คําจํากัดความที่ใชในการวิจัย 1. ระบบกอสราง

584 

คําจํากัดความที่ใชในการวิจัย 

1. ระบบกอสรางทั่วไป หรืออาคารทั่วไป หมายถึง ระบบกอสราง หรืออาคาร ที่มีวิธีการออกแบบและ 

กอสรางระบบดั้งเดิม เชน ระบบเสาคานชนิดหลอในที่ ผนังกออิฐฉาบปูนหนา 0.10 เมตร เลือกใชวัสดุประกอบ 

อาคารทั่วไปที่ไมไดคํานึงถึงประสิทธิผลในการประหยัดพลังงาน 

2. การกอสรางระบบกึ่งสําเร็จรูป (semi-prefabrication) หมายถึง การใชวัสดุกอสรางสําเร็จรูปบาง 

ประเภทมาทดแทนบางสวน เชน การใชชิ้นสวนประกอบผนังสําเร็จรูป แผนฉนวนสําเร็จรูป ผนังยิปซัมบอรด เปนตน 

ประโยชนที่ไดรับจากงานวิจัย 

1. การเลือกใชวัสดุและระบบกอสรางอาคารประหยัดพลังงานที่เหมาะสม 

2. เทคนิคและวิธีการกอสรางอาคารระบบกึ่งสําเร็จรูปเพื่อการประหยัดพลังงาน 

3. อาคารตนแบบสําหรับการออกแบบและกอสรางอาคารประหยัดพลังงาน 

วิธีการดําเนินการวิจัย 

1. ศึกษาเอกสาร และงานวิจัยที่เกี่ยวของกับการใชวัสดุและระบบการกอสรางเพื่อการประหยัด 

พลังงานในระบบปรับอากาศ 

2. วิเคราะหผลการศึกษาเพื่อประยุกตใชในการออกแบบและกอสรางอาคารเพื่อการประหยัดพลังงาน 

3. ประเมินผลการออกแบบและกอสรางอาคารเพื่อการประหยัดพลังงาน ในหัวขอตางๆ ดังนี้ 

1. คาใชจายที่ใชในการกอสราง 

2. ระยะเวลาที่ใชในการกอสราง 

3. ประสิทธิภาพการประหยัดพลังงานในอาคาร 

ผลการวิจัย 

1) ผลการวิเคราะหระบบกอสรางที่มีผลตอการลดระยะเวลาและคาใชจายโดยรวมในการกอสราง 

รวมทั้งเพิ่มประสิทธิภาพในการประหยัดพลังงานในอาคาร 

ดานระยะเวลา การกอสรางระบบกึ่งสําเร็จรูป ไดแก การประกอบโฟมบล็อกหนา 0.25 

เมตร 0.20 เมตร และแผนฉนวนสําเร็จรูป(insulated panel) หนา 0.25 เมตร มีระยะเวลาการกอสรางที่เร็วกวา 

การกอสรางระบบทั่วไปกออิฐฉาบปูนหนา 0.10 เมตร ประมาณ 3.5 เทา 5 เทา และ 11 เทา ตามลําดับ 

ดานประสิทธิภาพการประหยัดพลังงาน การกอสรางระบบกึ่งสําเร็จรูป ไดแก การประกอบ 

โฟมบล็อกหนา 0.25 เมตร 0.20 เมตร และแผนฉนวนสําเร็จรูป(insulated panel)หนา 0.25 เมตร มี 

ประสิทธิภาพการประหยัดพลังงาน มากกวาการกอสรางระบบทั่วไปกออิฐฉาบปูนหนา 0.10 เมตร ประมาณ 

16.2 เทา 14.24 เทา และ 25.3เทา ตามลําดับ 

ดานคาใชจายโดยรวมในการกอสราง การกอสรางระบบกึ่งสําเร็จรูป ไดแก การประกอบ 

โฟมบล็อกหนา 0.25 เมตร 0.20 เมตร และแผนฉนวนสําเร็จรูป(insulated panel)หนา 0.25 เมตร มีคาใชจาย 

เริ่มตนสูงกวาการกอสรางระบบทั่วไปกออิฐฉาบปูนหนา 0.10 เมตร ประมาณ 3 เทา 2 เทา และ 3.5 เทา

585 

ตามลําดับ แตเนื่องจากมีระยะเวลาการกอสรางที่นอยกวา มีความยืดหยุนในการกอสราง มีคุณภาพงาน และมี 

ประสิทธิภาพการประหยัดพลังงานสูงกวา ทําใหมีคาใชจายโดยรวมที่ประหยัดกวาการกอสรางระบบทั่วไปกออิฐ 

ฉาบปูน 

2) ผลการออกแบบ และกอสรางอาคารตนแบบ 

จากผลการวิเคราะหขางตนทําใหไดขอสรุปในการใชวัสดุเพื่อการออกแบบและกอสรางอาคารตนแบบ ดังนี้ 

- ผนังของหองเรียน A ใชโฟมบล็อกหนา 0.25 เมตร หองเรียน B ใชโฟมบล็อกหนา 0.20 เมตร 

- หลังคาของหองเรียน A และ B ใชแผนฉนวนสําเร็จรูป(insulated panel) หนา 0.25 เมตร 

รูปที่ 1 แสดงลักษณะและรายละเอียดของผนังโฟมบล็อกขนาด 0.25x0.30x1.20

586 

รูปที่ 2 แสดงลักษณะ และรายละเอียดของผนังโฟมบล็อกขนาด 0.20x0.40x1.20 

รูปที่ 3 ลักษณะของแผนฉนวนกึ่งสําเร็จรูปหนา 0.25 เมตร(ซาย) และฉนวนโฟมโพลีสไตรลีน(ขวา) 

(วอลล เทคโนโลยี,2554) 

ขอมูลทั่วไปของแผนฉนวนสําเร็จรูป (insulated panel) (วอลล เทคโนโลยี,2554) 

• ผิวหนาเหล็กดานนอกเปนเหล็กอลูซิงค (Aluminum-zinc Coated) ดานในเปนเหล็กซิงคเคลือบ 

กัลปวาไนส ไสกลางเปนฉนวนประเภทโพลีสไตรลีน (Polystyrene)ชนิดไมลามไฟ (F-Grade) มีความหนาแนน 

เฉลี่ยของฉนวน 1.00 ปอนด ตอ ลูกบาศกฟุตมีคาสัมประสิทธิ์การนําความรอนประมาณ 40 Btu/ ft 2 .h o F 

(R-value= 0.025 ft 2 .h o F/Btu)

587 

ตารางที่ 1 แสดงการเปรียบเทียบลักษณะทางกายภาพของวัสดุประกอบอาคาร 

วัสดุ 

ขนาดชิ้น 

สวนวัสดุ(cm. 3 ) 

จํานวน 

ตอตร.ม. 

(กอน,แผน) 

น้ําหนักตอ 

ตร.ม. 

(kg./m 2 ) 

น้ําหนักรวม 

ปูนฉาบ 

(kg./m 2 ) 

รวมราคาวัสดุ 

คาแรง วัสดุปดผิว 

ตอตร.ม(บาท) 

งานกอ 

อิฐมอญ 0.10 ม. 7x16x3.5 145 130 180 - 200 425 - 440 

อิฐมอญ 0.20 ม. 14x16x3.5 290 260 330 635 

คอนกรีตบล็อก 0.10 ม. 7x19x39 14 90 130 390 

โฟมคอนกรีต 0.20 ม. 20x40x60 8.33 46.5 90 – 100 450 - 646 

คอนกรีตมวลเบา 0.10 ม. 7.5x20x60 4.17 30 60 800-1000 

โฟมบล็อก 0.20 ม. 20x40x120 2.08 2.52 17.52 880 

โฟมบล็อก 0.25 ม. 25x30x120 2.78 3.61 18.61 1,300 

ไมฝาสําเร็จรูป 0.01 ม. 1.1x60x120 1.38 10.49 - 480 

insulated panel 0.25 ม 25 x 120 x 600 0.14 13 - 1200-1600 

EIFS 20x120x240 0.28 22.32 - 1600 

พื้นที่ (ตร.ม/คน/วัน) 

วัสดุกอ 

วัสดุประกอบ 

แผนภูมิที่ 1 แสดงปริมาณงานที่ไดรวมการปดผิวภายนอกของวัสดุกอสรางอาคาร (ตร.ม/คน/วัน)

588 

วัสดุกอ 

วัสดุประกอบ 

แผนภูมิที่ 2 แสดงคาการตานทานความรอน (R-Value) ของวัสดุกอสรางอาคาร 

B 

A 

H 

A 

C 

H 

รูปที่ 4 หุนจําลองแสดงมุมมองดานบนอาคาร 

กอสรางหองเรียนตนแบบ 

รูปที่ 5 หุนจําลองแสดงมุมมองดานของอาคาร 

กอสรางหองเรียนเพื่อการประหยัดพลังงาน 

ตนแบบ 

รูปที่ 6 แบบกอสรางแสดงพิกัดของชิ้นสวนประกอบผนังและหลังคาของหองเรียน A

589 

รูปที่ 7 แบบกอสรางแสดงพิกัดของชิ้นสวนประกอบผนังและหลังคาของหองเรียน B 

รูปที่ 10 บรรยากาศการทํางานกอสรางดวยแรงงาน 

ชางทองถิ่น 

รูปที่ 11 การเวนชองเปดเพื่อติดตั้งประตูของผนัง 

หองเรียน B 

รูปที่ 12 บรรยากาศหนางานกอสรางกอนการติดตั้ง 

หลังคาฉนวนสําเร็จรูป 

รูปที่ 13 แสดงติดตั้งหลังคาฉนวนสําเร็จรูป (insulated 

panel)

590 

3) ผลการประเมินผลการกอสรางอาคารเพื่อการประหยัดพลังงานตนแบบ 

จากการสังเกตการทํางานบริเวณหนางานกอสราง พบวาโฟมบล็อกหนา 0.20 เมตร กอสรางงายและ 

รวดเร็วกวาโฟมบล็อกหนา 0.25 เมตร แมวาโฟมบล็อกหนา 0.20 เมตรมีประสิทธิภาพในการตานทานความรอนที่ต่ํากวา 

แตเมื่อเทียบกับศักยภาพและราคาคากอสรางแลว การวิจัยเลือกใชโฟมบล็อกหนา 0.20 เมตรในการกอสรางผนังหองที่ 

เหลือตอไป ดานปญหาการกอสรางพบวา ในขั้นตอนการหลอคอนกรีตที่ชองวางของโฟมบล็อกดวยแรงงานคนมีระยะ 

เวลานานเกินแผนการกอสรางประมาณ 1 สัปดาห อยางไรก็ตามจากการประเมินผลพบวาหากการกอสรางอาคาร 

ตนแบบมีแผนการดําเนินงานที่ดี มีการใชเครื่องจักรที่เหมาะสมตั้งแตตน จะใชระยะเวลาในการกอสรางหองเรียน B 

ขนาด 95 ตารางเมตรประมาณ 16 วัน มีคากอสรางโดยรวมประมาณ 8,580 บาท/ตารางเมตร ในขณะการกอสราง 

หองเรียนทั่วไปใชเวลาในการกอสรางประมาณ 90 วัน และมีคากอสรางโดยรวมประมาณ 11,552 บาท/ตารางเมตร (การ 

ประเมินระยะเวลาและคาใชจายในการกอสรางหองเรียนทั่วไป อางอิงขอมูลการกอสรางอาคารเรียนสปช.105/29 จาก 

กลุมออกแบบและกอสราง สํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน กระทรวงศึกษาธิการ โดยคํานวนจากการเทียบ 

อัตราสวน กรณีมีผูใชงานในหองเรียน 80 คน เทากับหองเรียนตนแบบ) 

ขอสรุปผลการวิจัย 

การออกแบบและกอสรางอาคารประหยัดพลังงานดวยระบบกึ่งสําเร็จรูปจากการประยุกตใชวัสดุชิ้นสวน 

โฟมกึ่งสําเร็จรูปหนา 20 ซ.ม.เปนผนัง และแผนฉนวนสําเร็จรูป(insulated panel)เปนหลังคา มีศักยภาพสูงและสามารถ 

นําไปประยุกตใชกับการกอสรางอาคารประหยัดพลังงานอื่นตอไปได เนื่องจากสามารถลดระยะเวลาและลดคาใชจาย 

โดยรวมในการกอสรางได า มีความยืดหยุนในการทํางานสูง สามารถทํางานรวมกับงานกอสรางและงานระบบสวนอื่น 

ไดงาย ทําใหกอสรางมีความรวดเร็ว มีประสิทธิภาพดานการประหยัดพลังงาน มีคุณสมบัติดานการกันความรอนและ 

ความชื้น ลดการรั่วซึมของอากาศ ลดภาระการทําความเย็นของเครื่องปรับอากาศได มีผลกระทบตอสิ่งแวดลอมนอย 

เนื่องจากวัสดุมีน้ําหนักเบาขนสงและกอสรางงาย การตัดชิ้นสวนระหวางการติดตั้งนอย ลดมลภาวะทางเสียง และฝุน 

ละออง และสามารถนําเศษวัสดุกลับมาใชใหมได สวนในขั้นตอนการใชจะไมเกิดผลกระทบเรื่องสารพิษสะสมในวัสดุ 

ดานความสวยงาม สามารถลดปญหาคุณภาพไมไดมาตราฐานของการกอสราง เนื่องจากวัสดุระบบกึ่งสําเร็จรูปมีการ 

ควบคุมคุณภาพจากโรงงาน กอสรางดวยวิธีการประสานรอยตอที่รองรับตามความตองการดานความงามของเจาของ 

และผูออกแบบอาคารได

บรรณานุกรม 

กรมพัฒนาพลังงานทดแทนและอนุรักษพลังงาน กระทรวงพลังงาน. การเลือกใชวัสดุกอสรางและฉนวนเพื่อการอนุรักษ 

พลังงาน.กรุงเทพ, 2549. 

บรรณาธิการแนวหนา. การแกปญหาวิกฤติพลังงาน(Online). แหลงที่มา: http://thaidragonnews.com/index.php? 

option=com_content&view=article&id=4061:2011-01-19 (19 มกราคม 2554) 

สุนทร บุญญาธิการ. การออกแบบประสานระบบ มหาวิทยาลัยชินวัตร. กรุงเทพฯ: จีเอ็มแม็ก มีเดีย, 2545. 

สํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน, ศึกษาธิการ, กระทรวง. การประมาณราคาคากอสราง ระยะเวลาการ 

ทํางาน และแบบอาคารเรียน สปช.105/29 (2 ชั้น 4 หองเรียน ใตถุนโลง) ปการศึกษา 2553 (online) , 2 มีนาคม 

2554. แหลงที่มา: http://www.bopp-obec.info/2553/re_basic.php 

591

592 

การศึกษาระบบสัญจรและการวางผังภายในมหาวิทยาลัยที่มีผลตอการปลดปลอย 

กาซคารบอนไดออกไซด กรณีศึกษามหาวิทยาลัยราชภัฏราชนครินทร บางคลา 

A STUDY OF PERSONAL RAPID TRANSPORTATION CASE STUDY of CAMPUS 

RAJABHAT RAJANAGARINDRA UNIVERSITY BANGKLA 

ณชากร บุตรศรี 

หลักสูตรวิทยาศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาสถาปตยกรรม 

ภาควิชาสถาปตยกรรมศาสตร คณะสถาปตยกรรมศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย 

อาจารยที่ปรึกษา : ศาสตราจารย ดร.สุนทร บุญญาธิการ 

1. บทนํา 

1.1 ความเปนมาและความสําคัญของปญหา 

สภาวะโลกรอน (Global Warming) คือ การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศสงผลใหอุณหภูมิเฉลี่ยของ 

โลกสูงขึ้น การเปลี่ยนแปลงดังกลาวเกิดจากมนุษยไดปลอยกาซและสารประกอบตางๆ ออกสูชั้นบรรยากาศ 

ไดแก กาซคารบอนไดออกไซด (CO 2 ) กาซมีเทน (CH 4 ) กาซไนตรัสออกไซด (N 2 O)และสารประกอบคลอโร 

คารบอน (CFC) ในรูปของการเผาไหมเชื้อเพลิง การขนสง และการผลิตสินคาในโรงงานอุตสาหกรรม 

ผลกระทบที่เกิดจากการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดออกสูชั้นบรรยากาศ ดังกลาวผูวิจัยจึงมีแนวคิด 

ที่จะลดการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดออกสูชั้นบรรยากาศ โดยทําการศึกษาระบบสัญจรและการวางผัง 

บริเวณมหาวิทยาลัยราชภัฏราชนครินทร บางคลา เนื่องจากผูบริการของมหาวิทยาลัยตองการปรับปรุงพื้นที่การ 

ใชงานภายในมหาวิทยาลัยใหม เพื่อออกแบบเสนทางการสัญจรภายในมหาวิทยาลัยและใชยานพาหนะที่ 

เหมาะสม เพราะเล็งเห็นวาการวางผังมหาวิทยาลัยที่ไมเหมาะสมนั้นเปนตัวการหนึ่งที่ทําใหเกิดภาวะโลกรอน 

การสํารวจของผูวิจัยเบื้องตนพบวา นักศึกษาภายในมหาวิทยาลัยมีการนํายานพาหนะเขามาใชภายใน 

พื้นที่มหาวิทยาลัยเปนจํานวนมาก เพราะรถรับสงภายในมหาวิทยาลัยมีปริมาณไมเพียงพอตอจํานวนนักศึกษา 

และเสนทางที่รถวิ่งนั้นขาดการวางผังเสนทางการเดินรถในการวิ่ง ดังนั้นการนํายานพาหนะเขามาใชในพื้นที่ 

มหาวิทยาลัยเปนทางหนึ่งที่อํานวยความสะดวกในการเดินทางของนักศึกษามากขึ้น และเกิดผลกระทบตอ 

สภาพแวดลอมภายในมหาวิทยาลัยเพราะยานพาหนะดังกลาวไดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดเปนจํานวนมาก 

วิธีการแกปญหาที่ดีที่สุด คือ 

1) การวางผังเสนสัญจรทางภายในมหาวิทยาลัยใหมเพื่อลดอุบัติเหตุที่เกิดขึ้น 

2) การวางผังเสนทางรถรับสงภายในมหาวิทยาลัย 

3) การรณรงคใหนักศึกษาหันมาเดินเทาหรือใชรถรับสงภายในมหาวิทยาลัยมากขึ้น เพื่อลดการ 

ปลอยกาซคารบอนไดออกไซดจากยานพาหนะ

593 

1.2 วัตถุประสงคของการศึกษา 

1. ศึกษาระบบการวาผังและเสนทางสัญจรภายในมหาวิทยาลัย 

2. วิเคราะหอิทธิพลของการใชและการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซด 

3. นําเสนอระบบสัญจรและการวางผังภายในมหาวิทยาลัยตัวอยางที่ลดการปลดปลอย 

คารบอนไดออกไซด 

1.3 ประโยชนที่คาดวาจะไดรับ 

1. ทราบระบบการวาผังและเสนทางสัญจรภายในมหาวิทยาลัย 

2. ทราบปจจัยที่ชวยลดการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซด 

3. การประยุกตใชเสนทางสัญจรที่เหมาะสมภายในมหาวิทยาลัยที่เพื่อลดการปลดปลอย 

คารบอนไดออกไซดสูชั้นบรรยากาศ 

สวนที่ 2: เอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวของ 

ผูวิจัยไดศึกษาการวางผังของมหาวิทยาลัย 4 แหงทั้งภาครัฐและเอกชน ไดแก มหาวิทยาลัยสยาม 

มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ ประสานมิตร มหาวิทยาลัยนเรศวร และมหาวิทยาลัยราชภัฏราชนครินทร โดย 

วิเคราะหขอมูล ในสวนของพื้นที่ การวางผัง ระบบสัญจร จํานวนประชากร และยานพาหนะที่ใชภายใน 

มหาวิทยาลัย ดังนี้ 

2.1 มหาวิทยาลัยสยาม 

ภาพที่ 1 แผนผังมหาวิทยาลัยสยาม

594 

ขอมูลทั่วไป: มหาวิทยาลัยสยาม เปนมหาวิทยาลัยเอกชน 1 ใน 5 สถาบันแรกของประเทศไทย จัดตั้ง 

ขึ้นเมื่อป พ.ศ. 2508 โดยอาจารย ดร.ณรงค มงคลวนิช และไดรับการสถาปนาอยางเปนทางการเมื่อป พ.ศ. 2516 

โดยใชชื่อวา “วิทยาลัยเทคนิคสยาม” ภายหลังไดรับการ สถาปนาเปน “มหาวิทยาลัยเทคนิคสยาม” ในป พ.ศ. 

2526 และตอมาไดใชชื่อวา “มหาวิทยาลัยสยาม” เมื่อวันที่ 24 เมษายน 2532 มีพื้นที่ภายในมหาวิทยาลัย ทั้งหมด 

มี 36 ไร 7งาน 83 ตารางวา (576 ตารางเมตร) มีอาคารภายในมหาวิทยาลัยทั้งหมด 20 อาคาร มีจํานวนทั้งศึกษา 

ทั้งหมด 10,404 คน 

ขอมูลดานการวางผัง: การวางผัง อาคารภายในมหาวิทยาลัย อาคารเรียนสวนใหญมีขนาดติดกัน 

เพราะพื้นที่ภายในมีอยูคอนขางจํากัด ดังนั้นอาคารที่สรางเสร็จจึงมีลักษณะคลายคลึงกับตึกแถวเรียงกัน 

ขอมูลระบบสัญจร: การวางผังภายในมหาวิทยาลัยมีอาคารติดกันเปนสวนใหญ ดังนั้นจึงลดปญหา 

การใชยานพาหนะภายในมหาวิทยาลัย เพราะนักศึกษาสวนใหญเลือกที่จะเดินมากกวาขับรถ นอกจากนี้ 

ผูบริหารของมหาวิทยาลัยมีมาตรการใหมีรถรับสงภายในมหาวิทยาลัยโดยใชรถพลังงานไฟฟา ดังนั้นจึงลด 

ปริมาณกาซคารบอนไดออกไซดที่เกิดขึ้นไดบางสวน 

2.2 มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ ประสานมิตร 

ภาพที่ 2 แผนผังมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ ประสานมิตร

595 

ขอมูลทั่วไป: มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ พัฒนาจาก โรงเรียนฝกหัดครูชั้นสูง ซึ่งกอตั้งเมื่อ พ.ศ. 

2492 และตอมาพัฒนาเปน วิทยาลัยวิชาการศึกษา เมื่อ พ.ศ. 2497 และพัฒนาเปนมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิ 

โรฒ เมื่อ พ.ศ. 2517 มีพื้นที่ภายในมหาวิทยาลัย 105 ไร (1,680ตารางเมตร) มีอาคารภายในมหาวิทยาลัย 

ทั้งหมด 26 อาคาร มีจํานวนทั้งศึกษาทั้งหมด 18,560 คน 

ขอมูลดานการวางผัง: เนื่องจากมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ ประสานมิตร เปนมหาวิทยาลับที่ 

ไดรับการสนับสนุนจากหนวยงานของรัฐบาล สงผลใหอาคารสวนใหญภายในมหาวิทยาลัยมีการสรางไปทําไป 

การวางผังรวมทํายาก การวางผังอาคารภายในมหาวิทยาลัยเริ่มจากตึกอํานวยการและสรางอาคารลอมรอบ 

บริเวณดังกลาว ดังนั้นจึงมีอาคารเรียนกระจายตัวอยูทั่วพื้นที่ภายในมหาวิทยาลัย 

ขอมูลดานการสัญจร: ระบบทางสัญจรภายในมหาวิทยาลัยมีการกระจายตัวของถนนลอมรอบตัว 

อาคาร สงผลใหบริเวณภายในมหาวิทยาลัยหลายสาย ดังนั้นจึงเปนเสนทางสัญจรที่ขาดระบบการจัดการเรื่อง 

การวางผัง ทําใหนิสิตและอาจารยผูสอนเกิดความสับสนเพราะขาดระบบการวางผังที่ชัดเจน 

2.3 มหาวิทยาลัยนเรศวร 

ภาพที่ 3 แผนผังมหาวิทยาลัยนเรศวร 

ขอมูลทั่วไป: มหาวิทยาลัยนเรศวร กอตั้งเมื่อวันที่ 29 กรกฎาคม 2533 มีพื้นที่ภายในมหาวิทยาลัย 

105 ไร (1,680 ตารางเมตร) มีอาคารภายในมหาวิทยาลัยทั้งหมดแบงออกเปน 6 กลุมอาคาร ไดแก กลุม 

วิทยาศาสตรสุขภาพ กลุมวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี กลุมมนุษยศาสตรและสังคม อาคารสวนกลาง อาคาร

596 

หอพักอาคารและนิสิต และศูนยกีฬา มีประตูเชาออกภายในมหาวิทยาลัย 6 ประตู จํานวนทั้งศึกษาภายใน 

มากกวา 30,000 คน 

ขอมูลดานการวางผัง: มหาวิทยาลัยนเรศวรเปนมหาลัยที่มีขนาดกลางถึงขนาดใหญ เบื้องตนที่ 

กอสรางมหาลัยนั้นผูบริหารไดมีการวางผังเฉพาะชวงแรกเทานั้น ตอมาเมื่อมีงบประมาณเขามาบริหารภายใน 

มหาวิทยาลัย ผูบริหารจึงมีนโยบายใหสรางอาคารเรียนกระจายออกไปใหเต็มบริเวณพื้นที่ ดังนั้นปจจัยเรื่องการ 

วางผัง รวมทั้งการออกแบบสรางอาคารภายในมหาวิทยาลัยจึงยึดหลักการกอสรางตามงบประมาณเปนหลัก 

สงผลใหภาพรวมการวางผังภายในมหาวิทยาลัยไมตอเนื่อง 

ขอมูลระบบสัญจร: เนื่องจากการออกแบบและการวางผังภายในมหาวิทยาลัยมีการกระจายตัวของ 

อาคารคอนขางสูง ทําใหอาคารตางๆอยูหางกัน สงผลใหมีปญหาดานระบบสัญจร คือ การที่อาคารอยูหางกันทํา 

ใหตองใชยานพาหนะในการเดินทางมากขึ้นและยานพาหนะดังกลาวจะปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดออก 

สูชั้นบรรยากาศเปนจํานวนมาก 

2.4 มหาวิทยาลัยราชภัฏราชนครินทร บางคลา 

ภาพที่ 4 แผนผังมหาวิทยาลัยราชภัฏราชนครินทร บางคลา(ผังเดิม)

597 

ขอมูลทั่วไป: มหาวิทยาลัยราชภัฏราชนครินทร บางคลา แหงนี้เดิมเปนที่ตั้งของโรงเรียนฝกหัดครู 

กสิกรรมชาย ตอมาเมื่อโรงเรียนฝกหัดครูกสิกรรมชายยายไปตั้งใหมที่จังหวัดปราจีนบุรี ทางราชการไดปรับปรุง 

โดยการขยายสถานที่เดิมใหกวางขวางขึ้น โดยขอใชที่ดินจากทางการทหารและจัดซื้อเพิ่มเติม จัดสรางหอนอน 

และเรือนพักครูแลวยายนักเรียนสตรีแผนกฝกหัดครูซึ่งเรียนรวม อยูกับนักเรียนสตรีประจําจังหวัดฉะเชิงเทรา"ดัด 

ดรุณี" มาเรียนแทนในป พ.ศ. 2483 โดยใชชื่อโรงเรียนวา"โรงเรียนฝกหัดครูประกาศนียบัตรจังหวัด" เปดสอน 

หลักสูตรครูประกาศนียบัตรจังหวัด (ครู ว.) จึงถือไดวามหาวิทยาลัยราชภัฏราชนครินทรไดถือกําเนิดในป พ.ศ. 

