Spuren - Gan-Erdene Tsend

Namkhaitseren noch lange nicht ausgeschöpft.
Während der Jahre am Theater und
natürlich davor, schuf er Tusche- und Pastellzeichnungen,
Aquarelle und Ölgemälde
von Stadtansichten, Landschaften, Tieren,
und Menschen der Mongolei und der Länder,
die er zwecks Arbeits- und Studienaufenthalten
immer wieder bereiste, insbesondere
Bulgarien und die DDR. Dabei entstanden
auch Werke, die dem Kunstideal des
sozialistischen Realismus zu dienen hatten
– kraftstrotzende, strahlende Menschen bei
der Arbeit in der Fabrik oder in der Landwirtschaft,
bei Produktionsberatungen.
„Studenten in der Gobi“ aus dem Jahre 1962
ist dafür ein treffendes Beispiel. In „Sturm“
(1961) hingegen bildet der Maler nicht nur
die Bedrohung, sondern auch das Aufbäumen
der jungen Nomadin gegen die Unbilden
der Natur ab. Das gelingt ihm durch die
Art der Darstellung, wie Frau, Herde und
Natur sich bewegen sowie die Verwendung
weniger heller, matter Farben.
Auf der „Ausstellung der Meister“ im Herbst
1980 in Ulaanbaatar war Namkhaitseren
mit Entwürfen zu Kostümen und Bühnendekorationen,
mit poetischen Landschaftsbildern
und strengen Porträts vertreten.
Beim Anblick des kleinformatigen Gemäldes
„Im Wald“ befällt den Betrachter das
Gefühl, die Menschengruppe auf dem von
hohen Bäumen gesäumten Weg zu belauschen.
Die Menschen wirken wie Farbtupfer
inmitten der leuchtenden Grün-, Gelb- und
Brauntöne der Bäume, deren Blätter der
Sonne entgegen zu streben scheinen.
Eine Landschaft, heiter und melancholisch
zugleich.
Namkhaitseren hat sich immer wieder auch
der Porträtmalerei gewidmet. Sein Selbstporträt
zeigt einen willensstarken, gebieterischen,
strengen Menschen mit markanten
Gesichtszügen. Wache, braune Augen,
dichte Brauen und die Andeutung zweier
scharfer Längsfalten, die bis zu den Lippen
reichen, unterstreichen diesen Eindruck.
Ein Eindruck, der die Persönlichkeit des
Künstlers Namkhaitseren als heiteren,
gelassenen, sich dem Leben mit all seinen
Facetten stellenden, tatkräftigen Menschen
auf das Trefflichste widerspiegelt. Zeit
seines Lebens stellte Namkhaitseren Farbe
und Form nie über den Gegenstand in
seiner Kunst. Dies bedeutet nicht, dass er
auf Experimente mit Farben, Formen und
Techniken verzichtete, wie sein Lebenswerk
nachdrücklich beweist.
Renate Bormann
Anmerkungen
1 S. Buyannemekh, einer der bekanntesten Schriftsteller
der Mongolei und 1929 Mitbegründer des Mongolischen
Schriftstellerverbandes, ist 1937 im Alter von nur 36
Jahren in der Haft gestorben.
2 Das 1927 errichtete erste Musik- und Schauspieltheater
der Mongolei die „Grüne Kuppel“, ein Holzbau an Stelle
des heutigen Regierungspalastes, fiel 1949 einem Brand
zum Opfer. In den 50er Jahren des vorigen Jahrhunderts
wurden das heutige Schauspielhaus und das Opernhaus
an der Ostseite des Sukhbaatarplatzes neu errichtet. Der
Name änderte sich im Verlaufe seiner Geschichte mehrmals.
Seit 2002 heißt es „Staatliches Akademietheater für
Oper und Ballett“.
Literatur
B. Lkhagvaa: „Ewige Verdienste durch Talent“, 2. Bd.,
Ulaanbaatar 2008
B. Bold, Sh. Natsagdorj, Natsagdorj, D.: „Kunst und Kultur –
die Goldene Generation“, Ulaanbaatar 2002
Kurt David: „Im Land der Bogenschützen (mit fünf Federzeichnungen
L. Namkhaitserens)“, Berlin 1962
Л. Намхайцэрэн Викарсдорфийн чºлººт
сургууль дахь сурагчийн жил¿¿д хийгээд
т¿¿ний анхны уран б¿тээл¿¿д.
