Programie Badań (SRA) propozycje dotyczące innowacji 

w sektorze leśno-drzewnym są bardzo interesujące, ale ich realizacja wymaga 

ścisłej współpracy przemysłu z lasami. 

W warunkach całkowitej dezintegracji leśnictwa i przemysłów opartych na drewnie 

Polska Platforma Technologiczna Sektora Leśno-Drzewnego stanowi szansę podjęcia 

i realizowania partnerskiej współpracy przemysłu z lasami. Efekty tej współpracy, które 

będzie można osiągać, wymagają dłuższego horyzontu, który można znacznie skrócić 

poprzez zastosowane po stronie przemysłu innowacji. Jednakże całkowity sukces 

będzie wówczas, jeżeli dojdzie do rzeczywistej współpracy. Kraje skandynawskie i zachodnioeuropejskie 

bardzo szybko doszły do porozumień w tym zakresie. Świadczy 

o tym duża liczba realizowanych aktualnie projektów badawczych przez sektor leśno- 

-drzewny tych państw.


Zagadnienia ekonomiczne 

w planach urządzenia lasu 

Janusz Dawidziuk 

Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej 

W całym powojennym okresie instrukcje urządzenia lasu przewidywały ujmowanie zagadnień 

ekonomicznych w planach urządzenia lasu, chociaż w różnym stopniu szczegółowości. 

Pierwsza powojenna Instrukcja urządzania lasu z 1957 r. (na okres definitywnego 

urządzania lasu) zobowiązywała do przedstawiania tylko ogólnej charakterystyki 

czynników ekonomicznych wpływających na kształtowanie warunków produkcji leśnej, 

z uwzględnieniem powiązania leśnictwa z innymi gałęziami gospodarki narodowej. 

W następnych cyklach urządzeniowych ekonomiczne warunki produkcji leśnej były 

charakteryzowane coraz szerzej w formie określonych instrukcjami zestawień wskaźników. 

Najszerzej ujmuje te zagadnienia obecna Instrukcja urządzania lasu (z 2003 r.), 

która obok syntetycznej oceny uwarunkowań ekonomicznych oraz zestawień wskaźników 

gospodarki leśnej przewiduje sporządzanie ramowego planu ekonomicznego na 

10 lat. Instrukcja ta dopuszcza również załączanie do planu urządzania lasu ekspertyzy 

ekonomicznej nadleśnictwa, po wcześniejszym opracowaniu oraz zatwierdzeniu 

odpowiednich wytycznych do jej wykonywania. 

Wytyczne takie – opracowane w Instytucie Badawczym Leśnictwa – zostały wdrożone 

w 2009 r. (poprzez sporządzenie aneksu ekonomicznego do Planu urządzenia 

lasu dla nadleśnictwa Krynki na lata 2008– 2017) przez Biuro Urządzania Lasu i Geodezji 

Leśnej, na zlecenie dyrekcji generalnej Lasów Państwowych. Z analiz przeprowadzonych 

w trakcie realizacji tego tematu wynika, że w aneksie ekonomicznym nieodzowne 

jest zaprojektowanie wskaźników dotyczących przychodów i nakładów powiązanych 

z 10-letnim okresem planowania, co pozwoli także na racjonalny rozdział 

środków funduszu leśnego. 

W ramach aneksu, który powinien stanowić integralną część planu urządzenia 

lasu, należy ująć trzy cele szczegółowe, a mianowicie: 

– wycenę majątku nadleśnictwa, 

– ocenę ekonomiczną gospodarki leśnej za ubiegły okres gospodarczy, 

– program ekonomiczny dla nadleśnictwa, w tym prognozę przychodów, nakładów 

oraz wyniku finansowego w okresie obowiązywania nowego planu urządzenia lasu. 

Przy opracowaniu powyższych zagadnień wykorzystano dane i wyniki uzyskane 

dla nadleśnictwa Krynki przy sporządzaniu aneksu ekonomicznego do Planu urządzenia 

lasu obejmującego okres 2008– 2017.

22 


Lasy państwowe 

a koncepcja społecznej odpowiedzialności 

Krzysztof Kannenberg 

Wyższa Szkoła Zarządzania Środowiskiem w Tucholi 

Społeczna odpowiedzialność biznesu to jedna z najbardziej dynamicznych, złożonych 

i stanowiących wyzwanie kwestii, z którymi mają obecnie do czynienia liderzy 

biznesu, a i nie wykluczone, że jest to jeden z najbardziej istotnych problemów 1 . Wielkie 

ponadnarodowe korporacje zasobne w potężny kapitał mają często większą siłę 

oddziaływania niż rządy państw. To powoduje, że stają się one odpowiedzialne nie 

tylko za efektywne gospodarowanie dostępnymi dla nich zasobami, ale również za 

relacje zachodzące z wszystkimi podmiotami bliższego i dalszego otoczenia. W literaturze 

przedmiotu jest wiele definicji społecznej odpowiedzialności. Dobrze rozumiana 

odpowiedzialność społeczna oznacza w praktyce, że menedżerowie muszą: 

– być wrażliwi na sprawy, które oddziałują na życie osób, z którymi żyją i pracują, 

– zrozumieć warunki panujące w społeczeństwie, aby wywierać na nie pozytywny 

wpływ, 

– rozważać społeczne skutki wynikające z podejmowanych decyzji finansowych 

i biznesowych, a mające wpływ na szerokie grupy wyborców, interesariuszy i na 

środowisko, 

– mieć świadomość nie tylko tego, co firma produkuje, ale także jak to produkuje. 

Co najważniejsze, bycie odpowiedzialnym społecznie oznacza wykraczanie poza 

uświadomienie sobie tych skutków społecznych- oznacza dobrowolne podejmowanie 

działań w tym zakresie 2 . 

Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe to państwowa jednostka organizacyjna 

nie posiadająca osobowości prawnej. Jak zapisano w statucie, Lasy Państwowe 

nie są przedsiębiorstwem w rozumieniu prawa. Posiadając tzw. zdolność prawną 

zarządzają pozostającym w ich dyspozycji majątkiem Skarbu Państwa 3 . 

W 2010 r. rząd zamierzał włączyć Lasy Państwowe do sektora finansów publicznych. 

Oznaczałoby to w praktyce konieczność przekazywania do dyspozycji Ministra 

Finansów wypracowanych w danych latach nadwyżek finansowych. Biorąc pod uwagę 

kłopoty rządu ze sfinansowaniem deficytu budżetowego, takie rozwiązanie stanowiłoby 

ogromne zagrożenie dla dalszego funkcjonowania Lasów Państwowych. Z drugiej 

strony, nie będąc przedsiębiorstwem „Lasom” trudno jest i będzie rywalizować z ar- 

1 Jim „Gus” Gustafson, Czym jest społeczna odpowiedzialność biznesu?, w: Biznes, tom 1, PWN, Warszawa 

2007, s. 190. 

2 Tamże, s. 191. 

3 Wikipedia, Lasy Państwowe, http;//pl.wikipedia.org/Wiki/Lasy_Panstwowe


gumentem nadrzędności interesu państwa. Część ekonomistów jest zdania, że Lasy 

Państwowe powinny stać się ponownie przedsiębiorstwem państwowym 1 o konstytucyjnie 

chronionej własności, co skutkowałoby tym, że interes przedsiębiorstwa byłby 

zawsze nadrzędnym w stosunku do interesu państwa. Można mieć jednak wątpliwości, 

jak w takiej sytuacji wyglądałaby realizacja pozaekonomicznych funkcji lasu. 

Organizacja państwowa, niezależnie od przyjętej formy organizacyjno-prawnej, 

musi realizować cele określone przez właściciela. Ustawowym obowiązkiem PGL LP 

jest prowadzenie trwale zrównoważonej gospodarki leśnej poprzez działania na rzecz 

realizacji podstawowych funkcji lasu, do których zalicza się funkcje ekologiczne, produkcyjne 

i społeczne. Realizacja tych funkcji wprost wpisuje się w koncepcję społecznej 

odpowiedzialności. Analizując działalność Lasów Państwowych na przestrzeni 

ostatniego półwiecza można dojść do wniosku, że jest to bez wątpienia organizacja 

kreująca nowoczesny i przyszłościowy model działalności oparty na prawidłach zrównoważonego 

rozwoju. Ten zrównoważony rozwój − definiowany przez przyrodników 

jako zdolność zdrowych ekosystemów do nieograniczonego czasowo funkcjonowania 

− stał się niedawno dla biznesu kategorycznym nakazem 2 . Przyroda − jak się okazuje 

− dysponuje doskonałymi modelami tworzenia, reprodukcji i zachowania trwałości 

relacji pomiędzy biotycznymi i abiotycznymi elementami ekosystemów. Analizując 

efektywność tych modeli menedżerowie powinni czerpać z nich wzorce dla rozwiązań 

biznesowych, wszak skomplikowana i samoregulująca się biosfera ziemi jest w istocie 

genialnym systemem operacyjnym, który bez przerwy „produkuje” różne formy życia 

już od 3,5 miliarda lat 3 . 

W referacie przeanalizowana zostanie realizacja przez Lasy Państwowe funkcji 

lasu pod kątem koncepcji społecznej odpowiedzialności. Dokonana będzie również 

próba zaadaptowania praw rządzących przyrodą do systemowych rozwiązań ekonomicznych. 

1 Powstałe w 1924 r. przedsiębiorstwo ‘Polskie Lasy Państwowe” utraciło swój status w wyniku nacjonalizacji 

po II wojnie światowej. 

2 Gregory C. Unruh, Biosfera górą! Czyli czego biznes może się nauczyć od przyrody, Harvard Business 

Review, marzec 2010, s. 73. 

3 Tamże, s. 74.

24 


Wyzwania dla ekonomiki leśnictwa 

Birger Solberg 

Norweski Uniwersytet Nauk Przyrodniczych 

Prezentacja skupi się na następujących zagadnieniach: przede wszystkim, czym jest 

ekonomika leśnictwa i co cechuje analizy w tej dyscyplinie. Następnie bardziej szczegółowo 

omówione zostaną wyzwania związane z preferencjami czasowymi (jak podchodzić 

do kosztów i korzyści pojawiających się w różnym czasie), niedoskonałościami 

rynku, nierynkowymi dobrami i usługami, efektami dystrybucyjnymi, integracją aspektów 

ekologicznych i społecznych oraz aspektami etycznymi. Trzeci problem stanowić 

będzie modelowanie bioekonomiczne i dyskusja nad norweskimi doświadczeniami 

w analizowaniu kwestii związanych z leśnictwem i łagodzeniem zmian klimatu. Ostatnia 

część zostanie poświęcona omówieniu priorytetów w zakresie poprawy obecnej 

sytuacji oraz sformułowaniu głównych wniosków. 

Challenges in forest economics 

by Birger Solberg, Norwegian University of Life Sciences 

The presentation will focus on the following main points.: First, a brief account is given 

of what forest economics is and what are main characteristics of analyses in this disciplin. 

Then I will go more specifically into challenging related to time preference (how to 

deal with costs and benefits accruing at different points in time), market imperfections, 

non-marketed goods and services, distributional impacts, the integration of ecological 

and social aspects, and ethical aspects. Third, I will elaborate on bio-economic modelling 

and discuss my experiences from Norway in analysing issues related to forestry 

and climate change mitigatio. Finally, I will discuss main priorities ahead to improve the 

present situation, and draw main conclusions.


Zrównoważone leśnictwo 

w czasach zdominowanych przez sektor finansowy 

Ernest Ulrich Koepf 

Uniwersytet Techniczny w Dreźnie 

Trwałość jest przyjętą od dwustu lat zasadą gospodarki leśnej w Europie. W dzisiejszych 

czasach leśnictwo musi stawiać opór warunkom porządku gospodarczego, niezgodnym 

z zasadą trwałości. „Granice wzrostu” globalnej cywilizacji są nieuniknione, 

co zostanie zaprezentowane w referacie. Nie oznacza to jednak, że nic nie powinno 

wzrastać. 

Pieniądze pozwalają na zróżnicowanie produkcji i wymianę dóbr na rynkach. Firmy 

leśne (jak wszystkie firmy) są zobowiązane do osiągania przychodów przewyższających 

koszty produkcji. W XIX w. kalkulacja inwestycyjna była po raz pierwszy opracowana 

przez leśników, ponieważ produkcja leśna z konieczności zależy od przyrody, co 

z finansowego punktu widzenia oznacza inwestycję długoterminową. Dyskusje na temat 

„teorii renty gruntowej” oraz wysiłki w celu zmaksymalizowania zysków z produkcji 

leśnej skończyły się całkowitym niepowodzeniem. Dlaczego? Fizyczny świat (rzeczywistość) 

jest kształtowany według praw przyrody, poprzez postęp technologiczny oraz 

postępowanie ludzi. Myślenie kategoriami finansowymi może informować o fizycznych 

warunkach gospodarki, które nie mogą być jednak zmienione inaczej niż przez inteligentną 

technologię. Interes finansowy nie powinien rządzić myśleniem gospodarczym. 

W istocie potrzebna jest koncepcja nowego trwałego porządku gospodarczego. 

Przyroda, praca i technologia muszą być uznane za równorzędne czynniki produkcji. 

„Kapitał” (który w tradycyjnej ekonomii jest czynnikiem produkcji) daje pierwszeństwo 

interesowi monetarnemu. Politycznie deklarowanym celem ekonomii w demokracji jest 

jednak interes ludzki, a warunkiem trwałej produkcji jest ochrona przyrody lub interes 

ekologiczny. Niedawny krach finansowy i jego konsekwencje uświadomiły nam niebezpieczeństwa 

ideologii monetarnej. 

Co rozumie się pod pojęciem „czasów zdominowanych przez sektor finansowy”? 

To, że wielcy biznesmeni oraz politycy ogólnie przeceniają monetarną charakterystykę 

gospodarki, co w istocie zaburza spojrzenie na rzeczywistość oraz interes społeczny 

i ekologiczny. Bankowość musi wspierać wysoko wyspecjalizowaną produkcję i rynkową 

wymianę dóbr. Tak zwana branża finansowa (ang. financial industries) oferuje wątpliwe 

„produkty”, które nie są dobrami czy usługami, ale po prostu „robieniem pieniędzy”. 

Jej zyski i wygórowane zarobki uszczuplają dochody z pracy ludzi i stosowanych 

technologii. 

Rozwiązań należy szukać poza leśnictwem i polityką leśną. Istnieją pewne koncepcje 

i dwie z nich zostaną naszkicowane w niniejszym referacie, mimo niewielkiej

26 


szansy ich realizacji w ramach europejskiego systemu politycznego. Trwały rozwój stał 

się oficjalną propozycją po Konferencji ONZ w Rio de Janeiro w 1992 r., więc powinniśmy 

nadal podejmować nad nim dyskusję. 

Sustainable Forestry in Financial Times 

by Ernst Ulrich Koepf, Dresden University of Technology 

Sustainability has been an established principle of forestry in Europe for the last two 

hundred years. Its history will be lined out. Forestry at present must resist conditions of 

the economic order in the world which are not in line with sustainability. It will be shown 

that „limits to growth” are unavoidable in the global civilization. But it does not mean 

nothing should grow. 

Money permits to differentiate production and exchange goods and services at 

the markets. Forest firms (as all firms) are bound to earn more money than their costs 

of production. In 19 th century investment calculation was first developed by foresters 

because forestry production necessarily depends on nature which, in financial terms, 

means long-term investment. Discussions on “soil rent theory” and efforts to maximize 

profits from forestry production turned out a complete failure. Why? We can learn from 

forest history that the physical world (reality) can only be shaped within the limits of 

nature, technology and men’s behaviour. Financial thinking may inform on physical conditions 

of the economy, they cannot be changed but by intelligent technology. Money 

interest shouldn’t govern economic thinking. 