2483 มีพื้นที่ภายในมหาวิทยาลัย 500 ไร (8,000 ตารางเมตร) แบงพื้นที่การใชสอยทั้งหมดออกเปน 7 สวน คือ 

1) พื้นที่การศึกษา 2) พื้นที่โรงเรียนสาธิต 3) พื้นที่พักอาศัย 4) พื้นที่กีฬาและสันทนาการ 5) พื้นที่วิจัยและธุรกิจ 

6) พื้นที่รองรับรอบแขกพิเศษ 7) พื้นที่อาคารปฏิบัติการและสาธารณูปโภค มีจํานวนทั้งศึกษาทั้งหมด 15,620 

คน 

ขอมูลดานการวางผัง: เปนมหาลัยที่มีขนาดใหญ แบงพื้นที่ภายในมหาวิทยาลัยออกเปน 2 สวน 

1. สวนที่ 1 เปนที่ตั้งของอาคารบริหาร อาคารเรียนของคณะตางๆ โรงเรียนสาธิต และสวนที่พักอาศัย 

ซึ่งเปนพื้นที่หลักของวิทยาเขตแหงนี้ 

2. สวนที่ 2 เปนพื้นที่เพิ่มเติม และไดรับการพัฒนาเปนพื้นที่ธุรกิจและพาณิชกรรมในปจจุบัน 

พื้นที่รอบโครงการโดยสวนใหญ เปนพื้นที่เกษตรกรรมและทุงนา ซึ่งเปนพื้นที่ราบและโลง ทําใหที่ตั้งโครงการ 

สามารถไดรับอิทธิพลจากลมประจําทิศไดเปนอยางดี 

ขอมูลดานระบบสัญจร: การวางผังอาคารเดิมของมหาวิทยาลัยมีการกระจายตัวคอนขางมากทําให 

เกิดความสิ้นเปลืองในการบริหารจัดการเสนทางสัญจรภายในมหาวิทยาลัยเปนถนนและเนื่องจากอาคารที่มีการ 

กระจายตัวสูงทําใหมีพื้นที่ถนนภายในมหาวิทยาลัยสูงเกิดพื้นผิวที่รอนเมื่อโดนแดด (Heat Island) นอกจากนี้ 

จากระยะทางในการติดตอสัญจรไกลทําใหการสัญจรภายในจึงมักใชรถยนตเปนหลัก ทําใหเกิดการสิ้นเปลือง 

พลังงานในระบบสัญจร 

สวนที่ 3: วิธีการดําเนินการวิจัย 

1. ศึกษาการวางผังมหาวิทยาลัยทั้ง 4 แหง ทั้งภาครัฐและเอกชน ไดแก มหาวิทยาลัยสยาม 

มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒประสานมิตร โดยศึกษาความแตกตางกันของผังบริเวณมหาวิทยาลัยระหวาง 

ภาครัฐและเอกชน 

2. หาอิทธิพลตัวแปรที่มีผลตอการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซด ดังนี้ 

ตัวแปรตน: ศึกษาผังบริเวณมหาวิทยาลัย 

- จํานวนรถยนต 

- พื้นที่จอดรถ 

- อาคารภายในมหาวิทยาลัย ระยะทางเดินระหวางอาคาร 

- นักศึกษาเลือกวิธีการเดินทางภายในมหาวิทยาลัย อยางไรบาง เชน เดิน จักรยาน 

รถจักรยานยนต รถยนต เปนตน 

- ปริมาณตนไมใหญภายในมหาวิทยาลัย (พื้นที่สีเขียว)

598 

ตัวแปรตาม: ปริมาณการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดในระบบสัญจร 

ตัวแปรควบคุม: พฤติกรรมการใชชีวิตของนักศึกษา 

- เวลาที่นักศึกษาใชชีวิตอยูภายในมหาวิทยาลัย (8:00-16:00 น.) 

- พฤติกรรมการใชชีวิตภายในมหาวิทยาลัย ไดแก หองเรียน หองปฏิบัติการ 

หองสมุด หองคอมพิวเตอร หองคอมพิวเตอร เปนตน 

3. พัฒนาและแกปญหาโดยจัดระบบสัญจรควบคูกับการวางผังเพื่อลดการปลดปลอยกาซ 

คารบอนไดออกไซด 

สวนที่ 4: ผลวิเคราะหขอมูล 

ผลการศึกษาการวางผังภายในมหาวิทยาลัยทั้ง 4 แหง ทั้งภาครัฐและเอกชน ไดแก มหาวิทยาลัยสยาม 

มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒประสานมิตร มหาวิทยาลัยนเรศวร และมหาวิทยาลัยราชภัฏราชนครินทร บาง 

คลา ผูวิจัยวิเคราะหขอมูลได ดังนี้ 1) การวางผังของมหาวิทยาลัยเอกชนมีพื้นที่จํากัดในการกอสรางสงผลใหการ 

วางผังของตัวอาคารมีความหนาแนนคอนขางสูง ทําใหลดปญหาการใชยานพาหนะภายในมหาวิทยาลัย 

2) การวางผังของมหาวิทยาลัยของรัฐสวนใหญเปนการวางผังอาคารแบบกระจายตัว เพราะ ตองการใชพื้นที่ 

ภายในมหาวิทยาลัยมากที่สุด ดังนั้นจึงทําใหเกิดปญหาทางดานการสัญจรเพราะอาคารตั้งอยูหางกัน สิ่งที่ 

ตามมา คือ บุคลากรภายในมหาวิทยาลัย ไดแก อาจารย นิสิต นักศึกษา หรือบุคลากรตางๆที่เขามาติดตอ 

ภายในมหาวิทยาลัยตองใชยานพาหนะในการเดินทาง 

ผูวิจัยไดนําขอมูลการวิเคราะหผังมหาวิทยาลัยของภาคเอกชนและภาครัฐมาปรับใชกับมหาวิทยาลัย 

ราชภัฏราชนครินทร เนื่องจากผูบริหารมหาวิทยาลัยมีนโยบายปรับปรุงผังบริเวณภายในมหาวิทยาลัยใหมเพื่อให 

คุณภาพชีวิตของบุคลากรภายในมหาลัยดีขึ้น โดยคํานึงถึงนโยบายของมหาวิทยาลัยเปนหลัก ดังนี้ 

ภาพที่ 5 แนวความคิดในการออกแบบผังแมบทมหาวิทยาลัยราชภัฏราชนครินทร บางคลา

599 

ภาพที่ 6 แผนผังมหาวิทยาลัยราชภัฏราชนครินทร บางคลา (ผังใหม) 

ผูวิจัยไดวิเคราะหศึกษาพื้นที่วางภายในมหาวิทยาลัยราชภัฏราชนครินทร บางคลาและปรับเปลี่ยน 

พื้นที่ถนนที่ปราศจากตนไมใหมีถนนที่เปนพื้นที่สีเขียว เพื่อลดการสัญจรดวยรถยนตและลดพื้นผิวถนนที่ไดรับ 

ความรอนจากดวงอาทิตย จากการศึกษาสภาพอาคารเดิมที่มีอยูในมหาวิทยาลัยพบวา มีอาคารบางสวนที่ 

เหมาะสมจะทําการเก็บรักษาไว และมีอาคารที่ควรรื้อถอนเพื่อเปดเปนพื้นที่โลงสําหรับพัฒนาศักยภาพสูงสุด 

ของที่ดินมหาวิทยาลัย เชนอาคารเรือนชั้นเดียว เปนตน นอกจากนี ้มีการคงสภาพบอน้ําที่ทําหนาที่รับน้ําฝนและ 

กักเก็บน้ําของมหาวิทยาลัยเมื่อปรับรื้ออาคารเกาออกแลว พบวามหาวิทยาลัยมีพื้นที่สีเขียวปริมาณมาก ควรมี 

การบริหารจัดการพื้นที่สีเขียวใหมีประโยชนสูงสุด และกําหนดแนวทางการพัฒนาการวางผังอาคารใหกระชับ 

โดยการรวมบริการประสานภารกิจ แนวคิดในการวางผังเพื่อใหมหาวิทยาลัยดังกลาว เปนมหาวิทยาลัยตน 

แบบอยางยั่งยืน มีบรรยากาศที่ดีของการเรียนรู มีคุณภาพชีวิตที่ดี มีการบริหารจัดการที่มีประสิทธิภาพสูง มีและ 

เนนการใชสวนบริการกลางรวมกัน (Shared facilities) 

สวนที่ 5: สรุปผลการวิจัยและขอเสนอแนะ 

การออกแบบและวางผังบริเวณมหาวิทยาลัยเปนสถาปตยกรรมที่เกิดจากการวางผังอาคาร ยุคอนาคต 

ที่เอื้ออํานวยตอทั้งผูที่อยูอาศัย สังคม รวมถึงสภาพแวดลอมของโลกใบนี้ ไมทําลายสิ่งแวดลอม มีประสิทธิภาพ 

สูง ตลอดจนมีความเหมาะสมในแตละภูมิภาค นับเปนนวัตกรรมแบบยั่งยืนที่สมบูรณพรอมทั้งปจจุบันและ 

อนาคต ทําใหการใชชีวิตภายในมหาวิทยาลัยของนักศึกษาเปน Unity นักศึกษาเจอหนากัน สรางพฤติกรรมที่ 

แนนแฟนเกิดการทํางานเปนทีม และทํากิจกรรมรวมกันมากขึ้น

600 


ภาษาไทย 

ธรรมธร ไกรกอกิจ. ระบบสัญจรในโครงการเพื่อการอนุรักษพลังงาน : กรณีศึกษา วัดพระศรีรัตนมหา 

ธาตุวรมหาวิหาร จังหวัดพิษณุโลก. วิทยานิพนธปริญญามหาบัณฑิต, ภาควิชาสถาปตยกรรม 

ศาสตร บัณฑิตวิยาลัย จุฬาลงกรณ มหาวิทยาลัย, 2549. 

วรสัณฑ บูรณากาญจน. การปฏิวัติแกนความคิดทางสถาปตยกรรม Paradigm Shift in Architecture. 

วารสารอาษา 10:51/11:51 สมาคมสถาปนิกสยามในพระบรมราชูปถัมภ. ISBN 0857-0350 P.72- 

76. 

ศูนยเชี่ยวชาญเฉพาะทางดานเทคโนโลยีอาคารและสิ่งแวดลอม. การวิจัยการออกแบบเพื่อกายภาพบําบัด 

และสรางดัชนีระบบนิเวศ. กรุงเทพมหานคร: สํานักงานคณะกรรมการวิจัยแหงชาติ, 2550. 

สํานักสงเสริมวิชาการและงานทะเบียน. มหาวิทยาลัย. สถิติจํานวนนักศึกษา[ออนไลน]. 2553, แหลงที่มา 

http://academic.rru.ac.th[2010, November 15] 

สุนทร บุญญาธิการ. พลังงานใกลตัว. กรุงเทพมหานคร: สํานักพิมพแหงจุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย, 2547. 

ภาษาอังกฤษ 

America Society of Heating, Refrigerating and Air Conditioning Engineerings. ASHRAE Applications 

Handbook. I-P Edition. Atlanta Geogia: (n.p.), 2001.

601 

การออกแบบวางผังอาคารและโรงเรือนธุรกิจรีไซเคิลเอกชนในประเทศไทย 

DESIGN AND PLANNING ON RECYCLE BUSSINESS BUILDING IN THAILAND 

กรองทิพย โสมาลา 



อาจารยที่ปรึกษา : รองศาสตราจารย ดร.วรสัณฑ บูรณากาญจน 

สวนที่ 1: บทนํา 


ปญหาดานการจัดการขยะเปนประเด็นสําคัญควบคูกับการพัฒนาระบบเศรษฐกิจของประเทศ ธุรกิจรี 

ไซเคิลเอกชนเปนสวนหนึ่งที่ชวยลดปญหาดานสิ่งแวดลอมและยังชวยใหเกิดการสรางรายไดในระบบเศรษฐกิจ 

การเริ่มประกอบธุรกิจรีไซเคิลเอกชนบางกลุมเริ่มจากแนวคิดของเถาแก การซื้อมาขายไป การลองผิดลองถูก ซึ่ง 

เปนการเริ่มตนโดยขาดขอมูลและศักยภาพอยางเพียงพอ การประกอบธุรกิจรีไซเคิลเอกชนตองคํานึงถึงปจจัย 

ครบวงจรตลอดจนมีความเขาใจถึงธุรกิจ วัฒนธรรมองคกร และการบริหารงานที่มีเอกลักษณเฉพาะ ไดแก 

การตลาด ขายไดขายไมได ขายขาดทุนแตกําไร การควบคุมตนทุน การบริหารคน ความสัมพันธในชุมชน การตั้ง 

อัตรากําไร และกฎหมายที่เกี่ยวของรวมถึงปญหาดานสิ่งแวดลอม 

การประกอบธุรกิจรีไซเคิลเอกชนในประเทศไทยมีความจําเปนตองมีความพรอมในทุกๆดานดังกลาว 

ขางตน แตบทความนี้จะนําเสนอเฉพาะผลการวิจัยดานการออกแบบและวางผังของธุรกิจรีไซเคิลเอกชนเทานั้น 


1. ศึกษาและเก็บขอมูลธุรกิจรีไซเคิลเอกชนในประเทศไทย ขนาดเล็ก ขนาดกลาง และขนาดใหญ 

2. วิเคราะหระบบการบริหารจัดการและรูปแบบกายภาพของธุรกิจรีไซเคิล ขนาดเล็ก ขนาดกลาง และ 

ขนาดใหญ เพื่อหาแนวทางการสรางมูลคาเพิ่มในการคัดแยกขยะและพัฒนาระบบธุรกิจรีไซเคิล 

3. สรุปการวางผังอาคารและโรงเรือนธุรกิจรีไซเคิล ขนาดเล็ก ขนาดกลาง และขนาดใหญ ที่มี 

ประสิทธิภาพ 

1.3 ระเบียบวิธีวิจัย 

1. ศึกษาและเก็บขอมูลจากธุรกิจรีไซเคิลเอกชน ขนาดเล็ก ขนาดกลาง และขนาดใหญซึ่งดําเนินการอยูใน 

ปจจุบัน โดยใชแนวคิด ทฤษฎี เกี่ยวกับการสงเสริมดานการตลาด การประชาสัมพันธ การสรางเครือขาย 

กระบวนการคัดแยกขยะ ความเปนไปไดในการลงทุนตลอดจนปญหาอุปสรรคที่พบ 

2. ศึกษาตัวแปรที่เกี่ยวของดานการบริหารจัดการและรูปแบบกายภาพของธุรกิจรีไซเคิล ขนาดเล็ก ขนาด 

กลาง และขนาดใหญ

602 

ตัวแปร - การจัดการดานการตลาดของผูประกอบการดานการคัดแยกขยะ 

- การจัดการและคัดแยกขยะเพื่อรีไซเคิล 

- สถานที่ตั้งในการดําเนินธุรกิจ 

- การประชาสัมพันธของภาคเอกชนเกี่ยวกับการคัดแยกขยะ 

- การนําเทคโนโลยีมาใชในกระบวนการจัดการขยะ 

- การสรางเครือขายความรวมมือของผูประกอบการ 

- กฎหมายที่เกี่ยวของในการดําเนินธุรกิจ 

- ความคุมทุนในการดําเนินธุรกิจ 

3.สรุปการวางผังอาคารและโรงเรือนธุรกิจรีไซเคิล ขนาดเล็ก ขนาดกลาง ขนาดใหญ ตนแบบธุรกิจใน 

อนาคต 


1. การบริหารจัดการคัดแยกขยะรีไซเคิลเอกชนในประเทศไทย ปญหาและอุปสรรค ตลาดของระบบธุรกิจ 

รีไซเคิลเอกชน 

2. ระบบการบริหารจัดการ และรูปแบบกายภาพของธุรกิจรีไซเคิล ขนาดเล็ก ขนาดกลาง และ 

ขนาดใหญและสงเสริมการสรางมูลคาเพิ่มในการบริหารจัดการคัดแยกขยะเพื่อการรีไซเคิลในระยะสั้น ระยะปาน 

กลาง และระยะยาวใหเกิดประสิทธิภาพสูงสุด 

3. การวางผังอาคารและโรงเรือนธุรกิจรีไซเคิล ขนาดเล็ก ขนาดกลาง และขนาดใหญ ของระบบธุรกิจรี 

ไซเคิลเอกชนที่มีประสิทธิภาพ 


ขยะเกิดจากสิ่งของที่เหลือใชจากการดําเนินกิจกรรมตางๆ เชน การผลิต การอุปโภคบริโภคสินคาและ 

บริการซึ่งนับวันมีปริมาณเพิ่มขึ้นทุกป เพราะมาจากปจจัยหลายประการ เชน การเพิ่มขึ้นของประชากร 

พฤติกรรมการอุปโภคบริโภคสินคา การเพิ่มขึ้นของชุมน การขยายตัวของที่อยูอาศัย การเจริญเติบโตทาง 

เศรษฐกิจและอุตสาหกรรม รวมทั้งคานิยมทางสังคมที่สงเสริมการบริโภควัตถุนิยมเพิ่มมากขึ้น ดวยเหตุนี้จึงเกิด 

ปริมาณขยะและของเสียเพิ่มขึ้นตามมา 

ขอมูลหนังสือสถิติสิ่งแวดลอมของประเทศไทย พ.ศ. 2549 สํานักงานสถิติแหงชาติ พบวาระหวางป 

2539-2547 ปริมาณขยะทั่วประเทศเพิ่มขึ้นอยางตอเนื่องปละ 160,438 ตัน หรือเฉลี่ยรอยละ 1.2 ป พ.ศ. 2547 

มีปริมาณขยะเกิดขึ้นทั้งสิ้น 14.6 ลานตัน ปริมาณขยะที่เกิดขึ้นนั้นเกิดจากพื้นที่นอกเขตเทศบาลมากที่สุด รอย 

ละ 45.3 รองลงมาเปนขยะที่เกิดขึ้นในเขตเทศบาลและเมืองพัทยาและในกรุงเทพมหานคร รอยละ 31.3 และ 

23.4 ตามลําดับ ขยะที่พบสวนใหญเปนขยะที่ใชแลวและสามารถนํากลับมาใชใหม รอยละ 20-30 ของปริมาณ 

ขยะมูลฝอยทั่วประเทศ หรือประมาณ 3.7-4.4 ลานตัน ถาหากนําขยะเหลานี้ไปกําจัดหรือทําลายจะกอใหเกิด 

การสูญเสียทางดานเศรษฐกิจและสิ้นเปลืองทรัพยากรธรรมชาติเปนอยางยิ่ง

603 

แผนภูมิที่ 1-1 องคประกอบขยะมูลฝอยที่เกิดขึ้นทั่วประเทศโดยน้ําหนัก (กรมควบคุมมลพิษ, 2547) 

ผลการศึกษา พบวาองคประกอบสวนใหญของขยะ ประกอบดวย ขยะอินทรียหรือขยะที่ยอยสลายได 

เชน เศษอาหาร พืชผักและผลไม ประมาณรอยละ 64 ขยะรีไซเคิลหรือขยะที่นํากลับมาใชใหม เชน แกว กระดาษ 

โลหะ พลาสติก อลูมิเนียมและยาง ประมาณรอยละ 30 ขยะอันตราย เชน ถานไฟฉาย แบตเตอรี่ หลอดไฟฟา 

ประมาณรอยละ 3 และขยะทั่วไป เชน ถุงพลาสติก และอื่นๆ ประมาณรอยละ 3 

จากปริมาณขยะและของเสียที่เกิดขึ้น จําเปนตองหาวิธีการกําจัดขยะมูลฝอยใหนอยลง วิธีการกําจัด 

ขยะมีหลายวิธี เชน การฝงกลบ การเผา และการฝง เขตกรุงเทพมหานครและปริมณฑลใชวิธีการฝงกลบ 

รองลงมาเปนการกําจัดหรือบําบัดดวยวิธีคัดแยกไปทําประโยชนใหม 

ดังนั้นขยะมูลฝอยเปนสาเหตุสําคัญที่กอใหเกิดปญหาสิ่งแวดลอมและมีผลตอสุขภาพอนามัยของ 

ประชาชน แนวทางในการแกไขอยางหนึ่งคือ “การคัดแยกขยะเพื่อรีไซเคิล” เพื่อลดปริมาณขยะที่เกิดขึ้นและยัง 

เปนการสงเสริมใหนําสิ่งของที่เหลือใชแลวกลับมาใชประโยชนไดอีก นอกจากนี้หากสามารถวางกลยุทธในการ 

จัดการเพื่อสรางมูลคาเพิ่มดานการคัดแยกขยะ เพื่อพัฒนาระบบธุรกิจรีไซเคิลเอกชนในประเทศไทยรวมถึงการ 

ประชาสัมพันธและสรางเครือขายที่มีประสิทธิภาพจะทําใหการดําเนินงานของแตละสวนเปนไปอยางมี 

ประสิทธิภาพและสามารถสรางความเขมแข็งทางดานเศรษฐกิจใหกับประเทศอยางแทจริง 


3.1 เก็บขอมูลตัวอยางการออกแบบวางผังอาคารและโรงเรือนธุรกิจรีไซเคิลเอกชนในประเทศไทย 

ขนาดเล็ก ขนาดกลางและขนาดใหญ 25-30 ตัวอยางเพื่อเปนกรณีศึกษา 

3.2 เก็บขอมูลตัวอยางการดําเนินงาน เริ่มจากการลงทุนทําธุรกิจ คํานวณจากตนทุนในการทําธุรกิจ 

ไดแก วัสดุรีไซเคิล แรงงาน และระบบขนสง วิธีการคัดแยกขยะเริ่มตั้งแตตรวจสอบขยะที่นํามาขายในแตละวัน 

การคัดแยกขยะ การจัดเก็บขยะในสต็อค การทํางานดังกลาวตองมีผูควบคุมดูแลอยางใกลชิด ทั้งธุรกิจขนาดเล็ก 

ขนาดกลาง และขนาดใหญ

604 

3.3 วิเคราะหขอมูลทางดานกายภาพของธุรกิจขนาดเล็ก ขนาดกลาง และขนาดใหญ ระยะเวลาในการ 

บริหารจัดการ เพื่อนําเสนอรูปแบบการจัดการพื้นที่และอาคารที่มีประสิทธิภาพ 


ธุรกิจรับซื้อขยะรีไซเคิล คือ ธุรกิจที่ใหบริการการรับซื้อของเกา ขยะ วัสดุเหลือใชและของเสียที่ไมเปน 

อันตราย รูปแบบธุรกิจมีการดําเนินการ ดังนี้ 1) ผูประกอบการรายเล็กรับซื้อของเกาเพื่อสงขยะไปให 

ผูประกอบการรายใหญ 2) ผูประกอบการนําไปคัดแยกและสงไปขายตอบริษัทที่แปรรูปขยะรีไซเคิล การคัดแยก 

ขยะรีไซเคิลสวนใหญมีการแบงประเภทขยะหรือวัตถุดิบที่นํามาคัดแยก ไดแก กระดาษ แกว โลหะ อลูมิเนียม 

และพลาสติก สวนใหญลูกคาที่นําขยะมาจําหนายนั้นเปนลูกคาที่แตกตางกัน เชน ลูกคาที่มาจากแหลงกําเนิด 

ขยะมูลฝอยโดยตรง กลุมคัดแยกพอคาคนกลาง ไดแก ประชาชนทั่วไป ผูคุยเขี ่ยขยะ พนักงานเก็บขยะ รถเรรับ 

ซื้อของเกา และรานรับซื้อของเกา 

ระบบธุรกิจรีไซเคิลเอกชนที่พบเห็นทั่วไปมี 3 ขนาด คือ ระบบธุรกิจรีไซเคิลขนาดเล็ก ระบบธุรกิจรี 

ไซเคิลขนาดกลาง และระบบธุรกิจรีไซเคิลขนาดใหญ ขึ้นอยูความแตกตางดานเงินลงทุนในการทําธุรกิจ ปริมาณ 

ขยะที่คัดแยกเพื่อขาย และตองมีรูปแบบการบริการที่เกี่ยวของกับการขนสงที่เหมาะสมเพื่ออํานวยความสะดวก 

แกลูกคาในการเดินทาง ปจจัยที่เกี่ยวของในการทําธุรกิจมี ดังนี้ 1) ปจจัยดานสถานที่ตั้ง สถานที่ตั้งควรอยู 

บริเวณที่เขาถึงไดงาย ตั ้งอยูติดถนนมีพื้นที่สําหรับขนถายขยะ 2) ปจจัยดานความหลากหลายของผูใหบริการ 

