Baugesuch - Engadiner Post
Baugesuch - Engadiner Post
Baugesuch - Engadiner Post
Sie wollen auch ein ePaper? Erhöhen Sie die Reichweite Ihrer Titel.
YUMPU macht aus Druck-PDFs automatisch weboptimierte ePaper, die Google liebt.
Sanda, 21 gün 2008 7<br />
A Ftan vain preschantà il gö da San Jon<br />
Gö da stà – sömmi da stà<br />
La scoula primara e scoulina<br />
da Ftan e la scoula libra da<br />
Scuol finischan l’on da scoula<br />
cun ün gö cumünaivel. Quist<br />
tratta da las forzas natüralas<br />
e vain giovà suot tschêl avert.<br />
(anr/map) Pro’l clerai da Plaz Furmian<br />
ingio cha normalmaing nu’s<br />
doda oter co’l mus-chunöz d’aviöls<br />
esa grond travasch dad uffants. I’s<br />
tratta dals uffants da la scoulina e da<br />
la scoula primara da Ftan e dals scolars<br />
da la scoula da Rudolf Steiner<br />
(scoula libra) da Scuol. Üna tschinquantina<br />
d’uffants exerciteschan il gö<br />
da stà intitulà «Gö da San Jon». «Nus<br />
vain decis da giovar in quist clerai da<br />
bellezza ün pa giò d’via per far sentir<br />
meglder il cuntgnü dal toc», declera<br />
la magistra primara Evelina Lehner<br />
la tscherna dal lö. L’intenziun da la<br />
magistraglia es da render attent ad<br />
uffants ed a creschüts als müdamaints<br />
chi capitan illa natüra dürant ün on. Il<br />
gir da las stagiuns cun sias caracteristicas,<br />
ils quatter elemaints (terra,<br />
aua, ajer, fö) sco eir ranas e muos-chins<br />
fan part dal gö. Mincha elemaint ha<br />
seis agüdonts chi sun respunsabels<br />
per cha la lavur vegna fatta inandret.<br />
Tuot vain dirigi e survaglià dal dieu<br />
Pan chi pissera cun seis servituors cha<br />
la fauna e la flora prosperescha. Ün<br />
bap sömgia tuot il svilup e til declera<br />
a sia duonna ed a sia figlia.<br />
Per la prüma jada fan las duos scoulas<br />
üna finischun cumünaivla. Per<br />
Jürg Lippuner, magister da la scoula<br />
libra da Scuol, esa important cha’ls<br />
uffants imprendan in möd cumplessiv:<br />
«Avant ons vaina fat quist gö sün<br />
nossa plazza davant nossa scoula. El<br />
es attractiv causa ch’el permetta da<br />
cumbinar lingua, chant e movimaint<br />
in möd ideal.» Poesia, chant e musica<br />
e sots in rudè as müdan giò e pisseran<br />
per ün gö interessant, divertent ma<br />
eir profuond. La tarabla s’affa bain<br />
per uffants e creschüts perquai cha’l<br />
SENT<br />
Andri Guler nouv president da Sent Turissem<br />
nba. In gövgia saira ha gnü lö a Sent<br />
la radunanza annuala da la società<br />
Sent Turissem. Ils raduond 25 preschaints<br />
han tut cogniziun dal rapport<br />
annual dal president Duri Valentin<br />
ed approvà il rendaquint 2007. Eir in<br />
vista a la stretta collavuraziun culla<br />
società Engiadina Scuol Turissem SA<br />
(ESTAG), ha la radunanza acceptà<br />
qualche müdamaints dals statuts.<br />
L’ESTAG ha nempe surtut tuot la lavur<br />
operativa da l’organisaziun turistica.<br />
Lapro tocca eir tuot l’infuormaziun<br />
dal giast in cumün e las collavuraturas<br />
dal büro d’infuormaziun<br />
suottastan directamaing a l’ESTAG.<br />
Quist fat ha tanter oter eir pretais ils<br />
divers müdamaints statutaris. La società<br />
turistica es inavant respunsabla<br />
pel program dals giasts in cumün e po<br />
quia surdar tschertas incumbenzas a<br />
tema es universal. I va per sensibilisar<br />
il spectatur pel process da la natüra<br />
ed eir per promover l’incletta intuitiva<br />
per chosas zoppadas chi’s be sainta.<br />
La magistraglia ha trattà il tema<br />
dürant bod tuot l’on da scoula. «Nus<br />
vain tematisà in differenta maniera<br />
las caracteristicas dals quatter elemaints.<br />
Eir las bes-chas realas e las<br />
