12.12.2012 Aufrufe

Baugesuch - Engadiner Post

Baugesuch - Engadiner Post

Baugesuch - Engadiner Post

MEHR ANZEIGEN
WENIGER ANZEIGEN

Sie wollen auch ein ePaper? Erhöhen Sie die Reichweite Ihrer Titel.

YUMPU macht aus Druck-PDFs automatisch weboptimierte ePaper, die Google liebt.

Sanda, 21 gün 2008 7<br />

A Ftan vain preschantà il gö da San Jon<br />

Gö da stà – sömmi da stà<br />

La scoula primara e scoulina<br />

da Ftan e la scoula libra da<br />

Scuol finischan l’on da scoula<br />

cun ün gö cumünaivel. Quist<br />

tratta da las forzas natüralas<br />

e vain giovà suot tschêl avert.<br />

(anr/map) Pro’l clerai da Plaz Furmian<br />

ingio cha normalmaing nu’s<br />

doda oter co’l mus-chunöz d’aviöls<br />

esa grond travasch dad uffants. I’s<br />

tratta dals uffants da la scoulina e da<br />

la scoula primara da Ftan e dals scolars<br />

da la scoula da Rudolf Steiner<br />

(scoula libra) da Scuol. Üna tschinquantina<br />

d’uffants exerciteschan il gö<br />

da stà intitulà «Gö da San Jon». «Nus<br />

vain decis da giovar in quist clerai da<br />

bellezza ün pa giò d’via per far sentir<br />

meglder il cuntgnü dal toc», declera<br />

la magistra primara Evelina Lehner<br />

la tscherna dal lö. L’intenziun da la<br />

magistraglia es da render attent ad<br />

uffants ed a creschüts als müdamaints<br />

chi capitan illa natüra dürant ün on. Il<br />

gir da las stagiuns cun sias caracteristicas,<br />

ils quatter elemaints (terra,<br />

aua, ajer, fö) sco eir ranas e muos-chins<br />

fan part dal gö. Mincha elemaint ha<br />

seis agüdonts chi sun respunsabels<br />

per cha la lavur vegna fatta inandret.<br />

Tuot vain dirigi e survaglià dal dieu<br />

Pan chi pissera cun seis servituors cha<br />

la fauna e la flora prosperescha. Ün<br />

bap sömgia tuot il svilup e til declera<br />

a sia duonna ed a sia figlia.<br />

Per la prüma jada fan las duos scoulas<br />

üna finischun cumünaivla. Per<br />

Jürg Lippuner, magister da la scoula<br />

libra da Scuol, esa important cha’ls<br />

uffants imprendan in möd cumplessiv:<br />

«Avant ons vaina fat quist gö sün<br />

nossa plazza davant nossa scoula. El<br />

es attractiv causa ch’el permetta da<br />

cumbinar lingua, chant e movimaint<br />

in möd ideal.» Poesia, chant e musica<br />

e sots in rudè as müdan giò e pisseran<br />

per ün gö interessant, divertent ma<br />

eir profuond. La tarabla s’affa bain<br />

per uffants e creschüts perquai cha’l<br />

SENT<br />

Andri Guler nouv president da Sent Turissem<br />

nba. In gövgia saira ha gnü lö a Sent<br />

la radunanza annuala da la società<br />

Sent Turissem. Ils raduond 25 preschaints<br />

han tut cogniziun dal rapport<br />

annual dal president Duri Valentin<br />

ed approvà il rendaquint 2007. Eir in<br />

vista a la stretta collavuraziun culla<br />

società Engiadina Scuol Turissem SA<br />

(ESTAG), ha la radunanza acceptà<br />

qualche müdamaints dals statuts.<br />

L’ESTAG ha nempe surtut tuot la lavur<br />

operativa da l’organisaziun turistica.<br />

Lapro tocca eir tuot l’infuormaziun<br />

dal giast in cumün e las collavuraturas<br />

dal büro d’infuormaziun<br />

suottastan directamaing a l’ESTAG.<br />

Quist fat ha tanter oter eir pretais ils<br />