ผูประกอบการควรรับซื้อขยะทุกประเภทเพื่อเอื้ออํานวยความสะดวกแกลูกคา 3) ปจจัยดานราคารับซื้อ ถารับซื้อ 

สินคาในราคาที่สูงจะทําใหลูกคานําสินคามาขายมากยิ่งขึ้น 

แหลงวัตถุดิบของขยะรีไซเคิล แบงออกเปน 3 กลุม คือ 1) กลุมซาเลง ซาเลงจะรับซื้อขยะจากชุมชน 

หรือบานเรือนแลวนําไปสงที่บริษัทรับซื้อของเกา 2) กลุมโรงงานอุตสาหกรรม วัสดุสวนใหญเปนวัสดุที่ไมสามารถ 

นํากลับมาใชใหมได การซื้อขายนั้นจะมีบริษัทมารับซื้อสินคาที่บริษัท 3) กลุ มลูกคาทั่วไป สวนใหญลูกคาจะ 

รวบรวมขยะรีไซเคิลภายในครัวเรือน เมื่อขยะรีไซเคิลมีปริมาณที่มากพอจึงนําไปขายตามรานรับซื้อของเกาหรือ 

ผานซาเลง

605 

ตารางที่ 1 แสดงลักษณะประกอบธุรกิจรีไซเคิลเอกชน 

รายการ ขนาดเล็ก ขนาดกลาง ขนาดใหญ 

1. การซื้อขยะตนทาง 1.ตรวจสอบวัสดุที่นํามา 

ขาย 

2. ใชตาชั่งขนาดเล็กชั่ง 

วัสดุที่นํามาขาย 

3. จายเงินใหกับลูกคา 

1.ตรวจสอบวัสดุที่นํามา 

ขาย 

2.ใชตาชั่งขนาดเล็ก-ขนาด 

กลางชั่งวัสดุที่นํามาขาย 

3.จายเงินใหกับลูกคา 

1.ตรวจสอบวัสดุที่นํามา 

ขาย 

2.ใชตาชั่งขนาดกลาง- 

ขนาดใหญชั่งวัสดุที่นํามา 

ขาย (ชั่งทั้งรถบรรทุก) 

4. จัดเก็บวัสดุโดยแบง 4. แยกประเภทเขา Stock 3.จายเงินใหกับลูกคา 

ตามประเภทวัสดุ บันทึกเขา Store 

4. แยกประเภทเขา Stock 

บันทึกเขา Store 

2. การควบคุมสินคา -ใชสมุดในการจดบันทึก 

ทํา Stock 

3. เงินลงทุน 100,000-1,000,000 

บาท 

-บันทึกขอมูลโดยใชระบบ 

คอมพิวเตอร 

1,000,000-10,000,000 

บาท 

-บันทึกขอมูลโดยใชระบบ 

คอมพิวเตอร 

มากกวา 10,000,000 

บาท 

4. เงินสดหมุนเวียน 20,000-25,000 บาท/วัน 50,000-100,000 บาท/ มากกวา 100,000 บาท/ 

5. ขายวัสดุตอวัน 1,000,000 บาท 4,000,000-5,000,000 

บาท 

มากกวา 10,000,000 

บาท 

6. พนักงาน 3-5 คน 10-30 มากกวา 30 

7. คาขนสง ไมมี คิดตามระยะทาง คิดตามระยะทาง 

8. คาแรง 

- พนักงานทั่วไป 200 บาท/คน/วัน -200 บาท/คน/วัน 200 บาท/คน/วัน 

- พนักงานขับรถ 250 บาท/คน/วัน 250 บาท/คน/วัน 

- ผูจัดการ 20,000 บาท/เดือน 

9. คาใชจายถาวร 

- ตํารวจทองที่ 1,000 บาทตอเดือน 1,000 บาทตอเดือน 1,000 บาทตอเดือน 

- ตํารวจทางหลวง 500 บาทตอครั้ง 500 บาทตอครั้ง 500 บาทตอครั้ง 

- ตํารวจตรวจคน 500 บาทตอคน 500 บาทตอคน 500 บาทตอคน 

เขาเมือง (แรงงาน 

ตางดาว) 

- คาธรรมเนียม 5,000บาท/ป 5,000บาท/ป 5,000บาท/ป 

- คาสาธารณูปโภค 3,000 บาท/เดือน 50,000 บาท/เดือน 100,000 บาท/เดือน 

10. ระยะเวลาคืนทุน 6-12 เดือน 3-5 ป 7 ป

606 

แหลงวัตถุดิบ 

ตรวจสอบ 

ขนสง 

ลูกคา/โรงงาน 

ตรวจสอบ 

ขนสง 

กองเก็บ 

ประเภทโลหะ 

ประเภทแกว 

คัดแยก 

ประเภทกระดาษ 

ประเภทพลาสติก 

ประเภทอื่นๆ 

ภาพที่ 1 ขั้นตอนการคัดแยกขยะของธุรกิจรีไซเคิล 

การวางผังจัดเก็บสินคาเปนกระบวนการที่มีความสําคัญมากที่สุด วัสดุที่มีน้ําหนักเบาเคลื่อนยายได 

งาย ไดแก กระดาษและพลาสติก ควรจัดเก็บวัสดุไวบริเวณดานในสุดของอาคาร วัสดุที่มีน้ําหนักมากเคลื่อนยาย 

ลําบาก ไดแก โลหะและขวดแกว ควรจัดเก็บวัสดุไวบริเวณดานหนาสุดของอาคาร วัสดุที่ถูกแดดถูกฝนและไม 

เกิดความเสียหาย ไดแก เศษเหล็ก เศษแกว และเศษวัสดุอื่นๆ ควรจัดเก็บวัสดุไวบริเวณดานนอกของอาคาร 

(ลานวางเศษวัสดุ) เพื่อชวยประหยัดพื้นที่เก็บของภายในอาคารอาคารที่ขาดการวางผังจัดเก็บวัสดุนั้นทําใหเกิด 

ความยุงยากในการจัดเก็บวัสดุมากและสงผลกระทบถึงตนทุน

607 

ขยะอื่นๆ 

ประตูทางเขา-ออก 

พลาสติก 

จุดตรวจ 

รับสินคา 

ขวดแกว 

กระดาษ 

โลหะ 

อาคารสํานักงาน 

ภาพที่ 2 แสดงผังธุรกิจรีไซเคิลที่ขาดการวางผัง 

การดําเนินธุรกิจรีไซเคิลเอกชนมีความแตกตางกัน ดังนี้ 

1) ธุรกิจรีไซเคิลขนาดเล็ก สวนใหญจะเริ่มตั้งแตอาคารพาณิชย หรือที่ดินขนาด 1 ไร พื้นที่สวนใหญ 

นั้นมีการจัดเก็บขยะรีไซเคิลไวเปนสัดสวน ดังนี้ สวนจัดเก็บขยะโลหะมีคา ขยะขวดแกว ขยะพลาสติก ขยะ 

กระดาษ และขยะอื่นๆ พื้นที่แตละสวนแบงออกเปนพื้นที่กวาง 6 เมตร ยาว 5 เมตรอยางละเทาๆกัน ดังนั้นพื้นที่ 

ที่ใชจัดเก็บสินคาแตละประเภทอยูที่ 30 ตารางเมตร และสวนที่เหลือเปนพื้นที่จุดตรวจรับสินคา ปริมาณขยะที่ 

เก็บ 4-5 ตันตอวัน นอกจากนี้ผูประกอบการอาจบริการนอกสถานที่ โดยจัดพาหนะไปรับซื้อขยะรีไซเคิลจาก 

ลูกคาและนํามาคัดแยกที่สถานประกอบการก็ไดขึ้นอยูกับความสะดวก 

5 m 


4 m 

อาคารสํานักงาน 20 

m 2 

5 m 

4 m 

4 m 

4 m 

โลหะมีคา 

จุดตรวจรับสินคา 

20 m 2 

20 m 2 

ขวดแกว 

กระดาษ 

20 m 2 

20 m 2 

พลาสติก 

อื่นๆ 

20 m 2 20 m 2 

4 m 

4 m 

4 m 

ภาพที่ 3 แสดงการผังธุรกิจรีไซเคิลขนาดเล็ก

608 

2) ธุรกิจรีไซเคิลขนาดกลาง สวนใหญมีพื้นที่ขนาด 1 ไร แบงเปนพื้นที่สํานักงานประมาณ 20-30% 

พื้นที่สําหรับเก็บวัสดุประมาณ 60-70% พื้นที่ถังน้ําดับเพลิงประมาณ 10% สวนใหญจัดเก็บขยะรีไซเคิลเปน 

สัดสวน ดังนี้ สวนจัดเก็บขยะโลหะ ขยะกระดาษ ขยะขวดแกว ขยะพลาสติก และขยะอื ่นๆ ไดแก กองเศษวัสดุ 

เศษแกว เศษเหล็ก เปนตน พื้นแตละสวนในการจัดเก็บขยะรีไซเคิลเทากัน ปริมาณขยะที่เก็บ 20-50 ตันตอวัน 

5 m 

6 m 

อาคารสํานักงาน 

30 m 2 

7 m 


ปอมยาม 

กองเศษวัสดุ 

กองเศษแกว 

กองเศษเหล็ก 

ลานวางเศษ 

วัสดุ 

4 m 

4 m 

4 m 

4 m 

โลหะ/ทองแดง 28 m 2 ขวดแกว Reuse 28 m 2 

กระดาษขาว-ดํา 28 m 2 ขวดแกว Recycle28 m 2 

กระดาษออน 28 m 2 

พลาสติกรวม 28 m 2 

กระดาษกลอง 28 m 2 

พลาสติก 28 m 2 

บอน้ํา 

ดับเพลิง+ 

ปม+ 

ควบคุม 

ผลิต 

สินคา 

ภาพที่ 4 แสดงการผังธุรกิจรีไซเคิลขนาดกลาง 

3) ธุรกิจรีไซเคิลขนาดใหญ สวนใหญมีพื้นที่ขนาด 5 ไรขึ้นไป แบงเปนพื้นที่สํานักงานประมาณ 20- 

30% พื้นที่สําหรับเก็บวัสดุประมาณ 60-70% พื้นที่ถังน้ําดับเพลิงประมาณ 10% พื้นที่สวนใหญจัดเก็บขยะรี 

ไซเคิลเปนสัดสวน ดังนี้ สวนจัดเก็บขยะโลหะ ขยะกระดาษ ขยะพลาสติก ขยะขวดแกว ขยะอิเล็กทรอนิกสและ 

เครื่องใชไฟฟา และโรงงานเผาขยะผลิตไฟฟา พื้นแตละสวนในการจัดเก็บขยะรีไซเคิลเทากัน ปริมาณขยะที่เก็บ 

200 ตันตอวัน 


44 

m 

อาคาร 

เหล็กหนา ลานวาง 

สํานักงาน 

เศษเหล็ก 

32 m 2 เหล็กยอย 

เหล็กบาง 

8 m 

6 

พลาสติก 72 m 2 

แกว 72 m 2 

6 

กระดาษ 72 m 2 

อิเล็กทรอนิกส 72 m 2 พลาสติก 72 m 2 โรงเผาขยะ 72 m 2 

8 m 

บอน้ําดับเพลิง+ปมควบคุมผลิตสินคา 

ภาพที่ 5 แสดงการผังธุรกิจรีไซเคิลขนาดใหญ

609 


การดําเนินงานของธุรกิจรีไซเคิลเอกชนนั้น หลังจากผูประกอบการรับซื้อวัสดุเรียบรอยแลวพนักงานจะ 

นําวัสดุที่ซื้อมากองรวมกันแลวคัดแยกประเภทวัสดุเพื่อจัดเก็บเขาสต็อค เมื่อปริมาณวัสดุรีไซเคิลมีมากพอ 

ผูประกอบการจะนําวัสดุเหลานั้นไปสงโรงงานที่รับซื้อวัสดุรีไซเคิลขนาดใหญ โดยปกติธุรกิจรีไซเคิลขนาดเล็กเก็บ 

วัสดุไวในสต็อค ประมาณ 1-2 วัน ธุรกิจขนาดกลางและขนาดใหญเก็บวัสดุไวในสต็อค ประมาณ 2 วัน หลังจาก 

นั้นจะนําวัสดุไปสงโรงงานที่รับซื้อ สวนวัสดุที่ไมสามารถขายได ผูประกอบการจะนําวัสดุเหลานั้นไปเผาทําลายที่ 

เตาเผาขยะของโรงงาน 


กรมการปกครอง. 2539. คูมือการจัดการคัดแยกขยะมูลฝอยเพื่อนํากลับมาใชประโยชน. กรุงเทพฯ : 

กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย. 

กระทรวงวิทยาศาสตร เทคโนโลยีและสิ่งแวดลอม. 2542. เกณฑ มาตรฐาน และแนวทางการจัดการขยะมูล 

ฝอยชุมชน. กรุงเทพฯ : โรงพิมพคุรุสภาลาดพราว. 

นันทพร สงสุวรรณ. 2543. โอกาสทางธุรกิจจากขยะรีไซเคิลและผลกระทบทางออม. สารนิพนธสํานัก 

พัฒนาบัณฑิตศึกษา สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร. 

วราภรณ ปญญาวดี. 2539. การนําของเสียกลับมาใชใหม: มุมมองดานเศรษฐศาสตร. วารสาร 

เศรษฐศาสตรธรรมศาสตร ปที่ 14, ฉบับที่ 3 (ก.ย.): 84. 

วสันต เอารัตน. 2537. มาตรการทางกฎหมายในการสงเสริมการหมุนเวียนพลาสติกกลับมาใชใหม. 

วิทยานิพนธบัณฑิตวิทยาลัย จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย. 

สุนีย มัลลิกะมาลย และคณะ. 2543. การจัดการขยะชุมชนอยางมีประสิทธิภาพ: รูปแบบและมาตรการ 

ทางสังคมเศรษฐศาสตรการจัดการและกฎหมาย. สํานักนักกองทุนสนับสนุนการวิจัย. 



76.

610 

รูปแบบการบริหารจัดการศูนยรีไซเคิล องคกรปกครองสวนทองถิ่น 

THE MUNICIPAL SOLID WASTE MANAGEMENT FOR LOCAL ADMINISTRATION 

กรองกาญจน รัตนวงษกิจ 




สวนที่ 1: บทนํา 


ปจจุบันปญหาดานการจัดการขยะกําลังเปนปญหาใหญ องคกรปกครองสวนทองถิ่นตองการแกปญหา 

ดานนี้อยางจริงจัง โดยการลดปริมาณขยะของทองถิ่นที่เกิดขึ้นในแตละวันใหไดมากที่สุด วิธีการลดขยะที่เกิดขึ้น 

นั้นสามารถทําไดหลายวิธี เชน การรณรงคใหคัดแยกขยะกอนทิ้ง การนําขยะทําปุยหมักชีวภาพ วิธีการดังกลาว 

ทําใหปริมาณขยะลดลงไดระดับหนึ่ง นอกจากนี้หากภาครัฐมีการสงเสริมใหประชาชนทองถิ่นคัดแยกขยะใน 

ครัวเรือนมากขึ้น จะทําใหปริมาณขยะที่เกิดขึ้นนอยลงและยังสรางรายไดประชาชนที่อาศัยอยูในทองถิ่นอีกดวย 

กลาวคือ ประชาชนจะมีรายไดเสริมจากการขายขยะประมาณเดือนละ 500-800 บาทตอหลังคาเรือน 

ขยะมูลฝอยที่เกิดขึ้นสามารถแยกเปนประเภทใหญๆ ได 2 ประเภท คือ 1) ขยะมูลฝอยที่ตองทําลาย 

เชน ขยะอันตราย เปนตน 2) ขยะมูลฝอยที่สามารถนํากลับมาใชใหม เชน ขวดแกว ถุงพลาสติก ถุงกระดาษ เปน 

ตน การนําขยะมาใชใหมถือวาเปนสวนหนึ่งที่ตอบสนองนโยบายของรัฐบาลในดานการรักษาสิ่งแวดลอมและ 

เปนการสรางเสริมรายได สรางอาชีพใหแกประชาชน 

แผนภูมิที่ 1 แสดงสัดสวนปริมาณขยะในทองถิ่น (กรมควบคุมมลพิษ, 2550)

611 

ดังนั้นหากมีการวางกลยุทธในการจัดการเพื่อสรางมูลคาเพิ่มดานการคัดแยกขยะ รวมถึงการ 

ประชาสัมพันธหรือสรางเครือขายการสื่อสารที่มีประสิทธิภาพ จะทําใหการดําเนินงานดานการกําจัดขยะของแต 

ละภาคสวนเปนไปอยางมีประสิทธิภาพและสามารถสรางความเขมแข็งใหความมั่นคงของชาติทางดานเศรษฐกิจ 

อยางแทจริง 


1. ศึกษารูปแบบระบบการจัดการขยะรีไซเคิลองคกรปกครองสวนทองถิ่น 

2. วิเคราะหโครงสรางความตองการและแนวโนมการบริหารจัดการขยะชุมชนของทองถิ่น 

3. เสนอรูปแบบโครงสรางระบบการบริหารจัดการขยะชุมชนเพื่อลดปริมาณจัดเก็บขยะขององคกร 

ปกครองทองถิ่น 

1.3 ระเบียบวิธีวิจัย 

1. ศึกษารูปแบบระบบการจัดการขยะรีไซเคิลองคกรปกครองสวนทองถิ่น โดยมีตัวแปรที่เกี่ยวของ คือ 

ปริมาณขยะที่เกิดขึ้นแตละวัน จํานวนรถเก็บขยะของเทศบาล วิธีการกําจัดขยะของเทศบาล ไดแก การฝง การ 

ทําปุยหมัก และการเผา ประเภทของขยะที่เก็บไดในแตละวัน มูลคาของขยะแตละประเภทที่นําไปขาย ะ โดยเก็บ 

ตัวอยางเทศบาล 25-30 เทศบาลเพื่อเปนกรณีศึกษา 

2. วิเคราะหเปรียบเทียบโครงสรางการบริหารจัดการขยะชุมชนทองถิ่นและเอกชน โดยการสัมภาษณ 

เจาหนาที่ทองถิ่น ไดแก 1) ผูบริหารและพนักงานในเทศบาล 2) ชาวบาน 3) ผูประกอบการเก็บขยะ ประเด็นที่ 

สัมภาษณ คือ ลักษณะของปญหาขยะที่พบบอยที่สุดในการกําจัดขยะและขอเสนอแนะเพื่อหาแนวทางแกไข 

3. นําเสนอรูปแบบโครงสรางระบบการบริหารจัดการขยะชุมชนทองถิ่น ประกอบดวย ตัวแปรที่เกี่ยวของ 

และรูปแบบการบริหารจัดการที่มีประสิทธิภาพ 


1. ทราบรูปแบบระบบการจัดการขยะรีไซเคิลองคกรปกครองสวนทองถิ่น ที่สงผลใหปริมาณขยะแตละ 

พื้นที่มีจํานวนลดลง 

2. ทราบโครงสรางการบริหารจัดการขยะชุมชนทองถิ่นและเอกชน ไดแก คาใชจายในการกําจัดขยะ ลด 

ปริมาณขยะและพื้นที่ที่ฝงกลบขยะ และลดงบประมาณการจัดเก็บขยะ รวมถึงปริมาณกาซ 

คารบอนไดออกไซดที่เกิดขึ้น 

3. รูปแบบการบริหารจัดการขยะชุมชน ออกแบบผังเมือง กําหนดตําแหนงศูนยจัดการขยะตอขนาดชุมชน 

ในทองถิ่น 


การลดปริมาณขยะมูลฝอยใหไดผลนั้น เริ่มจากการคัดแยกขยะมูลฝอยกอนทิ้ง เพื่อไมใหเกิดการ 

ปนเปอน ทําใหไดวัสดุเหลือใชที่มีคุณภาพสูง สามารถนํากลับมาใชใหมอีกครั้ง ( Reused หรือ Recycle) ไดงาย

612 

รวมถึงปริมาณขยะมูลฝอยที่นําไปกําจัดนั้นมีปริมาณนอยลง การคัดแยกประเภทขยะมูลฝอยนั้นตองคํานึงถึง 

ความเหมาะสมของแตละชุมชน เชน ครัวเรือน รานคา หางสรรพสินคา สํานักงาน บริษัท สถานที่ราชการตาง ๆ 

เปนตน รวมทั้งปริมาณ และลักษณะคุณสมบัติขยะมูลฝอยที่แตกตางกันดวย 

การจัดการขยะมูลฝอย ตองจัดใหมีระบบที่ชวยเพิ่มประสิทธิภาพดวยการแปรสภาพขยะมูลฝอย เชน 

วิธีคัดแยกเอาวัสดุที่สามารถหมุนเวียนใชประโยชนไดออกมา วิธีการบดใหมีขนาดเล็กลงและวิธีอัดเปนกอนเพื่อ 

ลดปริมาตรของขยะมูลฝอยไดรอยละ 20-75 ของปริมาตรเดิม ทั้งนี้ขึ้นอยูกับประสิทธิภาพของเครื่องมือและ 

ลักษณะของขยะมูลฝอย ตลอดจนใชวิธีการหอหุมหรือการผูกรัดกอนขยะมูลฝอยใหเปนระเบียบมากยิ่งขึ้น ผลที่ 

ไดรับจากการแปรสภาพมูลฝอยนี้ ชวยใหการเก็บรวบรวม ขนถาย และขนสงไดสะดวกขึ้น ลดจํานวนเที่ยวของ 

การขนสง และรีดน้ําออกจากขยะมูลฝอย ทําใหไมมีน้ําชะมูลฝอยรั่วไหลในขณะขนสง ตลอดจนเพิ่ม 

ประสิทธิภาพการกําจัดขยะมูลฝอยโดยวิธีฝงกลบ โดยสามารถจัดวางซอนไดอยางเปนระเบียบทําให 

ประหยัดเวลาและคาวัสดุในการกลบทับ เปนตน การนําขยะมูลฝอยกลับมาใชประโยชนใหมมีอยูหลายวิธีขึ้นอยู 

กับสภาพและลักษณะสมบัติของขยะมูลฝอย ผูวิจัยสรุปแนวทางการคัดแยกขยะและนํากลับมาใชใหมได 5 วิธี 

คือ 

1. การนําขยะมูลฝอยกลับมาใชประโยชนใหม (Material Recovery) เริ่มจากการนํามูลฝอยที่สามารถ 

คัดแยกไดกลับมาใชใหม มาผานกระบวนการแปรรูปใหม (Recycle) หรือแปรรูป (Reuse) 

2. การแปรรูปเพื่อเปลี่ยนเปนพลังงาน (Energy Recovery) เปนการนําขยะมูลฝอยที่สามารถ 

เปลี่ยนเปนพลังงานความรอนหรือเปลี่ยนเปนรูปกาซชีวภาพมาเพื่อใชประโยชน 

3. การนําขยะมูลฝอยเศษอาหารที่เหลือจากการรับประทาน เปนการนําขยะมูลฝอยเศษอาหารที่ 

เหลือจากการรับประทาน ไปเลี้ยงสัตว เชน การเลี้ยงสัตวดวยมูลฝอยอินทรีย การทําสบูจากน้ํามันพืชที่ใชแลว 

และการทําน้ํายาลางจานจากเปลือกผลไมรสเปรี้ยว 

4. การนําขยะมูลฝอยไปปรับสภาพใหมีประโยชนตอการบํารุงรักษาดิน เชน การนําขยะมูลฝอยสด 

หรือเศษอาหารมาหมักทําปุย 

5.การนําขยะมูลฝอยปรับปรุงพื้นที ่โดยนําขยะมูลฝอยมากําจัดโดยวิธีฝงกลบ จะไดพื้นที่สําหรับใชปลูก 

พืช สรางสวนสาธารณะ สนามกีฬา เปนตน 

การกําหนดนโยบายของภาครัฐถือวาเปนสิ่งจําเปนและสําคัญมากที่จะทําใหปญหาของขยะมูลฝอย 

ลดลงไปได การกําหนดแนวนโยบายของประเทศไทยเกี่ยวกับการจัดการสิ่งแวดลอมนั้น มีการกําหนดไวใน 

หลาย ๆ ลักษณะเชน กฎหมาย แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ แผนการสงเสริมและรักษาคุณภาพ 

สิ่งแวดลอมแหงชาติ พ.ศ. 2540-2559 และแผนจัดการคุณภาพสิ่งแวดลอม พ.ศ. 2542-2549 ซึ่งในแตละสวนได 

มีการกลาวไวเปนนโยบายกวาง ๆ สําหรับนโยบายเกี่ยวกับการนําขยะมูลฝอยกลับมาใชใหมนั้น ปจจุบันไดมีการ 

กําหนดไวในนโยบายการบริหารจัดการขยะมูลฝอยกลับมาใชใหมนั้น ปจจุบันไดมีการกําหนดไวในนโยบายการ 

บริหารจัดการขยะมูลฝอยชุมชนของประเทศไทยของกระทรวงวิทยาศาสตร เทคโนโลยี และสิ่งแวดลอม มี 

สาระสําคัญสรุป ดังนี้

613 

1. ควบคุมการผลิตขยะมูลฝอยของประชาชน 

2. สนับสนุนงบประมาณ บุคลากร และนักวิชาการ แกทองถิ่นเพื่อใหมีการจัดการขยะมูลฝอยแบบครบ 

วงจร ตั้งแตการเก็บ ขนสง และกําจัดที่ถูกตองตามหลักสุขาภิบาล 

3. สงเสริมและสนับสนุนใหหนวยงานราชการสวนทองถิ่นมีความรวมมือกันในการจัดการขยะมูลฝอย 

โดยมุงเนนรูปแบบศูนยกําจัดขยะมูลฝอยชุมชนรวม 

4. สนับสนุนใหมีกฎระเบียบและเกณฑการจัดการขยะมูลฝอยที่เหมาะสมเพื่อใหหนวยงานที่เกี่ยวของถือ 

ปฏิบัติ 

5. สงเสริมและสนับสนุนใหองคกรเอกชนและประชาชนมีสวนรวมในการแกไขปญหาขยะมูลฝอยมากขึ้น 


1. ศึกษาระบบการจัดเก็บขยะของทองถิ่น โดยศึกษาการเก็บขอมูลจากเทศบาลตัวอยาง 25-30 เทศบาล 

