01.07.2013 Aufrufe

Methoden der Bodenbiologie - BFW

Methoden der Bodenbiologie - BFW

Methoden der Bodenbiologie - BFW

MEHR ANZEIGEN
WENIGER ANZEIGEN

Sie wollen auch ein ePaper? Erhöhen Sie die Reichweite Ihrer Titel.

YUMPU macht aus Druck-PDFs automatisch weboptimierte ePaper, die Google liebt.

<strong>Methoden</strong> <strong>der</strong> <strong>Bodenbiologie</strong><br />

Sophie Zechmeister-Boltenstern<br />

Institut für Wald und Boden<br />

<strong>Bodenbiologie</strong><br />

Bundesamt und Forschungszentrum für Wald – <strong>BFW</strong><br />

Österreichische Gesellschaft für <strong>Bodenbiologie</strong> -ÖGBB


Freilandmethoden<br />

• Ionenaustauscher zur Bestimmung <strong>der</strong> N-Verfügbarkeit<br />

• Stickstoffnettomineralisation<br />

• Gasmessung (N 2 O, CO 2 , CH 4 )<br />

• Klima<br />

• Stickstoffeinträge<br />

• Bodenfeuchte<br />

• Auswaschung<br />

• Wurzeluntersuchungen<br />

• Mesokosmen<br />

• Streuabbau


Stickstoffverfügbarkeit<br />

CH4


Gasmessung Freiland<br />

Schottenwald, Wien


Gasmessung - manuell


[µg N 2 O-N m -2 h -1 ]<br />

[mg NO 3 -N m -2 d -1 ]<br />

N 2O-Emissionen und Nitratbildung<br />

250<br />

225<br />

150<br />

100<br />

50<br />

0<br />

400<br />

200<br />

100<br />

0<br />

04 05 06 07 08 09 10 11 12 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12<br />

N 2 O<br />

CO 2<br />

1996 1997<br />

NO 3 on IER<br />

biomass N<br />

03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12<br />

1996 1997<br />

0,8 kg N ha -1 14 d -1<br />

200<br />

150<br />

100<br />

50<br />

0<br />

125<br />

100<br />

75<br />

50<br />

25<br />

0<br />

[mg CO 2 m -2 h -1 ]<br />

[µg N mic g -1 soil]


Gasmessung - automatisch<br />

Deckel zu Deckel auf


Gasmessung - automatisch


Höglwald


Wien


Gasmessung –<br />

reaktive Stickoxide


Gasmessung – reaktive Stickoxide


Gasmessung – Ventilschaltsystem


Gasmessung - Messeinheit


Gasmessung – mit Messtürmen<br />

Speul<strong>der</strong>bos


Freilandmethoden<br />

• Ionenaustauscher zur Bestimmung <strong>der</strong> N-Verfügbarkeit<br />

• Stickstoffnettomineralisation<br />

• Gasmessung (N 2 O, CO 2 , CH 4 )<br />

• Klima<br />

• Stickstoffeinträge<br />

• Bodenfeuchte<br />

• Auswaschung<br />

• Wurzeluntersuchungen<br />

• Mesokosmen<br />

• Streuabbau


Klima und Stoffeinträge<br />

Freilandnie<strong>der</strong>schlag<br />

Klausenleopoldsdorf Achenkich wind speed and wind direction,<br />

radiation, air humidity, temperature, air pressure, snow<br />

depth


Schneelysimeter


Saugkerzenlysimeter:<br />

Bodenlösung,<br />

Nitratauswaschung


Regenmessung - Stoffeinträge<br />

Kronendurchlass<br />

Streusammler


Stammablaufsammler


N-budget for Achenkirch


Labormethoden


Labormethoden<br />

<strong>Methoden</strong> zur Messung des Stoffumsatzes<br />

• Gasmessung<br />

• Bruttomineralisation, Nettomineralisation, 15N-Isotope • Bestimmung <strong>der</strong> mikrobiellen Biomasse (CFE, SIR)