In fact, a concept is needed for a new sustainable economic order. Nature, labour, 

and technology must be considered as production factors of equal weight. “Capital” 

(which in traditional economics has been a production factor) is favouring monetary interest. 

The politically declared aim of economics in democracy however is human interest. 

And the condition of sustainable production is conservation of nature or ecological 

interest. The late financial crash and its consequences have taught us the dangers of 

the monetarian ideology. 

What is meant by “financial times”? That business leaders as well as politicians 

generally overvalue the monetary description of the economy, which in fact troubles 

the view on reality, people’s and ecological interest. Banking must support highly specialized 

production and market exchange of goods. So called financial industries offer 

questionable “products”, which are not goods or services but just “money-making”. 

Their profits and exorbitant wages are depriving revenues from working peoples and 

technological efforts. 

Solutions are to be found outside forestry and forest policies. Concepts are available, 

and two of them will be sketched in spite of little chance of realization in the European 

political system. However, sustainable development has been an official proposal 

since UNCED 1992, and we should continue to discuss it.


Jakie nowe wyzwania stawiają przed ekonomiką leśnictwa 

„usługi ekosystemowe”? 

Arto Naskali 

Fiński Instytut Leśnictwa METLA w Rovaniemi 

Egzystencja człowieka zależy od wielu usług ekosystemowych (ecosystem services), 

mających swoje źródło w ekosystemach i ich funkcjach. Koncepcja ta wydaje się przełamywać 

bariery pomiędzy ochroną przyrody a użytkowaniem zasobów naturalnych. 

Idea usług ekosystemowych wykazuje bliski związek z innym nowym podejściem do 

zagospodarowania i użytkowania przyrody, jakim jest podejście ekosystemowe (ecosystem 

approach). Niektóre globalne inicjatywy mające na celu ochronę przyrody, jak 

Milenijna Ocena Ekosystemowa (Millenium Ecosystem Assessment, MEA) oraz inicjatywa 

„Ekonomika Ekosystemów i Bioróżnorodności” (TEEB), opierają się na modelu 

„usług ekosystemowych”. 

Przyjęcie podejścia lub zagospodarowania ekosystemowego jako przewodniej filozofii 

leśnictwa XXI wieku jest znakiem zmiany paradygmatu w odniesieniu do zagospodarowania 

zasobów leśnych. Nie tylko powinniśmy widzieć lasy, ale ekosystem(y) 

z drzew. Ten nowy paradygmat gospodarki leśnej przekształcił ją z gospodarki drewnem 

w gospodarkę ekosystemami leśnymi lub, innymi słowami, z gospodarki opartej na 

trwałej produkcji drewna (sustained yield timber management, SYTM) w trwałą i zrównoważoną 

gospodarkę leśną (sustainable forest management, SFM). 

Teraz przyszła kolej ekonomiki leśnictwa, by odpowiedzieć na nowe wyzwania gospodarki 

leśnej. S. Kant (2003) w swoim pionierskim artykule “Poszerzanie granic ekonomiki 

leśnej” wykazał, że istniejące leśne modele ekonomiczne, zakorzenione w systemach 

gospodarki opartej na trwałej produkcji drewna oraz ekonomii neoklasycznej, 

mają wiele ograniczeń. Według niego holistyczna natura SFM wymaga przejścia od 

ekonomii neoklasycznej do ekonomii ekologicznej. Konstrukcja trwałej i zrównoważonej 

gospodarki leśnej wymaga pluralistycznych, adaptacyjnych oraz uzależnionych od 

kontekstu ram analitycznych. 

Ekonomia ekologiczna (Ecological Economics, EE) wprowadziła niejasność odnośnie 

stanowiska wobec ekonomii środowiska i zasobów naturalnych (Environmental 

and Resource Economics, ERE), opartej na ekonomii neoklasycznej. Jedno ujęcie EE 

ma na celu rozwinięcie koncepcji i metod ERE na usługi ekosystemowe i różnorodność 

biologiczną, natomiast drugie ujęcie, oparte o ekonomię socjo-ekologiczną (Socio-Ecological 

Economics, SEE), stworzyło trzon krytycyzmu etycznego (Douai 2009). 

Ogólnie ujmując, potrzebne są ujęcia bardziej pluralistyczne, a także nieprawomyślne. 

Według C. Spash (2009) zrozumienie wymaga wielorakości interpretacji oraz

28 


form wyjaśniania. Potrzebna jest bardziej jasna podstawa pojęciowa w dyskusji opartej 

na pluralizmie metodologicznym. 

Musimy zdefiniować usługi ekosystemowe w nowym kontekście. EE odsłoniła nowy 

obszar badań, skupiający się na etyce, badaniach inter- i transdyscyplinarnych oraz 

osadzeniu ekonomii w przyrodzie. Faktycznie ramy badawcze ekonomistów ERE w zakresie 

określania wartości środowiska przyrodniczego są bardzo ograniczone (Bhagwat 

2009). Tak więc ekonomiści muszą poszerzyć swoją koncepcję wartości przyrody 

poza ramy określone przez wymianę rynkową. 

SEE odniosła sukces, wzbudzając podejrzliwość do pieniężnej wyceny przyrody 

oraz uwrażliwiając na nieproporcjonalność tych wartości. Douai (2009) przyjmuje „różne 

języki wyceny”. Omawia on trzy szczególne kwestie: 1) alternatywne spojrzenie 

osoby szacującej wartość; 2) etyczne granice komodyfikacji (utowarowienia), oraz 3) 

potrzebę dyskursywnych instytucji. Teraz poszczególni aktorzy mogą być postrzegani 

jako kierujący się etyką z motywacjami innymi niż poszukiwanie przyjemności, nastawionymi 

na potrzeby społeczne (przeobrażenie z Homo Economicus na Homo Politicus 

lub Homo Ecologicus) (Becker 2006, Vatn 2004). Istnieją także etyczne granice 

komodyfikacji, a dyskursywne instytucje są właściwymi formami do zajmowania się 

„dobrem wspólnym”. 

Należy w szczególności zauważyć, że instytucje mają bardzo duże znaczenie. 

Z tego powodu trzeba zwrócić większą uwagę na instytucjonalne przyczyny ekologicznych 

problemów ekonomii. Pytanie nie dotyczy już kwestii, kto jest właścicielem zasobu 

naturalnego, ale tego, czyją własnością są struktury ekosystemu oraz jego funkcje 

i usługi. W obszarze usług ekosystemowych znacznie szerszy jest zakres „dóbr”, które 

można posiadać. Prawami własności objęte zostaną nowe elementy. Na ogół przedmiotem 

dyskusji są usługi konkretnego krajobrazu lub ekosystemu. 

What new challenges ‘ecosystem services’ framework will offer 

to forest economics 

by Arto Naskali, Finnish Forest Research Institute Metla 

The human existence is based on a number of ecosystem services, which are benefits 

to humans generated by ecosystems and their functions. Application of this concept 

appears to break the barriers between nature conservation and use of natural resources. 

The idea of ecosystem services relates closely to a new kind of an approach to the 

management and use of nature – the ecosystem approach. Some global conservation 

initiatives, such as the Millenium Ecosystem Assessment (MEA), and the ‘The Economics 

of Ecosystems and Biodiversity’ (TEEB) initiative, have adopted the ‘ecosystem 

services’ framework. 

The adoption of ecosystem approach or management as a guiding philosophy for 

21 st –century forestry is a mark of a paradigm shift that is occurring in the management 

of forest resources. We should not only see forests but ecosystem(s) from the trees. 

This new forest management paradigm has transformed forest management from tim-


ber management to forest ecosystem management, in other words from sustained yield 

timber management (SYTM) to sustainable forest management (SFM). 

At the latest, it is now the turn of forest economists to respond to these new challenges 

of forest management. Shashi Kant (2003) demonstrated in his trail-blazing article 

“Extending the boundaries of forest economics” that the existing forest economic 

models, rooted in sustained yield timber management systems and neo-classical economic 

framework, are subject to many limitations. According to him the holistic nature 

of SFM requires a shift from the neo-classical approach to the ecological economics 

approach. The economics of SFM should especially orient to interdisciplinarity, pluralism 

and integration. SFM construction needs then an analytic framework that is plural, 

adaptive and contextual. 

Ecological Economics (EE) has generated ambiguity about the position of it in relation 

to Environmental and Resource Economics (ERE), which is based on neo-classical 

economics. One approach of EE aims to expand the use of the concepts and methods 

of ERE to ecosystem services and biodiversity, while another approach, Socio-Ecological 

Economics (SEE) has generated a substantial body of ethical criticism (Douai 

2009). 

In general, more plural and also heterodox approaches are needed. According to 

Clive Spash (2009) understanding requires a plurality of explanations and modes of explanation. 

What is needed now is a clearer conceptual foundation for a discourse based 

upon methodological pluralism. 

We need to define ecosystem services in a new context. EE has opened up a new 

area of research that focuses on ethics, inter- or transdisciplinary research, and the 

embeddedness of the economy in nature. In fact, ERE economists’ framework for valuing 

nature suffers from a number of limitations (Bhagwat 2009). So economists need 

to broaden their concept of nature value beyond that determined by market exchange. 

SEE has been successful in making many suspicious of efforts to value nature 

in monetary terms and in making them sensitive to the incommensurability of values. 

Douai (2009) recognizes ‘different languages of valuation’. He discusses three special 

issues: 1) An alternative view of the valuing agent; 2) The ethical limits to commodification 

and 3) The need for discursive institutions. Now, actors can be seen as ethical 

agents with motivations that are different from pleasure –seeking and are socially 

constructed (transformation from Homo Economicus to Homo Politicus or to Homo 

Ecologicus) (Becker 2006, Vatn 2004). There also are ethical limits to commodification 

and discursive institutions are the appropriate forms of dealing with the ‘common good’. 

In particular, it should be noted that the institutions are of great importance. Therefore 

more attention should then be paid to the institutional causes of the ecological 

problems of the economy. The question is no longer about who owns the natural resource, 

but the fact of who owns the ecosystem structures, functions and services. In 

the era of ecosystem services there are much more things to own. New issues will be 

covered by the rights of ownership. Typically the discussion concerns the services of 

a specific ecological landscape or ecosystem, a certain place.

30 

References: 


Bhagwat, S.A. 2009. Ecosystem services and sacred natural sites: Reconciling material and non-material 

values in nature conservation. Environmental Values 18: 417– 427. 

Douai, A. 2009. Value theory in ecological economics: The contributiom of a political economy of wealth. 

Environmental Values 18: 257– 294. 

Kant, S. 2003. Extending the boundaries of forest economics. Forest Policy and Economics 5: 39– 56. 

Spash, C.L. 2009. The new environmental pragmatists, pluralism and sustainability. Environmental Values 

18: 253– 256. 

Vatn, A. 2004. Environmental valuation and rationality. Land Economics 80(1): 1– 18.


Stare zmartwienia z lasami drobnej własności prywatnej. 

Problemy zagospodarowania lasu 

w lasach o szczególnej formie własności 

Albrecht Milnik 

Landowe Centrum Kompetencyjne Forst w Eberswalde 

W wyniku historycznych przemian w Niemczech powstała (sięgająca znacznych rozmiarów) 

drobna prywatna własność leśna. W niektórych regionach, przede wszystkim 

na południu Niemiec, właściciele silnie identyfikują się ze swoimi lasami, co ma 

korzystny wpływ na wyniki gospodarki leśnej. Właśnie tam utworzone zostały przed 

setkami lat pierwsze stowarzyszenia właścicieli lasów. Jednak w przeważającej części 

drobna własność leśna popadała z czasem w coraz bardziej beznadziejny stan, spowodowany 

przede wszystkim niską wydajnością. W tych lasach nierzadko prowadzona 

była trywialna gospodarka rabunkowa. 

We wschodniej części Niemiec, wraz z reformą ziemskiej własności doszło 

w 1946 r. do gruntownych zmian kondycji prywatnej własności leśnej. Początkowo 

wzrósł znacznie udział drobnej leśnej własności prywatnej. Mniej więcej ok. 1960 r. nastąpiła 

jednak kolektywizacja tych lasów, a gospodarowanie w nich przejęła na siebie 

państwowa administracja leśna. Po połączeniu się obu państw niemieckich zaczął się 

proces intensywnej prywatyzacji lasów. Powstawały nowe zrzeszenia właścicieli lasów 

na wzór tych, które już od dawna istniały na terenie wcześniejszej Republiki Federalnej 

Niemiec. Zrzeszenia owe umożliwiały przeważającej części drobnych właścieli lasów 

pozyskanie drewna i jego sprzedaż dużym przedsiębiorstwom przemysłu drzewnego. 

W przyszłości nieodzownym będzie tworzenie jeszcze większych stowarzyszeń 

właścicieli lasów. Las wszelkich form własności jako niewyczerpalne źródło surowca 

odnawialnego, jako decydujący czynnik regulujący klimat, jako miejsce wypoczynku 

czy też w końcu jako obiekt o niepowtarzalnej wartości kulturowej, będzie w przyszłości 

coraz to bardziej zyskiwać na znaczeniu. Interesy jednostek będą musiały zostać 

w końcu podporządkowane nadrzędnym potrzebom społeczeństwa.

32 


Finansowanie niedrzewnych funkcji lasu 

Ludek Šišak 

Czeski Uniwersytet Rolniczy w Pradze 

Leśnictwo jest ogólnie uważane za ważną wielofunkcyjną działalność, mającą ekonomiczny, 

ekologiczny i społeczny wpływ na społeczeństwo, pomnażającą i zabezpieczającą 

zarówno rynkowe, jak i nierynkowe funkcje lasów. Wspieranie wielofunkcyjnych 

działań leśnictwa, a szczególnie pomoc finansowa, pochodzi z różnych źródeł: krajowych 

i zagranicznych. 

W wielofunkcyjnej koncepcji leśnictwa efektywność ekonomiczna rynkowej produkcji 

drewna jest znacząco obciążona żądaniami intensyfikacji niedrzewnych funkcji 

lasów. Gospodarka leśna, jako działalność służąca produkcji drewna, może być znacznie 

ograniczana z różnorodnych przyczyn, jednak przede wszystkim dzieje się to dla 

celów wzmożenia funkcji środowiskowych lasów. 

Coraz bardziej oczywiste jest, że leśna produkcja rynkowa (szczególnie produkcja 

drewna, a także innych tradycyjnych leśnych produktów rynkowych) nie będzie w stanie 

sfinansować wzrastającego popytu społecznego na pozaprodukcyjne funkcje lasów 

w poszczególnych krajach. Podaż tych funkcji wpływa zazwyczaj na podniesienie 

kosztów produkcji i zmniejszenie przychodów ze sprzedaży drewna. Z tego powodu 

właściciele i dzierżawcy lasów muszą poszukiwać innych możliwości włączenia w ramy 

rynkowe tradycyjnych niedrzewnych produktów i funkcji leśnych. 

Istnieje kilka podstawowych rodzajów instrumentów finansowych, zarówno bezpośrednich, 

jak i pośrednich, wykorzystywanych do wspierania pozaprodukcyjnych funkcji 

lasów. Są to dotacje, rekompensaty, ulgi podatkowe, nieoprocentowane pożyczki, wykup 

gruntów leśnych, zakup funkcji leśnych oraz wspieranie badań, wymiana informacji 

i doradztwo. Sytuacja wspierania wielofunkcyjnego leśnictwa jest raczej skomplikowana. 