เพื่อเปรียบเทียบปริมาณขยะที่เกิดขึ้นในแตละวัน 

2. วิเคราะหระบบขนสงโดยใชโครงสรางภาษี โครงสรางธุรกิจ โครงสรางการบริหารงานโดยใชระบบ 

เอกชนเปรียบเทียบกับทองถิ่นทําโดยการเก็บขอมูลและสัมภาษณ 

3. เสนอแผนและนโยบายการกําจัดขยะของปกครองทองถิ่น การบริหารจัดการ การจัดผังเมืองที่ 

เหมาะสม 


การจัดเก็บขยะแตละพื้นที่สวนใหญแตกตางกันขึ้นอยูกับนโยบายในการเก็บขยะของทองถิ่นนั้นๆ 

ตัวอยางการเก็บขยะทองถิ่นของเทศบาลหนึ่ง เริ่มเก็บตั้งแตเวลา 03:00-12:00น. (ใชระยะเวลา 8 ชั่วโมงในการ 

จัดเก็บ) การเก็บแตละวันพนักงานเก็บขยะจะเก็บขยะวันละ 300-500 หลังคาเรือน ซึ่งมีการกําหนดบริเวณที่ 

จัดเก็บชัดเจน การดําเนินงานควรใหมีการจัดการขยะมูลฝอยและสิ่งปฏิกูลที่ถูกตองตามหลักสุขาภิบาล ตั้งแต 

การกักเก็บควรจัดเก็บขยะแยกตามประเภทหรือชนิดของขยะที่คัดแยกไว เชน แยกเก็บขยะอันตรายแยกจาก 

ขยะรีไซเคิล ขยะยอยสลายและขยะทั่วไป การเก็บขนขยะนั้นควรเก็บรวบรวมขยะบริเวณที่มีปริมาณขยะมาก 

ที่สุดกอนเปนลําดับแรก นอกจากนี้ถาบริเวณที่เก็บขยะมีการจราจรติดขัด ควรหลีกเลี่ยงการใชเสนทางบริเวณ 

นั้นและเปลี่ยนไปใชชวงเวลาอื่น การขนสง มีการกําหนดเสนทางใหจุดสุดทายของการเก็บขยะอยูใกลสถานีขน 

ถายขยะหรือพื้นที่กําจัดขยะมากที่สุด สวนเสนทางการเก็บรวบรวมขยะรีไซเคิลควรใหจุดสุดทายของการเก็บอยู 

ใกลโรงงานคัดแยกและแปรสภาพขยะมากที่สุด สิ่งที่สําคัญที่สุดในกระบวนการจัดการขยะรีไซเคิล คือ ควร 

จัดเก็บขยะใหหมดทุกวันหรือใหมีปริมาณขยะตกคางนอยที่สุด เพื่อปองกันปญหาเรื่องกลิ่น และพาหะนําโรค

614 

ประเภทรถเก็บที่จัดเก็บขยะนั้นมีขนาดที่แตกตางกันขึ้นอยูกับความหนาแนนของประชากรแตละพื้นที่ 

ดังนี้ 

1) รถเก็บขยะประเภทธรรมดาเปดขาง มีหลายขนาด ไดแก 4 ลูกบาศกเมตร 10 ลูกบาศกเมตร 

และ12 ลูกบาศกเมตร ขึ้นอยูกับความหนาแนนของประชากร รูปแบบนี้จะใชพนักงานในการเก็บทั้งหมด 5 คน 

แบงเปนพนักงานขับรถ1 คนและที่เหลือ 4 คนเปนพนักงานที่เก็บขยะ ในระหวางที่เก็บนั้นพนักงานจะแยกขยะที่ 

เก็บไดแตละประเภทเพื่อนําไปขายยังรานรับซื้อของเกาเพื่อสรางรายไดใหกับพนักงาน การเก็บขยะแบบนี้จะใช 

แรงงานคนเปนสวนใหญ รถเปดขางจะเก็บขยะไดสูงสุดวันละ 3-4 ตันตอครั้ง ในการขนขยะแตละครั้งถาเกิดวา 

รถมีปริมาณขยะที่มากเกินพอก็จะนํามาเททิ้งที่สถานีขนถายขยะ 

2) รถเก็บขยะประเภทรถยนตเก็บรวบรวมขยะแบบอัดทาย มีหลายขนาด ไดแก 8 ลูกบาศกเมตร 

และ 10 ลูกบาศกเมตรการเก็บขยะรูปแบบนี้จะใชพนักงานในการเก็บทั้งหมด 4 คนแบงเปนพนักงานขับ 

รถ 1 คนและที่เหลือ 3 คน ซึ่งลดแรงงานไป 1 คน การเก็บขยะของรถขยะอัดทายนั้น พนักงานจะเก็บขยะตาม 

หมูบานแลวคัดแยกประเภทของขยะที่ได หากปริมาณขยะมีมากเกินไปก็ใชเครื่องกลไฮโดรลิคอัดขยะเขาไปเพื่อ 

เพิ่มพื้นที่ในการเก็บขยะใหมากขึ้น รถขยะอัดทายจะเก็บขยะไดสูงสุดวันละ 6-8 ตัน ในการขนขยะแตละครั้งถา 

เกิดวารถมีปริมาณขยะที่มากเกินพอก็จะนํามาเททิ้งที่สถานีขนถายขยะ 

3) รถเก็บขยะประเภทรถขยะแบบเครน รถขนขยะประเภทนี้จะมีขนาดใหญกวา รถขยะอัดทายและ 

รถขยะเปดกวาง การเก็บขยะรูปแบบนี้จะใชพนักงานในการเก็บทั้งหมด 2 คน เพราะใชแรงงานเครื่องจักรเปน 

สวนใหญ 

ตารางที่ 1 แสดงการเปรียบเทียบรถที่ใชเก็บขยะแตละประเภท 

ประเภทรถเก็บ 

ขยะ 

จํานวนพนักงาน 

(คน) 

ปริมาณขยะที่ 

เก็บ (ตัน/วัน) 

จํานวนบานที่เก็บ 

(หลังคาเรือน) 

รายไดเฉลี่ยของ 

พนักงาน (บาท) 

รถธรรมดาเปดขาง 5 3-4 200-300 400-500 

รถแบบอัดทาย 4 6-8 300-500 400-500 

รถเครน 2 8 300-500 400-500 

การเก็บขยะในแตละวันนั้นเมื่อรถมีปริมาณขยะที่มากเกินพอพนักงานจะนํามาทิ้งที่สถานีขนสงขยะ 

หลังจากนั้นจะมีคนคัดแยกขยะปลายทางมาขอประมูลขยะที่จะทิ้งเพื่อคัดแยกขยะที่นําไปรีไซเคิลไดและนําไป 

ขายยังรานรับซื้อของเกา การประมูลแตละครั้งจะเสียคาใชจายประมาณ 60 บาทตอรถขนขยะ 1 คัน หลังจาก 

นั้นคนคัดแยกขยะจะทําการแยกขยะที่ประมูลได โดยเฉลี่ยแลวขยะ 1 ตันนั้น คนคัดแยกขยะสามารถนําไปขาย 

ตอใหรานขายของเกาไดประมาณ 2-3% เทานั้น คิดเปนเงินทุนทั้งหมด 200-300 บาท หากประเมินแลวไมคุมคา 

กับการลงทุนเปนอยางยิ่ง นอกจากนี้ขยะที่เหลือจากการคัดแยกเสร็จสิ้นก็จะนําไปฝงกลบ หรือทําเปนปุ ยชีวภาพ 

ขึ้นอยูกับสถานีกําจัดขยะแตละทองถิ่นวาจะมีวิธีจัดการอยางไร หากการคัดแยกขยะแตละครั้งคนคัดแยกขยะใช 

เวลามากในการคัดแยก หรือไมมีผูคัดแยกขยะมาประมูลเทศบาลจะใหพนักงานนําขยะเหลานั้นไปฝงกลบทันที 

หรือบางกรณีอาจมีคนคัดแยกขยะมาประมูลอีกรอบหลังจากฝงกลบไปแลวก็ได

615 

1 

2 

3 

ภาพที่ 1 แสดงวางผังเมืองเพื่อวางแผนในการจัดเก็บขยะ 

ภาพที่ 1 แสดงการวางผังเมืองจังหวัดสงขลา จังหวัดสงขลามีพื้นที่ 7,393.889 ตารางกิโลเมตร แบง 

ออกเปน 16 อําเภอ 127 ตําบล 987 หมูบาน มีประชากร 1,357,023 คน ผูวิจัยแบงบริเวณความหนานานของ 

ประชากรออกเปน 3 กลุม คือ กลุมที่ 1 สีเหลิองมีความหนาแนนของประชากรนอยมากจํานวนประชากร 

ประมาณ 5,000 คน กลุมที่ 2 สีสมความหนาแนนของประชากรปานกลางจํานวนประชากรประมาณ 10,000 คน 

กลุมที่ 3 สีแดงมีความหนาแนนของประชากรมากจํานวนประชากรประมาณ 15,000 คน โดยเฉลี่ยแลวความ 

หนาแนนของประชากรจังหวัดสงขลาอยูที่ 181.77 คนตอตารางกิโลเมตร 

จังหวัดสงขลาเปนจังหวัดที่มีประชากรในแตละอําเภอแตกตางกัน ผูวิจัยไดเก็บขอมูลการบริหารจัดการ 

ขยะขององคกรปกครองสวนทองถิ่นทั้งหมด 6 อําเภอ ไดแก อําเภอเมืองสงขลา อําเภอทิงพระ อําเภอจะนะ 

อําเภอหาดใหญ อําเภอเทพาและอําเภอกระแสสินธุ ผลการเก็บขอมูลเบื้องตน พบวาอําเภอหาดใหญเปนอําเภอ 

ที่มีจํานวนประชากรมากที่สุดของจังหวัดสงขลา คือ 370,919 คน ปริมาณขยะที่เกิดขึ้นโดยเฉลี่ย 741.83 ตันตอ 

วัน อําเภอกระแสสินธุเปนอําเภอที่มีจํานวนประชากรนอยที่สุดของจังหวัดสงขลา คือ 15,458 คน ปริมาณขยะที่ 

เกิดขึ้นโดยเฉลี่ย 30.97 ตันตอวัน ปริมาณขยะที่เกิดขึ้นแตกตางกัน 23.59 เทา

616 

แผนภูมิที่ 2 แสดงการเปรียบเทียบปริมาณขยะตอจํานวนประชากรทองถิ่น 

แผนภูมิที่ 2 แสดงใหเห็นการเปรียบเทียบปริมาณขยะตอประชากร พบวาโดยเฉลี่ยแลว คน 1 คนจะ 

สรางปริมาณขยะ 1.-2 กิโลกรัมตอวัน (กรมการปกครองสวนทองถิ่น, 2552) ขยะดังกลาวประกอบดวยขยะ 

อินทรีย ขยะเปยก ขยะแหง และขยะอันตรายที่ประชากรสรางขึ้นแตละวัน จากขอมูลดังกลาวพบวา อําเภอที่มี 

ปริมาณขยะมากที่สุดมี ดังนี้ 1) อําเภอหาดใหญมีปริมาณขยะ 270,770.87 ตันตอป 2) อําเภอเมืองสงขลามี 

ปริมาณขยะ 118,799.47 ตันตอป 3) อําเภอจะนะมีปริมาณขยะ 56,978.69 ตันตอป 4) อําเภอเทพามีปริมาณ 

ขยะ 51,027.73 ตันตอป 5) อําเภอทิงพระมีปริมาณขยะ 35,711.60 ตันตอป 6) อําเภอกระแสสินธุ มีปริมาณ 

ขยะ 11,340.05 ตันตอป ตามลําดับการทิ้งขยะแตละครั้งถาประชาชนใหความสําคัญกับการคัดแยกขยะ โดย 

เริ่มคัดแยกขยะตั้งแตตนทาง จะทําใหลดปริมาณขยะที่เกิดขึ้นในแตละวันได นอกจากนี้หากประชาชนนําขยะ 

เหลานั้นไปขายใหรานรับซื้อของเกาได ซึ่งเปนการสรางรายไดใหกับครอบครัวอีกทางหนึ่ง โดยเฉลี่ยแลว 

ประชาชนแตละครัวเรือนจะมีรายไดจากการขายขยะเดือนละ 500-800 บาท

617 

ภาพที่ 2 แสดงวิธีการกําจัดขยะรีไซเคิลขององคกรปกครองสวนทองถิ่น 

ผลการสํารวจพบวาแตละทองถิ่นมีวิธีการกําจัดที่แตกตางกัน จากแผนภาพขางบนแสดงความสัมพันธ 

ของการกําจัดขยะที่เทศบาลหนึ่ง ยกตัวอยาง วัสดุประเภทแกวโดยปกติแกวที่รับซื้อเพื่อรีไซเคิลแบงออกเปน 2 

ประเภท คือ 1) ขวดแกวดี 2) ขวดแกวแตก ขวดแกวดีจะถูกนํามาคัดแยกชนิดและประเภทที่บรรจุสินคา เชน 

ขวดแมโขง ขวดน้ําปลา ขวดเบียร ฯลฯ เมื่อทําการคัดแยกแตละประเภทแลว หากขวดไมเกิดการแตกบิ่นเสียหาย 

จะถูกสงกลับเขาโรงงาน เพื่อนําไปลางสะอาดและนํากลับมาใชอีกครั้ง (Reuse) ทุกๆปจะมีขวดที่ผานการฆาเชื้อ 

แลวไมต่ํากวา 28 พันลานใบ ขวดบางชนิดถูกกําจัดโดยการฝงกลบ แตขวดแกวบางชนิดเมื่อใชแลวสามารถนํา 

กลับมาลางทําความสะอาดเชื้อโรค แลวหมุนเวียนนํามาบรรจุสินคาใหมไดซ้ําจํานวน 30 ครั้ง สําหรับขวดแกว 

แตก ไดแก ขวดที่แตกชํารุดเสียหาย ขวดประเภทเหลานี้จะถูกนํามาคัดแยกสี คือ ขวดแกวขาว ขวดแกวสีชา และ 

ขวดแกวสีเขียว เมื่อคัดแยกสีเสร็จแลวจะถูกปอนสงเขาโรงงานหลอมเศษแกว เพื่อทุบและบดใหแตกละเอียด 

จากนั้นลางทําความสะอาดดวยเคมี และหลอมออกมาเปนขวดใหม ภาพที่ 2 แสดงวิธีการกําจัดขยะรีไซเคิลของ 

องคกรปกครองสวนทองถิ่น ผูมีอํานาจการปกครองทองถิ่น ควรมีขอกําหนดเบื้องตนตอประชากรในบริเวณพื้นที่ 

ใหคัดแยกขยะกอนทิ้งเพื่อลดปริมาณขยะที่เกิดขึ้น การคัดแยกขยะจะสงผลใหปริมาณขยะที่เกิดขึ้นในแตละบาน 

ลดลงเพราะประชาชนมีสวนรวมในการคัดแยกขยะและนําขยะที่แยกประเภทไปขายใหรานรับซื้อของเกาหรือ 

โรงงาน เพื่อนําขยะเหลานั้นไปรีไซเคิล นอกจากจะลดปริมาณขยะแลวสิ่งที่ตามมา คือ ลดตนทุนดานการขนสง 

เพราะประชาชนจะนําขยะไปขายทําใหทางโรงงานแปรรูปขยะลดคาใชจายในการขนสงและลดการปลอยกาซ 

คารบอนไดออกไซดออกสูชั้นบรรยากาศอีกดวย

618 


แผนภูมิที่ 3 แสดงการเปรียบเทียบปริมาณขยะที่เกิดขึ้นกอนและหลังการคัดแยก 

แผนภูมิที่ 3 แสดงการเปรียบเทียบปริมาณขยะที่เกิดขึ้นกอนและหลังการคัดแยก ผูวิจัยพบวาภาย 

หลังจากที่ประชาชนใหความรวมมือในการคัดแยกขยะกอนทิ้งสงผลใหปริมาณขยะที่เกิดขึ้นนั้นลดลง รอยละ 80 

นอกจากนี้ประชาชนยังมีรายไดเฉลี่ยจากการขายขยะรีไซเคิลครอบครัวละ 500-800 บาทตอเดือน สิ่งที่สําคัญ 

ที่สุด คือ ลดกระบวนการขนสง เพราะ ประชาชนจะนําขยะไปขายเองทําใหลดปริมาณกาซคารบอนไดออกไซดที่ 

เกิดขึ้น 


กรมการปกครอง. 2539. คูมือการจัดการคัดแยกขยะมูลฝอยเพื่อนํากลับมาใชประโยชน. กรุงเทพฯ : 

กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย. 

กระทรวงวิทยาศาสตร เทคโนโลยีและสิ่งแวดลอม. 2542. เกณฑ มาตรฐาน และแนวทางการจัดการขยะมูล 

ฝอยชุมชน. กรุงเทพฯ : โรงพิมพคุรุสภาลาดพราว. 

วราภรณ ปญญาวดี. 2539. การนําของเสียกลับมาใชใหม : มุมมองดานเศรษฐศาสตร. วารสาร 

เศรษฐศาสตรธรรมศาสตร ปที่ 14, ฉบับที่ 3 (ก.ย.) : 84. 

วสันต เอารัตน. 2537. มาตรการทางกฎหมายในการสงเสริมการหมุนเวียนพลาสติกกลับมาใชใหม. 

วิทยานิพนธบัณฑิตวิทยาลัย จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย. 



76

619 

แนวทางการปรับปรุงสภาพแวดลอมทางกายภาพที่อยูอาศัยของ 

ผูสูงอายุในชนบท : กรณีศึกษาตําบลหนองกุงเซิน อําเภอภูเวียง จังหวัดขอนแกน 

The Improvement of Physical Housing for the Elderly in Rural Areas : A Case 

Study of Tambon Nong Kung Shen, Phu Wiang District, Khon Kaen Province 

ภัทรพล สาลี 

หลักสูตรเคหพัฒนศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาเคหการ 

ภาควิชาเคหการ คณะสถาปตยกรรมศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย 

อาจารยที่ปรึกษา : รองศาสตราจารย ไตรรัตน จารุทัศน 

บทนํา 

การเปนภาระของประชากรสูงอายุเมื่อเทียบกับวัยแรงงานในประเทศไทยมีแนวโนมสูงขึ้นอยางตอเนื่อง 

โดยเพิ่มจากรอยละ 10 ใน พ.ศ. 2505 เปนรอยละ 19.6 ใน พ.ศ. 2553 และจะเพิ่มขึ้นเปนรอยละ 29.6 ใน พ.ศ. 

2568 และหลังจากป 2573 (20 ป ขางหนา) เปนตนไป อัตราสวนการเปนภาระในวัยสูงอายุมีแนวโนมสูงกวาวัย 

เด็กอยางมาก ผลการสํารวจในป 2550 ประเทศไทยมีสัดสวนของประชากรสูงอายุเพิ่มมากขึ้นจนเกือบเปน 

ครึ่งหนึ่งของประชากรวัยเด็ก ซึ่งสงผลใหผูที่อยูในวัยแรงงานตองรับภาระในการเลี้ยงดู และดูแลผูสูงอายุมากขึ้น 

พบวาประชากรวัยแรงงาน 100 คน ตองรับภาระเลี้ยงดูผูสูงอายุ 16 คน (นอกเขตเทศบาลสูงกวาในเขตเทศบาล 

เล็กนอย)ขณะที่อัตราสวนการเปนภาระวัยเด็กลดลงอยางตอเนื่อง ซึ่งเปนผลมาจากการลดลงของอัตราเจริญพันธุ 

ทั้งมวลในอดีต โดยในป 2537 อัตราการเปนภาระในวัยเด็กเทากับ 47 คน ลดลงเปน 38 คนในป 2545และลดลง 

เหลือ 34 คนในป 2550 หมายความวาในอนาคตวัยแรงงานจะตองรับภาระการเลี้ยงดูผูสูงอายุจะตองเสียคาใชจาย 

มากขึ้นกวาในปจจุบันอีก 

นอกจากนั้นการประมาณการสถานะสุขภาพผูสูงอายุพบวา ใน พ.ศ. 2558 ประเทศไทยจะมีประชากร 

สูงอายุที่มีภาวะทุพพลภาพระยะยาว ประมาณ 1,644,658 คน (รอยละ 18.8 ของประชากรสูงอายุทั้งประเทศ) 

ตองมีคนดูแลในการเดินหรือเคลื่อนที่ออกนอกบริเวณบานหรือที่พักอาศัยจํานวน412,910 คน (รอยละ 4.7 ของ 

ประชากรสูงอายุทั้งประเทศ) ซึ่งในกลุมนี้ มีรอยละ 0.9 ที่ไมสามารถลุกนั่ง หรือเคลื่อนยายได รอยละ 6.9 ตองการ 

พึ่งพาผูดูแลในการดูแลสุขภาพ (สุทธิชัย จิตะพันธกุล และคณะ 2542) นอกจากนี้ พบวารอยละ 3.4 ของ 

ผูสูงอายุไทยในปจจุบันมีอาการสมองเสื่อมและประมาณวาในป 2558 จะมีผูสูงอายุที่มีอาการสมองเสื่อมราว 

291,633 คน จากขอมูลดังกลาวนี้แสดงใหเห็นถึงความจําเปนในการเตรียมการระบบการดูแลผูสูงอายุ โดยเฉพาะ 

อยางยิ่งกลุมผูสูงอายุที่เขาสูภาวะที่ตองพึ่งพาผูอื่นที่นับวันจะมีจํานวนเพิ่มมากขึ้น แมวาผูสูงอายุสวนใหญ (รอย 

ละ 88 ) สามารถดูแลตนเองได

620 

ตารางที่ 1 แสดงแนวโนนประชากรผูสูงอายุของประเทศไทย 

ในการทํากิจวัตรประจําวัน แตก็มีจํานวนไมนอย (รอยละ 12) ที่ตองการผูดูแล และในจํานวนนี้มีประมาณ 

รอยละ 1.1 ที่ไมมีผูดูแลในอดีตที่ผานมาการดูแลผูสูงอายุเปนหนาที่ของครอบครัวโดยสังคมไมไดใหความสําคัญ 

และคํานึงถึงความจําเปนในการจัดการดูแลผูสูงอายุ เนื่องจากครอบครัวสามารถรับภาระในการดูแลไดอยางดี 

ภายใตเครือขายของสมาชิกในครอบครัวที่มีเปนจํานวนมาก แตในปจจุบันการเปลี่ยนแปลงโครงสรางครอบครัว 

และวิถีการดําเนินชีวิตของประชาชนทําใหการดูแลผูสูงอายุเกิดความยากลําบาก 

และในอนาคตผูสูงอายุจะตองสามารถชวยเหลือตัวเองได การศึกษานี้จึงเปนการศึกษาเพื่อปรับปรุง 

สภาพที่อยูอาศัยของผูสูงอายุใหมีความสะดวก เอื้อใหเกิดความปลอดภัยตอการใชงานในกิจวัตรประจําวันของ 

ผูสูงอายุ 

วัตถุประสงคของการศึกษา 

ศึกษาลักษณะสภาพสังคม เศรษฐกิจ และลักษณะทางกายภาพของผูสูงอายุที่อาศัยอยุในชนบท เพื่อ 

นําขอมูลปญหาที่พบมาออกแบบ ปรับปรุง สภาพที่อยูอาศัยของผุสูงอายุใหมีความสะดวกและปลอดภัย 

วิธีการการศึกษา 

ศึกษาลักษณะทางสังคม เศรษฐกิจ และ ละกษณะทางกายภาพของที่อยูอาศัย จากการสัมภาษณและ 

การสังเกต สภาพที่อยูอาศัยของผูสูงอายุ ที่อาศัยอยูใน ต.หนองกุงเซิน อ.ภูเวียง จ.ขอนแกน 

แนวคิดทฤษฎี 

แนวคิดการใหผูสูงอายุอาศัยในที่เดิม (Aging in place) แนวคิดการใหผูสูงอายุอาศัยในที่เดิม เปนการ 

ใหบริการผูสูงอายุโดยแนะนําใหผูสูงอายุอาศัยอยูในที่อยูอาศัยเดิมและใหมีบริการเพื่อชวยเหลือไดในกรณีที่เกิด

621 

ปญหาสุขภาพขึ้น ซึ่งทางเลือกทั่วไปในการรักษาพยาบาลคือการใหผูสูงอายุเปนฝายไปหาเพื่อรับการรักษาหรือ 

ตองยายที่อยูไปยังสถานที่ที่สามารถใหการรักษาพยาบาลได แตโดยความเปนจริงแลวผูสูงอายุมากกวา 90% 

ตองการอาศัยอยูในที่เดิมซึ่งเปนผูสูงอายุรูสึกวาตนเองสามารถฟนตัวไดดีกวา 

ภาพที่ 1 แสดงแนวความคิดเรื่อง Aging in place 

การออกแบบสําหรับทุกคน (Universal Design; Design for All) เปนแนวความคิดสากลที่องคการ 

สหประชาชาติไดพยายามเผยแพรและสงเสริม จากแนวความคิดเดิมเพื่อใหผูพิการไดรับสิ่งอํานวยความสะดวก 

ในการดํารงชีวิตในอาคารและสิ่งแวดลอมตามโครงการ Promotion of Non-Handicapping Physical Environment 

for Disabled Persons และไดมีการพัฒนาตามลําดับเปน Accessible Design, Adaptable Design, Barrier 

Free Design ซึ่งในที่สุดก็เปนที่ยอมรับโดยทั่วไปในหลักการของ Universal Design คือ 

หลักการที่ 1 ความเทาเทียมกันในการใชสอยของผูใชที่ตางวัยและตางความสามารถ (Equitable Use) 

หลักการที่ 2 ปรับเปลี่ยนการใชได (Flexible Use) 

หลักการที่ 3 ใชงายดวยตนเอง (Simple and Intuitive) 

หลักการที่ 4 การสื่อความหมายเปนที่เขาใจ (Perceptible Information) 

หลักการที่ 5 ทนตอการใชที่ผิดพลาด (Tolerance for Error) 

หลักการที่ 6 เบาแรง (Low Physical Effort) 

หลักการที่ 7 มีขนาดและที่วางเพื่อการเขาถึงและใชได (Size and Space for Approach and Use) 

