Formelsammlung Physi..
Formelsammlung Physi..
Formelsammlung Physi..
Erfolgreiche ePaper selbst erstellen
Machen Sie aus Ihren PDF Publikationen ein blätterbares Flipbook mit unserer einzigartigen Google optimierten e-Paper Software.
Formelzusammenschrift<br />
für<br />
<strong>Physi</strong>kalische Grundlagen<br />
Informatik<br />
2. Semester<br />
Ausgabe: 07.07.2002<br />
6 Seiten (ohne Deckblatt)<br />
Das vorliegende Werk wurde sorgfältig erarbeitet.<br />
Dennoch übernimmt der Autor für die Richtigkeit<br />
der Angaben und die Zulassung als Hilfsmittel in<br />
Prüfungen keinerlei Haftung. Diese Zusammen−<br />
schrift stellt keinen Anspruch auf Vollständigkeit.<br />
Die Benutzung erfolgt auf eigenes Risiko!<br />
Autor: Thomas Göttlicher<br />
eMail: thomas@goettlicher.de
Elektrisches Feld<br />
Elementarladung Elektronenmasse elektrische Feld Konstante<br />
e 0<br />
=q e<br />
=1.602⋅10 19 C m e<br />
=9.109⋅10 31 12 C2<br />
kg ε 0<br />
=8.854⋅10<br />
N⋅m 2<br />
Feldstärke:<br />
Definition Punktladung mehrere Ladungen<br />
⃗E ⃗r = ⃗ F ⃗r<br />
q<br />
⃗E ⃗r =<br />
Q ⋅ ⃗r ⃗E ⃗r = 1<br />
N<br />
Q<br />
⋅∑<br />
i<br />
⋅ ⃗r qi<br />
4⋅π⋅ε 0<br />
⃗r 3 4⋅π⋅ε 0<br />
i=1<br />
⃗r qi<br />
3<br />
Kugel<br />
(für r>R)<br />
⃗E ⃗r = 1<br />
4⋅π⋅ε 0<br />
⋅ Q r 2⋅⃗r r<br />
ausgedehnter Leiter<br />
homogen geladen<br />
λ<br />
E=<br />
2⋅π⋅ε 0<br />
⋅r ; λ=Q l<br />
ebene Fläche<br />
homogen geladen<br />
E= σ<br />
2⋅ε 0<br />
; σ= Q A<br />
Überführungsarbeit:<br />
W AB<br />
=q∫ A B ⃗E ⃗r d ⃗s<br />
Spannung im elektrischen Feld:<br />
Potential:<br />
Coulomb’sches Gesetz:<br />
Gesamtkraft:<br />
(Superpositionsprinzip)<br />
Spannung:<br />
Potential:<br />
(Bezugspunkt im Unendlichen)<br />
U AB<br />
= W AB<br />
q<br />
= ∫ B A<br />
⃗E ⃗r ⋅d ⃗s<br />
⃗r =U o ⃗r<br />
=∫ 0 ⃗r ⃗E ⃗r ⋅d ⃗s<br />
⃗ F 01<br />
= ⃗ F 10<br />
= 1<br />
r ⋅ r⃗<br />
01<br />
2<br />
01<br />
⃗<br />
⋅ Q ⋅Q 1 2<br />
4⋅π⋅ε 0<br />
⃗<br />
N<br />
⃗F=∑ F ⃗<br />
i<br />
= q<br />
N<br />
⋅∑<br />
i=1 4⋅π⋅ε 0 i=1<br />
U AB<br />
= B A<br />
Q<br />
A =<br />
4⋅π⋅ε 0<br />
⋅X A<br />
Q i<br />
⋅ ⃗r qi<br />
⃗r qi<br />
3<br />
r 01
Materie im elektrischen Feld<br />