divers müdamaints statutaris. La società<br />

turistica es inavant respunsabla<br />

pel program dals giasts in cumün e po<br />

quia surdar tschertas incumbenzas a<br />

tema es universal. I va per sensibilisar<br />

il spectatur pel process da la natüra<br />

ed eir per promover l’incletta intuitiva<br />

per chosas zoppadas chi’s be sainta.<br />

La magistraglia ha trattà il tema<br />

dürant bod tuot l’on da scoula. «Nus<br />

vain tematisà in differenta maniera<br />

las caracteristicas dals quatter elemaints.<br />

Eir las bes-chas realas e las<br />

figüras fantasticas vaina tut suot ögl.<br />

Implü vaina imprais a recitar ils vers<br />

dal gö chi van tuots in rima», spiega il<br />

magister Peder Vital il proget. Per la<br />

scoula da Ftan es statta nouva<br />

l’euritmia, ün möd da movimaint tipic<br />

illas scoulas da Rudolf Steiner.<br />

Cha lur uffants s’hajan adattats a<br />

tschels cun plaschair davo ün tschert<br />

temp d’adüs, tradischa la magistraglia<br />

da Ftan. Tuot la büschmainta es gnüda<br />

creada dals numerus agüdonts<br />

davo las culissas, ouravant tuot dals<br />

genituors. A reguard ils requisits es il<br />

gö tuot oter co pretensius anzi el as<br />

restrendscha be sün l’essenzial. Sots<br />

ed appariziuns vegnan accumpagnats<br />

da musica da divers instrumaints. La<br />

redschia ha surtut Beate Lanz da Basilea<br />

chi’d es amo in scolaziun e chi’d<br />

ha eir muossà ils movimaints e sots.<br />

Palc e paraids sun gnüts fabrichats<br />

dals magisters insembel cul lavuraint<br />

da cumün ed ils mats gronds.<br />

Las duos rapreschantaziuns han lö<br />

in Plaz Furmian. Quist clerai as rechatta<br />

üna mezz’ura davent da Ftan<br />

in direcziun d’Ardez. Ils autos pon<br />

gnir parcats in vicinanza dal Hotel<br />

Paradies, da quist lö davent es la<br />

dürada da chamin desch minuts – per<br />

plaschair seguir las indicaziuns.<br />

La prüma rapreschantaziun ha lö in<br />

mardi, ils 24 gün (di da San Jon) a las<br />

9.30. La seguonda rapreschantaziun<br />

ha lö in gövgia, ils 26 gün, a las 19.00.<br />

In cas da trid’ora han lö las rapreschantaziuns<br />

ils listess dis ed a las listessas<br />

uras illa chasa da scoula da<br />

Ftan.<br />

Ils spierts dal fö pisseran cun lur chalur cha la natüra prosperescha.<br />

fotografia: Mario Pult<br />

las collavuraturas da l’ESTAG. Sper<br />

quai es eir il nomer da commembers<br />

da la suprastanza gnü redot ed adattà<br />

a quatter persunas. Cun quai cha’l<br />

president Duri Valentin vaiva ouravant<br />

dat cuntschaint sia demischiun,<br />

ha la radunanza gnü d’eleger ün nouv<br />

president. Quista carica ha surtut Andri<br />

Guler. Sper il nouv president sun<br />

gnüts elets respectivamaing reelets<br />

Ruodi Duschletta e Mario Zanetti.<br />

La carica dal suppleant es intant amo<br />

vacanta.<br />

Sco cha Duri Valentin ha declerà,<br />

varà lö prosmamaing üna radunanza<br />

extraordinaria da la società Sent Turissem,<br />

impustüt per sclerir e decider<br />

sur da l’avegnir da la società turistica<br />

e cun quai eir sur da las incumbenzas<br />

e consequenzas finanzialas.<br />

POSTA LADINA<br />

Eir pitschens mürs sun gnüts sanats dals giarsuns. fotografias: Fadrina Hofmann Estrada<br />