กอนหนานี้มีการใชคําวา “การออกแบบที่สามารถเขาถึงได (Accessible design)” หรือคําวา “ออกแบบ 

ที่ไมมีอุปสรรคกีดขวาง (Barrier-free design)” ซึ่งเริ่มตนหลักการการออกแบบจากคนพิการ หรือบุคคลที่ดอย 

ความสารถตางๆ หลังจากนั้นมีการคนพบวายังมีบุคคลกลุมอื่นๆ อีกที่ไมพิการ หรือดอยความสามารถ แตดวย 

ขอจํากัดของตนเอง เชนกลุมเด็ก ผูสูงอายุ ผูหญิงตั้ง ครรภ คนปวย ทําใหมีความจําเปนตองอยูในสภาพแวดลอม 

ที่เหมาะสมกับขอจํากัดเหลานั้น จนเกิดคําวา “การออกแบบสําหรับทุกคน (Universal design ;Design for All)” 

ซึ่งครอบคลุมการออกแบบที่คํานึงถึงขอจํากัด ลักษณะการใชสอยของคนทุกกลุมตามที่กลาวมาขางตน

622 

กรณีศึกษา ต.หนองกุงเซิน อ.ภูเวียง จ.ขอนแกน 

ภาพที่ 2 แสดงภาพถายทางอากาศ ต.หนองกุงเซิน อ.ภูเวียง จ.ขอนแกน 

การศึกษานี้ไดศึกษาเกี่ยวกับแนวทางการปรับปรุงทางกายภาพที่อยูอาศัยสําหรับผูสูงอายุในชนบท ได 

เลือกภาคตะวันออกเฉียงเหนือซึ่งมีปรุชากรผูสูงอายุมากที่สุด โดยไดกําหนดพื้นที่ตําบลหนองกุงเซิน อ.ภูเวียง 

จ.ขอนแกน ซึ่งในการวิจัยครั้งนี้ ผูวิจัยไดกําหนดขอบเขตดานพื้นที่ศึกษาโดยพิจารณาจากชุมชนที่มีสวนรวม และ 

มีผูบริหารที่เขมแข็ง รวมถึงการที่มีแผนงานของกระทรวงพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย (พม.) และ 

สถาบันวิจัยแหงชาติ (วช.) ไดกําหนดใหเปน (Community Based Rehabilitation - CBR) เพื่อเปนพื้นที่นํารองพัฒนา 

ที่อยูอาศัยของผูสูงอายุในชนบท 

กลุมตัวอยางในการวิจัยครั้งนี้คือผูสูงอายุที่มีอายุตั้งแต 60 ปขึ้นไป ที่อาศัยอยูใน ตําบลหนองกุงเซิน 

อ.ภูเวียง จ.ขอนแกน ที่ศึกษา จํานวน 26 หลัง 

ภาพที่ 3 แสดงสภาพที่อยูอาศัย ของผูสูงอายุ ต.หนองกุงเซิน อ.ภูเวียง จ.ขอนแกน

623 

จากการลงพื้นที่สํารวจขอมูลเทศบาลตําบลหนองกุงเซิน เพื่อศึกษาสภาพและปรับปรุงที่อยูอาศัยของ 

ผูสูงอายุ พบวา พื้นที่ เทศบาลตําบลหนองกุงเซิน อําเภอภูเวียง เปนพื้นที่ชนบท หางไกลจากตัว อําเภอเมือง 

ขอนแกน ระยะทางกวา 80 กิโลเมตร ประชากรสวนใหญที่อาศัยอยู ประกอบอาชีพเกษตรกรรมถึงรอยละ 90 ซึ่ง 

สวนใหญมีฐานะยากจน มีประชากรชายประมาณรอยละ 40 ประชากรหญิงรอยละ 60 ซึ่งอาศัยอยูคนเดียวหรือ 

ตามลําพัง มากกวาอยูเปนคู ถึงรอยละ 60 ( โสด หยา หรือ หมาย ) สวนใหญมีการศึกษาระดับชั้นประถมศึกษา 

รายไดหลัก จากเบี้ยยังชีพผูสูงอายุและลูกหลานให สวนใหญมีปญหาทางดานสุขภาพ โรคประจําตัวตางๆ เชน 

เบาหวาน ความดัน เปนตน ผูสูงอายุอาศัยอยูในบานของตัวเองถึงรอยละ 98 มี กิจวัตรโดยสวนใหญ นั่งเลน คุย 

กับเพื่อนบาน และ ไปทําบุญที่วัด 

สภาพที่อยูอาศัยที่พบ เปนบานไมชั้นเดียว และ บานไมยกพื้นสูง ซึ่งสภาพโดยสวนใหญมีความทรุด 

โทรม จากการสัมภาษณและสอบถาม อุบัติเหตุโดยสวนใหญของผูสูงอายุ มาจากการลื่นหกลม ภายในหองน้ํา 

ทางเดินและบันได 

ผลจากการศึกษานี้พบวา ความตองการในการปรับปรุงสภาพที่อยูอาศัยใหมีความสะดวก และ ปลอดภัย 

โดยปญหาหลักๆที่ควรปรับปรุงไดแก 

- พื้นบานและทางเดิน ควรเปนระดับเดียวกัน และใชวัสดุที่เปยกน้ําแลวไมลื่นไมควรทําพื้นตางระดับ 

หรือธรณีประตู และไมทิ้งสิ่งกีดขวางใหเกะกะ ทางเดิน เพราะอาจจะเกิดการสะดุดลมได 

- บันได ควรจัดใหผูสูงอายุใชชีวิตประจําวันโดยไมตองใชบันไดหรือใชใหนอยที่สุดบันไดควรมีราวจับทั้ง 

2 ดานบันไดแตละขั้นควรสูงนอยกวา 15 ซม. และมีความลึกของบันไดมากกวา 30 ซม. และใสยางกันลื่นบริเวณ 

ขอบบันได ( ดูภาพที่ 4 ) 

สภาพกอนการปรับปรุง 

สภาพหลังการปรับปรุง 

ภาพที่ 4 แสดงสภาพการปรับปรุงบันไดบานของผูสูงอายุ 

- ราวจับ ควรมีตลอดแนวทางเดิน ราวจับควรมีลักษณะกลม มีขนาดที่จับไดพอเหมาะ และควรอยูสูง 

พอที่จะจับไดถนัด (ประมาณ 75 ซม.จากพื้น)ภายในหองตาง ๆ ทุกหองควรมีราวจับเพื่อชวยพยุงตัวเวลาลุกยืน 

หรือเดิน ( ดูภาพที่ 5 )

624 



ภาพที่ 5 แสดงสภาพการปรับปรุงพื้นทางเดินและติดตั้งราวจับ 

- แสงสวางภายในบานโดยเฉพาะ หองน้ํา ทางเดินและบันไดควรจัดใหมีความสวางที่เพียงพอ ไมมืด 

แตก็ ไมควรสวางจาเกินไปเพราะทําใหตาพราได 

- เฟอรนิเจอร ควรมีความสูง;ต่ําที่พอเหมาะ การจัดวางสิ่งของก็ไมควรวางสูงจนตองเขยงขาหรือต่ําจน 

ตองกมหรือคุกเขาเพื่อหยิบของควรใชเครื่องอํานวยความสะดวกในการทําความสะอาดบาน เชน ใชไมถูพื้น แทน 

การนั่งถูพื้น ควรใหผูสูงอายุนอนบนเตียงและนั่งบนเกาอี้ที่มีความสูงระดับหัวเขา 

- หองน้ํา เปนหองที่สําคัญและมักจะเปนสถานที่ที่เกิดอุบัติเหตุมากที่สุด พื้นหองน้ําควรเปนระดับ 

เดียวกัน ไมมีธรณีประตูหรือพื้นตางระดับ และ ผาเช็ดเทาควรจะไมหนาเกินไปเพราะอาจทําใหสะดุด หรือ 

เหยียบแลวลื่นไดวัสดุที่ปูพื้นหองน้ําก็ตองไมลื่นเมื่อเปยกน้ํา ควรใชโถนั่งหรือชักโครก ควรมีที่นั่งเพื่อนั่งเวลา 

อาบน้ําหรือสระผม มีราวจับชวยพยุงตัว ( ดูภาพที่ 6 ) 

ก็อกน้ําควรเปนแบบคันโยกโดยใชมือดึงหรือดันเพื่อปด-เปดน้ํา ไมควรเปนแบบลูกบิดหรือแบบหมุน 



ภาพที่ 6 แสดงสภาพการปรับปรุงหองน้ําบานผูสูงอายุ

625 

- ประตูควรเปนแบบเลื่อน ซึ่งเปด-ปดโดยใชแบบมือจับดึงหรือดัน ไมควรใชลูกบิดประตูควรกวางพอ 

สําหรับการเขาออกพรอมกัน 2 คน เผื่อวาจะตองมีคนชวยพยุง หรือ กวางพอที่จะเข็น รถเข็นเขาออกไดสะดวก 

ขอเสนอแนะ 

ในการปรับปรุงสิ่งอํานวยความสะดวกบริเวณที่พักอาศัย ควรคํานึงถึง การนําวัสดุภายในทองถิ่นของ 

แตละพื้นที่มาประกอบดวย และควรมีการศึกษาเพิ่มเติมดานเทคโนโลยีวัสดุพื้นถิ่นอันจะเปนการสอดคลองกับ 

สภาพทางเศรษฐกิจของแตละพื้นที่ 

เอกสารอางอิง 

1. ผศ.ดร.วิฑูรย เหลียวรุงเรือง และคณะ, การสํารวจพื้นที่ในชุมชนเพื่อเตรียมการจัสภาพแวดลอม 

ที่เหมาะสม สิ่งอํานวยความสะดวก ปลอดภัยสําหรับผูสูงอายุ (เทศบาลตําบลแมเหียะ) 

จ.เชียงราย (มหาวิทยาลัยเชียงใหม: 2552) 

2. ผศ.ธีรวัลย วรรธโนทัย และคณะ, โครงการศึกษาคววามเปนไปไดในการพัฒนาการอยูอาศัย 

สําหรับผูสูงอายุ (กรุงเทพฯ: 2552) 

3. ประเสริฐ อัสสันตชัย, การสงเสริมสุขภาพและการปองกันภาวะหกลมและผลแทรกซอนใน 

ผูสูงอายุโดยแพทยเวชศาสตรผูสูงอายุ จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย, (กรุงเทพฯ: 2544) 

4. วิไลลักษณ ไกรสุวรรณ, แนวทางในการจัดเตรียมที่อยูอาศัยสําหรับผูสูงอายุ : กรณีศึกษา 

ชมรมอยูรอยป (วิทยานิพนธเคหพัฒนาศาสตรมหาบัณฑิต จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย: 2545) 

5. วีรยา ทัตตากร, การใชพื้นที่ภายนอกอาคารในโครงการที่พักอาศัยสําหรับผูสูงอายุ : 

กรณีศึกษา สถานสงเคราะหคนชราบานบางแค กรุงเทพมหานคร (วิทยานิพนธเคหพัฒนา 

ศาสตรมหาบัณฑิต จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย: 2545) 

6. ศิริพันธุ สาสัตย, การศึกษาสถานดูแลผูสูงอายุระยะยาวในประเทศไทย (วิทยานิพนธเคหพัฒนา 

ศาสตรมหาบัณฑิต จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย: 2545) 

7. ณัฏฐพัฒน สุขสมัย, การปรับปรุงซอมแซมบานผูสูงอายุตามโครงการนวัตกรรมผูสูงอายุ: 

กรณีศึกษา ผูสูงอายุที่มีรายไดนอยในกรุงเทพมหานคร. (วิทยานิพนธปริญญามหาบัณฑิต สาขา 

วิชาเคหการ คณะสถาปตยกรรมศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย: 2550) 

8. สํานักสงเสริมและพิทักษผูสูงอายุ. พระราชบัญญัติผูสูงอายุ พ.ศ.2546. พิมพครั้งที่1 (กรุงเทพฯ :เจ. 

เอส.การพิมพ, 2547). หนา 1. 

9. ไตรรัตน จารุทัศนและคณะ., มาตรฐานขั้นต่ําสําหรับที่พักอาศัยและสภาพแวดลอมของ 

ผูสูงอายุ. รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ. กรุงเทพฯ: สํานักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.) มูลนิธิ 

สาธารณสุข (มสช.) และสํานักงานกองทุนสนับสนุนการสรางเสริมสุขภาพ (สสส.).2548 

10. แบบสํารวจขอมูลพื้นฐาน สสจ. ขอนแกน จากการสํารวจ ณ วันที่ 1 กรกฎาคม 2552 

11. สํานักงานสถิติแหงชาติ, รายงานการสํารวจประชากรสูงอายุในประเทศไทย พ.ศ. 2550

626 

การจัดกิจกรรมชุมชนของโครงการอาคารชุดพักอาศัย 

มนตรี ลอเลิศสกุล 



อาจารยที่ปรึกษา : ผูชวยศาสตราจารย ดร.เสริชย โชติพานิช 


ปจจุบันปริมาณการสรางที่อยูอาศัยในกรุงเทพฯ รอยละ 82 1 เกิดจากการพัฒนาโครงการที่อยูอาศัย 

ของผูประกอบการ(Developer) ทั้งนี้การพัฒนาโครงการที่อยูอาศัยของผูประกอบการมีโครงการบางประเภทที่ 

ภายหลังจากที่ผูอยูอาศัยซื้อหรือเชาจะตองเขาไปพักอาศัยในโครงการที่มีขอบเขตพื้นที่โครงการพักอาศัย 

เดียวกัน มีพื้นที่สวนกลางบางสวนที่ตองใชรวมกันทําใหตองมีการจัดเก็บคาใชจายตางๆ เชน คาสวนกลาง คา 

เงินกองทุน รวมกัน โดยโครงการประเภทดังกลาวไดแก โครงการอาคารชุดพักอาศัย บานเดี่ยวและบานแฝด เปน 

ตน ซึ่งเรียกลักษณะประเภทที่อยูอาศัยชนิดนี้โดยรวมวา “โครงการที่อยูอาศัยแบบรวม 2 ” กอใหเกิดงานดานการ 

บริหารจัดการชุมชนขึ้น ประกอบดวยงานดานตางๆ สําหรับการบริหารทรัพยากรกายภาพ เสริชย โชติพานิช 

(2549) ไดแบงงานที่เกี่ยวกับการบริหารทรัพยากรกายภาพโครงการที่อยูอาศัย ออกเปน 2 สวนหลักสําคัญ 

ดวยกัน ไดแก 1) บริการอาคารพื้นฐานสวนกลาง 2) งานบริการเพื่อตอบสนองความตองการและสรางความ 

สะดวกสบายแกผูอยูอาศัย โดยงานในสวนบริการเพื่อตอบสนองความตองการและสรางความสะดวกสบายแกผู 

พักอาศัยนี้ แบงออกเปนหลายสวนงานซึ่ง “กิจกรรมชุมชน” ก็เปนสวนหนึ่งของงานจํานวนนั้น ทั้งนี้ในงานดาน 

กิจกรรมชุมชน ไดแก งานทําบุญ งานกิจกรรมกีฬา เปนตน กอใหเกิดคาใชจายและทรัพยากรบุคคลในการจัด 

กิจกรรมขึ้น 

ซึ่งบทความนี้เปนการศึกษาแนวคิด วัตถุประสงค วิธี ขั้นตอนตลอดจนผลจากการจัดกิจกรรมชุมชน 

โดยเลือกลุมศึกษาในโครงการประเภทอาคารชุดพักอาศัยในเขตพื้นที่ชั้นในกรุงเทพมหานคร จํานวน 20 

โครงการ 

แนวทางการศึกษา 

การศึกษาในครั้งนี้มีวัตถุประสงคเพื่อศึกษา 1) แนวคิดและวัตถุประสงคของการจัดกิจกรรมชุมชน 2) 

ลักษณะ วิธี และขั้นตอนการดําเนินการจัดกิจกรรมชุมชน 3) ผลจากการจัดกิจกรรมชุมชน โดยเลือกลุมศึกษาใน 

โครงการประเภทอาคารชุดพักอาศัยในเขตพื้นที่ชั้นในกรุงเทพมหานครจํานวน 20 โครงการ ไดแก 

1 

ศูนยขอมูลอสังหาริมทรัพย, “ที่อยูอาศัยสรางเสร็จจดทะเบียนในเขต กทม.-ปริมณฑล แสดงจํานวนหนวย แยก 

ตามประเภทที่อยูอาศัย รายไตรมาส,” วารสารศูนยขอมูลอสังหาริมทรัพย 15 (เมษายน-มิถุนายน 2553): 59. 

2 

เสริชย โชติพานิช, "แนวคิดการบริหารทรัพยากรกายภาพสําหรับโครงการที่อยูอาศัยแบบรวม," วารสารวิชาการ 

สถาปตยกรรม เลมที่ 2 (2549). หนา 103-118.

627 

1) ศุภาลัย พรีเมียรเพลส 2) พลัส 38 คอนโดมิเนียม 3) สายลมซิตี้รีสอรท 

4) บานราชดําริ 5) บานสิริสาทร 6) อะเวนิว 61 

7) บานสิริสุขุมวิท ซอย 10 8) เดอะคอนคอรด 9) ลุมพินีวิลลพหล-สุทธิสาร 

10) ลุมพินีเพลส พหล-สะพานควาย 11) ลุมพินีสวีท สุขุมวิท 41 12) บานปยะสาทร 

13) สิริเย็นอากาศ 14) ซิตี้ลิฟวิ่งรีสอรท 15) บานนันทสิริ 

16) นราธรเพลส คอนโดมิเนียม 17) สิริฤดี รวมฤดี 18) รีเจนทออนเดอะพารค 2 

19) สิริสาทรสวนพลู 20) เดอะแนเชอรัลเพลส สวีท งามดูพลี 

โดยแบงประเภทของกลุมศึกษาจากการเก็บขอมูลการจัดกิจกรรมชุมชนภายในป พ.ศ. 2553 ซึ่งจะพบลักษณะ 

โครงการออกเปน 2 ประเภท จึงไดกําหนดเครื่องมือและเนื้อหาในการเก็บขอมูลตามประเภทการจัดกิจกรรม 

ชุมชนภายในป พ.ศ. 2553 ดังนี้ 

ตารางที่ 1 เครื่องมือและเนื้อหาในการเก็บขอมูลแบงตามประเภทโครงการที่มีการจัดกิจกรรมชุมชนในป พ.ศ. 2553 

การจัดกิจกรรม 

ชุมชนภายในป 

พ.ศ. 2553 

1) มีการจัดกิจกรรม 

2) ไมมีการจัด 

กิจกรรม 

เครื่องมือ แหลงขอมูล เนื้อหาในการเก็บขอมูล 

การขอขอมูล ผูจัดการอาคาร จํานวนหนวยพักอาศัย 

ขอมูลลักษณะของผูพักอาศัย (สถานะ, เชื้อชาติ) 

งบประมาณ – คาใชจายในการจัดกิจกรรมชุมชน 

การสัมภาษณ ผูจัดการอาคาร นโยบายนิติบุคคล – นโยบายการจัดกิจกรรมชุมชน 

ลักษณะวิธี และปญหาในการจัดกิจกรรมชุมชน 

ประโยชนในการจัดกิจกรรมชุมชน, กิจกรรมชุมชนในปที่ผาน 

มา 

การเก็บ 

แบบสอบถาม 

ผูพักอาศัย ความตองการในการจัดกิจกรรมชุมชน 

การเขารวมการจัดกิจกรรมชุมชน, ประโยชนในการจัด 

กิจกรรมชุมชน 

การขอขอมูล ผูจัดการอาคาร จํานวนหนวยพักอาศัย 

ขอมูลลักษณะของผูพักอาศัย (สถานะ, เชื้อชาติ) 

งบประมาณ – คาใชจายในการจัดกิจกรรมชุมชน 

การสัมภาษณ ผูจัดการอาคาร นโยบายนิติบุคคล, กิจกรรมชุมชนในปที่ผานมา 

การเก็บ ผูพักอาศัย ความตองการในการจัดกิจกรรมชุมชน 

แบบสอบถาม 

จากการทบทวนวรรณกรรม จะพบวากิจกรรมภายในอาคารชุดพักอาศัยบางประเภทเปนกิจกรรมที่ 

สงเสริมแนวความคิดการบริหารลูกคาสัมพันธ (Customer Relationship Management) โดยการสนับสนุนจาก 

บริษัทบริหารชุมชน ซึ่งในการศึกษาครั้งนี้ไดทําการศึกษาการจัดกิจกรรมชุมชนของโครงการอาคารชุดพักอาศัย 

ตามแนวคิดการบริหารทรัพยากรที่มีอยู ดังนั้นในการเก็บรวบรวมขอมูลจึงไมเก็บขอมูลการจัดกิจกรรมตาม

628 

แนวคิดการบริหารลูกคาสัมพันธเขารวมพิจารณา เนื่องจากการจัดกิจกรรมประเภทนี้ไมไดมาจากการบริหาร 

ทรัพยากรในโครงการอาคารชุดพักอาศัยเอง 

ผลการศึกษา 

ลักษณะ วิธีการและการจัดกิจกรรมชุมชน 

จากการเก็บขอมูลกลุมศึกษาพบวา ในปพ.ศ. 2553 มีโครงการที่มีการจัดกิจกรรมชุมชนจํานวน 14 

โครงการ และโครงการไมมีการจัดกิจกรรมชุมชน จํานวน 6 โครงการ จากโครงการอาคารชุดพักอาศัยทั้งหมด 20 


พบกิจกรรมชุมชนจํานวน 11 ชนิด ไดแก ทําบุญอาคาร, ทําบุญตักบาตร, ฟงพระเทศน, ตลาดนัด 

ชุมชน, เพนทกรอบรูป, วันเด็ก, วันปใหม, วันวาเลนไทน, วันลอยกระทง, วันคริสตมาส และวันสงกรานต ซึ่งพบ 

กิจกรรมทําบุญอาคารเปนกิจกรรมชุมชนที่มีการจัดมากที่สุดในแตละโครงการ โดยในแตละโครงการอาคารชุด 

พักอาศัยที่ศึกษามีจํานวนในการจัดกิจกรรมชุมชนในตลอดทั้งปที่ไมเทากัน จะพบวาในโครงการที่มีการจัด 

กิจกรรมมากที่สุด 5 ครั้ง/ป และมีการจัดกิจกรรมนอยที่สุด 1 ครั้ง/ป (ตารางที่ 2 กิจกรรมชุมชนที่พบ) 

ซึ่งเมื่อพิจารณาของขนาดหนวยพักอาศัยกับจัดกิจกรรมชุมชนในแตละโครงการอาคารชุดพักอาศัยที่มี 

การจัดกิจกรรมชุมชน จํานวน 14 โครงการ พบขนาดจํานวนหนวยพักอาศัยที่มีจํานวนหนวยพักอาศัยมาก มี 

จํานวนการจัดกิจกรรมชุมชนตอปที่มากกวา ขนาดโครงการที่มีจํานวนหนวยพักอาศัยนอยกวา สรุปไดวาจํานวน 

หนวยพักอาศัยมีความสัมพันธแปรผันกับการจัดกิจกรรมชุมชน 

แผนภูมิที่ 1 ความสัมพันธระหวางขนาดหนวยพักอาศัยกับจํานวนการจัดกิจกรรมชุมชน 

หนวยพักอาศัย(หนวย) 

1200 

1000 

800 

600 

400 

200 

0 

0 1 2 3 4 5 6 

พลัส 38 คอนโดมิเนียม 

สายลมซิตี้รีสอรท 

บานราชดําริ 

บานสิริสาทร 

บานสิริสุขุมวิท ซอย 10 

ลุมพินีสวีท สุขุมวิท 41 

เดอะคอนคอรด 

อะเวนิว 61 

สิริเย็นอากาศ 

ซิตี้ลิฟวิ่ง 

ศุภาลัย พรีเมียรเพลส 

บานปยะสาธร 

ลุมพินีวิลล พหล-สุทธิสาร 

ลุมพินีเพลส พหล-สะพานควาย 

จํานวนการจัดกิจกรรมชุมชนตอป

629 

ตารางที่ 2 กิจกรรมชุมชนที่พบ 

กิจกรรมชุมชน 


ทําบุญอาคาร 

ทําบุญตักบาตร 

เชิญพระเทศน 

ปใหม 

วันเด็ก 

สงกรานต 

คริสตมาส 

ลอยกระทง 

วาเลนไทน 

ตลาดนัดชุมชน 

เพนททํากรอบรูป 

รวม 

กิจกรรม 

พลัส 38 คอนโดมิเนียม / 1 

สายลมซิตี้รีสอรท / 1 

บานราชดําริ / 1 

บานสิริสาทร / 1 

บานสิริสุขุมวิท ซอย 10 / 1 

ลุมพินีสวีท สุขุมวิท 41 / 1 

เดอะคอนคอรด / 1 

อะเวนิว 61 / 1 

สิริเย็นอากาศ / 1 

ซิตี้ลิฟวิ่ง / / 2 

ศุภาลัย พรีเมียรเพลส / / 2 

บานปยะสาธร / / / 3 

ลุมพินีวิลล พหล-สุทธิสาร / / / / 4 

ลุมพินีเพลส พหล-สะพานควาย / / / / / 5 

บานนันทสิริ 0 

นราธรเพลส คอนโดมิเนียม 0 

สิริฤดี รวมฤดี 0 

รีเจนท ออน เดอะ พารค 2 0 

เดอะแนเชอรัล เพลส สวีท งามดูพลี 0 

สิริสาทรสวนพลู 0 

จากการศึกษาดานแหลงทุนในการจัดกิจกรรมชุมชน พบวา แหลงทุนในการดําเนินการการจัดแบง 

ออกเปน 3 สวน ไดแก จากงบประมาณคาใชจายสวนกลาง การจัดเก็บผูเขารวมเฉพาะครั้งและจากการบริจาค 

ซึ่งแหลงทุนสวนใหญเกิดจากงบประมาณคาใชจายสวนกลาง เนื่องจากการจัดกิจกรรมชุมชนเปนการวางแผน 

ตามงบประมาณประจําป ทั้งนี้เมื่อพิจารณางบประมาณการจัดกิจกรรมชุมชนตองบประมาณประจําปของ 