figüras fantasticas vaina tut suot ögl.<br />
Implü vaina imprais a recitar ils vers<br />
dal gö chi van tuots in rima», spiega il<br />
magister Peder Vital il proget. Per la<br />
scoula da Ftan es statta nouva<br />
l’euritmia, ün möd da movimaint tipic<br />
illas scoulas da Rudolf Steiner.<br />
Cha lur uffants s’hajan adattats a<br />
tschels cun plaschair davo ün tschert<br />
temp d’adüs, tradischa la magistraglia<br />
da Ftan. Tuot la büschmainta es gnüda<br />
creada dals numerus agüdonts<br />
davo las culissas, ouravant tuot dals<br />
genituors. A reguard ils requisits es il<br />
gö tuot oter co pretensius anzi el as<br />
restrendscha be sün l’essenzial. Sots<br />
ed appariziuns vegnan accumpagnats<br />
da musica da divers instrumaints. La<br />
redschia ha surtut Beate Lanz da Basilea<br />
chi’d es amo in scolaziun e chi’d<br />
ha eir muossà ils movimaints e sots.<br />
Palc e paraids sun gnüts fabrichats<br />
dals magisters insembel cul lavuraint<br />
da cumün ed ils mats gronds.<br />
Las duos rapreschantaziuns han lö<br />
in Plaz Furmian. Quist clerai as rechatta<br />
üna mezz’ura davent da Ftan<br />
in direcziun d’Ardez. Ils autos pon<br />
gnir parcats in vicinanza dal Hotel<br />
Paradies, da quist lö davent es la<br />
dürada da chamin desch minuts – per<br />
plaschair seguir las indicaziuns.<br />
La prüma rapreschantaziun ha lö in<br />
mardi, ils 24 gün (di da San Jon) a las<br />
9.30. La seguonda rapreschantaziun<br />
ha lö in gövgia, ils 26 gün, a las 19.00.<br />
In cas da trid’ora han lö las rapreschantaziuns<br />
ils listess dis ed a las listessas<br />
uras illa chasa da scoula da<br />
Ftan.<br />
Ils spierts dal fö pisseran cun lur chalur cha la natüra prosperescha.<br />
fotografia: Mario Pult<br />
las collavuraturas da l’ESTAG. Sper<br />
quai es eir il nomer da commembers<br />
da la suprastanza gnü redot ed adattà<br />
a quatter persunas. Cun quai cha’l<br />
president Duri Valentin vaiva ouravant<br />
dat cuntschaint sia demischiun,<br />
ha la radunanza gnü d’eleger ün nouv<br />
president. Quista carica ha surtut Andri<br />
Guler. Sper il nouv president sun<br />
gnüts elets respectivamaing reelets<br />
Ruodi Duschletta e Mario Zanetti.<br />
La carica dal suppleant es intant amo<br />
vacanta.<br />
Sco cha Duri Valentin ha declerà,<br />
varà lö prosmamaing üna radunanza<br />
extraordinaria da la società Sent Turissem,<br />
impustüt per sclerir e decider<br />
sur da l’avegnir da la società turistica<br />
e cun quai eir sur da las incumbenzas<br />
e consequenzas finanzialas.<br />
POSTA LADINA<br />
Eir pitschens mürs sun gnüts sanats dals giarsuns. fotografias: Fadrina Hofmann Estrada<br />
Cuors da construir mürs da crap natürals a Ramosch<br />
Il chastè da Tschanüff dvainta sgür<br />
Nouv giarsuns da mürader<br />
lavuran pel mumaint illa ruina<br />
dal Chastè da Tschanüff.<br />
Els piglian part ad ün cuors<br />
da far mürs da crap natürals<br />
e pisseran i’l listess mumaint<br />
cha la ruina nu giaja in muschna.<br />
In gövgia passada ha<br />
gnü lö ün di d’orientaziun.<br />
Fadrina Hofmann Estrada<br />
La ruina dal Chastè da Tschanüff a<br />
Ramosch para pel mumaint be paquettada<br />
aint cun puntinas da fier ed<br />
ün pon da plastic. Il mür da rinforzimaint<br />
vers ost e’ls mürs da l’anteriur<br />
stabilimaint nomnà «palace» sun<br />
gnüts sgürats. 75 giarsuns da mürader<br />
dal chantun Grischun han lavurà dürant<br />
desch eivnas tanter la müraglia<br />
medievala. Els han pisserà cun üna<br />
molta speciala cha duos mürs importants<br />
da la ruina sun da quinder inavant<br />
resistents als chaprizis da l’ora.<br />
Il punct essenzial da l’ingaschamaint<br />