Istnieje wiele instrumentów różnego rodzaju wzajemnie ze sobą powiązanych. 

Środki finansowe napływają do leśnictwa z różnych źródeł, zarówno krajowych, jak 

i zagranicznych. Dlatego też bardzo trudno jest stworzyć jeden efektywny przejrzysty 

system wspierania leśnictwa wielofunkcyjnego oparty na wszystkich tych źródłach. 

Środki finansowe powinny być rozliczane i traktowane osobno, z uwzględnieniem 

ich odmiennej istoty społecznej i ekonomicznej, jako: 

– właściwe subsydia, zachęty (w odróżnieniu od rekompensat za utratę dochodów), 

– rekompensaty pokrywające straty finansowe na skutek ograniczenia produkcji 

drewna, wynikającego z realizacji funkcji społecznych i środowiskowych; 

– płatności za niekomercyjne użytkowanie lasów korzystne dla społeczeństwa (jak 

przyrodnicze użytkowanie lasów).


Pożądane jest, by rekompensaty za straty ekonomiczne spowodowane realizacją 

funkcji środowiskowych oraz płatności za nabycie nierynkowych dóbr i funkcji społecznych 

były jasno oddzielone od subsydiów (dotacji, darowizn) oraz osobno księgowane. 

Przyczyniłoby się to znacząco do podniesienia standardów podejmowania decyzji 

w zakresie alokacji zasobów i zwiększenia przejrzystości finansowania leśnictwa, nie 

tylko w Republice Czeskiej. 

W przypadku Czech środki finansowe przekazywane leśnictwu są generalnie 

uznawane za subsydia. Jednak ogólnie można powiedzieć, że tylko niewielką część 

środków finansowych przeznaczanych przez Ministerstwo Rolnictwa stanowią prawdziwe 

subsydia. Ze średniej kwoty 657 mln CZK 1 , przekazywanych corocznie w latach 

2004– 2009 leśnictwu za pośrednictwem Ministerstwa Rolnictwa i określanych jako 

subsydia, jedynie 279 mln CZK stanowią rzeczywiste subsydia trafiające do leśnictwa, 

co stanowi tylko 42,5% całkowitej kwoty. Jednak nawet te ograniczone środki nie 

są przeznaczane wyłącznie na pomoc właścicielom, dzierżawcom i zarządcom lasów 

w utrzymaniu się na rynku, ale służą także motywowaniu ich do utrzymania lasów 

w pożądanym stanie, a więc, innymi słowy, realizacji interesu społecznego. 

Poza wsparciem przekazywanym za pośrednictwem Ministerstwa Rolnictwa istnieją 

również inne źródła finansowania leśnictwa ze środków krajowych. W latach 

2004– 2009 dofinansowanie odsetek od pożyczek na cele związane z działalnością 

gospodarczą (średnio około 5 mln CZK/rok) oraz gwarancje kredytów (średnio 

ok. 2 mln CZK rocznie) oferował Rolny i Leśny Fundusz Wspierania i Gwarancji. 

Dofinansowanie ze strony Ministerstwa Obrony, skierowane na zagospodarowanie 

lasów należących do wojska, wynosiło w latach 2007– 2009 średnio 44 mln CZK rocznie. 

Wsparcie finansowe udzielane przez Ministerstwo Środowiska ze środków Państwowego 

Funduszu Środowiska w tym samym okresie sięgało średnio 4 mln CZK/rok 

i wykazywało wyraźną tendencję malejącą. 

Oprócz przedstawionych powyżej źródeł krajowych istnieją również ważne źródła 

międzynarodowe, współfinansowane przez UE w ramach Programu Rozwoju Obszarów 

Wiejskich Republiki Czeskiej na lata 2007– 2013. Kwoty pochodzące z tego funduszu 

wynoszą w ciągu roku średnio około 145 mln CZK. Nawet jeżeli są one zasadniczo 

uznawane za subsydia (w sensie darowizn, w tym przypadku nie tylko z budżetu Republiki 

Czeskiej, a głównie ze środków UE), jasne jest, że faktycznie środki te powinny 

być częściowo traktowane jako pieniądze na zakup funkcji lasów, pożądanych przez 

społeczeństwo (reprezentowane przez rząd i stosowne instytucje), a częściowo jako rekompensaty 

za straty finansowe, będące konsekwencją realizacji funkcji społecznych. 

Jedynie stosunkowo niewielka część pieniędzy może być uznana za czyste subsydia, 

darowizny dla właścicieli lasów. 

W zakresie rozwoju systemu wspierania leśnictwa ze źródeł publicznych wydaje 

się, że wciąż niewystarczający jest poziom organizacji i współpracy pomiędzy różnymi 

regionalnymi, krajowymi i europejskimi źródłami finansowania. Ponadto niejasne jest 

rozróżnienie pomiędzy subsydiami, refundacją a płatnościami za realizację funkcji pozaprodukcyjnych. 

Wyraźniejsze rozdzielenie tych środków finansowych przyczyniłoby 

1 1 CZK (korona czeska) ≈ 0,16 PLN [przyp. tłum.]

34 


się znacząco do podniesienia standardów podejmowania decyzji w zakresie dystrybucji 

zasobów oraz zwiększenia przejrzystości finansowania. 

Financing of Non-wood Forest Services 

by Ludek Šišak, Czech University of Agricultural Sciences Prague 

Forestry is generally considered as an important multifunctional activity with economic, 

ecological and social impacts on the society, reproducing and securing both market and 

non-market forest services. Support of multifunctional forestry activities, and especially 

financial aid, comes from different public sources both national and international. 

Under multifunctional concept of forestry and forest management, the economic 

effectiveness of forestry based on market timber production is considerably affected 

by claims of intensification of non-market forest services. Forestry, as a timber production 

activity, can be restricted to a great extent from different reasons, but especially for 

enhancement of non-market forest environmental services. 

It becomes more and more evident that forest market production (especially timber 

production) and occasionally other traditional forest market products will not be able to 

finance increasing demand of societies (public) for non-market forest services in individual 

countries. The supplying of such services usually enhances costs of production 

and reduces incomes from timber supplies. Therefore, forest owners and tenants have 

to look for other possibilities on how to include traditional non-market forest products 

and services into the market frame. 

There are several basic types of financial instruments used for supporting of nonmarket 

forest services, both direct and indirect, like grants, compensations, tax concessions, 

soft loans, purchase of forestland, purchase of forest services, research, information 

and advisory. The situation in supporting multifunctional forestry is rather complicated. 

There are many instruments of different kinds mutually interrelated. Financial 

means are coming to forestry from various sources and subsidy titles, both of national 

and international origin. Therefore, it is very difficult to create one effective transparent 

system supporting multifunctional forestry and consisting of both national and international 

sources. 

Financial means should be accounted and treated separately by their different social 

and economic essence, as: 

– subsidies proper, incentives as opposed to compensation for loss of profit; 

– compensations reimbursing financial losses due to a reduction in timber production 

as a result of social and environmental demands; 

– payments for the non-commercial uses of forests which benefit society, such as the 

environmental uses of woods and forests. 

It is desirable that reimbursements of economic loss caused by delivering of environmental 

services, and payments for purchase of non-market goods and services 

demanded by the society, are clearly separated from the subsidies (gifts, charity) and 

accounted for separately. This would contribute to a substantially higher standard of


decision-making on resource allocation and to a greater transparency of forestry funding 

not only within the Czech Republic (CR). 

As for the CR, financial means going to forestry are generally considered as subsidies. 

But overall it can be stated that only a small part of the financial sources going 

to forestry via the Ministry of Agriculture are real subsidies. Out of the annual average 

of the values from the years 2004– 2009 amounting to 657 million CZK of financial 

sources going to forestry through the mediation of the Ministry of Agriculture, indicated 

as subsidies, only 279 million CZK are real subsidies flowing into forestry itself, which is 

only 42.5% of the indicated funds – significantly less than the generally stated amount. 

And even these considerably constrained funds are not provided only to help the forest 

owners, tenants and forest managers assert themselves in the market but also to motivate 

them to maintain the forests in desired condition, thus, in other words, serve to the 

public interest, to the public demand. 

Out of financial means via the Ministry of Agriculture, there are other finances going 

to forestry from national sources. Between the years 2004 and 2009, there was support 

provided from a Supporting and Guarantee Agricultural and Forestry Fund subsidising 

interest rates on loans to business subjects (on average about 5 mil. CZK per year), and 

paid for the credit guarantees (on average about 2 mil. CZK annually). 

Contributions via the Ministry of Defence to the management of military forests, in 

period 2007– 2009, amounted on average 44 mil. CZK per year. The financial support 

from the State Environment Fund by the Ministry of Environment varied about annual 

average 4 mil. CZK in 2007– 2009; having a significantly downward trend. 

Apart from the above presented national sources there are important also international 

financial sources co-financed by EU within the Rural Development Programme 

of the Czech Republic for the period 2007– 2013. On average, the amounts varied in 

2007– 2009 around 145 mil. CZK per year. Even if the finance are considered generally 

as subsidies in the sense of gifts, charity (in this case not only by the CR budget 

but mostly by EU budget), it is clear that in fact the financial means should be treated 

partially as purchase of forest services needed and demanded by the society (represented 

by government and respective bodies), and partially as compensations of financial 

losses caused by delivering of needed, demanded, forest services by the society. 

Only comparatively small part of finances can be taken as pure subsidies, gifts, to forest 

owners. 

As for the development in financing forestry from public sources, it seems that 

the level of organisation and co-operation between various regional, national and European 

sources of financing is still inadequate. Furthermore the distinction between 

subsidies, reimbursement and the payments for services is vague. A clearer separation 

of these financial means would contribute to a considerably higher level of decision 

making with regards to the distribution of resources as well as helping to make funding 

more transparent.

36 


Aktualna sytuacja 

na rynku drzewnym Brandenburgii 

z punktu widzenia 


Panka Stefan, Noack Thilo 

Landowe Centrum Kompetencyjne Forst w Eberswalde 

Rynek drzewny Brandenburgii, kraju związkowego Niemiec graniczącego bezpośrednio 

z Polską, jest w znacznej mierze uzależniony od sytuacji panującej na polskim 

rynku drzewnym. Także ceny polskiego surowca drzewnego, szczególnie w rejonie 

przygranicznym, mają wpływ na rozwój koniunktury na rynku drzewnym Brandenburgii. 

Owa wzajemna zależność, w obliczu coraz to bardziej wzrastającego znaczenia 

drewna jako odnawialnego surowca energetycznego, ma znaczący wpływ na sytuację 

ekonomiczną wielu przedsiębiorstw sektora leśno-drzewnego po obu stronach Odry.


Powiązania międzysektorowe 

w obszarze produkcji leśno-drzewnej 

Stanisław Parzych 

Szkoła Głowna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie 

Rozwój wielu sektorów gospodarki narodowej warunkowany jest przez las. Dotyczy to 

zwłaszcza przemysłu drzewnego, gdyż surowce pochodzenia leśnego stanowią początkowe 

ogniwo w łańcuchu produktów leśno-drzewnych. Artykuł ten przybliża ekonomiczne 

powiązania branży leśnej i drzewnej oraz ich rolę i znaczenie w gospodarce 

narodowej. Przedstawione dane oparte są na analizie input-output. Dzięki czemu 

poszczególne branże rozpatrywane są z jednej strony jako dostawca, a z drugiej jako 

odbiorca produktów i usług. 

Jednostki zaliczane do działu: leśnictwo, prowadząc działalność gospodarczą, są 

dostawcami dóbr i usług na rynek, a z drugiej strony odbiorcami produktów i usług oferowanych 

przez inne podmioty. Z danych statystycznych wynika, że bezpośrednio do 

odbiorcy końcowego trafia produkcja stanowiąca 31%. Pozostała część jest zużywana 

w innych sekcjach gospodarki narodowej. I tak największym odbiorcą produktów i usług 

leśnych jest samo leśnictwo (35,4%). Niewiele mniejszy udział mają zakłady zaliczane 

zgodnie z Polską Klasyfikacją Działalności (PKD) do sekcji przetwórstwa przemysłowego, 

a zwłaszcza podsekcji produkcji drewna i wyrobów z drewna (35,1%). 

Nieprzetworzone surowce leśne mają początkowo niską wartość. Tylko nieliczna 

ich część trafia bezpośrednio do odbiorcy końcowego. Większość trafia do odbiorców 

pośrednich, którzy ten surowiec przetwarzają. W wyniku wielokrotnie większej wartości 

surowców po ich przetworzeniu, większe dochody uzyskują jednostki zajmujące 

się jego przerobem. Z dokonanych wyliczeń wynika ponadto, że przemysł meblarski 

korzysta w znacznie większym stopniu z przerobionego już surowca pochodzącego 

z zakładów przemysłu drzewnego niż bezpośrednio z leśnictwa (ponad 21-krotnie). 

Z kolei wartość sprzedawanego produktu końcowego przetworzonego w tym sektorze 

jest ponad 14-krotnie większa niż wartość popytu końcowego w leśnictwie (w przypadku 

podsekcji produkcji drewna i wyrobów z drewna ponad 5-krotnie). 

Dobrym odzwierciedleniem roli jaką pełnią lasy, zwłaszcza na lokalnym i regionalnym 

rynku pracy, jest liczba osób znajdująca zatrudnienie w leśnictwie. Ponieważ to 

małe lokalne społeczności, oddalone od ośrodków przemysłowo-urbanistycznych, stanowią 

zazwyczaj zaplecze naboru robotników do prac leśnych. Oferowanie miejsc pracy 

nie dotyczy tylko zatrudnienia w leśnictwie, ale również w innych sektorach gospodarki 

narodowej. Z przeprowadzonych badań wynika, że dochody uzyskiwane z pracy 

w nadleśnictwach stanowią główne (a nawet jedyne) źródło utrzymania całych rodzin, 

a nie tylko osób tam zatrudnionych.

38 


Działalność jednostek gospodarczych zaliczanych do sektora leśno-drzewnego 

oprócz tworzenia miejsc pracy stanowi także źródło zasilania budżetów samorządów 

lokalnych oraz budżetu państwa z tytułu pobieranych – na każdym etapie produkcji 

– opłat i podatków. Z zebranych danych wynika, że budżety typowo wiejskich gmin, na 

terenie których znajdują się lasy nadleśnictw, osiągnęły tylko z tytułu ich działalności 

5,6% ogólnych dochodów, co stanowiło 18% ich dochodów własnych. Znaczne korzyści 

płynące z działalności sektora leśno-drzewnego uzyskują również handlowcy oraz 

sektor transportowy. Z kolei te przemysły mają również udział w działalności sektorów, 

z usług których korzystają w ramach własnej działalności.


Absolutne i względne wskaźniki wartości dodanej 

leśnictwa w latach 1997– 2009 

Lubow Andruszko 

Politechnika Świętokrzyska w Kielcach 

Celem referatu jest przedstawienie informacji, uzyskanych na podstawie obliczonych 

względnych wskaźników wartości dodanej brutto, dotyczących efektywności wykorzystania 

zasobów gospodarczych w leśnictwie. Podstawę obliczeń stanowią dane opublikowane 

przez Główny Urząd Statystyczny w dziale „Leśnictwo” w latach 1997– 2009. 

W wyniku obliczeń otrzymano informacje dotyczące powstania wartości dodanej w poszczególnych 

latach w przeliczeniu na: 1 ha powierzchni zalesionej, jednego zatrudnionego 

pracownika, koszty pracy oraz wartość środków trwałych. 