โครงการอาคารชุดพักอาศัยพบวา มีการตั้งงบประมาณในการจัดกิจกรรมชุมชนอยูที่สวนใหญอยูที่รอยละ 

0.16 – 0.36 ของงบประมาณทั้งหมดประจําปของโครงการอาคารชุดพักอาศัย ซึ่งจะมีเพียง 1 โครงการ ที่มีการ 

ตั้งงบประมาณการจัดกิจกรรมชุมชนอยูที่รอยละ 0.86 ของงบประมาณประจําป เนื่องจากมีการจัดกิจกรรมวัน 

ปใหมทําใหมีคาใชจายในการจัดสูง(แผนภูมิที่ 2 รอยละของงบประมาณกิจกรรมชุมชนตองบประมาณประจําป)

630 

แผนภูมิที่ 2 รอยละของงบประมาณกิจกรรมชุมชนตองบประมาณประจําป 

1.00 

0.90 

0.80 

0.70 

0.60 

0.50 

0.40 

0.30 

0.20 

0.10 

0.00 

งบประมาณกิจกรรม 

ชุมชนตองบประมาณ 

ประจําป (รอยละ) 

แนวคิดในการจัดกิจกรรมชุมชน 

จากการสัมภาษณผูจัดการอาคาร พบนโยบายในการบริหารอาคารสรุปไดออกเปน 2 สวนคือ ดานการ 

บริหาร และดานผูพักอาศัย โดย ดานการบริหารประกอบดวย บริหารทรัพยสวนกลางอยางมีประสิทธิภาพ, มี 

จริยธรรมในการทํางาน โปรงใสตรวจสอบได, ทํางานดานบัญชี, เอกสาร และการประชาสัมพันธ, ใชเงินทรัพย 

สวนกลางอยางประหยัด และปฏิบัติงานภายใตกฎระเบียบและขอบังคับอยางเครงครัด ดานผูพักอาศัย 

ประกอบดวย สรางความปลอดภัย, สรางความสะดวกสบาย, จัดบริการตามความตองการ, สรางความเปน 

ชุมชน, ความสัมพันธ และสรางความเปนสวนตัว 

พบวามีนโยบายในการบริหารอาคารที ่แตกตางกัน จึงไดนํานโยบายที่ได จัดทําแบบสอบถามเพื่อให 

ผูจัดการอาคารกรอกคาระดับความสําคัญของนโยบายในแตละดาน (5 = สําคัญมากที่สุด, 4 = สําคัญ, 3 = 

สําคัญปานกลาง, 2 = สําคัญนอย, 1 = สําคัญนอยที่สุด) (ตารางที่ 2 สรุปการใหคะแนนความสําคัญในนโยบาย 

นิติบุคคล) 

พบในโครงการที่มีการจัดกิจกรรมชุมชน และไมมีการจัดกิจกรรมชุมชนใหความสําคัญดานนโยบาย 

ดานการบริหารทรัพยสวนกลางอยางมีประสิทธิภาพเปนอันดับที่ 1 ซึ่งลักษณะนโยบายดานตางๆ มีความ 

คลายคลึงกัน (แผนภูมิที่ 3 เปรียบเทียบนโยบายดานการบริหาร) 

แตในสวนของนโยบายผูพักอาศัย พบวา ในโครงการที่มีการจัดกิจกรรมชุมชน และไมมีการจัดกิจกรรม 

ชุมชนใหความสําคัญดานนโยบายดานความปลอดภัยเปนอันดับที่ 1 ซึ่งนโยบายดานสรางความเปนชุมชน, 

ความสัมพันธ โครงการที่มีการจัดกิจกรรมชุมชนใหความสําคัญมากกวาโครงการที่ไมมีการจัดกิจกรรมชุมชน ใน 

สวนของนโยบายในการสรางความเปนสวนตัว โครงการที่ไมมีการจัดกิจกรรมชุมชนใหความสําคัญมากกวา 

โครงการที่มีการจัดกิจกรรมชุมชน (แผนภูมิที่ 4 เปรียบเทียบนโยบายดานผูพักอาศัย)

631 

ตารางที่ 2 สรุปนโยบายการใหคะแนนความสําคัญในนโยบายนิติบุคคล 

ดานผูพักอาศัย ดานการบริหาร 


นโยบาย 

มีการจัดกิจกรรมชุมชน 

ไมมีการจัดกิจกรรมชุมชน 

คาเฉลี่ย คามัธยฐาน คาฐานนิยม คาเฉลี่ย คามัธยฐาน คาฐานนิยม 

(Mean) (Median) (Mode) (Mean) (Median) (Mode) 

บริหารทรัพยสวนกลางอยางมีประสิทธิภาพ 4.21 5.00 5.00 4.17 4.50 5.00 

มีจริยธรรมในการทํางาน โปรงใสตรวจสอบได 3.21 3.50 4.00 2.83 3.00 1.00 

ทํางานดานบัญชี, เอกสาร และการประชาสัมพันธ 1.64 1.50 1.00 2.50 2.00 1.00 

ใชเงินทรัพยสวนกลางอยางประหยัด 2.43 3.00 3.00 2.17 2.00 2.00 

ปฏิบัติงานภายใตกฏระเบียบและขอบังคับอยางเครงครัด 3.50 4.00 4.00 3.33 3.50 4.00 

สรางความปลอดภัย 4.79 5.00 5.00 4.00 4.00 5.00 

สรางความสะดวกสบาย 3.43 3.50 4.00 3.83 4.00 4.00 

จัดบริการตามความตองการ 2.29 2.00 2.00 2.67 2.50 3.00 

สรางความเปนชุมชน, ความสัมพันธ 3.00 3.00 3.00 1.33 1.00 1.00 

สรางความเปนสวนตัว 1.50 1.00 1.00 3.17 3.00 2.00 

พบในโครงการที่มีการจัดกิจกรรมชุมชน และไมมีการจัดกิจกรรมชุมชนใหความสําคัญดานนโยบาย 

ดานการบริหารทรัพยสวนกลางอยางมีประสิทธิภาพเปนอันดับที่ 1 ซึ่งลักษณะนโยบายดานตางๆ มีความ 

คลายคลึงกัน (แผนภูมิที่ 3 เปรียบเทียบนโยบายดานการบริหาร) 

จากการวิเคราะหนโยบายผูพักอาศัย พบวา ในโครงการที่มีการจัดกิจกรรมชุมชน และไมมีการจัด 

กิจกรรมชุมชนใหความสําคัญดานนโยบายดานความปลอดภัยเปนอันดับที่ 1 ซึ่งนโยบายดานสรางความเปน 

ชุมชน, ความสัมพันธ โครงการที่มีการจัดกิจกรรมชุมชนใหความสําคัญมากกวาโครงการที่ไมมีการจัดกิจกรรม 

ชุมชน ในสวนของนโยบายในการสรางความเปนสวนตัว โครงการที่ไมมีการจัดกิจกรรมชุมชนใหความสําคัญ 

มากกวาโครงการที่มีการจัดกิจกรรมชุมชน (แผนภูมิที่ 4 เปรียบเทียบนโยบายดานผูพักอาศัย) 

ผลจากการจัดกิจกรรมชุมชน 

จากการสัมภาษณผูจัดการอาคารดานผลที่ไดรับจากการจัดกิจกรรมชุมชน แบงออกเปน 3 สวนคือ 1) 

ผลที่ไดรับสําหรับผูพักอาศัย เปนการสรางความสัมพันธระหวางผูพักอาศัยดวยกัน 2) ผลที่ไดรับสําหรับฝายนิติ 

บุคคลไดรับผลคือ เปนการสรางผลงานแกนิติบุคคล, สรางความสัมพันธระหวางนิติบุคคลกับผูพักอาศัย และ 

เปนกลยุทธในการสงเสริมใหเขารวมกิจกรรมอื่นๆ (กิจกรรมประชุมใหญ, กิจกรรมซอมหนีไฟ) และผลที่ไดรับ 

อื่น ๆ ในสวนของความเชื่อดานศิริมงคลในการจัดกิจกรรมชุมชน

632 

แผนภูมิที่ 3 เปรียบเทียบโครงการที่มีการจัดและไมจัดกิจกรรมชุมชนดานนโยบายดานการบริหาร 

โครงการที่มีการจัดกิจกรรมชุมชน 

โครงการที่ไมมีการจัดกิจกรรมชุมชน 

คาคะแนน 


แผนภูมิที่ 4 เปรียบเทียบโครงการที่มีการจัดและไมจัดกิจกรรมชุมชนดานนโยบายดานผูพักอาศัย 

โครงการที่มีการจัดกิจกรรมชุมชน 

โครงการที่ไมมีการจัดกิจกรรมชุมชน 



สรุปอภิปรายผล 

จากผลการศึกษาพบวาประเภทของกิจกรรมที่พบเห็นจากการศึกษา แบงกิจกรรมออกเปน 3 ประเภท 

ดวยกันคือ กิจกรรมทางศาสนา กิจกรรมดานนันทนาการ และกิจกรรมตามเทศกาล และมีปจจัยในการจัด 

กิจกรรมชุมชนคือ นโยบายของนิติบุคคล เนื่องจากพบวานิติบุคคลที่ใหความสําคัญในนโยบายสราง 

ความสัมพันธในชุมชน จะใหเกิดการวางแผนการจัดกิจกรรมชุมชน โดยจะพบวานโยบายมีความสอดคลองกับ 

ความตองการของผูพักอาศัย ทั้งความตองการในการจัดกิจกรรมชุมชน และประเภทในการจัดกิจกรรมชุมชน ซึ่ง 

จากการสงแบบสอบถามพบวาผูพักอาศัยโครงการที่มีการจัดกิจกรรมชุมชนมีความตองการในการจัดกิจกรรม 

ชุมชนมากกวาผูพักอาศัยโครงการที่ไมมีการจัดกิจกรรมชุมชน และผูพักอาศัยทั้งโครงการที่มีการจัดและไมมีการ

633 

จัดกิจกรรมชุมชนมีความตองการจัดกิจกรรมทําบุญอาคารมากที่สุด สรุปไดวากิจกรรมชุมชนเกิดจากการ 

ตอบสนองความตองการของผูพักอาศัยผานผูบริหารชุมชน(ผูจัดการอาคาร) และพบวาขนาดของหนวยพักอาศัย 

สงผลตอจํานวนในการจัดกิจกรรมชุมชนในแตละป 

ดังนั้นในสวนของการจัดกิจกรรมชุมชน ผูวางนโยบายควรมีการพิจารณาลักษณะความตองการของผู 

พักอาศัย และขนาดโครงการ พรอมทั้งพิจารณาแหลงเงินทุนในการจัด เพื่อใหเกิดความคุมทุนในคาใชจายและ 

การดําเนินการการจัดกิจกรรมชุมชน 

รายการอางอิง 

ศูนยขอมูลอสังหาริมทรัพย, “ที่อยูอาศัยสรางเสร็จจดทะเบียนในเขต กทม.-ปริมณฑล แสดงจํานวนหนวย แยก 

ตามประเภทที่อยูอาศัย รายไตรมาส,” วารสารศูนยขอมูลอสังหาริมทรัพย 15 (เมษายน-มิถุนายน 

2553): 59. 

เสริชย โชติพานิช, "แนวคิดการบริหารทรัพยากรกายภาพสําหรับโครงการที่อยูอาศัยแบบรวม," วารสารวิชาการ 

สถาปตยกรรม เลมที่ 2 (2549). หนา 103-118.

634 

พฤติกรรมการเลือกที่อยูอาศัยของผูสูงอายุชาวญี่ปุนที่มาทองเที่ยวพํานักระยะยาว 

กรณีศึกษาจังหวัดเชียงใหม 

HOUSING SELECTION FACTORS FOR THE LONGSTAY ELDERLY JAPANESE 

IN CHIANG MAI : A CASE STUDY 

ศิตางศุ เหลียวรุงเรือง 




1. บทนํา 

ตั้งแตศตวรรษที่ 21 ประชากรโลกที่เปนผูสูงอายุจะมีจํานวนเพิ่มสูงขึ้นอยางมาก กลุมประชากรที่เกิด 

ในชวง baby boom ไดเขาสูชวงสูงอายุ ทําใหโลกมีจํานวนประชากรสูงขึ้น จาก 6,823 ลานคนในป 2553 เปน 

7,517 ลานคนในอีก 10 ปขางหนาคือ ในป 2563 โดยมีสัดสวนเพิ่มขึ้นในอัตราที่เพิ่มขึ้นจากรอยละ 21 ในป 

2553 เปนรอยละ 24 ในป 2563 1 โดยที่ผูสูงอายุปจจุบันมีลักษณะ พฤติกรรมที่แตกตางไปจากเดิมมากเนื่องจาก 

การเพิ่มขึ้นของผูสูงอายุมีรายไดและมีอํานาจการใชจายของตนเอง มีอิสระที่จะตัดสินใจในการดําเนินชีวิต ใน 

ปจจุบันนี้ผูสูงอายุสวนใหญเปนผูมีสุขภาพดี มีการศึกษาสูง มีอายุยืนยาวกวาในอดีต และเปนกลุมที่ใชเงินที่มี 

อยูเพื่อการพักผอนมากกวากลุมอายุอื่นๆ ในปจจุบันมีวิทยาการทางการแพทยที่กาวหนาขึ้น ทําใหประชากรโลก 

มีอายุขัยเฉลี่ยที่สูงขึ้นและยังมีสุขภาพที่สมบูรณแข็งแรงอีกดวย ในขณะที่คาครองชีพในประเทศที่พัฒนาแลว 

สวนใหญจะมีอัตราที่คอนขางสูง บางประเทศจึงมีแนวคิดสงเสริมใหผูสูงอายุของตนออกไปใชชีวิตในตางประเทศ 

ที่มีคาครองชีพที่เหมาะสมและยังคงไวซึ่งคุณภาพชีวิตที่ดี 

ในปจจุบันนี้สัดสวนประชากรผูสูงอายุ 7 อันดับของโลก 2 ประเทศญี่ปุนมีสัดสวนของประชากรสูงอายุที่ 

มากที่สุด ถึงรอยละ 20.1 ของจํานวนประชากรประเทศ นอกจากนี้ในปจจุบันประชากรโลก มีชวงอายุการทํางาน 

ที่ลดลง มีการเกษียณอายุเร็วกวาในอดีต ทําใหสามารถใชเวลาในการทองเที่ยวไดมากขึ้น และมีเงินบํานาญที่ 

รัฐบาลจายใหเปนรายเดือน อันเปนรายไดที่มั่นคงมีกําลังในการใชจายสูงและสามารถไปพํานักระยะยาวได จาก 

ขอมูลดังกลาวนักทองเที่ยวที่เกษียณอายุการทํางานแลวจึงเปนอีกกลุมหนึ่งที่นาสนใจ และจากสถิติจํานวน 

นักทองเที่ยวตางชาติที่เดินทางเขามาเพื่อการทองเที่ยวพํานักระยะยาวนั้น มีนักทองเที่ยวพํานักระยะยาวเดิน 

ทางเขามาในประเทศไทยจํานวน 172,059 คน โดยชาวญี่ปุนมีจํานวนมากที่สุดถึง 33,000 คน 3 เห็นไดวา 

http://www2.tat.or.th 

1 การทองเที่ยวแหงประเทศไทย. จํานวนประชากรโลก. (ออนไลน), 14 กรกฎาคม 2553, แหลงที่มา: 

2 

United Nations, Department of Economic and Social Affairs Population Division, “World Population 

Prospects: The 2006 Revision,” (Online). Available from: 5 February 2011: http://www.un.org/esa/population. 

3 บริษัทไทยจัดการลองสเตย ปพ.ศ. 2548, “จํานวนนักทองเที่ยวตางชาติที่เดินทางมาเพื่อการทองเที่ยวพํานักระยะยาว”

635 

ประเทศญี่ปุนมีจํานวนผูสูงอายุสูงที่สุดรวมทั้งการเดินทางเขามาในประเทศไทยเพื่อการทองเที่ยวพํานักระยะ 

ยาวมีจํานวนที่สูงที่สุดเชนกัน 

ทั้งนี้สาเหตุที่ประเทศไทยเปนที่นิยมในการเขามาทองเที่ยวพํานักระยะยาวของชาวญี่ปุนนั้น เนื่องจาก 

ประเทศไทยมีอัตราคาครองชีพที่ต่ํา การที่คนญี่ปุนเปนชนชาติที่มีชวงอายุที่ยืนที่สุดในโลก โดยเฉลี่ยสําหรับเพศ 

ชายจะมีอายุประมาณ 71.1 ป สวนเพศหญิงมีอายุเฉลี่ย 84 ป ประกอบกับชาวญี่ปุนนั้นมีรูปแบบการใชชีวิตใน 

วัยของผูสูงอายุที่นาสนใจ โดยผูสูงอายุชาวญี่ปุนในปจจุบันจํานวนมากสนใจที่จะยังคงทํากิจกรรมตางๆหรือ 

ทํางานตอไปแมจะถึงวัยเกษียณแลว นอกจากนี้รัฐบาลญี่ปุนยังมองเห็นความสําคัญของประชากรผูสูงอายุเปน 

สิ่งสําคัญ โดยมีระบบประกันสังคมของประเทศญี่ปุนที่เกี่ยวของกับผูสูงอายุคือ ระบบประกันเงินบํานาญ ระบบ 

ประกันการดูแลระยะยาวและจากขอมูลดานการมาทองเที่ยวพบวา 

จากขอมูลสถิตินักทองเที่ยวในป พ.ศ.2548 4 พบวาจังหวัดเชียงใหมมีนักทองเที่ยวทั้งชาวไทยและ 

ชาวตางชาตินิยมเดินทางเปนอันดับหนึ่ง ซึ่งแสดงถึงศักยภาพของจังหวัดเชียงใหมที่มีทั้งทรัพยากรการทองเที่ยว 

ทางธรรมชาติหรือศิลปวัฒนธรรมที่อยูรวมกัน อีกทั้งยังมีการผสมผสานกับความเจริญของจังหวัดเชียงใหมได 

อยางลงตัว 5 และสํานักงานตรวจคนเขาเมืองไดสํารวจขอมูลลงวันที่ 1 มกราคม 2552 เกี่ยวกับชาวตางชาติที่ 

พํานักระยะยาวในเมืองไทย มากกวา 30 วัน โดยใชชีวิตบั้นปลายหรือพํานักระยะยาวในจังหวัดเชียงใหมนั้น รวม 

ทุกสัญชาติ มีจํานวน 3,856 คน ซึ่งมีจํานวนนักทองเที่ยวชาวญี่ปุน 714 คน โดยไดรับวีซาพิเศษ (O-A) 6 

ผูสูงอายุที่มาพํานักระยะยาวในจังหวัดเชียงใหมนั้นยังไดมีการรวมตัวกันเปนสมาคม CLL (Chiang Mai 

Long Stay Life Club) โดยมีวัตถุประสงคเพื่อการจัดหาแนวทางสําหรับสมาชิกในการติดตอสื่อสาร แลกเปลี่ยน 

ขอมูลขาวสาร และมีการแนะนําแบงปนขอมูลตางๆที่จําเปนสําหรับการดําเนินชีวิตในจังหวัดเชียงใหม ใหสมาชิก 

ทุกคนใชชีวิตในจังหวัดเชียงใหมไดอยางมีความสุข สามารถปรับตัวสําหรับการดําเนินชีวิตใหเปนไปตามสังคมได 7 

ทั้งนี้ศักยภาพของจังหวัดเชียงใหม โดยพื้นฐานมีจุดแข็งและจุดเดนหลายประการที่ดึงดูดชาวตางประเทศ 

หรือนักทองเที่ยว ทั้งดานบรรยากาศ ธรรมชาติที่สวยงาม คาใชจายที่ไมแพง ที่สําคัญคือความมีน้ําใจของคนไทย 

วิถีชีวิตที่เรียบงาย จึงทําใหชาวตางชาติทั้งวัยทํางานและผูเกษียณอายุเลือกมาอยูเชียงใหมกันมากขึ้น โดยเฉพาะ 

ชาวญี่ปุน และจากสถานกงสุลใหญญี่ปุ น ณ นครเชียงใหมระบุวา เมื่อเปรียบเทียบกับภาคอื่น ในประเทศไทย 

4 การทองเที่ยวแหงประเทศไทยภาคเหนือเขต 2, สถานการณทองเที่ยวภาคเหนือ 10 ป ระหวางป พ.ศ. 2539-2548, 

2549 หนา 40-49 

5 การทองเที่ยวแหงประเทศไทยภาคเหนือเขต 2, สถานการณทองเที่ยวภาคเหนือ 10 ป ระหวางป พ.ศ. 2539- 

2548, 2549, หนา 40-49 

6 

สํานักงานตรวจคนเขาเมืองจังหวัดเชียงใหม, “สถิติการขออยูตอในราชอาณาจักร แบบแยกเหตุผล ป พ.ศ. 2553,” 18 

มิถุนายน 2553. (เอกสารไมตีพิมพ) 

7 สมาคม Chiang Mai Long Stay Life Club, “เอกสารสมาคม Chiang Mai Long Stay Life Club,” 24 ตุลาคม 2553. 

(เอกสารไมตีพิมพ)

636 

พบวาจังหวัดเชียงใหมมีชาวญี่ปุนเขามาพักอาศัยมากที่สุด ในลักษณะของการพํานักระยะยาว 8 กงสุลใหญญี่ปุน 

ณ นครเชียงใหมไดกลาววา มีความเปนไปไดสูงที่จํานวนผูพํานักระยะยาวชาวญี่ปุนในเชียงใหมจะสูงขึ้น โดยเฉพาะ 

ในชวง 2 ปตอจากนี้ไป (2552-2553) คาดวาจะมีชาวญี่ปุนที่จะเกษียณอายุ 60 ป ประมาณ 7-8 ลานคน ดังนั้น 

ในจํานวนนี้นาจะมีบางสวนที่หวังวาจะใชชีวิตในตางประเทศ ซึ่งเชียงใหมยังเปนพื้นที่ที่มีการขยายตัวมาตลอด 

และเปนจุดหมายปลายทางที่ชาวญี่ปุนสวนใหญตองการมาเที่ยวหรือมาอยูแบบระยะยาว สําหรับนักทองเที่ยว 

ชาวญี่ปุนในจังหวัดเชียงใหม มีแนวโนมที่จะมีจํานวนนักทองเที่ยวที่จะมาพํานักระยะยาวเพิ่มขึ้น อันมีสาเหตุหลัก 

คือ 1) การเปลี่ยนแปลงโครงสรางของประชากรของโลก โดยเฉพาะประเทศญี่ปุนที่จะมีจํานวนผูสูงอายุจํานวน 

มากขึ้นในอีก 3 – 5 ป ในชวงป 2550 – 2553 ซึ่งมีการคาดวาจะมีชาวญี่ปุนที่จะถึงอายุเกษียณ 60 ป ประมาณ 

7 ถึง 8 ลานคน 2) คาครองชีพในประเทศไทยมีอัตราที่ถูกเมื่อเทียบกับคาครองชีพในประเทศญี่ปุน 3) โครงสราง 

ทางสังคมและวัฒนธรรมมีความใกลเคียงกัน นักทองเที่ยวไมจําเปนตองปรับตัวมากนัก 4) จังหวัดเชียงใหมมี 

ทรัพยากรการทองเที่ยวที่สมบูรณและมีจํานวนมากและเหมาะสมตอการทองเที่ยวและพักผอนหยอนใจ และ 

5) สภาพภูมิอากาศและสภาพภูมิประเทศเหมาะสมตอการดํารงชีวิต 

แนวโนมที่ชาวญี่ปุนจะเดินทางมาพํานักระยะยาวในจังหวัดเชียงใหมจะมีจํานวนมากขึ้น แตการเตรียมการ 

รองรับของหนวยงานตางๆที่เกี่ยวของทั้ง 2 สวนคือ หนวยงานทางภาครัฐกับหนวยงานภาคเอกชนที่จะตองเตรียม 

ความพรอมอยางไรเพื่อจะตอบสนองความตองการของนักทองเที่ยวชาวญี่ปุน รวมถึงการบริการใหแกนักทองเที่ยว 

ชาวญี่ปุนซึ่งจะตองคํานึงถึงกฎหมาย รวมถึงกฎระเบียบที่เกี่ยวของกับการทองเที่ยวพํานักระยะยาวของประเทศ 

ไทย หากหนวยงานทั้งสองฝายจะเตรียมพรอมจะมีขอดีคือเกิดความประทับใจของนักทองเที่ยวเกิดการทองเที่ยว 

อยางยั่งยืน รวมถึงการพํานักระยะยาวมากขึ้น สงผลตอเศรษฐกิจของประเทศทางออม แตหากมิไดเตรียมพรอม 

ในการรองรับปญหาที่จะเกิดขึ้นจะเปนการไมประทับใจของนักทองเที่ยวสงผลตอการทองเที่ยว และอาจจะสงผล 

ทําใหนักทองเที่ยวยายที่ทองเที่ยวพํานักระยะยาวได เนื่องจากยังมีอีกหลายประเทศในเอเชียที่เปนคูแขงในการ 

เปนที่พํานักระยะยาวสําหรับชาวญี่ปุน รวมทั้งสงผลตอภาพลักษณการทองเที่ยวของจังหวัดเชียงใหม และอาจจะ 

สงผลถึงตอรูปแบบการทองเที่ยวสําหรับนักทองเที่ยวกลุมอื่นอีกดวย 

2. วัตถุประสงค 

2.1 เพื่อศึกษาสภาพสังคม เศรษฐกิจ ของผูสูงอายุชาวญี่ปุน ที่มาทองเที่ยวพํานักระยะยาวในจังหวัดเชียงใหม 

2.2 เพื่อศึกษาปจจัยในการเลือกที่อยูอาศัยของผูสูงอายุชาวญี่ปุน ที่มาทองเที่ยวพํานักระยะยาวในจังหวัด 

เชียงใหม 

2.3 ศึกษาปญหาที่อยูอาศัยของผูสูงอายุชาวญี่ปุน ที่มาทองเที ่ยวพํานักระยะยาวในจังหวัดเชียงใหม 

8 ประชาชาติธุรกิจ,”สํารวจเสนหเชียงใหม.ชุมชนลองสเตย,” (ระบบออนไลน). แหลงที่มา: 

http://www.prachachat.net/view_news.php?newsid. (23 พฤศจิกายน พ.ศ. 2552)