elektrische Verschiebungsdichte:<br />
σ=ε 0<br />
⋅E a<br />
Dielektrizitätszahl: ε r<br />
= C C 0<br />
(C: mit Materie; C 0 : ohne Materie)<br />
Elektrische Leitfähigkeit in Metallen<br />
j=n⋅v D<br />
⋅e 0<br />
Leitfähigkeit nach Drude−Modell: σ= n⋅e 2 ⋅τ<br />
0<br />
ρ⋅j=E j=σ⋅E<br />
2⋅m 0<br />
Relative Widerstandsänderung:<br />
∆ R<br />
R =α⋅∆T<br />
R T =R T 0<br />
⋅ 1α⋅∆T<br />
α= 1 K<br />
Elektrisches Feld − Kondensator<br />
Feldstärke:<br />
(im Inneren des Kondensators, homogen)<br />
E= 1 ε 0<br />
⋅ Q A<br />
Feldstärke: E= U d<br />
(d: Plattenabstand)<br />
Kapazität:<br />
C= Q U<br />
Kapazität:<br />
(Plattenkondensator)<br />
C=ε 0<br />
⋅ε r<br />
⋅ A d<br />
Kondensator Parallelschaltung:<br />
C G<br />
=C 1<br />
C 2<br />
C 3<br />
...C N<br />
Kondensator Reihenschaltung:<br />
1<br />
C G<br />
= 1 C 1<br />
1 C 2<br />
1 C 3<br />
... 1<br />
C N<br />
Gesamtkapazität < kleinste Einzelkapazität<br />
Potential:<br />
(Bezugspunkt im Unendlichen)<br />
abgeklemmte Spannungsquelle:<br />
A =<br />
Q<br />
4⋅ε 0<br />
⋅X A<br />
U∼d<br />
angeschlossene Spannungsquelle:<br />
Q∼ 1 d<br />
Endgeschwindigkeit:<br />
(nach Durchlaufen des E−Feldes)<br />
v= 2⋅ Q m ⋅U<br />
Ablenkung im Querfeld:<br />
tan α= U A ⋅l<br />
2⋅d⋅U B<br />
Auftreffpunkt auf dem Schirm: b= l 2 r ⋅ l<br />
2⋅d⋅U B<br />
⋅U A
Gleichstrom<br />
Stromstärke:<br />
I= ∆Q<br />
∆ t<br />
I t = d Q<br />
d t<br />
Stromdichte:<br />
j= I A Q<br />
Widerstand:<br />
R= U I<br />
(umgeformt: U=R⋅I ; I= U R )<br />
Widerstand:<br />
(homogenes Leiterstück)<br />
R=ρ⋅ l A<br />
(ρ: spezifischer Widerstand)<br />
Widerstand Parallelschaltung:<br />
Widerstand Reihenschaltung:<br />
1<br />
= 1 1 1 ... 1<br />
R G<br />
R 1<br />
R 2<br />
R 3<br />
R N<br />
R G<br />
=R 1<br />
R 2<br />
R 3<br />
...R N<br />
Leistung: P=U⋅I (umgeformt: P= U 2<br />
R ; P=I 2 ⋅R )<br />
Innenwiderstand: R i<br />
= U 0<br />
I KS<br />
I= U 0<br />
R i<br />
R L<br />
U K<br />
= U 0 ⋅R L<br />
R i<br />
⋅R L<br />
U 0<br />
Anpassung:<br />
R i<br />
=R L<br />
R i<br />
U K<br />
Leistung<br />
bei Anpassung:<br />
P max<br />
= U 2<br />
0<br />
4⋅R i<br />
R L<br />
U S<br />