Udział wartości dodanej brutto leśnictwa w Produkcie Krajowym Brutto stanowi 

zaledwie 0,3%. Naukowcy i praktycy, badający racjonalność wykorzystania żywych zasobów 

przyrody, często upatrują przyczynę tak niewielkiego udziału wartości dodanej 

w niedoskonałości samego miernika, tj. PKB (Gołos 2009; Rykowski 2006). Uważają, 

że nieuwzględnienie efektów zewnętrznych w Produkcie Krajowym Brutto obniża poziom 

tego wskaźnika, zwłaszcza w leśnictwie. 

Najogólniej koncepcja wartości dodanej zakłada, że sprzedaż osiągnięta przez 

przedsiębiorstwo jest rezultatem zakupu surowców, materiałów i usług, pracy wykonanej 

w celu ich przekształcenia w produkt finalny oraz zaangażowania kapitału (własnego 

i obcego). Jeśli chce się obliczyć, ile wartości dodano do wartości pochodzącej 

z zewnątrz, należy od wartości sprzedaży odjąć wartość kosztów zewnętrznych potwierdzonych 

dokumentami. 

Wartość dodana w przedsiębiorstwie jest oceną wartości produkcji wynikającej 

z działalności danej firmy. Jest ona równa (gdy cała produkcja przedsiębiorstwa jest 

sprzedana) obrotom, pomniejszonym o pośrednie zużycie produkcyjne (surowce, energia 

i inne produkty kupione przez firmę i zawarte w dobrach sprzedanych w czasie procesu 

produkcji). Wartość wytworzonych przez przedsiębiorstwo dóbr, która jest utożsamiana 

z wartością dodaną, dzielona jest między pracowników najemnych, właścicieli 

kapitału i państwo. Pierwsi otrzymują płace, drudzy zysk, a państwo pobiera podatek. 

Uzyskane wyniki badań mają praktyczne zastosowanie w działalności gospodarczej 

w szerokim zakresie: 

– wskaźniki absolutne i względne wartości dodanej mogą pomagać przy podejmowaniu 

różnego rodzaju decyzji gospodarczych w przedsiębiorstwach publicznych 

oraz prywatnych posiadających zasoby leśne; 

– w celach naukowych, w relacjach wskaźników ekonomiczno-finansowych w działach 

gospodarki wykorzystujących zasoby leśne jako czynniki wytwórcze;

40 


– w udoskonaleniu kryteriów i wskaźników zrównoważonego zarządzania zasobami 

leśnymi; 

– wskaźnik wartości dodanej, przypadający na 1 ha powierzchni zalesionej, może 

oceniać poziom wytworzonego produktu na 1 ha powierzchni podmiotu gospodarczego; 

– w opracowaniu strategii gospodarczych, przy uwzględnieniu kompleksowości 

wszystkich kryteriów i wskaźników z systemu SFM (Sustainable Forest Management); 

– w ocenie dobrobytu społecznego.


Znaczenie ubocznego użytkowania lasu 

w rozwoju obszarów wiejskich 

Paweł Staniszewski 

Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie 

Polityka rozwoju obszarów wiejskich Unii Europejskiej na lata 2007– 2013 skupia się na 

trzech tzw. osiach tematycznych: 

– poprawie konkurencyjności sektora rolnego i leśnego, 

– poprawie stanu środowiska i terenów wiejskich, 

– poprawie jakości życia na obszarach wiejskich oraz wspieraniu dywersyfikacji gospodarki 

wiejskiej. 

Na podstawie regulacji unijnych priorytety i kierunki rozwoju obszarów wiejskich 

w Polsce zostały określone w Krajowym Planie Strategicznym Rozwoju Obszarów 

Wiejskich. Zakres i formę wsparcia określa Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na 

lata 2007– 2013 (PROW 2007– 2013). 

Spośród gałęzi gospodarki leśnej, które mają istotne znaczenie w kontekście 

rozwoju obszarów wiejskich, na szczególną uwagę zasługuje użytkowanie leśnych 

surowców i produktów niedrzewnych, w Polsce określane zwykle jako uboczne użytkowanie 

lasu. 

Od setek lat, ale także współcześnie, setki milionów ludzi – głównie z krajów rozwijających 

się, ale także z rozwiniętych – zaspokajają znaczącą część swoich podstawowych 

potrzeb poprzez korzystanie z leśnych surowców i produktów niedrzewnych, 

takich jak rośliny lecznicze, materiały konstrukcyjne czy produkty spożywcze. W odniesieniu 

do rozwoju regionalnego, znaczenie leśnych surowców i produktów niedrzewnych 

przewyższa niekiedy znaczenie produkcji drzewnej. Dotyczy to w szczególności 

tych dóbr, które są, na określonych warunkach, powszechnie dostępne, a więc tych, 

które w istocie wynikają z pełnienia przez las funkcji publicznych. 

Powszechna dostępność nie oznacza, a w każdym razie nie powinna oznaczać, 

akceptacji pozyskiwania tych dóbr na zasadzie prymitywnej eksploatacji. Przez stulecia 

korzystaniu z leśnych surowców i produktów niedrzewnych nie towarzyszyła żadna 

idea regulacji, polityki czy też ograniczeń dotyczących ich użytkowania. Konieczność 

uwzględnienia zmieniającego się otoczenia leśnictwa, zarówno w kontekście 

uwarunkowań socjalnych, rynkowych i powiązań międzysektorowych, jak i w kontekście 

rozwoju regionalnego wymaga przejrzystej kodyfikacji leśnego postępowania 

w tym zakresie. 

Aktualnie na świecie obserwuje się wzrost zainteresowania problematyką ubocznego 

użytkowania lasu. Dostrzega się, że w leśnictwie wielofunkcyjnym intensywne

42 


i racjonalne użytkowanie leśnych surowców niedrzewnych powinno być integralnym 

elementem trwałej i zrównoważonej gospodarki leśnej. Podczas Konferencji UNCED 

w Rio de Janeiro w 1992 r. określono produkty leśne „inne niż drewno” jako obszar 

wielkiej wagi, ze względu na rolę, jaka odgrywają w trwałym i zrównoważonym rozwoju. 

Podkreślono, że użytkowanie tych zasobów należy postrzegać jako wymierne źródło 

dochodów. 

W ostatnich kilkudziesięciu latach nastąpił dynamiczny rozwój badań naukowych 

w zakresie ubocznego użytkowania lasu w wielu instytucjach badawczych na 

całym świecie. Zdecydowana większość spośród tych ośrodków należy do IUFRO 

(Między narodowej Unii Leśnych Organizacji Badawczych) lub utrzymuje ścisły kontakt 

z instytucjami stowarzyszonymi z IUFRO. Promocja i rozwój użytkowania leśnych 

surowców niedrzewnych jest także istotnym elementem programu Departamentu 

Leś nego FAO. 

W zakresie ubocznego użytkowania lasu obserwuje się chyba największy wśród 

dziedzin leśnych rozdźwięk pomiędzy teorią a praktyką. W Polsce i w większości krajów 

mamy do czynienia z jednej strony ze wzrastającym zainteresowaniem leśnymi surowcami 

niedrzewnymi, z drugiej natomiast – z poważnymi niedostatkami dotyczącymi 

regulacji użytkowania tych surowców. Niezależnie od tych problemów, znaczenie użytkowania 

zasobów runa leśnego (zwłaszcza owoców i grzybów) na tle innych surowców 

niedrzewnych jest współcześnie dominujące. Pozyskiwanie tych dóbr dla znacznej 

części społeczeństwa jest bowiem ważnym, a niekiedy głównym źródłem dochodów. 

Skup tych produktów, a także prowadzenie plantacji roślin użytkowych, stymuluje rozwój 

lokalnej przedsiębiorczości. 

W kontekście rozwoju obszarów wiejskich, celowość promocji leśnych surowców 

niedrzewnych należy traktować jako oczywistą. Możliwości tej promocji oraz jej 

skuteczność to problem bardziej złożony. Należy tu uwzględniać takie aspekty, jak: 

gospodarowanie i zarządzania zasobami; zasady pozyskiwania, które zapewniają satysfakcjonującą 

wydajność, uwzględniając również wpływ użytkowania na środowisko; 

możliwość stosowania zabiegów hodowlanych skierowanych na promocję określonych 

gatunków dostarczających cennych surowców; uprawa plantacyjna; edukacja 

leśna; ochrona gatunkowa i obszarowa. Sukces komercyjny leśnych surowców niedrzewnych 

zależy niewątpliwie od polityki rządu, przede wszystkim dotyczącej przetwarzania, 

marketingu i handlu. Działania mające na celu wspomaganie tworzenia 

małych przedsiębiorstw, rozwoju technologii i jej dostępności, programy szkoleniowe, 

inicjatywy fiskalne oraz promocję eksportu produktów, są kluczowe dla rozwoju tej 

dziedziny gospodarki leśnej. 

Nowoczesne, dominujące aktualnie w Europie spojrzenie na szeroko pojmowane 

uboczne użytkowanie lasu, jest aktualnie skierowane głównie na korzystanie z rekreacyjnych 

i turystycznych funkcji lasu. Wzrastające zainteresowanie społeczeństwa wypoczynkiem 

na terenach leśnych stwarza konieczność rekreacyjnego udostępnienia 

lasu. To z kolei nie stojąc w sprzeczności z publicznymi funkcjami lasu, stwarza wymierne 

możliwości stymulowania rozwoju regionalnego. 

W referacie przedstawiono aktualne problemy użytkowania leśnych surowców niedrzewnych. 

Zaprezentowano dostępne dane dotyczące wielkości i wartości pozyskania


tych dóbr, krytycznie odnosząc się do ich wiarygodności. Zwrócono uwagę na potencjalne 

możliwości i komercyjne znaczenie leśnych surowców ubocznych, porównując 

ich wartość z produkcją surowca drzewnego. Podkreślono wzrastające znaczenie, jakie 

współcześnie ma korzystanie z pozaprodukcyjnych funkcji lasu. Przeanalizowano 

możliwości rozwoju ubocznego użytkowania lasu, szczególnie w kontekście rozwoju 

obszarów wiejskich.

II. Blok tematyczny 

Ekonomiczne uwarunkowania 

produkcyjnej funkcji 


z Ekonomiczne konsekwencje klęsk żywiołowych w lasach 

z Analiza dochodów, kosztów i rentowności produkcji drewna nadleśnictw 

Regionalnej Dyrekcji LP w Krośnie 

z Ekonomiczne skutki orkanu Cyryl w Nadleśnictwie Dąbrowa Tarnowska 

z Rozwój dodatkowych kierunków produkcji gospodarstwa leśnego 

z Klastry a rozwój gospodarki leśnej na Pomorzu

EKONOMICZNE UWARUNKOWANIA PRODUKCYJNEJ FUNKCJI GOSPODARSTWA LEŚNEGO 47 

Ekonomiczne konsekwencje 

klęsk żywiołowych w lasach 

Kazimierz Szabla 

Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Katowicach 

Klęski żywiołowe w lasach Polski wywoływane są zarówno przez siły przyrody, jak 

i przez człowieka, a więc zależą od czynników abiotycznych i antropogenicznych. 

Do najczęstszych abiotycznych czynników sprawczych należą: silne lub huraganowe 

wiatry, trąby powietrzne, intensywne opady mokrego śniegu, szadź i spowodowana 

nią okiść, powodzie lub długotrwałe deszcze powodujące znaczne i utrzymujące 

się przez dłuższy okres podniesienie poziomu wód gruntowych a także długotrwałe 

susze. Do najczęstszych klęsk żywiołowych w lasach, spowodowanych czynnikami 

antropogenicznymi, należą pożary. Wpływ na ich ilość i rozległość oprócz pogody, 

uwarunkowań przyrodniczych, takich jak rodzaj siedliska, skład gatunkowy i struktura 

drzewostanów ma także położenie lasów względem osiedli ludzkich i aglomeracji, gęstość 

zaludnienia a także nasycenie infrastrukturą komunikacyjną czy przesyłową. Do 

czynników antropogenicznych pośrednio inicjujących zjawiska klęskowe w lasach lub 

wpływające na ich rozległość i skutki, należy degradacja gleb leśnych wywołana imisjami 

przemysłowymi. 

Klęski żywiołowe są powodem dużych strat w gospodarce leśnej. Ich najczęściej 

nagły i trudny lub niemożliwy do przewidzenia charakter jest przyczyną całkowitego 

lub częściowego zniszczenia drzewostanów, często na dużych obszarach. 

Straty powodowane klęskami podzielić możemy na bezpośrednie i pośrednie. Straty 

bezpośrednie dotyczą utracenia spodziewanych korzyści w wyniku przedwczesnego 

wyrębu, obniżenia jakości technicznej drewna a tym samym jego wartości a także 

dodatkowych kosztów wynikających z potrzeb uporządkowania i dodatkowych zabiegów 

agromelioracyjnych powierzchni poklęskowych, zwiększonych kosztów pozyskania 

i zrywki drewna, nakładów na ponowne założenie i pielęgnację upraw, młodników, 

a także ich ochrony. 

Straty pośrednie to m.in. zakłócenia w ładzie przestrzennym, przerzedzenia 

drzewostanów i wpływ na przyrost z 1 ha, dodatkowe koszty dosadzeń i uzupełnień, 

wpływ zwiększonej podaży drewna na obszarze klęsk na ich ceny, konieczność poniesienia 

dodatkowych nakładów na remont czy odtworzenie infrastruktury drogowej 

i wodnej, dodatkowe koszty zabezpieczenia drewna i drzewostanów przed szkodnikami 

owadzimi. Ponoszonych jest także wiele kosztów związanych z organizacją usuwania 

skutków klęsk. Nadleśnictwa dotknięte klęskami w okresie pozyskania i sprzedaży 

drewna z klęsk uzyskują z reguły znaczne nadwyżki przychodów nad kosztami. 

W następnym jednak okresie stają się często trwale( na dziesiątki lat) deficytowe,

48 


stąd tak ważną cechą jest wielkoobszarowość i zasady finansowe polskiego leśnictwa 

pozwalające nie tylko na szybkie usuwanie klęsk ale i wieloletnie finansowanie 

gospodarki leśnej na terenach dotkniętych zjawiskami klęskowymi. Innym aspektem 

klęsk żywiołowych w lasach jest ich wpływ na rozwój Lasów Państwowych jako organizacji 

gospodarczej. Rozległość i skutki klęsk ( uznając części z nich naturalny 

charakter) w lasach zagospodarowanych ma także w analizach elementy poznawcze 

i mogą być stymulatorem korekt zasad gospodarowania lub technicznego i technologicznego 

rozwoju gospodarki leśnej.


Analiza dochodów, kosztów i rentowności 

produkcji drewna nadleśnictw 

Regionalnej Dyrekcji LP w Krośnie 

Artur Królicki 

Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Krośnie 

Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Krośnie położona jest w południowo– 

wschodniej części Polski, na terenie województwa podkarpackiego i małopolskiego. 

Powierzchnia zasięgu terytorialnego działania wynosi tu 140 82 km 2 . Powierzchnia 

lasów i innych gruntów własności Skarbu Państwa, pozostających w zarządzie nadleśnictw 

zgrupowanych w RDLP w Krośnie, obejmuje 418 250,29 ha. Pod względem 

udziału lasów ochronnych, wynoszącym 82,2%, RDLP w Krośnie plasuje się na drugim 

miejscu, po RDLP w Krakowie, przy średniej krajowej wynoszącej 47,5%. Największy 

udział powierzchniowy w drzewostanach nadleśnictw RDLP w Krośnie mają następujące 

gatunki: sosna (So), która zajmuje 38,3%, następnie buk (Bk) − 25,1%, jodła (Jd) 

− 17,9% i olsza (Ol) − 6,5%. 