637 

3. กรอบแนวคิดและวิธีการดําเนินวิจัย 

ศึกษาสภาพสังคม เศรษฐกิจ ปจจัยในการเลือกที่อยูอาศัย และปญหาที่อยูอาศัยของผูสูงอายุชาวญี่ปุน 

การเก็บรวบรวมขอมูล 

ขอมูลทุติยภูมิ : แนวความคิด ทฤษฏี งานวิจัยที่เกี่ยวของ จากหนังสือ เอกสาร แหลงสืบคนตางๆ 

ขอมูลปฐมภูมิ : สํารวจสภาพทั่วไปของพื้นที่ศึกษา ติดตอหนวยงานที่เกี่ยวของเพื่อขอขอมูล 

การวิจัยภาคสนาม (Field Research) จากการสังเกตการณและเขารวมโครงการ 

ประชุมวิชาการนานาชาติ “3 rd Joint Symposium between CMU and KU” 

การสัมภาษณ และการใชสอบถาม เพื่อนําปจจัยในดานตางๆมาวิเคราะหและสรุปผลการศึกษาถึงลักษณะทาง 

กายภาพที่สอดคลองกับพฤติกรรมและปญหาที่แทจริง 

ขอบเขตประชากรและกลุมตัวอยาง 

ประชากร/กลุมตัวอยาง เครื่องมือ กระบวนการ 

นักทองเที่ยวชาวญี่ปุน และเปนสมาชิก 

ของสมาคม CLL จํานวน 132 คน 

นักทองเที่ยวชาวญี่ปุนที่เปนคณะกรรมการของ 

สมาคม CLL จํานวน 9 คน 

แบบสอบถาม สูตรคํานวณขนาดของกลุมตัวอยาง 

ของ Yamane 

แบบสัมภาษณ เปนผูที่ยังคงอยูในวาระที่ดํารง 

ตําแหนงคณะกรรมการในสมาคม 

4. ผลการศึกษา 

ผลการศึกษาเรื่องพฤติกรรมการเลือกที่อยูอาศัยของผูสูงอายุชาวญี่ปุนที่มาทองเที่ยวพํานักระยะยาว 

กรณีศึกษาจังหวัดเชียงใหม สามารถสรุปได 4 ประเด็น คือ (1) สรุปขอมูลสภาพสังคม เศรษฐกิจ การพํานักระยะ 

ยาว และที่อยูอาศัยในปจจุบัน (2) สรุปขอมูลปจจัยในการเลือกที่อยูอาศัย (3) สรุปขอมูลปญหาที่อยูอาศัยของ 

ผูสูงอายุชาวญี่ปุน (4) สรุปขอเสนอแนะเรื่องที่อยูอาศัยของผูสูงอายุชาวญี่ปุนที่มาทองเที่ยวพํานักระยะยาว 

กรณีศึกษาจังหวัดเชียงใหม 

(4.1) สรุปขอมูลสภาพสังคม เศรษฐกิจ การพํานักระยะยาว และที่อยูอาศัยในปจจุบัน 

ขอมูลทั่วไป พบวาชาวญี่ปุนที่อยูในเมืองเชียงใหม สวนใหญเปนเพศชาย มีชวงอายุระหวาง 65-69 ป 

และมีสถานภาพสมรส ซึ่งสะทอนใหเห็นวัฒนธรรมการใชชีวิตคูของชาวญี่ปุนที่จะดูแลซึ่งกันและกัน โดยคน 

เหลานี้สวนใหญจะไมมีภาระอยูที่ประเทศตนหรืออาจมีบุตรที่โตเปนผูใหญแลว จึงสามารถมาใชชีวิตในตางแดน 

ได สวนใหญมีการศึกษาอยูในระดับปริญญาตรี อาชีพเดิมสวนใหญเปนพนักงานบริษัท ขาราชการ และทําธุรกิจ 

สวนตัวมากที่สุด ผูสูงอายุสวนใหญมีลักษณะสุขภาพแข็งแรงมาก ชวยเหลือตัวเองได แสดงใหเห็นวาผูสูงอายุ 

ชาวญี่ปุนสวนใหญมีการศึกษาสูง ทําใหเห็นวาผูสูงอายุที่มีการศึกษาสูงทําใหมีความรูและความกลาที่จะไปอยู 

ตางแดน คนที่ไมมีการศึกษาจะไมกลาที่จะยายที่อยูอาศัยเพราะกลัวปญหาการปรับตัวใหเขากับวัฒนธรรมและ 

สภาพแวดลอมใหม และยังสามารถชวยเหลือตัวเองได ประชากรกลุมนี้เปนผูที่มีสุขภาพรางกายแข็งแรง 

ถึงแมวาจะเปนผูที่มีอายุมากแลวก็ตาม บางทีมักจะเห็นพวกเขาเดินอยูตามแหลงที่อยูอาศัย เชน บริเวณที่มี

โครงการคอนโดมิเนียมจํานวนมาก ทั้งบนถนนหวยแกวหรือถนนนิมมานเหมินทร กรณีถาอยูที่คอนโดมิเนียมบน 

ถนนหวยแกว ผูสูงอายุเหลานี้ก็จะเดินเพื่อไปซื้อของ หรือ รับประทานอาหารที่หางสรรพสินคาเซ็นทรัลกาดสวน 

แกว หรือ เดินไปบริเวณยานนิมมานเหมินทร เพื่อไปธนาคาร ไปรับประทานอาหาร หรือแมแตไปนั่งเลนเพื่ออาน 

หนังสือที่รานกาแฟอยูเสมอ เปนตน 

ดานสังคม ชาวญี่ปุนที่เขามาอยูในเมืองเชียงใหม มีวิถีการดําเนินชีวิตแตกตางกันไป ขึ้นอยูกับแตละ 

บุคคล และก็มักจะดําเนินกิจกรรมตางๆในแตละสถานที่ แลวแตจุดประสงคและความตองการของตัวเอง จาก 

การศึกษาพบวาผูสูงอายุชาวญี่ปุนสวนใหญมีงานอดิเรกคือการเลนกีฬากอลฟ เปนกีฬาที่ชาวญี่ปุนสวนใหญ 

ชอบ รวมทั้งการทองเที่ยวตามสถานที่สําคัญตางๆ และการทองเที่ยวตามธรรมชาติ สวนทางดานการใชภาษา 

นั้นผูสูงอายุชาวญี่ปุนสวนใหญ จะสามารถสื่อสารเปนภาษาไทยและภาษาอังกฤษไดในระดับเริ่มตนเทานั้น เปน 

ทักษะดานภาษางายๆที่ใชในชีวิตประจําวัน ซึ่งกลุมตัวอยางจะบอกเสมอวามีอุปสรรคเรื่องภาษาในการสื่อสาร 

กับคนทองถิ่นเพราะวา คนสวนใหญพูดภาษาไทยไมได จึงสื่อสารกับคนไทยยาก ทําใหนักทองเที่ยวชาวญี่ปุน 

เกิดความสนใจ และนิยมเรียนภาษาไทยในชีวิตประจําวัน เพื่อใชติดตอสื่อสารและทํากิจกรรมอื่นๆ และเมื่อเกิด 

การเจ็บปวยขึ้นมาผูดูแลเมื่อเกิดเจ็บปวยสวนใหญแลวจะเปนคูสมรส ที่มาดวยกัน รองลงมาคือ การวาจางผูดูแล 

ทั้งนี้ผูสูงอายุชาวญี่ปุนจะเลือกพาหนะที่ใชในการเดินทางเปนรถยนตสวนตัวมากที่สุด และรองลงมาคือ 

รถจักรยานยนต โดยจะพิจารณาถึงความปลอดภัยและความสะดวกสบายเปนหลัก 

ดานเศรษฐกิจ ผูสูงอายุชาวญี่ปุนที่มาพํานักระยะยาวนั้นถือวาเปนผูมีฐานะทางการเงินดี มั่นคง 

เนื่องจากผูสูงอายุชาวญี่ปุนที่เขามาพํานักระยะยาวนี้ ตางก็จะไดรับเงินบํานาญจากรัฐบาลประเทศญี่ปุน 

การศึกษาในครั้งนี้ผูสูงอายุสวนใหญจึงมีแหลงที่มาของรายไดจากเงินบําเหน็จ/ บํานาญ รองลงมา คือมีรายได 

มาจากเงินออมของตน ทั้งนี้กลุมผูสูงอายุชาวญี่ปุนสวนใหญมีระดับรายไดตอเดือน เมื่อคิดเปนเงินไทย 50,001- 

100,000 บาท และมีระดับรายจายตอเดือน 50,001-100,000 บาท ดังนั้นเมื่อเปรียบเทียบแลวสวนใหญมี 

สถานภาพทางการเงินเมื่อเปรียบเทียบระหวางรายไดกับรายจายแลวมีสัดสวนที่คอนขางพอดี และรองลงมาคือ 

กลุมที่มีเงินเหลือเก็บ และพบวามีคาใชจายเรื่องอาหารสูงเปนอันดับแรก รองลงมาเปนคาใชจายเรื่องการจับจาย 

ซื้อของ และการทองเที่ยวตามลําดับ (ขอมูลจากการสัมภาษณ) จากขอมูลนี้ชี้ใหเห็นวา ผูสูงอายุชาวญี่ปุนจะใช 

เงินที่มีอยูไปเพื่อการพักผอน และทองเที่ยว 

การที่ผูสูงอายุชาวญี่ปุนเลือกมาพํานักระยะยาวในเมืองเชียงใหมนั้นสวนใหญ ใหเหตุผลที่เลือกมา 

พํานักระยะยาวในดานเศรษฐกิจมากที่สุด เหตุผลคือ มีคาครองชีพต่ํา และเนื่องจากประเทศญี่ปุนเปนหนึ่งใน 

ประเทศที่มีคาครองชีพสูง ชาวญี่ปุนในวัยที่เกษียณแลวไมสามารถใชเงินฟุมเฟอยได ดังนั้นจึงเลือกที่จะยายถิ่น 

ฐานไปยังประเทศที่มีคาครองชีพต่ํากวาประเทศญี่ปุน รองลงมาคือ เหตุผลดานสังคมและวัฒนธรรม โดย 

ธรรมชาติของจังหวัดเชียงใหมยังคงมีวิถีการดํารงชีวิตที่เรียบงาย คนเชียงใหมมีมนุษยสัมพันธดี มีน้ําใจ เปนมิตร 

และวัฒนธรรมมีความคลายกัน และเหตุผลตอมาคือ ดานสถานที่ มีความปลอดภัย จังหวัดเชียงใหมมีภูมิ 

ประเทศดี อากาศดี เนื่องจากประเทศญี่ปุนนั้นมีความปลอดภัยสูงอันดับตนๆของโลก เมื่อเปรียบเทียบเชียงใหม 

กับที่อื่น เชน กรุงเทพฯ หรือเมืองอื่นๆ เชียงใหมถือไดวามีความปลอดภัยสูงกวาที่อื่นๆ อีกทั้งในเรื่องของการมี 

สิ่งอํานวยความสะดวกทางการแพทย ที่มีมาตรฐานและสามารถรองรับกลุมคนชาวตางชาติได และยังสามารถ 

638

เดินทางไปเที่ยวในประเทศจีน พมา ลาว และเขมรได (จากเชียงใหม) และยังมีสวนในเรื่องการทําวีซาไปประเทศ 

ดังกลาวไดไมยาก คาใชจายในการทําวีซาไมแพง 

ชาวญี่ปุนในวัยที่เกษียณแลวมาพํานักระยะยาว สวนใหญวางแผนชวงเวลาที่มาพํานักระยะยาวใน 

จังหวัดเชียงใหมตลอดชีวิต แสดงใหเห็นวาชาวญี่ปุนสวนใหญมีความสุขและความพอใจกับการอาศัยอยูใน 

จังหวัดเชียงใหม อีกทั้งยังมั่นใจจริงๆวาจะอยูอาศัยในจังหวัดเชียงใหมไปไดอีกนานมาก 

ที่อยูอาศัยในปจจุบัน ผูสูงอายุชาวญี่ปุนสวนใหญจะอาศัยอยูในอําเภอเมืองจังหวัดเชียงใหม และพัก 

อาศัยในคอนโดมิเนียมมากที่สุด เนื่องจากคอนโดมิเนียมมีอยูเปนจํานวนมากในเขตอําเภอเมือง จึงไมจําเปนตอง 

เชาบานและการพักอาศัยอยูในอําเภอเมืองจะสะดวกกวาไปพักอาศัยอยูในอําเภออื่นๆ พวกเขาสามารถเดินไปที่ 

ธนาคาร ไปรษณีย และหางสรรพสินคาได ซึ่งสถานที่เหลานี้เปนสถานที่ที่จําเปนสําหรับพวกเขาเหลานั้น แมวา 

จะมีเสียงรบกวนบาง แตก็สะดวกสบายดี แตมีบางสวนที่ไมอยากอยูคอนโดมิเนียมอาจเนื่องจากกลัวความสูง 

หรือการมีครอบครัวกับภรรยาคนไทยก็เลือกที่จะซื้อหรือเชาบาน แตชาวญี่ปุนสวนใหญก็ตองการใหมีหองครัวที่ดี 

ดวย เนื่องจากชอบที่จะทําอาหารเพื่อรับประทานดวยตนเอง ซึ่งสวนใหญในกรณีที่เชาที่อยูอาศัยก็จะเสียคาเชา 

10,000-20,000 บาท/เดือน ขึ้นอยูกับลักษณะของที่อยูอาศัยและทําเลที่ตั้ง และในกรณีซื้อที่อยูอาศัยก็จะซื้อ 

ในชวงราคา 2,000,000 - 3,000,000 บาท เนื่องจากผูสูงอายุชาวญี่ปุนสวนใหญมีรายไดประจําที่คอนขางสูง 

เมื่อเทียบกับคาครองชีพในประเทศไทย ดังนั้นในอัตราคาเชาดังกลาวจึงสามารถหาบานเดี่ยวหรือคอนมิเนียมที่ 

หรูหราอยูได อยางไรก็ตามรูปแบบของที่อยูอาศัยก็ตองขึ้นอยูกับรายไดของคนที่มาเชา จะพบวาผูสูงอายุชาวญี่ปุน 

จํานวนไมนอยที่มาพํานักระยะยาวในเชียงใหม เลือกที่จะพักในอพารทเมนทที่ราคาไมสูงนัก เพราะตองการประหยัด 

เงินเพื่อใชในเรื่องอื่นดวยและสวนใหญยังไมสามารถมีกรรมสิทธในที่อยูอาศัยได ซึ่งทั้งนี้ถือเปนขอจํากัดในดาน 

กฎหมายไทย 

สรุปไดวาผูสูงอายุชาวญี่ปุนที่มาพํานักระยะยาวในจังหวัดเชียงใหมนี้ ชอบที่จะมาอยูหรือเที่ยวเปนระยะ 

เวลานาน โดยการเดินทางมากับคูสมรส หรือ การมาแตงงานกับภรรยาชาวไทยและวางแผนที่จะอยูไปตลอดชีวิต 

โดยสิ่งที่ผูสูงอายุชาวญี่ปุนที่มาพํานักระยะยาว คํานึงถึงมากที่สุดในการเลือกที่อยูอาศัย สวนใหญแลวจะคํานึงถึง 

เรื่องความปลอดภัยมากที่สุด ทั้งความปลอดภัยจากตัวบาน/ อาคาร และความปลอดภัยจากสภาพแวดลอมโดยรอบ 

รองลงมาคือ คํานึงถึงสภาพแวดลอมบริเวณที่อยูอาศัย และคํานึงถึงความสะดวกในการเดินทาง ตามลําดับ 

(4.2) สรุปขอมูลปจจัยในการเลือกที่อยูอาศัย 

ขอพิจารณาในการเลือกที่อยูอาศัย ผูสูงอายุชาวญี่ปุนสวนใหญมีขอพิจารณาในการเลือกที่อยูอาศัยใน 

ดานกายภาพมากที่สุด โดยจะพิจารณาถึง ระบบสาธารณูปโภค/สาธารณูปการเปนอันดับตนๆ (โดยเฉพาะ 

ตองการใหมีสัญญาณโทรทัศนของ "NHK Premium" ของประเทศญี่ปุน เพื่อการรับชมโทรทัศนเปนภาษาญี่ปุน 

ไดและระบบสัญญาณอินเตอรเน็ตความเร็วสูงสภาพแวดลอมโดยรอบแหลงที่อยูอาศัยมีความเหมาะสมเปนที่นา 

พึงพอใจ สามารถอยูไดอยางมีความสุขหรือไม และเรื่องขนาดพื้นที่ รองลงมาคือ ขอพิจารณาในดานตัวบาน โดย 

จะพิจารณาถึง ความมั่นคงของตัวบาน รูปแบบบาน การจัดพื้นที่ใชสอยที่เหมาะสม และลักษณะการใช 

ประโยชนของพื้นที่ใชสอยในบาน เนื่องจากวาลักษณะการกอสรางบานของประเทศไทยและประเทศญี่ปุนจะมี 

ความแตกตางกันมากในเรื่องของโครงสราง เพราะแถบบริเวณประเทศญี่ปุนมักจะเกิดแผนดินไหว ดังนั้นการ 

สรางสรางบานจึงจําเปนตองมีโครงสรางที่แข็งแรงเพียงพอที่จะรับแรงจากการเกิดแผนดินไหวได รวมทั้งลักษณะ 

639

การใชประโยชนของพื้นที่ใชสอยในบานที่แตกตางกัน และขอพิจารณาดานสังคม โดยจะพิจารณาถึง การอยู 

รวมกันของชาติเดียวกัน ทั้งนี้จากการศึกษาไดพบวา ผูสูงอายุชาวญี่ปุนที่มาพํานักระยะยาวนี้ ตองการที่จะอยู 

รวมกับชุมชนที่มีคนไทยเปนสวนใหญดวย เนื่องจากจะไดเรียนรู และแลกเปลี่ยนแนวความคิดและวัฒนธรรมที่ 

แตกตางกัน วิถีชีวิตของคนในทองถิ่นไปในตัว รวมทั้งการเดินทางของผูอยูอาศัย และชุมชนโดยรอบนาอยู 

โดยกอนที่จะตัดสินใจเลือกที่อยูอาศัยนั้น ผูสูงอายุชาวญี่ปุนที่มาพํานักระยะยาวในจังหวัดเชียงใหม 

สวนใหญจะมีแหลงที่มาของขอมูลกอนการตัดสินใจเลือกที่อยูอาศัยโดยการหาดวยตนเอง จากนั้นก็จะมีการเลือก 

เปรียบเทียบโดยสวนใหญมีการเปรียบเทียบจํานวน 1-3 โครงการ กอนตัดสินใจเลือกที่อยูอาศัยและใชระยะเวลา 

ในการพิจารณาเลือกที่อยูอาศัย 4 สัปดาหขึ้นไป 

(4.3) สรุปขอมูลปญหาที่อยูอาศัยของผูสูงอายุชาวญี่ปุน พบวาชาวญี่ปุนที่อยูในเมืองเชียงใหมนั้น 

พบวาผูสูงอายุชาวญี่ปุนที่มาพํานักระยะยาวในจังหวัดเชียงใหม สวนใหญพบวามี ปญหาดานสังคมมากที่สุด ซึ่ง 

ไดแก การทะเลาะวิวาทที่กลัววาจะไดรับอันตรายไปดวย ความตองการความเปนสวนตัวเปนพิเศษ และปญหาที่ 

จอดรถเมื่อออกไปขางนอกที่สาธารณะจะหาที่จอดรถยากและผูคนจอดรถไมเปนระเบียบ เชนบริเวณริมถนน 

รวมทั้งปญหาในการสื่อสารกับคนทองถิ่น ในสวนนี้อาจเกิดจากความแตกตางทางสังคมวัฒนธรรมกับสภาพการ 

อยูอาศัยของแตละชนชาติ รองลงมาคือ ปญหาความปลอดภัย ทั้ง ปญหาเสี่ยงตอภัยธรรมชาติ (น้ําทวม พายุ ไฟ 

ไหมปา ดินถลม) อาชญากรรม (ชิงทรัพย ขโมย การกอการรายตางๆ) และปญหาเพลิงไหม (โดยเฉพาะที่ชุมชน 

แออัด หรือแหลงที่มักมีคนมารวมตัวกันเปนจํานวนมาก) เนื่องจากผูสูงอายุชาวญี่ปุนเหลานี้ไดรับขาวสารเกี่ยวกับ 

ปญหาน้ําทวม พายุ และการเกิดอาชญากรรมที่เห็นอยูบอยครั้งในการนําเสนอทางสื่อตางๆ และ คนอื่นชอบ 

เลี้ยงสุนัขแตไมอยูในขอบเขตพื้นที่ของตนเองโดยปลอยใหมันอิสระ ทําใหเกิดความไมมั่นใจในความปลอดภัย 

ตอมาเปน ปญหาดานสภาพแวดลอม ซึ่งไดแก ปญหาในเรื่องกลิ่นเหม็นของทอระบายน้ํา ปญหาน้ําทวม ปญหา 

เสียงดังจากบริเวณโดยรอบ ทั้งเสียงดังจากสุนัขเหาขางบาน เพื่อนบานชอบพูดเสียงดัง โดยเฉพาะเสียงดังจาก 

รานอาหาร รานคาราโอเกะที่มักสงเสียงดังในเวลากลางคืน รวมทั้งปญหาสุนัขจรจัดที่มีจํานวนมาก ไมมีการ 

จัดการดูแลจากหนวยงานใดเลย รวมทั้งวาในบริเวณแหลงน้ําลําคลองสาธารณะมียุงเยอะ ปญหาดานทําเลที่ตั้ง 

สวนใหญมีปญหาเรื่องระยะทาง เพราะถาอยูนอกเมืองออกมาจะไมมีระบบขนสงมวลชนที่ดี ทําใหไมสะดวก 

และมีปญหารถติดดวย สวนทําเลที่อยูในเขตเมืองมักจะมีอากาศเสียจากควัน และเสียงของรถจักรยานยนต 

ปญหาดานตัวบาน/อาคาร พบวาปญหาในสวนนี้คือ เรื่องขนาดและพื้นที่ใชสอยไมพอ การแบงพื้นที่การใชสอย 

โดยผูสูงอายุชาวญี่ปุนมักจะพบปญหาเรื่องไมมีครัวในการทําอาหาร ซึ่งเปนสิ่งจําเปนสําหรับคนกลุมนี้ และใน 

เรื่องของปญหาตัวบานที่เกี่ยวกับความแข็งแรงของโครงสรางและการออกแบบ เนื่องจากพบวาที่กําแพงบานนั้น 

มีรอยแตกเกิดขึ้นและในฤดูฝนบางครั้งมีหลังคารั่ว (ฝนรั่ว) ลงมาบาง ผูสูงอายุชาวญี่ปุนมีความเห็นวา รูสึกกังวล 

ในเรื่องโครงสรางบาน เพราะประเทศไทยเปนประเทศที่ไมคอยมีแผนดินไหว ดังนั้นโครงสรางบานไมคอยแข็งแรง 

ถาเกิดแผนดินไหวขึ้นมา บานจะเสียหายได ดังนั้นควรจะปรับปรุงวิธีการกอสรางบาน เพราะเหตุการณแบบนี้ 

อาจเกิดขึ้นได ควรปองกันไวกอน ปญหาดานการเงิน พบวามีปญหาในเรื่องภาษี เพราะคิดวาภาษีสําหรับคน 

ตางชาติมีอัตราที่สูง และในเรื่องกรรมสิทธิ์อาคารและที่ดิน ที่เห็นวาคนตางชาติก็ควรจะซื้อได ทั้งยังมีความ 

แตกตางของการเก็บคาบัตรผาน/ คาธรรมเนียมเขาไปในสถานที่โดยราคาระหวางคนตางชาติกับคนไทยที่จะคิด 

ราคาตางกัน ปญหาดานสาธารณูปโภค/สาธารณูปการ พบวามีปญหาในการที่ตองไปจายคาสาธารณูปโภค 

640

ตางๆรูสึกวาเสียเวลา ควรจะมีระบบการจายเงินอัตโนมัติผานทางธนาคาร ปญหาการไปใชบริการที่โรงพยาบาล 

มหาราชนครเชียงใหม แตเจาหนาที่ใชภาษาอังกฤษไมคอยไดทําใหยากตอการสื่อสารกัน จึงรูสึกวาเปนปญหา 

สําหรับชาวญี่ปุนที่จําเปนตองไปใชบริการในโรงพยาบาล ปญหาในเรื่องระบบอินเตอรเน็ตเพราะสวนใหญจะ 

เอาไวใชอานขาวและติดตอสื่อสารและสัญญาณทีวีไมคอยดี ผูสูงอายุชาวญี่ปุนที่อยูคอนโดมิเนียมจะตองการ 

ชองทีวี "NHK Premium" ซึ่งเปนภาษาญี่ปุน บางทีไฟดับบอยทําใหลิฟทไมทํางาน ปญหาการระบายน้ําเสียไมดี 

เวลาฝนตกจะมีน้ําทวม ถนนยุบตัวงาย ปญหาการจอดรถ หาที่จอดยากไมเปนระเบียบบริเวณริมถนน ปญหา 

สภาพเสนทางเดินเทาไมคอยดี มีพื้นตางระดับเยอะไมเหมาะสําหรับผูสูงอายุ และปญหาขยะตกคาง ปญหาอื่นๆ 

พบวาบริษัทนายหนาเกี่ยวกับอสังหาริมทรัพยมีจํานวนนอยมาก ไมสะดวกกับการติดตอ ซึ่งเปนสิ่งที่ตองการ 

สําหรับตัวเขา และมีผูที่เปนนายหนาหรือผูประกอบการที่ไรศีลธรรมจํานวนมาก 

ปญหาดานสังคมและวัฒนธรรมนั้น แตละเชื้อชาติยอมมีวัฒนธรรมของตนเอง ซึ่งอาจมีความคลายคลึง 

หรือแตกตางกันไป การที่คนที่มีวัฒนธรรมแตกตางกันแตมาอยูรวมกัน อาจกอใหเกิดปญหาได ทั้งการสื่อสารกับ 