R i<br />
U v<br />
R S<br />
I v<br />
I max<br />
−I v<br />
„Shunt“<br />
Strom−<br />
messung:<br />
R S<br />
=R i<br />
⋅<br />
1<br />
I max<br />
1<br />
≈R i<br />
⋅ I v<br />
I max<br />
I max<br />
I V<br />
U max<br />
U max<br />
−U v<br />
U v<br />
Spannungs−<br />
messung<br />
mit Vor−<br />
widerstand:<br />
R V<br />
=R i<br />
⋅ U max<br />
1 ≈R<br />
U<br />
i<br />
⋅ U max<br />
V<br />
U V<br />
R v<br />
U v
7 V⋅s<br />
µ 0<br />
=4⋅π⋅10<br />
A⋅m<br />
⃗F L<br />
=I⋅⃗l ×⃗B<br />
F L<br />
=I⋅l⋅B<br />
⃗F L<br />
=q⋅ ⃗E⃗v×⃗B<br />
I=n⋅q⋅v D<br />
⋅A<br />
j=n⋅q⋅v D<br />
U H<br />
= I⋅B<br />
e 0<br />
⋅n⋅d<br />
⃗ B⋅d⋅⃗r=µ 0<br />
⋅∑<br />
i<br />
I i<br />
B r = µ 0 ⋅I⋅r<br />
2⋅π⋅a 2<br />
B r = µ 0 ⋅I<br />
2⋅π⋅r<br />
B=µ 0<br />
⋅ N⋅I<br />
l<br />
R= m⋅v<br />
q⋅B<br />
T =2 π⋅m<br />
q⋅B<br />
f = 1<br />
2⋅π ⋅q⋅B<br />
m<br />
w z<br />
= q⋅B<br />
m<br />
U ind<br />
=N d Φ<br />
d t<br />
U ind2<br />
=M 21<br />
d I 1<br />
d t<br />
M 21<br />
=µ 0<br />
⋅ N ⋅N 1 2<br />
⋅A<br />
l 1<br />
B ⊥A ⃗A∥⃗B Bhomogen BhomogenundB⊥A<br />
Φ=∫ A<br />
⃗B d A Φ=∫ A<br />
B d A Φ=⃗B⋅⃗A Φ=B⋅A<br />
L=µ 0<br />
⋅ N 2 ⋅A<br />
l<br />
U ind<br />
=L⋅ dI<br />
dt
Materie im Magnetfeld<br />
Permeabilitätszahl:<br />
Magnetfeld:<br />
(mit Materie)<br />
µ r<br />
= B mit Materie<br />
B ohne Materie<br />
⃗B mit Materie<br />
=⃗B ohne Materie<br />
µ 0<br />
⋅ ⃗M<br />
(M: Magnetisierung)<br />
Wechselstrom<br />
Frequenz:<br />
Kreisfrequenz:<br />
f = 1 T<br />
ω=2π⋅f = 2π<br />
T<br />
Spannung: u t =R ũ⋅e j ω t mit<br />
ũ=u 0<br />
⋅e j⋅ u<br />
Phasenverschiebung:<br />
komplexer Widerstand:<br />
∆= u<br />
i<br />
˜Z= ũ⋅e j ω t<br />
ĩ⋅e j ω t = ṷ<br />
î = u ⋅e j u<br />
0<br />
i 0<br />
⋅e j i<br />
= u 0<br />
i 0<br />
⋅e j ∆ <br />
˜Z = u 0<br />
i 0<br />
komplexer Leitwert:<br />
Komplexe Zahlen:<br />
Ohmscher Widerstand:<br />
Ỹ = 1˜Z = ĩ<br />
ũ = i 0<br />
u 0<br />
⋅e j ∆ <br />
tan ∆= I ˜Z<br />
R ˜Z<br />
˜Z = R ˜Z 2 I ˜Z 2<br />
˜ Z R<br />
=R ; Z R<br />
=R<br />
∆ R<br />
=0<br />
˜Z= ˜Z⋅e j⋅∆ <br />
Kapazität:<br />
(Kondensator)<br />
Z C<br />
= 1<br />
ω⋅C ; ˜ Z C<br />
= j⋅Z C<br />
∆ C<br />
= π 2<br />
Induktivität:<br />