Nadleśnictwa zgrupowane w RDLP w Krośnie położone są na różnej średniej wysokości 

n.p.m.: 10 nadleśnictw znajduje się na nizinach (34% powierzchni leśnej RDLP 

w Krośnie), 7 zostało zaliczonych do nadleśnictw wyżynnych (26% powierzchni leśnej), 

9 nadleśnictw należy do nadleśnictw górskich − zajmują one 40% powierzchni leśnej 

całej RDLP. W nadleśnictwach nizinnych na terenie RDLP w Krośnie dominuje So – od 

68% w Nadleśnictwie Jarosław do 93% w Mielcu. W drzewostanach pozostałych nadleśnictw 

największy udział mają Bk i Jd, (w trzech nadleśnictwach położonych najdalej 

na południowym wschodzie So stanowi mniej niż 2% miąższości drzewostanów. 

W 2010 r. przychody osiągnięte przez nadleśnictwa zgrupowane w Regionalnej 

Dyrekcji Lasów Państwowych w Krośnie zamknęły się kwotą 288,9 mln zł. Przychody 

z działalności leśnej stanowiły 94,6% przychodów ogółem (273,2 mln zł). Największy 

procentowy udział w kosztach ogółem (287,2 mln zł w 2010 r.) stanowiły koszty działalności 

podstawowej – 58,7% (168,6 mln zł). Koszty prowadzenia gospodarki leśnej 

wyniosły 278,1 mln zł (96,8% kosztów ogółem). 

Analizie poddano koszty przeliczone na 1 ha powierzchni leśnej oraz na 1 m 3 drewna. 

Rozkład kosztów bezpośrednich zagospodarowania lasu w przeliczeniu na 1 ha 

powierzchni leśnej na terenie RDLP w Krośnie ma układ zbliżony do układu geograficznego 

(a tym samym odzwierciedlający podział na nadleśnictwa nizinne, wyżynne, 

górskie). Najniższe koszty ponoszone są przez nadleśnictwa położone w północno- 

-zachodniej części RDLP, najwyższe − w nadleśnictwach położonych w Bieszczadach 

i na Pogórzu. Analizując koszt własny poszczególnych nadleśnictw w przeliczeniu na

50 


1 ha powierzchni leśnej można stwierdzić, że najwyższe koszty ponoszą nadleśnictwa 

położone w środkowo–wschodniej części RDLP w Krośnie. Główne przychody nadleśnictw 

uzyskiwane są z działalności podstawowej (sprzedaż drewna). Najwyższe przychody 

z 1 ha powierzchni leśnej osiągają nadleśnictwa położone w części środkowej 

i wschodniej RDLP w Krośnie. 

Koszty bezpośrednie pozyskania drewna związane są wprost z układem: kategorii 

cięć, gatunków, sortymentów oraz z odległością, na jaką wykonywana jest zrywka 

drewna. 

Najwyższe koszty ścinki drewna występują w nadleśnictwach położonych na południu 

RDLP, a najniższe − w nadleśnictwach na północy RDLP. 

Koszt zrywki uzależniony jest od istniejącej sieci dróg oraz od warunków terenowych 

danego nadleśnictwa, w związku z tym zrywka w nadleśnictwach RDLP w Krośnie 

należy do najdłuższych w Polsce. Bezpośredni koszt zrywki 1 m 3 drewna w 2010 r. 

wahał się od 18 zł/m 3 do 43 zł/m 3 (średnio wynosił 31 zł/m 3 ). Maksymalne odległości 

zrywki w nadleśnictwach górskich dochodzą do 4000 m, koszt zrywki na takie odległości 

jest znaczny – przy drewnie stosowym niekiedy przekracza 80 zł/m 3 . 

Rozkład przestrzenny wysokości kosztów ścinki i zrywki 1 m 3 drewna (liczony łącznie) 

jest zbieżny z ukształtowaniem terenu i wysokością nadleśnictwa n.p.m. Przeciętny 

koszt ścinki i zrywki w RDLP w Krośnie w 2010 r. wynosił 60 zł/m 3 . Najniższy koszt poniesiony 

został w Nadleśnictwie Tuszyma (40 zł/m 3 ), najwyższy w Nadleśnictwie Cisna 

– 83 zł/m 3 . 

Średnie ceny surowca drzewnego są zależne głownie od układu gatunkowo-sortymentowego 

oraz odległości od szeroko rozumianych rynków zbytu. W przypadku nadleśnictwa 

zgrupowanych w RDLP w Krośnie najwyższe średnie ceny drewna uzyskały 

nadleśnictwa nizinne, najniższe nadleśnictwa górskie. Ceny wahały się od 120 do 

166 zł/m 3 . Ceny uzyskiwane w 2010 r. za drewno średniowymiarowe liściaste miękkie 

przy sprzedaży do dużych odbiorców kształtowały się na poziomie 80– 90 zł/m 3 . 

Dochód „bezpośredni” wyrażony w zł/m 3 , liczony jako różnica pomiędzy osiągniętą 

ceną a kosztami pozyskania w nadleśnictwach RDLP w Krośnie, wahał się od 34 zł/m 3 

(Nadleśnictwo Cisna) do 119 zł/m 3 (Nadleśnictw Tuszyma).


Ekonomiczne skutki orkanu Cyryl 

w Nadleśnictwie Dąbrowa Tarnowska 

Maria Kuc 

Uniwersytet Rolniczy w Krakowie 

W wystąpieniu przedstawione zostaną ekonomiczne skutki Orkanu Cyryl, który w nocy 

z 18 na 19 stycznia 2007 r. przeszedł przez teren Nadleśnictwa Dąbrowa Tarnowska 

(RDLP w Krakowie). Prezentowane wyniki dotyczą dwóch leśnictw – Bielcza i Biadoliny. 

W tych jednostkach, w pasie drzewostanów leżących wzdłuż linii kolejowej, skoncentrowana 

była przeważająca część szkód. 

Analizie zostały poddane wielkość i koszty (ogólne oraz jednostkowe) wybranych 

zadań z zakresu hodowli oraz ochrony lasu, a także struktura sortymentowa pozyskanego 

drewna sosnowego. Wzięto po uwagę ich wartości z okresu po wystąpieniu Orkanu 

Cyryl i porównano je z danymi z kilkuletniego okresu wcześniejszego. Uzyskane wyniki 

wskazują na gwałtowny i chwilowy wzrost wielkości oraz kosztów zadań związanych 

z odnowieniem lasu, pielęgnacją upraw oraz ich ochroną przed zwierzyną i owadami. 

W Nadleśnictwie Dąbrowa Tarnowska koszty ogólne wzrosły od 161% w przypadku 

wyprzedzającego przygotowania gleby, do 1551% przy porządkowaniu powierzchni 

pozrębowych. Nakłady na grodzenia w roku najwyższych wydatków (2008) wzrosły 

o 180% w stosunku do średniej z lat poprzednich. Na skutek zaistnienia dużej ilości 

wiatrowałów w pozyskanym drewnie sosnowym wzrósł udział drewna wielkowymiarowego, 

a w nim zwiększył się udział sortymentu WC. Wzrost udziału sortymentu niskiej 

jakości (WC) wiązał się ze spadkiem udziału drewna cennego (klas WA, WB). W grupie 

sortymentów średniowymiarowych zaobserwowano wzrost udziału sortymentu S2b, 

kosztem udziału S3b oraz S4. 

Uzyskane wyniki pozwalają spodziewać się na obszarach dotkniętych huraganowymi 

wiatrami zwiększonych nakładów finansowych na zadania z zakresu hodowli 

i ochrony lasu. Poza kosztami pielęgnacji upraw, wzrost kosztów jest krótkotrwały. 

Kształtowanie się struktury sortymentowej jest mniej przewidywalne. Zależy bowiem 

od tego, czy szkody przybierają charakter wiatrołomów czy wiatrowałów, a to z kolei 

w dużej mierze związane jest z warunkami siedliskowymi i warunkami atmosferycznymi 

panującymi podczas huraganu. Na strukturę sortymentową wpływa także wiek uszkodzonego 

drzewostanu.

52 


Rozwój dodatkowych kierunków produkcji 


Hubert Szramka 

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu 

Poszukiwanie dodatkowych kierunków produkcji, a tym samym dodatkowych przychodów, 

jest ciągle aktualnym wyzwaniem wszystkich jednostek gospodarczych. Znaczenie 

dodatkowej produkcji a właściwie dodatkowych źródeł finansowania gospodarki 

leśnej wzrasta w sytuacji kryzysowej, w której dochody ze sprzedaży drewna, które są 

głównym źródłem dochodów w leśnictwie, tracą swoje znaczenie, ze względu na spadek 

cen drewna lub w sytuacji, w której ceny na drewno są już tak wysokie, że dalszy 

ich wzrost jest niemożliwy a zatem ceny nie mogą udźwignąć dalszego wzrostu kosztów 

działalności. Wydaje się, że w niedalekiej przyszłości w gospodarce leśnej Polski, 

wystąpią obie sytuacje. Z sytuacją pierwszą mieliśmy do czynienia w kryzysowym 

2001 roku. Obecnie zbliża się podobna sytuacja, gdyż znajdujemy się w końcowym 

okresie koniunktury na drewno, więc należy spodziewać się załamania rynku drzewnego. 

Ponadto zbliża się drugi scenariusz, w którym dalszy wzrost kosztów działalności, 

z tytułu pełnienia różnych funkcji a tym samym dalszy wzrost cen na drewno, stanie 

się niemożliwy. Na sytuację finansową w Lasach Państwowych, oprócz oddziaływania 

cyklów koniunkturalnych, nakładają się dodatkowe wyzwania gospodarcze wynikające 

z pełnienia przez lasy funkcji ochronnych i społecznych oraz wdrażanej w całej Europie 

sieci ekologicznej Natura 2000. Według szeregu autorów wprowadzenie dodatkowych 

obszarów chronionych spowoduje dalsze niekorzystne konsekwencje finansowe i społeczne. 

Nieuchronne będą znaczne ograniczenia w prowadzeniu gospodarki leśnej na 

wybranych obszarach, a tym samym zmniejszą się przychody finansowe. Regulacje 

prawne Unii Europejskiej przewidują otrzymanie pewnych rekompensat za ograniczenia 

gospodarki leśnej ale tylko dla prywatnych właścicieli lasów. W tym miejscu pojawia 

się też problem nierównego traktowania prywatnych i państwowych właścicieli lasów. 

Podjęte działania zmierzające do ograniczenia kosztów, takie jak redukcja zatrudnienia, 

optymalizacja organizacyjna jednostek lasów Państwowych, okażą się zapewne 

niewystarczające. Jak wiadomo, na Lasach Państwowych w Polsce spoczywa obowiązek 

samofinansowania się. Stąd też ratunkiem dla Lasów Państwowych mogą okazać 

się dodatkowe źródła przychodów. Istnieje zatem potrzeba ich rozpoznania i nakreślenia 

możliwości ich rozwoju. Wstępem do określenia potencjalnych dodatkowych źródeł 

przychodów w nadleśnictwach jest analiza i ocena aktualnie istniejących. Badania prowadzone 

w Katedrze Ekonomiki Leśnictwa Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu 

wskazują, że przychody ze sprzedaży produktów innych niż drewno w nadleśnictwach 

stanowią od kilku do ponad dwudziestu procent przychodów. Ponadto bardzo duże jest


zróżnicowanie wśród nadleśnictw w pozyskiwaniu dotacji, np. na edukacje ekologiczną. 

Nasuwa się oczywisty wniosek o różnym angażowaniu się nadleśnictw w pozyskiwanie 

nowych środków oraz o uznaniowym ich charakterze. Dodatkowych źródeł finansowania 

gospodarstwa leśnego należy upatrywać w trzech grupach działalności, tj.: 

1) bardziej efektywnym wykorzystaniu posiadanego majątku, 

2) komercjalizacji pozaprodukcyjnych funkcji lasu, 

3) w pozyskiwaniu środków z funduszy zewnętrznych. 

Każda z wymienionych potencjalnych grup przychodów ma swoje ograniczone 

możliwości i bariery. Celem pracy jest wskazanie możliwości rozwoju dodatkowych 

kierunków produkcji gospodarstwa leśnego oraz możliwości uzyskania dodatkowych 

przychodów przez nadleśnictwa w Polsce.

54 


Klastry a rozwój gospodarki leśnej na Pomorzu 

Tomasz Studzieniecki*, Jerzy Fijas** 

* Academia Europa Nostra, **Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Gdańsku 

W każdym państwie lasy są ważnym zasobem zarówno dla gospodarki, jak i społeczeństwa. 

Oznacza to konieczność poszukiwania konsensusu między funkcją ekonomiczną 

a społeczną gospodarowania tym zasobem. Odpowiedzi wymaga pytanie, czy 

„w idealnej gospodarce każdy miałby prawo wykorzystywać wszelkie zasoby” 1 . Las należy 

traktować jak kapitał, a „kapitał to siła która podnosi wydajność pracy i tworzy bogactwo 

narodów” 2 . Największym kapitałem jest ziemia, jednak gospodarka centralnie 

sterowana uczyniła z niej martwy kapitał 3 . Sprawa lasu jako zasobu jest dużo bardziej 

złożona niż sprawa ziemi. Złożoność ta wynika z relatywizmu priorytetów stawianych 

gospodarce leśnej oraz z rozbieżności koncepcji zarządzania zasobami leśnymi. 

Proces transformacji ustrojowej państwa, w tym rozwój administracji samorządowej, 

w istotny sposób wpłynęły na funkcjonowanie gospodarki leśnej w regionie. Lasy 

Państwowe jako państwowa jednostka organizacyjna nie posiadając osobowości prawnej, 

prowadzi działalność ustawową we współpracy z samorządem terytorialnym i na 

obszarze samorządu terytorialnego, który taką osobowość prawną posiada. Stan taki 

generuje złożony układ współpracy pomiędzy Regionalną Dyrekcją Lasów Państwowych 

i grupą interesariuszy, ze szczególnym uwzględnieniem przedsiębiorców i jednostek 

samorządu terytorialnego. Wyniki ekonomiczne RDLP w Gdańsku dowodzą, że 

możliwe jest wypracowanie kompromisu pomiędzy działalnością rynkową a działalnością 

społeczną. Rodzi się jednak ciekawy problem badawczy, czy promowana przez 

Samorząd Województwa Pomorskiego idea klastrów jest w stanie wygenerować wartość 

dodaną dla regionalnej gospodarki leśnej. 

W systemie gospodarki wolnorynkowej dwa niezależne od siebie procesy decentralizacji 

i internacjonalizacji zaowocowały złożonym konceptem wielopoziomowej polityki 

zwanej polityką klastrową. Wobec braku regulacji międzynarodowych polityka ta 

realizowana jest odmiennie w 27 państwach Unii Europejskiej. Prowadzone analizy 

porównawcze pozwolą dopiero w przyszłości zaproponować najbardziej optymalne 

rozwiązania 4 . Zdaniem przedstawicieli rządu RP polityka klastrowa nie stanowi w Pol- 

1 D.R. Kamerschen, R.B. Mc Kanzie, Clark Nardinelli, Ekonomia, Fundacja Gospodarcza NSZZ Solidarnosc, 

Gdańsk 1991, s. 90 

2 H. de Soto, Tajemnica kapitału, Fijor Publishing Company, Warszawa 2007, s. 25 

3 Ibidem, s. 15 

4 S.Borras D. Tsagis, Cluster Policies in Europe: Governance and Learning, Edward Elgar Publishing, EU 

2008, s. 3.


sce odrębnej gałęzi polityki i nie ma osobnego dokumentu który mówiłby o niej wprost. 