Gasmessung


15 NH4 or 15 NO 3<br />

300 µg N sample -1<br />

197 mg N m -2<br />

Intact soil cores<br />

Bruttomineralisation mit<br />

15 N-Isotopen<br />

Time<br />

48 hrs<br />

Sample for<br />

analysis of<br />

N 2 O conc.<br />

and 15 N<br />

enrichment<br />

Soil<br />

chemical<br />

analysis<br />

N i + 15 N


Gasanalyse mit 15 N-Isotopen


Mikrobielle Biomasse:<br />

Bakterien<br />

Pilze


Mikrobielle Biomasse:<br />

Chloroformfumigation<br />

Abbildung 1<br />

Bodenproben<br />

Filterpapier<br />

Becherglas mitNatronkalk<br />

Becherglas mit Chloroform


Labormethoden<br />

<strong>Methoden</strong> zur Messung des Stoffumsatzes<br />

• Gasmessung<br />

• Bruttomineralisation, Nettomineralisation, 15N-Isotope • Bestimmung <strong>der</strong> mikrobiellen Biomasse (CFE, SIR)<br />

• Allgemeine Aktivitätsparameter (DMSO-Reduktion, ATP)<br />

• Bestimmung von Bodenenzymen:<br />

N-Kreislauf: Urease, Protease<br />

C-Kreislauf: Cellulase, Saccharase, Xylanase<br />

P-Kreislauf: Phosphatase (saure, alkalische)<br />

S-Kreislauf: Arylsulfatase<br />

Praktika Chemische Physiologie


Labormethoden<br />

Mikrobielle Gemeinschaftsstrukturen, Biodiversität<br />

• Herkömmliche Plattenkulturen (MPN)<br />

selektive Nährmedien<br />

• Mikrotitterplattenkulturen (BIOLOG)<br />

• Chemostat<br />

• Pilzanteil (Ergosterol, Trehalose)<br />

• PLFA Phospholipidfettsäuremuster<br />

• Genetische <strong>Methoden</strong>


Cell membrane<br />

Phospholipidfettsäuren<br />

Microbial community:<br />

• protozoa<br />

• fungi<br />

• bacteria:<br />

– aerobic eubacteria<br />

– gram positive anaerobes<br />

– gram negative baceria, sufate<br />

reducers<br />

– actinomycetes


3.0<br />

1.5<br />

0.0<br />

Microbial Biodiversity using<br />

Phospholipid fatty acids<br />

(PLFAs) as markers<br />

pine<br />

floodplain<br />

beech<br />

oak<br />

acid. beech<br />

spruce-fir-beech<br />

-1.5<br />

-2 -1 0 1 2<br />

A 18:2ω6<br />

10Me18:0<br />

B<br />

18:1ω9<br />

a17:0<br />

16:1ω5 14:018:1ω5<br />

17:0cy<br />

a15:0<br />

i17:0<br />

18:1ω716:1ω7<br />

16:0<br />

17:0 15:0<br />

20:0<br />

18:0 19:0cy<br />

19:1ω8<br />

i16:010Me17:0<br />

10Me16:0<br />

PC 1 26 % PC 1 26 %<br />

PC 2 18 %<br />

Phospholipid<br />

fatty acids<br />

(PLFAs)<br />

1.0<br />

0.5<br />

0.0<br />

-0.5<br />

i15:0<br />

-1.0<br />

-1.0 -0.5 0.0 0.5 1.0<br />

(Hackl et al., 2005)


FIN –Hyytiälä/ Pine<br />

EU-Projekt NOFRETETE


Genetische <strong>Methoden</strong><br />

Mikrobielle Gemeinschaftsstrukturen<br />

• DGGE, TGGE<br />

• 16 S rDNA-Analyse für Bakterien, 18 rDNA für Pilze<br />

• T-RLFP (terminal restriction length fragment<br />

polymorphism)