Cuors da construir mürs da crap natürals a Ramosch<br />

Il chastè da Tschanüff dvainta sgür<br />

Nouv giarsuns da mürader<br />

lavuran pel mumaint illa ruina<br />

dal Chastè da Tschanüff.<br />

Els piglian part ad ün cuors<br />

da far mürs da crap natürals<br />

e pisseran i’l listess mumaint<br />

cha la ruina nu giaja in muschna.<br />

In gövgia passada ha<br />

gnü lö ün di d’orientaziun.<br />

Fadrina Hofmann Estrada<br />

La ruina dal Chastè da Tschanüff a<br />

Ramosch para pel mumaint be paquettada<br />

aint cun puntinas da fier ed<br />

ün pon da plastic. Il mür da rinforzimaint<br />

vers ost e’ls mürs da l’anteriur<br />

stabilimaint nomnà «palace» sun<br />

gnüts sgürats. 75 giarsuns da mürader<br />

dal chantun Grischun han lavurà dürant<br />

desch eivnas tanter la müraglia<br />

medievala. Els han pisserà cun üna<br />

molta speciala cha duos mürs importants<br />

da la ruina sun da quinder inavant<br />

resistents als chaprizis da l’ora.<br />

Il punct essenzial da l’ingaschamaint<br />

d’eira tenor l’instructer Beat Lötscher<br />

nempe quel da construir mürs<br />

chi laschan passar giò l’aua per chi nu<br />

detta inavant dons. Dürant lur fuormaziun<br />

sco mürader han ils giarsuns<br />

dad imprender differentas tecnicas<br />

da lavuors vi dal mür. «I’l chantun<br />

Grischun han mürs da crap natürals<br />

üna grond’importanza», declera Andreas<br />

Felix da l’uniun da maisters da<br />

fabrica grischuna. Daspö bundant 15<br />

ons realisescha l’uniun mincha duos<br />

ons moduls cun cuors per sgürar ruinas.<br />

Tanter oter han sanà giarsuns da<br />

mürader la ruina da Splügia o la ruina<br />

Belfort da Brienz. Dal 2010 dess gnir<br />

realisada la seguond’etappa da sanaziun<br />

vi da la ruina dal Chastè da<br />

Tschanüff. Lura vegnan sgürats las<br />

duos tuors da defaisa e’ls stabilimaints<br />

da servezzan.<br />

Na be ün mantun crappa<br />

A Ramosch han minch’eivna lavurà<br />

ses fin nouv giarsuns sülla ruina.<br />

Els nun han be giodü la bella vista,<br />

mo impustüt eir cumbattü cun blera<br />

plövgia e pirantüms. Adüna da la partida<br />

d’eiran ils instructers Beat Lötscher<br />

e Roman Kobald, insembel<br />

cun Silvio Zini da Strada. La chüra da<br />

monumaints e’l servezzan archeologic<br />

dal chantun Grischun han survaglià<br />

las lavuors. «Quista ruina nun es<br />

be ün mantun crappa, dimpersè ün<br />

monumaint cun importanza naziunala»,<br />

ha spiega l’archeolog chantunal<br />

Urs Clavadetscher. Da quel avis es<br />

eir l’architect ed expert per ruinas<br />

istoricas Lukas Hoegel. El ha dat üna<br />

survista da l’istorgia importanta dal<br />

Chastè da Tschanüff, cumanzà culs<br />

patruns da l’ovais-chia da Cuoira al<br />

cumanzamaint dal temp medieval fin<br />

al 18avel tschientiner cur ch’üna part<br />

dal chastè es crodada insembel pervi<br />

da l’erosiun. La pusiziun geografica<br />

saja statta importanta dal punct da<br />

vista strategic. La situaziun tactica invezza<br />

nu d’eira uschè ideala. «Quia as<br />

vessa pudü trar tuns da tuot las varts<br />

e quai fingià be cun crappa», manaja<br />

Lukas Hoegel. Tenor el declera quist<br />

fat eir üna gronda part da l’istorgia da<br />

construcziun. I sun nempe gnüts fabrichats<br />

adüna darcheu mürs o tuors<br />

da rinforzimaint. Il servezzan archeologic<br />

fa uossa retscherchas cul material<br />

e cullas datas ramassadas dürant<br />

las ultimas eivnas.<br />

Inchün chi ha grond plaschair da<br />

l’ingaschamaint dals giuvens müraders<br />

es Giovanni Mathis da Scuol. El<br />

es il president da la Fundaziun Tschanüff.<br />

Quella exista daspö set ons ed<br />

ha sco böt da mantgnair la ruina e da<br />

tilla drivir e sgürar per interessats.<br />

«Quist chastè d’eira üna jada ün center<br />

da la pussanza chi ha fat tras mordraretschs,<br />

revoltas ed incendis. Il<br />

monumaint fa part da nossa cultura e<br />

da noss’identità», es el da l’avis. Giovanni<br />

Mathis es fich grat cha l’uniun<br />

Giovanni Mathis, Andreas Felix ed<br />

Urs Clavadetscher (da schnestra) sun<br />

persvas cha la collavuraziun serva a<br />

tuot ils partecipants.<br />

da maisters da construcziun ha realisà<br />

ils cuors quist on a Ramosch.<br />

«Sainza lur sustegn füssa stat difficil<br />

da cumanzar üna restoraziun», disch<br />

il president da la fundaziun.Quai nu<br />

manaja’l be a reguard la lavur pratica,<br />

ma eir a reguard ils cuosts cha l’uniun<br />

ha surtut per gronda part. Ils partecipants<br />

dal proget sun da l’avis cha la<br />

sanaziun dals mürs dal chastè da<br />

Tschanüff saja però ün guadogn per<br />

tuots – pels giarsuns e pella fundaziun.<br />

L’instructer Roman Kobald declera co cha’l mür da l’ost es gnü sgürà.

Hurra! Ihre Datei wurde hochgeladen und ist bereit für die Veröffentlichung.

Erfolgreich gespeichert!

Leider ist etwas schief gelaufen!