Traktuje się ją jako część polityki innowacyjnej 1 . 

Doświadczenia realizatorów projektu IN2WOOD wykazują, że jednym z elementów 

mających wspierać rozwój leśnictwa i przemysłu drzewnego jest tworzenie klastrów 

oraz ich sieciowanie, co ma nie tylko ułatwić budowanie wspólnej polityki rozwoju, 

ale również inicjować i zachęcać do podnoszenia poziomu innowacyjności oraz 

konkurencyjności 2 . 

Można założyć, że w dobie globalizacji, jednolitego rynku europejskiego, czyli 

w sytuacji funkcjonowania na znacznie większym rynku gospodarczym niż tylko rynek 

lokalnyczy regionalny, należy poszukiwać takiej formy działania, która z jednej stronypozwala 

zachować konkurencję między przedsiębiorstwami, a z drugiej pozwala korzystać 

z zalet współpracy. W tym kontekście coraz częściej promuje się koncepcję 

łączącą kooperację i konkurencję 3 . Analizując uwarunkowania koopetycji w gospodarce 

leśnej, poprzez utworzenie regionalnego klastra leśnego, autorzy poddadzą analizie 

czynniki tworzące klaster, bazując na modelu interesariuszy klastra (rys). 

Przedsiębiorstwa Rząd 

Społeczność 

badawcza 

Instytucje 

współpracujące 

Instytucje 

finansujące 

Rys. Model interesariuszy klastra 

Źródło: O Sovell, G. lindqvist, C. Ketels, The cluster Initiative Grennbook, 

O Sovell, G. lindqvist, C. Ketels, Stokholm 2003, s. 18 

Władze województwa wsparły projekt „Stymulowanie innowacyjności gospodarki 

województwa pomorskiego przez wspieranie klastrów – koncepcja polityki i działania 

pilotażowe”. Koncentruje się ona na rozwoju następujących inicjatyw: 

– Gdańska Delta Bursztynu, 

– Żywność z Pomorza, 

– Biotechnologia, Farmacja i Kosmetyki 4 . 

Autorzy podejmą próbę odpowiedzi na pytania, którzy z wymienionych intersariuszy 

i w jakim stopniu zyskaliby w przypadku utworzenia pomorskiego klastra leśnego. 

1 K. Gulda, Klastry jako szansa dla przedsiębiorczości [w:] M. Dzierżanowski, S. Szultka, Wspieranie rozwoju 

klastrów w Polsce i zagranicą – doświadczenia i wyzwania. 

2 http://connectionpoint.com.pl/newsy/items/in2wood-rozwoj-lesnictwa-przez-klastry.html 

3 K. Gulda, op. cit., s. 8 

4 http://www.pomorskie.klastry.pl/content/pages.php?id=456

III. Blok tematyczny 

Ekonomiczne aspekty 

publicznych funkcji lasu 

z Publiczne funkcje lasu w rachunku ekonomicznym gospodarstwa leśnego na 

przykładzie Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Krakowie 

z Publiczne funkcje lasu w rachunku ekonomicznym gospodarstwa leśnego 

z Możliwości komercjalizacji pozaprodukcyjnych funkcji lasów

EKONOMICZNE ASPEKTY PUBLICZNYCH FUNKCJI LASU 59 

Publiczne funkcje lasu w rachunku ekonomicznym 

gospodarstwa leśnego na przykładzie 

Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Krakowie 

Anna Janusz 


Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe (PGL LP) prowadzi działalność 

w oparciu o rachunek ekonomiczny, pokrywając koszty działalności z przychodów pochodzących 

przede wszystkim ze sprzedaży drewna. Prowadząc gospodarkę leśną 

w ostatnich dziesięcioleciach, podjęto pod wpływem zmiany uwarunkowań zewnętrznych 

(przyrodniczych i społecznych) realizację modelu wielofunkcyjnej gospodarki leśnej. 

Oznacza to, że leśnictwo w jednakowym stopniu rozwija potencjał produkcyjny 

(zwiększa zasobność drzewostanów oraz rozmiar pozyskania drewna), jak również jakość 

oraz zakres świadczenia społecznych i ekologicznych funkcji lasu. Intensyfikacja 

pozaprodukcyjnych funkcji lasu (publicznych świadczeń gospodarki leśnej) łączy się 

z rosnącymi ograniczeniami w realizacji funkcji produkcyjnej oraz nakładami obciążającymi 

gospodarkę leśną, a przede wszystkim produkcję surowca drzewnego. Dostarczane 

dobra publiczne (najczęściej są to pozytywne efekty zewnętrzne gospodarki 

leśnej) wymagają ponoszenia dodatkowych kosztów (bezpośrednich i pośrednich), jak 

również kosztów alternatywnych (utraconych korzyści gospodarki leśnej). Niejednokrotnie 

użytkowanie dóbr i usług w zakresie pozaprodukcyjnych funkcji lasu jest źródłem 

strat gospodarki leśnej. 

W wystąpieniu przedstawione zostaną koszty realizacji wybranych pozaprodukcyjnych 

funkcji lasu na przykładzie nadleśnictw położonych w zasięgu administracyjnym 

Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Krakowie. Analizowane nadleśnictwa różnią 

się warunkami przyrodniczo-leśnymi, uwarunkowaniami ekonomicznymi gospodarowania, 

w związku z tym podjęto próbę określenia czynników, które wpływają na poziom 

oraz koszty świadczonych publicznych funkcji lasu. Podstawą do oceny poziomu 

zaangażowania w proces kształtowania pozaprodukcyjnych funkcji lasu była identyfikacja 

działań nadleśnictw w tym zakresie oraz informacje dotyczące nakładów finansowych 

poniesionych przez jednostki Lasów Państwowych, w szczególności określenie 

kosztów dodatkowych i oszacowanie wartości kosztów alternatywnych. W opracowaniu 

dokonano porównania aktywności nadleśnictw należących do Regionalnej Dyrekcji 

Lasów Państwowych w Krakowie w zakresie kształtowania społecznych i ekologicznych 

funkcji lasu, a przede wszystkim edukacji przyrodniczo-leśnej społeczeństwa, zagospodarowania 

lasu dla potrzeb rekreacji i ochrony przyrody w lasach. Podjęto także

60 


próbę określenia wpływu działań podejmowanych w związku z kształtowaniem potencjału 

tychże funkcji na sytuację finansową nadleśnictw. 

Materiały empiryczne, dotyczące działalności nadleśnictw w zasięgu administracyjnym 

Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Krakowie, uzyskano poprzez analizę 

dokumentacji finansowo-księgowej oraz sprawozdań nadleśnictw i biura RDLP 

w Krakowie za lata 2005−2009. Podstawowym źródłem danych dotyczących kosztów 

były zawarte w Systemie Informatycznym Lasów Państwowych (SILP) raporty w zakresie 

ochrony lasu, hodowli lasu oraz sprawozdania z wykonania planów rocznych. Cenne 

informacje uzyskano z badań ankietowych, przeprowadzonych wśród pracowników 

Służby Leśnej w zasięgu administracyjnym RDLP w Krakowie. 

W okresie badań wydatki środków własnych nadleśnictw RDLP w Krakowie oraz 

utracone korzyści w związku z realizacją pozaprodukcyjnych funkcji lasu wzrastały 

i osiągnęły wartość ponad 18,8 mln zł. W strukturze kosztów realizacji tychże funkcji 

lasu najniższy 25% udział stanowiły koszty dodatkowe bezpośrednie, 31% koszty pośrednie, 

natomiast najwyższy udział przypadł kosztom alternatywnym − 44%. Z przeprowadzonych 

badań wynika, że koszty dodatkowe bezpośrednie poniesione w związku 

z działalnością edukacyjną w latach 2005−2009 na obszarze RDLP w Krakowie 

wyniosły 6,75 zł/ha, a koszty pośrednie oszacowano na kwotę 5,10 zł/ha. W zakresie 

kształtowania funkcji wypoczynkowo-rekreacyjnej wydatkowano 10,50 zł/ha. Natomiast 

przeciętne koszty dodatkowe ochrony przyrody i zachowania różnorodności biologicznej 

w zasięgu RDLP w Krakowie wyniosły 38,45 zł/ha.

EKONOMICZNE ASPEKTY PUBLICZNYCH FUNKCJI LASU 61 

Publiczne funkcje lasu 

w rachunku ekonomicznym gospodarstwa leśnego 

Piotr Gołos 

Instytut Badawczy Leśnictwa w Sękocinie Starym 

Model wielofunkcyjnej gospodarki leśnej zakłada, a regulacje ustawowe w Polsce zobowiązują 

właścicieli lasów (niezależnie od formy własności lasów) do dbałości o rozwój 

najważniejszych pozaprodukcyjnych dóbr i usług lasu i gospodarki leśnej. Koszty 

realizowanych w tym zakresie zadań mogą być sfinansowane w zasadzie tylko ze środków 

pochodzących ze sprzedaży drewna. Oznacza to, że gospodarstwo leśne: 

1) przenosi część kosztów związanych z realizacją publicznych świadczeń na wartość 

surowca drzewnego; 

2) w jednakowym stopniu musi rozwijać potencjał produkcyjny (zwiększać zasobność 

drzewostanów oraz rozmiar pozyskania drewna), jak również jakość oraz zakres 

społecznych, ochronnych i ekologicznych funkcji lasu; 

3) musi optymalizować proporcję między dwiema sferami działalności w warunkach 

ograniczonych zasobów leśnych, co sprawia, że produkcja surowca drzewnego 

jest mniej lub bardziej konkurencyjna, a w skrajnych przypadkach konfliktowa 

w stosunku do nierynkowych świadczeń. 

Można więc zadać pytanie, czy jeśli intensyfikacja pozaprodukcyjnych funkcji lasu 

(publicznych świadczeń gospodarki leśnej) łączy się z rosnącymi ograniczeniami w realizacji 

funkcji produkcyjnej oraz nakładami obciążającymi podstawowe źródło dochodów 

– produkcję drewna, to czy gospodarstwo leśne może oczekiwać, że straty z tego 

tytułu zostaną zrekompensowane z innych źródeł spoza gospodarki leśnej? 

Na tak postawione pytanie nie można odpowiedzieć nie uwzględniając różnorodności 

pozaprodukcyjnych dóbr i usług pod względem ich cech ekonomicznych oraz nie 

znając ich wartości ekonomicznej, jak również rzeczywistych kosztów ich świadczenia. 

W publikacji przedstawione zostaną: 

1) teoretyczne sposoby umożliwiające urynkowienie wybranych pozaprodukcyjnych 

dóbr i usług lasu i gospodarki leśnej, 

2) koszty realizacji wybranych pozaprodukcyjnych funkcji lasu na przykładzie dwóch 

regionalnych dyrekcji Lasów Państwowych: w Katowicach oraz w Krakowie, 

3) wartość wybranych publicznych dóbr i usług lasu oraz gospodarki leśnej ustalona 

na podstawie badań ankietowych z wykorzystaniem metody wyceny warunkowej 

(Contingent Valuation Method – CVM).

62 


Możliwości komercjalizacji 

pozaprodukcyjnych funkcji lasów 

Michał Kalinowski 


W referacie przedstawione i przeanalizowane zostaną możliwości komercjalizacji 

pozaprodukcyjnych funkcji lasów. 

Na wstępie przytoczony zostanie jeden z wniosków opracowanych przez prof. dr. 

hab. Andrzeja Klocka na podstawie nadesłanych streszczeń i wygłoszonych tekstów 

referatów oraz dyskusji na I Sesji Zimowej Szkoły Leśnej przy IBL (Sękocin Stary, dn. 

19.03.2009 r.): Realizacja pozaprodukcyjnych funkcji lasu w coraz większym stopniu 

obciąża dochody z produkcji drewna i zbliża PGL LP do granicy utraty rentowności. 

W tej sytuacji świadczenie tych funkcji, zgodnie z ich ekonomiczną klasyfikacją (dobra 

publiczne), powinno być finansowane ze środków budżetowych. Nie wyklucza 

to jednak dążenia w przyszłości do komercjalizacji zwłaszcza tych funkcji, których 

„konsumpcja” jest organizowana przez inne podmioty gospodarcze (turystyka, zaopatrzenie 

w wodę itp.). Urynkowieniu funkcji pozaprodukcyjnych, niezależnie od zewnętrznych 

źródeł ich finansowania, sprzyjałoby również podporządkowanie PGL LP 

zasadom przedsiębiorstwa. 

Następnie scharakteryzowane zostaną podstawowe dla poruszanego zakresu 

tematycznego pojęcia: „komercjalizacja”, „pozaprodukcyjne funkcje lasu” i „dobro publiczne”. 

Omówione też będą możliwości komercjalizacji w rozbiciu na poszczególne funkcje 

lasu (m.in. rekreacyjną, wodochronną, glebochronną, ochrony przyrody) oraz rodzaje 

własności leśnej (lasy państwowe, gminne, prywatne), a także konflikty wynikające 

z braku komercjalizacji pomiędzy poszczególnymi grupami użytkowników zasobów 

leśnych. 

Na zakończenie referatu podane zostaną przykłady pozytywnej komercjalizacji pozaprodukcyjnych 

funkcji lasu.

IV. Blok tematyczny 

Rozwiązania 

organizacyjno-funkcjonalne 


z Prawno-organizacyjne oraz ekonomiczne rozwiązania państwowego 


z Problemy zarządzania konfliktami w gospodarce leśnej 

z Style kierowania we współczesnym nadleśnictwie 

z Ekonomiczne i organizacyjne zagadnienia usługowego wykonawstwa prac 

leśnych 

z Znaczenie kontroli wewnętrznej w jednostkach organizacyjnych Lasów 

Państwowych i nowoczesnym przedsiębiorstwie 

z Marketingowe i organizacyjne uwarunkowania handlu drewnem 

nieprzetworzonym 

z Ocena wewnętrznej przewagi komparatywnej w międzynarodowym handlu 

drewnem wybranych krajów europejskich 

z Uwarunkowania prawne zrzeszeń prywatnych właścicieli lasów 

z Stan i uwarunkowania rozwoju zakładów Lasów Państwowych

ROZWIĄZANIA ORGANIZACYJNO-FUNKCJONALNE GOSPODARSTWA LEŚNEGO 65 

Prawno-organizacyjne oraz ekonomiczne rozwiązania 

państwowego gospodarstwa leśnego 1 

Andrzej Klocek 


1 Nie nadesłano materiałów konferencyjnych.

66 


Problemy zarządzania konfliktami 

w gospodarce leśnej 

Piotr Grygier 

Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Poznaniu 

Homo est animal sociale 

[Człowiek jest zwierzęciem społecznym] 

Cycero,106−43 r. p.n.e. 

Pełniąc różne role w społeczeństwie uwikłani jesteśmy w relacje z innymi ludźmi. Aby 

realizować swoje zamierzenia i oczekiwania musimy z nimi współdziałać, a przynajmniej 

współistnieć. 

Lasy zapewniają ludziom liczne dobra, zarówno materialne, jak i niematerialne. 

Jednak do wielu z tych dóbr dostęp jest ograniczony. Czasami ograniczenie to skutkuje 

racjonalnym współzawodnictwem, ale nierzadko może ono wywoływać konflikty zarówno 

w podejściu do sposobów prowadzenia gospodarki leśnej, jak i w podziale tych 

dóbr. 