(Spule)<br />
Z L<br />
=ω⋅L ;<br />
˜ Z L<br />
= j⋅Z L ∆ L<br />
= π 2<br />
Leistung am ohmschen Widerstand: ¯P R<br />
= 1 2 ⋅u 0 ⋅i 0 = u 0<br />
2 ⋅ i 0<br />
Leistung an der Induktivität: ¯P L<br />
=0<br />
Leistung an der Kapazität: ¯P C<br />
=0<br />
2 =u eff ⋅i eff<br />
Effektivwerte von Strom<br />
und Spannung:<br />
Leistung im Wechselstromkreis:<br />
i eff<br />
= i 0<br />
2 ; u eff = u 0<br />
2<br />
¯P= 1 2 ⋅u 0 ⋅i 0 ⋅cos∆
Elektrischer Schwingkreis<br />
Differentialgleichung für den den<br />
Strom im Schwingkreis<br />
Frequenz des freien Schwingkreises:<br />
∂ 2 i 1<br />
∂ t 2 ⋅i t =0<br />
L⋅C<br />
ω= 1 L⋅C ; f= ω 2π = 1<br />
2π⋅ L⋅C<br />
T= 1 =2π⋅ L⋅C<br />
f<br />
C<br />
L<br />
Parallelkreis:<br />
ω 0<br />
= 1 L⋅C<br />
~<br />
Für ω 0: | Z ges | → ∞ (Sperrkreis)<br />
L<br />
C<br />
Serienkreis:<br />
ω 0<br />
= 1 L⋅C<br />
~<br />
Für ω 0: | Z ges | = 0 (Saugkreis)<br />
Elektromagnetische Wellen<br />
Verschiebungsstrom:<br />
(Ampere−Maxwell’sches Gesetz)<br />
⃗ B d⃗r=µ 0 ∑ Iµ 0<br />
ε 0<br />
d<br />
dt ∫⃗ E d⃗A<br />
Induktionsgesetz:<br />
Differentialgleichungen für<br />
elektrisches und magnetisches Feld:<br />
Zusammenhang zwischen<br />
elektrischen und magnetischen<br />
Feldvektoren:<br />
Intensität einer elektromagnetischen<br />
Welle:<br />
Intensität eines isotropen Senders:<br />
⃗ E d⃗r= d dt ∫⃗ B d⃗A<br />
∂ 2 E y<br />
∂ x 2 =ε 0 µ 0<br />
⃗B= 1 c 0<br />
⃗e x<br />
×⃗E<br />
I= 1 1<br />
∫ T<br />
µ 0 T 0<br />
I r = P<br />
4π r 2<br />
∂ 2 E y<br />
∂ t 2<br />
und ∂2 B z<br />
∂ x =ε µ ∂ 2 B z<br />
2 0 0<br />
∂ t 2<br />
dt ⃗E×⃗B = c 0<br />
B 2<br />
2µ<br />
0z<br />
= ε c 0 0<br />
0<br />
2 E 2<br />
0y<br />
Wellenlänge: λ= c f ; c=3⋅108 m s<br />
Dezimale Vielfache / Einheiten<br />
da 10 1 d 10 −1<br />
V= J h 10 2 c 10 −2<br />
C<br />
k 10 3 m 10 −3<br />
W=VA<br />
M 10 6 µ 10 −6<br />
G 10 9 n 10 −9<br />
N=kg m s 2<br />
T 10 12 p 10 −12<br />
P 10 15 f 10 −15<br />
C=As<br />
E 10 18 a 10 −18<br />
J=Nm=Ws<br />
F= As<br />
V = C V<br />
Ω= V A<br />
H<br />
m = Vs<br />
Am = N A 2<br />
T= N Am = Vs<br />
m 2<br />
F<br />
m = As<br />
Vm<br />
Wb=Vs<br />
S<br />
m = m<br />
Ω mm 2