PCR-<br />

Polymerase<br />

Chain Reaction


DGGE<br />

nach Sessitsch, 2001


DGGE


16S rRNA nach Sessitsch, 2001


T-RLFP<br />

nach Sessitsch, 2001


Erkennung von Bakterien<br />

• DNA chips (Microarrays)<br />

In situ Aktivitätsmuster<br />

• FISH (Fluorescence<br />

in situ hybridisation)<br />

• Autoradiographie<br />

Näheres bei Prof. Michael Wagner<br />

Genetische <strong>Methoden</strong>


DNA-chip


Genomic<br />

DNA<br />

Generation of a metagenomic library<br />

Genomic DNA<br />

extraction<br />

Restriction digested<br />

vector<br />

Ligation<br />

Vector DNA E. coli<br />

Transformation<br />

Function-driven analysis<br />

Transcription<br />

mRNA<br />

Translation<br />

Protein<br />

Secretion<br />

Metagenomic<br />

library<br />

Sequence-driven<br />

analysis<br />

aggtcgtatcgatgc<br />

acttgca<br />

Handelsman 2004<br />

Isolieren von mikrobieller DNA aus<br />

einer Umweltprobe<br />

– HMW-DNA<br />

– Reinheit, Inhibitoren<br />

– Quantität<br />

Klonieren <strong>der</strong> DNA in einen<br />

geeigneten Vektor (BAC, Fosmid,<br />

small insert libraries)<br />

Transformieren des Vektors in einen<br />

Wirtsorganismus<br />

Screening <strong>der</strong> Transformanden<br />

– Expression im Wirtsorganismus<br />

– Sequenzanalyse, phylogenetic<br />

anchor (16S rRNA)


z.B. das prozessorientierte<br />

biogeochemische Modell PnET-N-DNDC<br />

bestehend aus den fünf Einzelmodulen Bodenklima,<br />

Waldwachstum, Mineralisierung, Nitrifikation und<br />

Denitrifikation<br />

( - →) Informationsfluß,<br />

( →) Stoff-bzw. Energiefluß.<br />

Modellierung<br />

Der Datenaustausch zwischen den Modulen wird durch<br />

die breiten Pfeile verdeutlicht


ecological<br />

driver<br />

mean<br />

annual<br />

temperat.<br />

LAI<br />

depending<br />

albedo<br />

soil<br />

T-profile<br />

soil climate<br />

NO 2 -<br />

daily<br />

evapotranspiration<br />

evaporation<br />

soil<br />

moisture<br />

profile<br />

predicted soil<br />

environmental forces<br />

denitrification nitrification<br />

NO<br />

N 2 O<br />

N 2<br />

nitrate<br />

denitrifier<br />

nitrite<br />

denitrifier<br />

N 2 O -<br />

denitrifier<br />

climate<br />

transpiration<br />

O 2 -<br />

diffusion<br />

water<br />

movement<br />

in the soil<br />

O 2 -profile<br />

anaerobic<br />

balloon<br />

NO 3 -<br />

DOC<br />

exchange of<br />

NO, N 2 O, NO 3 -<br />

PnET-N-DNDC model<br />

soil vegetation<br />

water<br />

demand<br />

water<br />

uptake by<br />

roots<br />

water<br />

stress<br />

root<br />

respiration<br />

N 2 O<br />

DOC<br />

nitrifier<br />

NO 3 -<br />

photosynthesis<br />

leaf Ncontent<br />

tree growth<br />

NH 4 +<br />

N-uptake<br />

by roots<br />

Ndemand<br />

predicted gas fluxes emission of NO, N2O, N2 , NH3 and CH predicted gas fluxes<br />

4<br />

NH 3<br />

plant<br />

respiration<br />

biomass<br />

leaves<br />

wood<br />

root<br />

Effect of temperature and moisture on mineralisation<br />

human impact<br />

mineralisation<br />

NH 4 +<br />

DOC<br />

ecological<br />

driver<br />

very labile labile resistant<br />

degradable organic matter<br />

very labile resistant<br />

degradable microbial matter<br />

labile resistant<br />

degradable humines<br />

non-degradable organic matter<br />

substrate (C, N) temperature moisture pH<br />

NO NH 3<br />

clay<br />

minerals<br />

CO 2<br />

CO 2<br />

DOC CO 2<br />

methanogenic<br />

bacteria<br />

CH 4<br />

methanogenesis<br />

CH 4 -oxidation<br />

methanotrophic<br />

bacteria<br />

- diffusion<br />

- gasbubbles<br />

- plant tranpsort<br />

CO 2


Inventur <strong>der</strong> N 2O-Emissionen<br />

aus Walböden<br />

berechnet mit dem<br />

biogeochemischen Modell<br />

PnET-N-DNDC<br />

für 1995 (bis 14 kg N ha -1 a -1 ).


Viele hart arbeitende Studenten


Why do we dig the soil ?<br />

Ende

Hurra! Ihre Datei wurde hochgeladen und ist bereit für die Veröffentlichung.

Erfolgreich gespeichert!

Leider ist etwas schief gelaufen!