Zrozumienie roli konfliktu jest kwestią nie tylko prowadzenia jakieś polityki. Konflikty 

na tle środowiskowym mogą bowiem wpływać na wizerunek przedsiębiorstwa 

(organizacji, instytucji) w zależności od sposobów wykorzystywania zasobów naturalnych. 

Od lat dziewięćdziesiątych konflikty w leśnictwie wpływają na poważne decyzje 

zarówno w sferze zarządzania lasami, jak i w handlu produktami, a nawet w lokalizacji 

zakładów produkcyjnych czy też w wyborze partnerów do współpracy. 

Konflikty nie muszą być negatywne. Problem leży raczej w sposobie, w jaki są 

one rozwiązywane. Zatem celem zarządzania konfliktami nie jest unikanie konfliktów, 

ale skupienie się na umiejętnościach, które mogą pomóc ludziom w wyrażeniu różnic 

i rozwiązaniu ich problemów. 

W referacie podjęto próbę identyfikacji obszarów konfliktowych w gospodarce leśnej 

w Polsce oraz problemów zarządzania tymi konfliktami. 

Wykorzystano dostępne materiały źródłowe, zwłaszcza z zakresu teorii konfliktu, 

a także oparto się na konkretnych przykładach z działalności gospodarczej Lasów Państwowych 

i innych zarządców lasów.


Style kierowania 

we współczesnym nadleśnictwie 

Arkadiusz Gruchała 

Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie 

Skuteczność realizacji zadań na różnych płaszczyznach funkcjonowania każdej organizacji 

jest w decydującym stopniu uzależniona od jakości, formy i rodzaju komunikacji, 

zachodzącej pomiędzy różnymi podmiotami procesu zarządzania. 

Komunikowanie rozumiane jako międzyludzkie interakcje, w trakcie których następuje 

przepływ informacji, w tym w szczególności wytyczanie celów funkcjonowania, organizowanie 

pracy zespołów, motywowanie czy wreszcie ocenianie, stanowi integralny 

element każdej z czterech funkcji zarządzania, jakimi są: planowanie, organizowanie, 

kierowanie i kontrolowanie. 

Niewątpliwie intensywność komunikowania nie rozkłada się równomiernie na 

wszystkie etapy wspomnianego procesu zarządzania. Funkcją zarządzania, dla którego 

komunikacja − rozumiana jako relacje międzyludzkie − to „podstawa istnienia”, 

jest kierowanie. Kierowanie w swej istocie to powodowanie, by członkowie organizacji 

postępowali w sposób, który zapewni osiągnięcie wytyczonych celów. Zatem efektywna 

realizacja założonych zadań nie jest możliwa bez właściwych powiązań interpersonalnych. 

Przy czym zaznaczyć trzeba, że w odniesieniu do procesu kierowania należy 

mieć na uwadze w zasadzie jedynie nieinstytucjonalne podmioty komunikacji (konkretne 

osoby) oraz wewnętrzny kierunek komunikacji (do wewnątrz organizacji). 

To powodowanie określonych, oczekiwanych zachowań podmiotów, członków organizacji, 

szczególnie w relacjach przełożony–podwładny, wyrażane (ilustrowane) jest 

zachowaniami kierowniczymi, zwanymi również stylami przywództwa, stylami zarządzania 

lub najczęściej stylami kierowania. Style kierowania odzwierciedlają zatem najczęściej 

wykorzystywany sposób komunikowania w organizacji. 

W referacie przedstawiona zostanie problematyka stylów kierowania w ujęciu dwuwymiarowym 

(zorientowanie na zadania bądź na ludzi) i trójwymiarowym (zorientowanie 

na zadania bądź na ludzi oraz efektywność stylu) na płaszczyźnie podstawowej 

i (zdaniem autora) najważniejszej jednostki Lasów Państwowych, jaką jest nadleśnictwo. 

Podjęta zostanie również próba wskazania możliwych (właściwych) kierunków postępowania 

w przedmiotowym zakresie.

68 


Ekonomiczne i organizacyjne zagadnienia 

usługowego wykonawstwa prac leśnych 

Leszek Banach 

Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Zielonej Górze 

Niniejsze wystąpienie ma na celu dokonanie charakterystyki i oceny rozwoju firm leśnych 

od momentu rozpoczęcia procesu prywatyzacji prac leśnych na terenie RDLP 

w Zielonej Górze. Przedstawiony zostanie zatem stan zakładów usług leśnych po wejściu 

w nową rzeczywistość, tj. ich struktura, wyposażenie w środki techniczne itp. Ponadto 

wskazane zostaną działania Lasów Państwowych – podejmowane od 1997 roku 

– sięgające do różnych form uczestnictwa w stymulowaniu rozwoju sektora usług leśnych, 

głównie poprzez wspomaganie logistyczne oraz zapewnienie frontu robót zakładom 

świadczącym usługi leśne. Przywołane zostaną akty prawne mające istotne 

znaczenie dla wspierania rozwoju usługowego wykonawstwa zadań gospodarczych 

w Lasach Państwowych. 

Następnie dokonana zostanie ocena współpracy LP ze Stowarzyszeniem Przedsiębiorców 

Leśnych oraz Stałej Komisji ds. Współpracy z Przedsiębiorcami Leśnymi, 

która jest zespołem opiniująco-doradczym dyrektora RDLP, a w jej skład wchodzą 

przedstawiciele RDLP i przedsiębiorców leśnych. 

W dalszej kolejności przedstawiona zostanie analiza wsparcia finansowego skierowanego 

do zakładów usług leśnych od roku 1997, z uwzględnieniem wielkości udzielonych 

dotacji, celów oraz kryteriów udzielania pomocy finansowej. Dodatkowo wskazane 

zostaną formy wsparcia pozafinansowego i działania w ramach programów operacyjnych 

województwa lubuskiego oraz koncepcje bieżące. 

Wzrost ilości specjalistycznych maszyn wielooperacyjnych do pozyskiwania 

drewna powoduje, a raczej wymusza zmianę technologii prac, zatem przedstawione 

zostaną działania i mechanizmy umożliwiające szerokie zastosowanie maszyn wielooperacyjnych, 

tu szczególnego znaczenia nabierają szkolenia kadry technicznej nadleśnictw. 

Sukcesem firmy jest dziś dobrze wyszkolony i merytorycznie przygotowany 

pracownik, co przy jednoczesnym braku szkolnictwa zawodowego o profilu leśnym, 

stwarza duże problemy kadrowe przedsiębiorców. Na tym tle przedstawiona zostanie 

koncepcja RDLP w Zielonej Górze podjęta wraz z Technikum Leśnym w Rogozińcu 

dotycząca kształcenia zawodowego, gdyż oczekiwania w kwestii zatrudniania 

wykwalifikowanych drwali i operatorów maszyn nabierają szczególnego znaczenia 

w perspektywie propozycji przyznawania licencji lub certyfikatów dla zakładów usług 

leśnych. 

W dalszej kolejności przedstawiona zostanie ocena procedury wyłaniania usługodawców 

leśnych, ze szczególnym uwzględnieniem stanu obecnego. Dokonane zostaną


porównania kwot szacunkowych przeznaczonych na realizację zadań gospodarczych 

oraz cen uzyskiwanych w postępowaniach przetargowych, głównie tych z ostatnich 

pięciu lat. Przedstawione zostaną trudności i uwagi obu stron. 

Wystąpienie zakończy analiza porównawcza firm świadczących usługi leśne – małej 

i dużej – szczególnie w aspekcie ich kondycji finansowej. Dodatkowo podjęta zostanie 

próba weryfikacji poziomu zadowolenia pracodawców, oceny realizacji współpracy 

w zakresie podpisanej umowy i egzekwowania zapisów zawartych umów przez obie 

strony. Na koniec przedstawione zostaną wnioski oraz konkluzje na przyszłość gwarantujące 

właściwe relacje pomiędzy stronami.

70 


Znaczenie kontroli wewnętrznej 

w jednostkach organizacyjnych Lasów Państwowych 

i nowoczesnym przedsiębiorstwie 

Monika Starosta*, Piotr Szyszko** 

* Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, ** Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Poznaniu 

W literaturze przedmiotu kontrolowanie wymieniane jest zazwyczaj jako ostatnia z funkcji 

zarządzania. Nie oznacza to jednak, że jest najmniej ważne. Kontrola powinna być 

prowadzona nie tylko w odniesieniu do produktu finalnego (kontrola końcowa, ex post), 

ale także na każdym etapie jego realizacji (kontrola bieżąca) – również w początkowej 

fazie. Powinna odbywać się także przed rozpoczęciem zadania (kontrola wstępna, ex 

ante), by mieć pewność, że wszystko jest odpowiednio zaplanowane. Spełnia ona swoje 

zadanie wówczas, gdy „sprawdzenie” zostało przeniesione na „sterowanie”. 

Kontrola rozumiana jako kontrola instytucjonalna, w jednostkach organizacyjnych 

Lasów Państwowych, odgrywa ważniejszą rolę niż w jednostkach sektora prywatnego 

m.in. ze względu na wielkość i zakres działań PGL LP. Lasy Państwowe poprzez 

wyspecjalizowane komórki i stanowiska, zobligowane transparentnością wydatkowania 

środków finansowych, kładą duży nacisk na kontrolę ex post. Komórki kontroli LP zazwyczaj 

nie zajmują się zdarzeniami przyszłymi, lecz ograniczają się do sprawdzenia 

podstaw podjętych decyzji, w ramach realizowanych przez jednostki lub stanowiska 

działań. Zdarzeniami przyszłymi zajmują się wydziały, w których obszarze działania 

znajduje się tematyka planowania i analiz oraz wydziały merytoryczne w ramach kontroli 

funkcjonalnej. 

W jednostkach sektora prywatnego kontrola ukierunkowana jest na działanie 

ex ante i rozumiana bardziej przez pryzmat celu, jaki jednostka sobie postawiła. Dlatego 

każde działanie z kontrolą włącznie, służy realizacji tego celu, a ten z reguły ma 

swoje przełożenie na konkretny efekt ekonomiczny i wyraża się poprzez maksymalizację 

wartości firmy. Kontrola w nowoczesnym przedsiębiorstwie utożsamiana jest 

często z pojęciami: budżetowanie i prognozowanie kosztów, optymalizacja kosztów, 

planowanie nakładów z uwzględnieniem dostępnych metod rachunku inwestycyjnego, 

procedura SOX (Sarbanes-Oxley Act), identyfikacja i zarządzanie wąskimi gardłami, 

etc. Zatem w jednostkach tych zagadnienie kontroli dotyczy przede wszystkim działalności 

ekonomiczno-finansowej. 

W jednostkach Lasów Państwowych działalność ekonomiczno-finansowa stanowi 

tylko jeden z 15 działów wyróżnionych w metodyce kontroli kompleksowej. W załączniku 

do zarządzenia nr 38/2008 dyrektora generalnego Lasów Państwowych „Zasady 

funkcjonowania kontroli instytucjonalnej w jednostkach organizacyjnych Lasów Pań-


stwowych” wymieniono 7 celów kontroli. Po ich szczegółowej analizie okazuje się, że 

prawie wszystkie sprowadzają się do kategorii prawnych – naruszenia ogólnie przyjętych 

regulacji lub zasad współżycia społecznego. Wyjątek stanowi fragment jednego 

z nich (cel 4): „… oraz ujawnienie niewykorzystanych rezerw…”. Cel ten, typowo ekonomiczny, 

ukierunkowany jest na realizację kontroli ex ante i rzadko bywa bezpośrednim 

tematem lub punktem kontroli. 

Ujawnienie niewykorzystanych rezerw ma natomiast strategiczne znaczenie dla podejmowania 

decyzji w jednostkach sektora prywatnego, wiążąc się wprost z istnieniem 

„wąskich gardeł”, czyli obszarów lub punktów w procesie produkcji zmniejszających prędkość 

produkcji oraz wstrzymujących część produktów tego obszaru. 

Celem niniejszego opracowania jest analiza funkcjonowania kontroli wewnętrznej 

realizowanej w jednostkach organizacyjnych Lasów Państwowych oraz przedsiębiorstwach 

sektora prywatnego. Artykuł jest także próbą znalezienia kompromisu pomiędzy 

efektywnym i skutecznym systemem kontroli, a jej deprecjacją opisywaną terminem 

„inflacja kontroli”.

72 


Marketingowe i organizacyjne uwarunkowania 

handlu drewnem nieprzetworzonym 

Marcin Piszczek 


Organizacja działań marketingowych na rynku drewna okrągłego, ze względu na 

wtórność popytu na drewno wobec popytu na wykonane z niego wyroby finalne, musi 

uwzględniać oczekiwania nabywców tych produktów, jego przetwórców i gospodarstwa 

leśnego. 

Celem opracowania jest charakterystyka instrumentów marketingowych i organizacji 

sprzedaży na rynku drewna nieprzetworzonego oraz czynników warunkujących 

ich wdrażanie. 

Dla przedstawienia obrazu rynku drzewnego scharakteryzowano oferowane na 

nim produkty, zaprezentowano drogi ich kreacji i rozwoju oraz stosowane wobec nich 

strategie. Bardzo ważnym elementem rynku jest cena jaką osiąga surowiec drzewny. 

Dokonano analizy składowych kształtujących ceny drewna okrągłego. Scharakteryzowano 

zjawisko różnicowania cen oraz przedstawiono elastyczność dochodową i cenową 

popytu na drewno nieprzetworzone. Istotnym instrumentem marketingowym jest 

dystrybucja, która w odniesieniu do wielkogabarytowego drewna nabiera szczególnego 

znaczenia. Dokonano analizy: czynników wpływających na proces dystrybucji, kanałów 

dystrybucyjnych oraz celów stawianych temu procesowi przez gospodarstwo leśne 

i nabywców drewna. Zarysowano możliwości promocji drewna. 

Dla pełnej prezentacji organizacji sprzedaży drewna przedstawiono charakterystykę 

działań w zakresie zakupu surowca drzewnego. Dokonano analizy procesów decyzyjnych 

towarzyszących nabywaniu drewna przez jego przetwórców, koncentrując się 

na potrzebach, wpływających na tworzenie kryteriów, warunkujących selekcję wariantu 

optymalnego przez nabywców. Procesy decyzyjne są ściśle powiązane z negocjacjami 

prowadzonymi w procesie sprzedaży drewna. Przedstawiono czynniki pozwalające na 

kształtowanie i utrzymywanie przewagi negocjacyjnej, umożliwiającej wpływ na wybór 

składników procesu wymiany. Kolejnym, ważnym, scharakteryzowanym zjawiskiem 

obecnym na rynku drzewnym są procesy konkurencyjne. Omówiono działania prowadzące 

do powstawania – korzystnych dla gospodarstwa leśnego – procesów konkurencyjnych, 

pomiędzy nabywcami drewna oraz sposoby unikania konkurencji pomiędzy 

jego producentami. Na zakończenie przedstawiono drogi stymulacji popytu na rynku 

drzewnym. 

W podsumowaniu stwierdzono, że ważnym zagrożeniem dla wielkości obrotów na 

rynku surowca drzewnego jest proces jego substytucji. Z perspektywy gospodarstwa 

leśnego niebezpieczna jest także możliwość postępowania integracji pionowej sektora


leśno-drzewnego. Dla osiągania lepszych wyników w sprzedaży należy intensyfikować 

działania marketingowe w celu tworzenia trwałej przewagi negocjacyjnej nad nabywcami 

i podejmować działania zmierzające do zmniejszania oddziaływania procesów 

konkurencyjnych między wytwórcami drewna.