d’eira tenor l’instructer Beat Lötscher<br />
nempe quel da construir mürs<br />
chi laschan passar giò l’aua per chi nu<br />
detta inavant dons. Dürant lur fuormaziun<br />
sco mürader han ils giarsuns<br />
dad imprender differentas tecnicas<br />
da lavuors vi dal mür. «I’l chantun<br />
Grischun han mürs da crap natürals<br />
üna grond’importanza», declera Andreas<br />
Felix da l’uniun da maisters da<br />
fabrica grischuna. Daspö bundant 15<br />
ons realisescha l’uniun mincha duos<br />
ons moduls cun cuors per sgürar ruinas.<br />
Tanter oter han sanà giarsuns da<br />
mürader la ruina da Splügia o la ruina<br />
Belfort da Brienz. Dal 2010 dess gnir<br />
realisada la seguond’etappa da sanaziun<br />
vi da la ruina dal Chastè da<br />
Tschanüff. Lura vegnan sgürats las<br />
duos tuors da defaisa e’ls stabilimaints<br />
da servezzan.<br />
Na be ün mantun crappa<br />
A Ramosch han minch’eivna lavurà<br />
ses fin nouv giarsuns sülla ruina.<br />
Els nun han be giodü la bella vista,<br />
mo impustüt eir cumbattü cun blera<br />
plövgia e pirantüms. Adüna da la partida<br />
d’eiran ils instructers Beat Lötscher<br />
e Roman Kobald, insembel<br />
cun Silvio Zini da Strada. La chüra da<br />
monumaints e’l servezzan archeologic<br />
dal chantun Grischun han survaglià<br />
las lavuors. «Quista ruina nun es<br />
be ün mantun crappa, dimpersè ün<br />
monumaint cun importanza naziunala»,<br />
ha spiega l’archeolog chantunal<br />
Urs Clavadetscher. Da quel avis es<br />
eir l’architect ed expert per ruinas<br />
istoricas Lukas Hoegel. El ha dat üna<br />
survista da l’istorgia importanta dal<br />
Chastè da Tschanüff, cumanzà culs<br />
patruns da l’ovais-chia da Cuoira al<br />
cumanzamaint dal temp medieval fin<br />
al 18avel tschientiner cur ch’üna part<br />
dal chastè es crodada insembel pervi<br />
da l’erosiun. La pusiziun geografica<br />
saja statta importanta dal punct da<br />
vista strategic. La situaziun tactica invezza<br />
nu d’eira uschè ideala. «Quia as<br />
vessa pudü trar tuns da tuot las varts<br />
e quai fingià be cun crappa», manaja<br />
Lukas Hoegel. Tenor el declera quist<br />
fat eir üna gronda part da l’istorgia da<br />
construcziun. I sun nempe gnüts fabrichats<br />
adüna darcheu mürs o tuors<br />
da rinforzimaint. Il servezzan archeologic<br />
fa uossa retscherchas cul material<br />
e cullas datas ramassadas dürant<br />
las ultimas eivnas.<br />
Inchün chi ha grond plaschair da<br />
l’ingaschamaint dals giuvens müraders<br />
es Giovanni Mathis da Scuol. El<br />
es il president da la Fundaziun Tschanüff.<br />
Quella exista daspö set ons ed<br />
ha sco böt da mantgnair la ruina e da<br />
tilla drivir e sgürar per interessats.<br />
«Quist chastè d’eira üna jada ün center<br />
da la pussanza chi ha fat tras mordraretschs,<br />
revoltas ed incendis. Il<br />
monumaint fa part da nossa cultura e<br />
da noss’identità», es el da l’avis. Giovanni<br />
Mathis es fich grat cha l’uniun<br />
Giovanni Mathis, Andreas Felix ed<br />
Urs Clavadetscher (da schnestra) sun<br />
persvas cha la collavuraziun serva a<br />
tuot ils partecipants.<br />
da maisters da construcziun ha realisà<br />
ils cuors quist on a Ramosch.<br />
«Sainza lur sustegn füssa stat difficil<br />
da cumanzar üna restoraziun», disch<br />
il president da la fundaziun.Quai nu<br />
manaja’l be a reguard la lavur pratica,<br />
ma eir a reguard ils cuosts cha l’uniun<br />
ha surtut per gronda part. Ils partecipants<br />
dal proget sun da l’avis cha la<br />
sanaziun dals mürs dal chastè da<br />
Tschanüff saja però ün guadogn per<br />
tuots – pels giarsuns e pella fundaziun.<br />
L’instructer Roman Kobald declera co cha’l mür da l’ost es gnü sgürà.