Энд уран б¿тээлээ толилуулж буй Монголын
гурван ¿еийн зураачдын хамгийн
ахмад нь болох Л.Намхайцэрэнгийн
(1913 – 1992 он) уран б¿тээлийн хºгжил
нь Герман оронтой салшг¿й холбоотой
юм. Тэрээр ная гаруй жилийн т¿¿хтэй
Герман-Монголын соёлын харилцааны
эхлэлийг тавилцсан гавъяатай нэгэн
билээ. Зураач, тайзны зураглаач,
хºгжимчин, уран б¿тээлч сэтгэлгээний
тºлººлºгч тэрээр 1992 онд таалал тºгсºх
х¿ртлээ буюу хожмын улс тºр, ¿зэл
суртлын тааламжг¿й ¿е¿¿дэд ч энэх¿¿
харилцааг холбогч г¿¿р болж байсан
билээ. 1924 онд ººд болсон тухайн ¿еийн
Монголын шашин тºрийг хослон баригч
Богд Гэгээний захиргааны нэгэн хариуцлагатай
албан тушаалтны гурав дахь х¿¿
Лувсаншаравын Намхайцэрэн нь 1925
онд Герман улсад суралцахын зэрэгцээ
мэргэжлийн боловсрол эзэмшхээр
шалгарсан авъяаслаг залуу монголчуудын
тоонд багтсан байна. Дипломат харилцаа
дутмаг байсан тэр ¿ед Ваймарын
Б¿гд Найрамдах улстай соёлын харилцаа
тогтоож хэрэгж¿¿лсэн х¿н нь Ардын
Боловсролын сайд Эрдэнийн Батухаан
байлаа. Германы ¿йлдвэрлэлийн
б¿тээгдэх¿¿нийг худалдан авах, мэргэжилтэн
бэлтгэх зорилго б¿хий монголын
эдийн засаг худалдааны товчоо 1924
онд байгуулагджээ. Ингэж сургуулийн
тохижилт болоод монгол улсын анхны
газрын зураг, сургуульд зориулсан атлас
хэвлэх захиалга хийгдэж байсан байна.
Батухаан 1925 оны эхээр анх удаа Герман
улсад айлчлахдаа Б¿гд Найрамдах Монгол
Ард Улсын тусгаар тогтнол, шинэчлэн
хºгжих их ¿йлсийн итгэл ºвºрлºсºн
залуусыг сургах замыг нээсэн юм. Энэ
арга хэмжээний зорилго нь ЗХУ болоод
Баруун Европд боловсрол эзэмшсэн
¿ндэсний мэргэжилтн¿¿дээр ººрийн
улсын шинэчлэгдэн хºгжих явцыг ойрын
ирээд¿йд хэрэгж¿¿лэхэд оршиж байв.
Энэ ¿ед Монгол Улсын сургуулийн боловсрол
дºнгºж хºгжиж эхлэх шатандаа
байлаа. 1925 оны 10 дугаар сард Улаанбаатараас
хºдºлсºн сурагчдын б¿лгийн
хамгийн бага нь 12 настай Намхайцэрэн
байлаа. Т¿¿ний насыг гадаад паспортон
дээр нь хоёр насаар нэмж бичсэн байжээ.
Тюрэнгийн Зальфелд хотын архив дахь
Викерсдорфын чºлººт сургуулийн
б¿ртгэлээс харвал т¿¿ний тºрсºн он сар
ºдºр нь 1911 оны 6 дугаар сараар
тэмдэглэгджээ.
Охид хºвг¿¿д шинэ байдалд бэлтгэгдэн
Герман хэлний анхны хичээл заалгуулан
Герман улсын элчин сайдын яамнаас
зорчих зºвшººрºл авахаар х¿лээн
Москва хотноо ºвºлжжээ. 1926 оны 3-р
сарын 10-нд Намхайцэрэн хамгийн анхны
ºнгийн харандаан зургаараа Москва
хотын амьтны х¿рээлэнд харсан тэмээн
хяруул байж болох талын нэгэн том
шувууг д¿рслэн зуржээ. Бяцхан зураач их
ºвºрмºц байдлаар Монголын нэгэн дов
толгод б¿хий сэтгэл булаам байгалийг
зураад т¿¿нийхээ з¿¿н хэсэгт нь тод улаан
ºнгийн гэр б¿хий дэвсгэр дээр хºлºº
хол хаялан г¿йж яваа амьтныг д¿рсэлсэн
нь ирээд¿йн “Ардын зураач”-ын ºнгº,
зургийн чадвар болоод авъяас билгийг
харуулсан байна.
1926 оны хавар Ардын боловсролын сайд
Батухааны томилсон х¿м¿¿ж¿¿лэгчийн
хамтаар х¿¿хд¿¿д Ленинградад ирж тэндээсээ
усан онгоцоор Балтын тэнгисийг
туулан Штетинд х¿ргэгдэн цааш галт тэргээр
хºдлºн 1926 оны тавдугаар сарын
31-ний ºдºр монголоос гарснаасаа хойш
долоон сарын дараа Берлинд иржээ. Эхний
саруудад тэднийг харь нутагт дасгахаар
Фронауд хºлсºлсºн нэгэн байшинд
байрлуулж байв. Тэднийг барууны маягаар
хувцаслахаар нэгэн том дэлг¿¿р р¿¿
авч явсан нь х¿¿хд¿¿дийн хотод хийсэн
анхны аялал болж т¿¿ний дараа хотоор
тойрон аялах ¿еэр Намхайцэрэн халзан
толгойтой ч эрэгтэй х¿¿хдийн хослолтойгоор
тухайн ¿еийн Райхстагийн орчимд
байрлаж байсан ялалтын хºшººний ºмнº
бахархалтайгаар зогсон зургаа авахуулсан
байдаг. 1927 он солигдоход монголын
залуус Герман улсын тºрºл б¿рийн
боловсролын байгууллагуудад хуваарилагдсанаас
тэдний дºрºв нь цааш Парис
хотыг зорьжээ. Л.Намхайцэрэн Густав
Винекен (1875 – 1964)-ний ¿ндэслэн байгуулсан
Викерсдорфын чºлººт сургуульд
25 Luvsansharavyn Namkhaitseren