74 


Ocena wewnętrznej przewagi komparatywnej 

w międzynarodowym handlu drewnem 

wybranych krajów europejskich 

Krzysztof Adamowicz 

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu 

Teoria przewagi komparatywnej opiera się na założeniu, że wymiana międzynarodowa 

może być korzystna dla różnych partnerów także w sytuacji, gdy jeden z partnerów 

wytwarza większość towarów taniej niż drugi. Do uzyskania korzyści z handlu międzynarodowego 

wystarczy bowiem istnienie względnych różnic w kosztach wytwarzania 

(wydajności produkcji) w różnych krajach. Z uwagi na zmiany zachodzące na 

rynku drzewnym, wydaje się konieczne prowadzenie badań z zakresu konkurencyjności 

obejmującej m.in. porównanie międzynarodowych uwarunkowań handlowych. 

W opracowaniu dokonano analizy miąższościowych i finansowych zmian importu 

i eksportu grubizny drzewnej w latach 2001– 2007 w wybranych krajach europejskich 

( Austria, Belgia, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Hiszpania, Łotwa, Niemcy, Norwegia, 

Polska, Portugalia, Republika Czeska, Rosja, Słowenia, Szwajcaria, Szwecja, 

Węgry). Na podstawie badań określono rolę poszczególnych państw w kreowaniu 

rynku drzewnego w Europie oraz wskazano te, które posiadały przewagę komparatywną. 

W latach 2001– 2007 z analizowanych krajów wyeksportowano łącznie 

480 112 tys. m 3 grubizny drzewnej, a zaimportowano 360 435 tys. m 3 . Należy zwrócić 

uwagę na dominującą rolę eksportu drewna z Rosji, który stanowił przeszło 62% 

całkowitego eksportu z rozpatrywanych krajów europejskich. Zaobserwowano wyraźną 

dysproporcję między rosyjskim eksportem drewna, a eksportem grubizny drzewnej 

z pozostałych analizowanych państw. Drugim krajem pod względem wielkości wyeksportowanego 

drewna (41348 tys. m 3 ) były Niemcy. Eksport niemieckiej grubizny drzewnej 

stanowił zaledwie 9% całkowitego eksportu i ok. 14% eksportu rosyjskiego. 

W latach 2001– 2007 największym importerem drewna była Finlandia 

(94 979 tys. m 3 ). Import grubizny drzewnej przez fińskie przedsiębiorstwa przemysłu 

drzewnego stanowił 30% całkowitego, rozpatrywanego importu drewna. Należy zwrócić 

uwagę, iż importowa przewaga Finlandii nad innymi rozpatrywanymi krajami jest 

znacznie mniejsza niż przewaga eksportowa Rosji. 

Na podstawie wykonanych badań dotyczących oceny wewnętrznej przewagi 

komparatywnej w międzynarodowym handlu drewnem wszystkich analizowanych 

krajów stwierdzono przewagę eksportową tych krajów (CR k =1,09). Z uwagi na dominujący 

wpływ jednego państwa (Rosji) na wielkość eksportu drewna, wykonano su-


maryczną analizę wskaźnika CR k dla wszystkich rozpatrywanych krajów poza Rosją. 

Uzyskane wyniki były zgoła odmienne, ponieważ wskaźnik przewagi komparatywnej 

wyniósł 0,29. 

Drugi etap badań obejmował analizę finansową międzynarodowego handlu drewnem. 

W całym badanym okresie finansowa wielkość eksportu drewna w analizowanych 

państwach wynosiła ok. 33 983 mln USD, co stanowiło 64% całkowitego europejskiego 

eksportu grubizny drzewnej. W poszczególnych latach roczne wartości analizowanego 

eksportu drewna oscylowały w granicach od 3262,4 mln USD w 2002 r. do 

7891,6 mln USD w roku 2007. 

W ujęciu finansowym dominującą rolę w kształtowaniu europejskiego eksportu 

miał eksport drewna z Rosji. W rozpatrywanym okresie wielkość rosyjskiego eksportu 

wynosiła 17 777 mln USD, co stanowiło 52% całkowitego rozpatrywanego eksportu.. 

Biorąc pod uwagę szacunkowe dane z całej Europy, przeciętny eksport rosyjskiego 

drewna wynosił 34% całkowitego europejskiego eksportu grubizny drzewnej. Spośród 

rozpatrywanych państw najmniejszy udział, poniżej 1%, w eksporcie europejskiego 

drewna miały Hiszpania, Luksemburg, Norwegia i Słowenia. 

Wielkość rosyjskiego eksportu w okresie objętym badaniami wahała się w granicach 

od 1651,8 mln USD w 2002 r. do 4142,4 mln $USD w roku 2007. Wówczas 

dwukrotnie odnotowano spadek udziału eksportu rosyjskiego drewna w porównaniu 

z całkowitym eksportem w Europie. Rozpatrując cały okres, stwierdzono jednak wyraźny 

trend wzrostowy udziału eksportu rosyjskiego drewna w całkowitym europejskim 

eksporcie grubizny surowca drzewnego. 

Finansowa wielkość importu drewna w analizowanych państwach wynosiła 

ok. 28 598,2 mln USD, co stanowiło 95% całkowitego (30 131,8 mln USD) europejskiego 

eksportu grubizny drzewnej. W poszczególnych latach roczny import 

drewna oscylował w granicach od 3159,8 mln USD w 2002 r. do 6301,1 mln USD 

w roku 2007. 

W ujęciu finansowym dominującą rolę w kształtowaniu europejskiego importu 

miał import drewna przez Finlandię (4758 mln USD), Austrię (4046 mln USD) i Włochy 

(3686 mln USD). Na uwagę zasługuje fakt, że struktura wartościowa trzech dominujących 

pod względem importu drewna państw odpowiada strukturze ilościowej. 

W ujęciu względnym finansowa wielkość importu grubizny drzewnej przez Finlandie, 

stanowiła 15,79% importu europejskiego (16,64% w analizowanej grupie). Austriacki 

import drewna stanowił 13,43% (14,15% w grupie), a włoski 12,23% (12,83% w grupie) 

europejskiego importu drewna. Próg 10% udziału przekroczył również import drewna 

do Szwecji (10,83% w Europie i 11,41% w grupie). 

Stwierdzono, podobnie jak w przypadku analizy miąższościowej, przewagę eksportową 

tych krajów (CR k =1,31). Z uwagi na dominujący wpływ jednego państwa (Rosji) 

na wielkość eksportu drewna wykonano sumaryczną analizę wskaźnika CR k dla 

wszystkich rozpatrywanych krajów poza Rosją. Uzyskany wynik był odmienny, ponieważ 

wielkość wskaźnika przewagi komparatywnej wyniosła 0,58. 

Spośród rozpatrywanych państw 8 zaliczono do krajów posiadających przewagę 

eksportową, jedno neutralne (Francja), gdzie eksport równoważył import, a pozostałe 

do krajów nieposiadających przewagi komparatywnej. Do państw charakteryzujących

76 


się przewagą eksportową grubizny drzewnej zaliczono Estonię, Łotwę, Niemcy, Portugalię, 

Republikę Czeską, Rosję, Szwajcarię i Węgry. 

W odróżnieniu do analiz miąższościowych w ujęciu finansowym eksportowa przewaga 

komparatywna ulegała zmianie w takich państwach, jak Estonia, Francja, Niemcy, 

Polska, Portugalia i Słowenia.


Uwarunkowania prawne zrzeszeń 

prywatnych właścicieli lasów 

Marek Geszprych 

Ministerstwo Środowiska 

W Polsce sukcesywnie wzrasta udział lasów prywatnych w ogólnej powierzchni leśnej. 

Tym niemniej, grunty leśne należące do osób fizycznych mają bardzo niekorzystną 

konfigurację przestrzenną, przejawiającą się w dużym rozdrobnieniu powierzchni 

indywidualnych gospodarstw leśnych 1 . Praktycznie jedynym sposobem na likwidację 

istniejących niekorzystnych uwarunkowań powierzchniowych, nie licząc trudnych do 

przeprowadzenia postępowań scaleniowych, jest prowadzenie zbiorowej gospodarki 

leśnej w ramach działalności zrzeszeń leśnych. 

Obecnie funkcjonującymi w Polsce formami zrzeszeń leśnych są stowarzyszenia 

właścicieli lasów prywatnych 2 , spółki do zagospodarowania wspólnot gruntowych 

oraz spółdzielnie rolno-produkcyjne użytkujące grunty leśne. W celu zwiększenia 

efektywności gospodarki leśnej prowadzonej przez zrzeszenia leśne, utworzono 

ogólnopolską organizację o nazwie Polski Związek Zrzeszeń Leśnych, z siedzibą 

w Sękocinie Starym. 

Konstrukcja prawna Związku umożliwia przystępowanie do jego struktur różnych 

organizacji działających w sferze leśnictwa niepaństwowego legitymujących się osobowością 

prawną. Zważywszy powyższe, pożądane jest, aby do Związku przystąpiły 

wszystkie działające w Polsce stowarzyszenia prywatnych właścicieli lasów, spółki do 

zagospodarowania wspólnot gruntowych oraz spółdzielnie rolno-produkcyjne użytkujące 

grunty leśne. Istnienie w ramach Związku różnych organizacji zajmujących się 

problematyką leśną prywatnych gospodarstw leśnych pozwoli na wzmocnienie skuteczności 

działania poszczególnych zrzeszeń w stosunku do działań podejmowanych 

przez pojedyncze organizacje. 

Dzięki Związkowi użytkownicy prywatnych gruntów leśnych będą mogli konsultować 

zmiany prawa krajowego dotyczącego ich sfery działalności. Działalność Związku 

powinna przyczynić się do zwiększenia dochodów z użytkowania lasów, wprowadzenia 

jednolitego systemu certyfikacji za pozyskane drewno, rozszerzenia możliwości prowadzenia 

własnej działalności szkółkarskiej, zwiększenia możliwości pozyskania dodat- 

1 Szerzej Gołos P., Analiza prywatnych gospodarstw rolno-leśnych i leśnych w Polsce – projekt sieci gospodarstw 

testowych. Warszawa 2006, s. 20. 

2 Obecnie w Polsce funkcjonuje 13. stowarzyszeń właścicieli lasów prywatnych: zawojskie, gorczańskie, 

słopnickie, wielickie, włościańskie (z siedzibą w Bukowsku), regionalne (z siedzibą w Radomiu), niebyleckie, buskie, 

jędrzejowskie, nadmorskie (z siedzibą w Lęborku), sidzińskie (Inicjatywa Społeczna w Sidzinie), kołobrzeskie 

oraz podlaskie [źródło: badania własne].

78 


kowych środków z UE oraz korzystania z szerokiej gamy doradztwa specjalistycznego 

i usługowego. 

Tym niemniej, dla efektywnej działalności Polskiego Związku Zrzeszeń Leśnych 

konieczne będzie przeprowadzenie zmian dotyczących: 

– uregulowania w prawie powszechnie obowiązującym (ustawa i rozporządzenie) 

mechanizmów finansowania Związku, 

– wprowadzenia regulacji prawnych dotyczących organizatorskiej działalności państwa 

przy tworzeniu zrzeszeń leśnych oraz rozwiązań systemowych zapewniających 

racjonalne wsparcie gospodarki leśnej w indywidualnych gospodarstwach 

leśnych, zwłaszcza w kontekście realizacji funkcji ekologicznych i społecznych, 

– poszukiwania nowych form prawnych realizujących zadania publiczne w leśnictwie 

niepaństwowym; należy rozważyć uaktywnienie w tym zakresie spółdzielni produkcyjnych, 

oraz tworzenie nowych form organizacyjnych, takich jak przedsiębiorstwa 

społeczne i środowiskowe organizacje partnerstwa publiczno-prywatnego 1 , 

– rozważenia możliwości przystąpienia Związku do struktur Europejskiej Federacji 

Lasów Prywatnych tzw. CEPF 2 , 

– umocowania ministra właściwego do spraw leśnictwa do prowadzenia działań nadzorczych 

nad utworzonym Związkiem. W wielu krajach europejskich, w tym w Estonii 

i Republice Czeskiej, minister właściwy do spraw leśnictwa sprawuje nadzór 

nad krajowym związkiem zrzeszeń leśnych. Należy również pamiętać, że zgodnie 

z przepisami polskiej ustawy o Radzie Ministrów, Minister Środowiska (jako minister 

właściwy do spraw leśnictwa) realizując Politykę Leśną Państwa ustaloną 

i przyjętą przez Radę Ministrów zobowiązany jest do współdziałania z samorządem 

terytorialnym, organizacjami społecznymi i przedstawicielstwami środowisk 

zawodowych i twórczych. 

1 Zob. Ura E., Partnerstwo publiczno-prywatne jako prawna forma działania administracji. [w:] Księga 

Jubileuszowa prof. dr hab. S. Jędrzejewskiego. Toruń 2009, s. 495–507. 

2 Europejska Federacja Lasów Prywatnych (Confederation of European Forest Owners − CEPF) z siedzibą 

w Brukseli jest organizacją międzynarodową reprezentującą interesy indywidualnych użytkowników gospodarstw 

leśnych zrzeszonych w krajowym związku zrzeszeń leśnych. Polska dotychczas, jako jeden z nielicznych 

krajów w Unii Europejskiej, nie współtworzy CEPF.


Stan i uwarunkowania rozwoju 

zakładów Lasów Państwowych 

Janusz Kocel 


Do roku 1989 powoływane były w ramach organizacyjnych Lasów Państwowych jednostki 

produkcyjne, których celem było zapewnienie samowystarczalności wykonawczej. 

W wyniku wejścia do ustawy o lasach aktów wykonawczych większość z nich 

− poddana grze rynkowej − uległa likwidacji lub połączeniu z innymi jednostkami, zaś 

nieliczne, po głębokiej restrukturyzacji (głównie redukcji zatrudnienia), funkcjonuje do 

dnia dzisiejszego. W okresie analitycznym (w 2009 r.) funkcjonowało 19 zakładów Lasów 

Państwowych o zasięgu regionalnym, które są jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi 

osobowości prawnej. Zasady funkcjonowania oraz procedury tworzenia, 

łączenia, dzielenia i ich likwidacji określają: ustawa o lasach z dnia 28 września 1991 r., 

Statut Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe oraz Zasady gospodarki 

finansowej w PGL LP. 

W referacie zostaną przedstawione wyniki oceny efektywności funkcjonowania 

18 z 19 zakładów Lasów Państwowych o zasięgu regionalnym. Wszechstronną ocenę 

działalności zakładów Lasów Państwowych oraz określenie potencjalnych możliwości 

podjęcia działalności poprawiającej ich efektywność ekonomiczną oparto na 

konstrukcji typowego biznes planu. Utworzono pięć grup zakładów Lasów Państwowych 

o zasięgu regionalnym. Kryteriami klasyfikacji zakładów Lasów Państwowych 

była nadwyżkowość finansowa zakładu oraz stopień realizacji działalności niezbędnej 

do funkcjonowania Lasów Państwowych. Przy klasyfikowaniu zakładów uwzględniono 

również wyniki analizy sytuacji ekonomiczno-finansowej oraz przedstawione przez 

ich kierownictwo zamierzenia krótko- i długoterminowe (strategiczne). Określono grupy 

zakładów mające dla Lasów Państwowych znaczenie strategiczne oraz te, które zmuszone 

są podjąć działania poprawiające efektywność ekonomiczną, aby nadal mogły 

funkcjonować w strukturze organizacyjnej Lasów Państwowych.

NOTATKI

NOTATKI

NOTATKI

NOTATKI

NOTATKI

NOTATKI

NOTATKI

NOTATKI

NOTATKI

Współczesne problemy ekonomiki leśnictwa - Instytut Badawczy ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?