คนทองถิ่น โดยผูสูงอายุชาวญี่ปุนสวนใหญจะพูดภาษาอังกฤษและภาษาไทยไมได ทําใหเปนอุปสรรคตอการ 

สื่อสารบาง 

(4.4) สรุปขอเสนอแนะเรื่องที่อยูอาศัยจากความเห็นผูสูงอายุชาวญี่ปุน ในประเด็นตางๆ ดังนี้ 1) 

อางอาบน้ํา พบวาผูสูงอายุชาวญี่ปุนจํานวนมากมีความตองการในเรื่องนี้เปนอยางมาก เนื่องจากคนญี่ปุนสวน 

ใหญชอบใหมีอางอาบน้ําที่สามารถแชน้ําถึงไหลได (Japanese bathtubs ”Ofuros”) ถือไดวาเปนวัฒนธรรม 

อยางหนึ่งของชาวญี่ปุนซึ่งแตกตางกับชาวไทยที่ไมคอยเปนที่นิยมเทาไหรนัก ทําใหไมคอยมีการสรางและ 

ออกแบบอางอาบน้ําไวในที่อยูอาศัยสําหรับใหคนญี่ปุนมาอยูอาศัย 2) ลักษณะพื้นบาน/ อาคาร พบวาผูสูงอายุ 

ชาวญี่ปุนไมคอยชอบพื้นที่ทําดวยกระเบื้องเคลือบ เพราะรูสึกวาเย็นมาก มีความคิดเห็นวาไมดีตอสุขภาพ จึง 

ตองการเปลี่ยนแปลงการกอสราง (แตเห็นวาสําหรับคนไทยจะคิดวาเย็นสบาย) และในกรณีที่เปนบานจึงเห็นวา 

ใชไมดีกวา 3) การแบงพื้นที่ใชสอยภายในบาน พบวาผูสูงอายุชาวญี่ปุน มีความตองการพื้นที่สวนหนึ่งกอนเขาสู 

ตัวบานเปนสวนที่วางรองเทา (Japanese home formal entry way ”Genken”) เหมือนลักษณะบานที่ประเทศ 

ญี่ปุน และเปนตัวกั้นความเปนสวนตัวจากมุมมองของผูที่อยูนอกบาน ซึ่งสวนใหญบานไทยจะมีลักษณะที่เมื่อ 

เปดประตูบานแลวก็จะเปนสวนของหองรับแขกเลย ในสวนนี้ชาวญี่ปุนมองวาไมคอยมีความเปนสวนตัวเทาไหร 

นัก ทั้งนี้ อาจเกิดจากความเคยชินทางวัฒนธรรมดั้งเดิมของแตละชนชาติ 

ปจจัยที่สําคัญที่พบจากการศึกษานี้ คือ ผูสูงอายุชาวญี่ปุนสวนใหญตองการที่จะอยูอาศัยในจังหวัด 

เชียงใหมตลอดชีวิต แสดงใหเห็นวาผูสูงอายุชาวญี่ปุนสวนใหญมีความสุขและความพอใจกับการอาศัยอยูใน 

จังหวัดเชียงใหม แตคนที่ตอบแบบสอบถามวายังไมไดวางแผนในอนาคตไวก็มีจํานวนมากดวย ซึ่งถาหากมี 

บานพักคนชราสําหรับชาวญี่ปุน มีสถานพยาบาลที่ไดมาตรฐานเดียวกับประเทศญี่ปุน และมีการแกไขปญหา 

ดานการจราจรที่มีประสิทธิภาพก็จะทําใหมีผูสูงอายุชาวญี่ปุนที่อยากจะอาศัยอยูในจังหวัดเชียงใหมตลอดชีวิต 

เพิ่มมากขึ้นดวย 

641

642 

5. สรุปผลและขอเสนอแนะ 

การศึกษาเรื่อง พฤติกรรมการเลือกที่อยูอาศัยของผูสูงอายุชาวญี่ปุนที่มาทองเที่ยวพํานักระยะยาว 

กรณีศึกษาจังหวัดเชียงใหม เปนการศึกษาที่มุงเนนศึกษาถึงพฤติกรรมดานปจจัยในการเลือกที่อยูอาศัย และ 

ปญหาที่อยูอาศัยที ่เกิดขึ้นโดยพิจารณาและสํารวจจากลักษณะ พฤติกรรม ของผูสูงอายุชาวญี่ปุน และความ 

ตองการของผูสูงอายุชาวญี่ปุนวามีสาเหตุอะไรจึงเลือกมาอยูเชียงใหม ปจจัยในการเลือกที่อยูอาศัยคํานึงถึงสิ่ง 

ใดบาง ปญหาที่อยูอาศัยในขณะนี้ และตองการจะไดอะไร ซึ่งผลของการศึกษาจะชวยใหผูที่เกี่ยวของกับ 

นโยบายการพํานักระยะยาว สามารถนําไปใชเปนแนวทางในการสงเสริมใหการพํานักระยะยาวเกิดประสิทธิผล 

มากที่สุด มีขอเสนอแนะแบงเปน 2 ดาน คือ สิ่งจําเปนภายในที่อยูอาศัยสําหรับผูสูงอายุชาวญี่ปุนที่มาพํานัก 

ระยะยาว และ สิ่งจําเปนภายนอกที่อยูอาศัยสําหรับผูสูงอายุชาวญี่ปุนที่มาพํานักระยะยาว ดังนี้ 

1.) สิ่งจําเปนภายในที่อยูอาศัยสําหรับผูสูงอายุชาวญี่ปุนที่มาพํานักระยะยาว ประกอบดวย ที่อยูอาศัยเพื่อการ 

พํานักระยะยาวและสิ่งจําเปน คือ ที่อยูอาศัยควรที่จะมีอุปกรณในการดํารงชีวิตครบ เชน หองครัว ระบบปรับ 

อากาศ ระบบรับชมโทรทัศนจากประเทศญี่ปุน ระบบอินเตอรเน็ตความเร็วสูง การออกแบบใหมีหองน้ําแบบ 

ญี่ปุน (ถาเปนคอนโด) อาจจะรวมถึงมีแมบานดวย และ ที่อยูอาศัยควรที่สามารถเดินทางไปยังสถานที่จําเปน 

และสําคัญสําหรับผูสูงอายุไดสะดวก ทั้งธนาคารหรือโรงพยาบาล รวมทั้งมีหรือใกลกับสวนสาธารณะเพื ่อใชใน 

การออกกําลังกายและมีระบบรักษาความปลอดภัยในที่อยูอาศัยสําหรับการใชชีวิตประจําวันใหเกิดความ 

ไววางใจตอการดํารงชีวิตได เปนตน และ 2.) สิ่งจําเปนภายนอกที่อยูอาศัยสําหรับผูสูงอายุชาวญี่ปุนที่มาพํานัก 

ระยะยาว ประกอบดวย สถานที่จําหนายวัตถุดิบทําอาหาร ทั้งนี้หนวยงานภาครัฐควรจะมีการควบคุมในเรื่อง 

มาตรฐานของราคา คุณภาพสินคา และ ความสะอาดของสถานที่ ระบบขนสงมวลชน การจัดการเดินทางควร 

จัดทําระบบขนสงมวลชนที่ไดมาตรฐาน จัดคูมือการเดินทางสําหรับนักทองเที่ยวถึงเสนทางการเดินทางเปน 

ภาษาญี่ปุนหรือภาษาสากล พรอมทั้งการจัดทําราคามาตรฐานและอบรมมารยาทและกฎระเบียบในการขับรถ 

ของพนักงานขับรถโดยสาร ระบบสาธารณสุข ควรสงเสริมใหโรงพยาบาลมีการเตรียมการใหบริการดานภาษาแก 

ผูสูงอายุชาวญี่ปุนเพิ่มขึ้น โดยใชแบบฟอรมเพื่อชวยในการสื่อสารกับเจาหนาที่ หรือ ลามแปลภาษาที่สามารถ 

ติดตอสื่อสารภาษาญี่ปุนประจําอยูในโรงพยาบาลเปนตน และ ระบบการใหบริการของภาครัฐ จัดตั้งศูนยการ 

ชวยเหลือนักทองเที่ยว หรือ (One stop service center) นํามาอยูที่เดียวกันเพื่อลดขั้นตอนหรือลดการสับสน 

ของการขอใชบริการกับหนวยงานตางๆ สามารถทําไดรวดเร็วมากขึ้น 

โดยในภาพรวมแลวก็ตองสรางความเขาในรวมกันวาการพํานักระยะยาวคืออะไร ซึ่งความสับสนอาจ 

ทําใหการกําหนดนโยบายผิดพลาดได เมื่อเขาใจตรงกันแลวจะทําใหการดําเนินตามนโยบายเปนไปไดอยางมี 

ประสิทธิภาพมากที่สุด การที่ลักษณะความตองการของชาวตางชาติที่มีวัฒนธรรมตางกันยอมมีความตองการ 

ตางกัน รัฐจะตองกําหนดกลุมเปาหมายในการดําเนินนโยบายการพํานักระยะยาวใหชัดเจน โดยในการศึกษานี้ 

กลุมตัวอยางคือผูสูงอายุชาวญี่ปุน ซึ่งมีเหตุผลที่มาพํานักระยะยาวในจังหวัดเชียงใหมเพราะตองการหาสถานที่ 

ที่ตนสามารถอาศัยไดดวยเงินบํานาญจํานวนจํากัด ดังนั้นการสงเสริมการพํานักระยะยาวในญี่ปุนจึงสามารถทํา 

ไดตลอดทั้งปในทุกฤดู และในสวนนี้ผูประกอบการดานที่อยูอาศัยสําหรับการพํานักระยะยาว ยังสามารถนําไป 

วางแผนเพื่อพัฒนาแหลงที่อยูอาศัยใหสอดคลองกับการดําเนินชีวิตของผูสูงอายุชาวญี่ปุน เพื่อรองรับความ 

ตองการของตลาดในกลุมนี้ได และรัฐควรเขามาศึกษาถึงผลดีผลเสียของการพํานักระยะยาวอยางจริงจังและนํา

643 

ผลการศึกษามาปรับปรุงแกไขในเรื่องที่เกี่ยวของ เชน เรื่องที่อยูอาศัยของผูที่มาพํานักระยะยาว ปญหาในดาน 

ตางๆ ระบบการยื่นขอวีซา การอนุญาตใหมีกรรมสิทธิ์ในที่ดินและอาคารชุด การกําหนดมาตรฐานในการเก็บ 

คาธรรมเนียมตางๆ และอื่นๆ ทั้งภาครัฐและเอกชนที่เกี่ยวของ ควรเขามาศึกษาถึงความตองการดานที่อยูอาศัย 

สําหรับผูสูงอายุชาวญี่ปุนที่มาพํานักระยะยาว เพื่อการจัดการกําหนดแนวทางเรื่องที่อยูอาศัยใหไดมาตรฐาน 

สากลโดยสิ่งสําคัญคือตองคํานึงถึงวิถีชีวิตสภาพความเปนอยูและวัฒนธรรมของชาวญี่ปุนที่อยูอาศัยดวย เปน 

การเพิ่มคุณภาพชีวิตที่ดีเหมาะสมแกผูสูงอายุที่มาพํานักระยะยาว รวมถึงเปนการกระตุนใหภาครัฐสนับสนุน 

อยางจริงจังในการสงเสริมแนวความคิดนี้ 

จะเห็นไดวาการศึกษาในครั้งนี้มีแนวคิดและทฤษฎีทางดานความตองการที่อยูอาศัย และดาน 

การตลาดเปนแนวทางหลักในการศึกษา โดยมุงเนนศึกษาถึงปจจัยในการเลือกที่อยูอาศัย และปญหาในที่อยู 

อาศัยของผูสูงอายุชาวญี่ปุนที่มาทองเที่ยวพํานักระยะยาว ซึ่งจําเปนที่จะตองคนหาและทราบใหไดถึงตนเหตุ 

หรือความจําเปนของแตละปจจัยในการเลือกที่อยูอาศัยสําหรับการพํานักระยะยาว ซึ่งทางผูศึกษาเชื่อวา 

ลักษณะเฉพาะและพฤติกรรมของผูสูงอายุชาวญี่ปุนนั้นเปนตนทางของเหตุทั้งหมด โดยที่เมื่อเราไดทราบถึง 

พฤติกรรมและความตองการที่ถูกตองของผูสูงอายุชาวญี่ปุน ผสมผสานกับปญหาที่เกิดขึ้นแลวนั้น ยังรวมถึง 

การทํางานตามความรับผิดชอบของหนวยงานภาครัฐและผูประกอบการดานที่อยูอาศัย และดานอื่นๆใน 

ภาคเอกชน ซึ่งถาหากไมไดคํานึงถึงลักษณะและความตองการผูสูงอายุชาวญี่ปุนที่มาทองเที่ยวพํานักระยะยาว 

ในที่นี้ถือเปนกลุมลูกคาเปาหมาย (Target Group) ก็เปรียบเหมือนการผลิตสินคามาขายโดยไมมองความ 

ตองการของตลาด จึงทําใหผลการดําเนินงานในอดีตไมคอยประสบความสําเร็จ หรือแตละหนวยงานมุงทํางาน 

ตามความสามารถของตนโดยไมมีบูรณาการการทํางานแบงปนองคความรูกัน ซึ่งจะตองทําใหมีการบริหาร 

จัดการที่ถูกตอง เรื่องความตองการหรือความจําเปนของแตละประเด็นใหไดตามความเหมาะสม จะไดสามารถ 

แกไขปญหาที ่เกิดขึ้นได ซึ่งการแกไขปญหาจะไดสะทอนใหเห็นถึงวิธีคิดของผูที่อยูในสวนอุปสงค (Demand) 

หรือผูที่มีความตองเสนอซื้อ ซึ่งก็คือ ผูสูงอายุชาวญี่ปุนที่มาทองเที่ยวพํานักระยะยาว ใหนําไปสูการพิจารณา 

วิเคราะหขอมูลของฝายอุปทาน (Supply) หรือผูที่มีความตองการเสนอขาย เพื่อตอบสนองถึงความตองการของ 

ผูสูงอายุในกลุมนี้ไดตรงเปาหมาย ซึ่งประกอบดวยหนวยงานภาครัฐและเอกชน อาทิ การทองเที่ยวแหงประเทศ 

ไทย โรงพยาบาล สํานักงานตรวจคนเขาเมือง ผูประกอบการดานโครงการที่อยูอาศัย ผูประกอบการดานการ 

ทองเที่ยว และสถาบันการศึกษาดานภาษา โดยมีฐานความคิดเรื่องการอยูรวมกันอยางมีความสุข ใหทุกฝายทั้ง 

นักทองเที่ยวผูสูงอายุชาวญี่ปุน หนวยงานภาครัฐ ผูประกอบการโครงการที่อยูอาศัย และในดานอื่นๆที่เกี่ยวของ 

กับการทองเที่ยวพํานักระยะยาวในจังหวัดเชียงใหม ไดรับผลประโยชนรวมกัน ทุกดานทั้งการใหบริการ ความพึง 

พอใจในการบริการ และความสะดวกสบาย โดยเฉพาะผูประกอบการดานที่อยูอาศัยเพื่อการพํานักระยะยาว 

เมื่อทราบถึงปจจัยในการเลือกที่อยูอาศัยและปญหาที่อยูอาศัยของผูสูงอายุชาวญี่ปุนแลว จะไดนําไปสูการ 

วางแผนพัฒนาแหลงที่พักอาศัยใหสอดคลองกับการดําเนินชีวิตของผูสูงอายุชาวญี่ปุน และการเตรียมการ 

สําหรับรองรับความตองการของตลาดกลุมนี้ในอนาคตตอไปได โดยมีฐานความคิดเรื่องการอยูรวมกันอยางมี 

ความสุข โดยทุกฝาย ไดรับผลประโยชนรวมกัน ทั้งการใหบริการ ความพึงพอใจในการบริการการพํานักระยะ 

ยาวในประเทศไทย

644 

ภาคผนวก : การเก็บขอมูล 

1.สมาคม Chiang Mai Long Stay Life Club 

2.กิจกรรมของผูสูงอายุชาวญี่ปุน 

3.ลักษณะที่อยูอาศัยปจจุบันของกลุมตัวอยาง 

4. การเก็บขอมูล

645 

แนวทางการปรับปรุงที่อยูอาศัยคนพิการในจังหวัดอุดรธานีกรณีศึกษาอําเภอหนองหาน 

และอําเภอกุมภวาป 

THE IMPROVEMENT OF HOUSING FOR PEOPLE WITH DISABILITIES IN UDONTHANI 

PROVINCE : A CASE STUDY NONGHAN AND KUMPHAVAPI DISTRICT 

สราวุฒิ ลาแพงศรี 




ผูพิการเปนประชากรกลุมหนึ่งในประเทศ ที่มีความแตกตางจากประชากรทั่วไป โดยหมายความถึงคน 

ที่มีความผิดปกติหรือบกพรองทางรางกาย ทางสติปญญา หรือทางจิตใจ 1 ในปจจุบัน ประเทศไทยมีคนพิการ 

ประมาณ 855,973 คน 2 คิดเปนประมาณรอยละ 1.29 ของประชากรทั้งประเทศ ซึ่งทางภาครัฐไดให 

ความสําคัญตอการชวยเหลือคนพิการตลอดมา โดยมีการตราพระราชบัญญัติการฟนฟูสมรรถภาพคนพิการขึ้น 

ในป พ.ศ. 2534 มีเนื้อหาถึงสิทธิของคนพิการและการชวยเหลือสนับสนุนผูพิการจากภาครัฐ นับตั้งแตการ 

บริการทางการแพทยและการสาธารณสุขการศึกษา การพัฒนาตนเองและการมีสวนรวมในกิจกรรมทางสังคม 

การรวมกลุมในลักษณะเครือขายหรือชุมชน และที่สําคัญคือการอํานวยความสะดวกและความปลอดภัย 

โดยตรงแกผูพิการในอาคาร สถานที่ ยานพาหนะหรือการบริการสาธารณะอื่นเพื่อใหคนพิการสามารถทํางาน 

และใชชีวิตไดใกลเคียงคนปกติ3 กรมโยธาธิการไดออกกฎกระทรวงกําหนดสิ่งอํานวยความสะดวกในอาคาร 

สําหรับผูพิการหรือทุพพลภาพและคนชรา พ.ศ. 2548 มีผลบังคับใช ตั้งแตวันที่ 1 กันยายน พ.ศ. 2548 เปนตน 

มา ซึ่งใชบังคับกับอาคารที่ขออนุญาตปลูกสรางอาคารใหมและใชกับอาคารบางประเภทเทานั้น ในขณะที่ที่อยู 

อาศัยของคนพิการซึ่งคนพิการจะตองใชอาศัยและดําเนินชีวิตประจําวันกลับมีการปรับปรุงเพื่อใหคนพิการ 

สามารถใชงานไดนอยมาก กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย ไดออกระเบียบคณะกรรมการ 

สงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการแหงชาติ วาดวยหลักเกณฑและวิธีการปรับสภาพแวดลอมที่อยูอาศัย 

ใหแกคนพิการ การมีผูชวยคนพิการ การชวยเหลือคนพิการที่ไมมีผูดูแล และสิทธิของผูดูแลคนพิการ พ.ศ. 

2552 ที่สงเสริมใหมีการปรับสภาพแวดลอมที่อยูอาศัยใหแกคนพิการ โดยกําหนดใหสํานักงานหนวยบริการใน 

พื้นที่ หรือหนวยงานในสังกัดกรมพัฒนาสังคมและสวัสดิการ เปนหนวยงานรับผิดชอบในการดําเนินการปรับ 

สภาพแวดลอมที่อยูอาศัย 

1 

พระราชบัญญัติฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ 2534 

2 

ที่มา การดําเนินงานจดทะเบียนคนพิการสํานักงานสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการแหงชาติ 

(ขอมูล ณ วันที่ 30 กันยายน 2552) 

3 พระราชบัญญัติฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ

646 

จากการศึกษากฎกระทรวงกําหนดสิ่งอํานวยความสะดวกในอาคารสําหรับผูพิการหรือทุพพลภาพและ 

คนชรา พ.ศ. 2548 รวมถึงงานวิจัยดานการออกแบบและปรับปรุงที่อยูอาศัยสําหรับคนพิการไดมีผู 

ทําการศึกษาอยูเปนจํานวนมาก แตสาเหตุที่การปรับปรุงที่อยูอาศัยสําหรับคนพิการยังมีจํานวนนอย ไม 

ปรากฏเดนชัด ขาดการผลักดัน ซึ่งสวนหนึ่งเปนเพราะ ยังขาดรูปแบบที่เปนรูปธรรมในการออกแบบ ทําให 

ผูประกอบการและผูที่ทําการปรับปรุงที่อยูอาศัยไมเขาใจในตัวกฎกระทรวงฯ และยังไมมีการศึกษาแบบองครวม 

ที่นํางานที่ไดทําการศึกษาแลวมาสังเคราะหและบูรณาการเปนรูปแบบที่อยูอาศัยที่เหมาะสมสําหรับคนพิการ 

ดังนั้นการศึกษา สภาพการอยูอาศัย สภาพสังคมและสภาพเศรษฐกิจ จึงจําเปนตอการศึกษา เพื่อใหทราบถึง 

สภาพทางกายภาพและปญหาการใชที่อยูอาศัยของคนพิการ รวมทั้งเสนอแนะแนวทางในการปรับปรุงที่อยู 

อาศัยใหมีความเหมาะสมตอการอยูอาศัยของคนพิการ วิธีการดําเนินการปรับสภาพแวดลอมที่อยูอาศัยใหแก 

คนพิการ การศึกษาสภาพที่อยูอาศัยจึงจําเปนและมีความสําคัญ ใหทราบถึงวาควรปรับปรุงที่อยูอาศัยอยางไร 

ถึงจะมีความเหมาะสมตอคนพิการ 

วัตถุประสงคของการวิจัย 

1. เพื่อศึกษาสภาพการอยูอาศัย สภาพสังคมและสภาพเศรษฐกิจในการใชที่อยูอาศัยของคนพิการ 

และคนในครัวเรือน 

2. เพื่อศึกษาสภาพทางกายภาพและปญหาการใชที่อยูอาศัยของคนพิการและคนในครัวเรือน 

3. เพื่อเสนอแนะแนวทางในการปรับปรุงที่อยูอาศัยใหมีความเหมาะสมตอการอยูอาศัยของคนพิการ 

และคนในครัวเรือน 

การศึกษาครั้งนี้ ผูวิจัยวิเคราะหหาพื้นที่ศึกษา โดยพิจารณาจาก สถิติการดําเนินการจดทะเบียนคน 

พิการซึ่งคนพิการในภูมิภาคที่มีจํานวนคนพิการมากที่สุด คือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และไดพิจารณาคัดเลือก 

จังหวัดและอําเภอที่มีโครงการ “การพัฒนาศักยภาพคนพิการโดยชุมชน”(Community Based Rehabilitation - 

CBR) ซึ่งดําเนินการโดยสํานักงานสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการแหงชาติ รวมกับสํานักงานพัฒนา 

สังคมและความมั่นคงของมนุษยจังหวัด ซึ่งจะทําใหสามารถเขาถึงขอมูลไดเต็มที่ เนื่องจากพื้นที่ที ่มีโครงการ 

พัฒนาศักยภาพคนพิการ จะมีความเขมแข็งและความรวมมือจากผูพิการในพื้นที่ การเก็บขอมูลผูพิการเพื่อ 

ทําการศึกษานั้น ตองอาศัยความรวมมือ ของเจาหนาที่ที่เกี่ยวของ รวมทั้งผูพิการในพื้นที่ ดังนั้น พื้นที่ภาค 

ตะวันออกเฉียงเหนือ อําเภอกุมภวาป และอําเภอหนองหาน จังหวัดอุดรธานี จึงเปนพื้นที่ที่เหมาะสมที่จะเปน 

พื้นที่เปาหมายในงานวิจัย 

กลุมตัวอยาง เปนคนพิการที่มีสภาพความพิการอยูในระดับ 3-5 ซึ่งสามารถชวยเหลือตัวเองไดบางแต 

ยังมีความลําบากในการใชที่อยู โดยคํานึงถึงผูพิการที่มีปญหาในการใชที่อยูอาศัยจากประเภทของความพิการ 

ซึ่งมีการแบงกลุมตัวอยาง ซึ่งเปนกลุมตัวอยางที่มีความจําเปนความตองการจําเปนอยางยิ่งที่จะตองศึกษาและ 

ปรับสภาพที่อยูอาศัยเพื่อใหเอื้อตอการทํากิจวัตรที่สําคัญในการดํารงชีวิตของคนพิการ และเนื่องจากการเขาถึง 

กลุมเปาหมายนั้นมีความยากลําบาก ผูวิจัยจึงไดพิจารณาคัดเลือกกลุมเปาหมายจากอัตราสวนของผูพิการใน

647 

ขอบเขตพื้นที่การวิจัยโดยใชการเลือกกลุมตัวอยางแบบเจาะจง (Purposive sampling) ใชการเก็บขอมูลดวย 

วิธีการสังเกต 4 และสัมภาษณเชิงลึก (In depth Interview) ในการจัดกลุมตัวอยางที่ใชในการศึกษา เพื่อทําการเก็บ 

ขอมูลในเชิงลึกและเปรียบเทียบแตละกลุมการคัดเลือก ดังนั้นจึงคัดเลือกกรณีตัวอยางทั้งสิ้น 15 ตัวอยาง 

กลุมตัวอยาง 

พิการทางการเคลื่อนไหว 

5 กลุมตัวอยาง 

พิการซ้ําซอน 


พิการทางการเห็น 


แผนภาพแสดง กลุมตัวอยางที่ใชในการศึกษา จํานวน 15 กลุมตัวอยาง แบงตามประเภทความพิการ 

ขั้นตอนในการดําเนินการศึกษา แบงไดเปน 2 สวน ดังนี้ 

- ขอมูลทุติยภูมิ ทําการศึกษาขอมูลที่เกี่ยวของกับงานวิจัยจากเอกสาร สิ่งพิมพ งานวิจัยที่ 

เกี่ยวของ และอินเตอรเน็ต 

- ขอมูลปฐมภูมิ ทําการศึกษาขอมูลที่ไดจากการเก็บขอมูลประชากรกลุมตัวอยาง และการนั่ง 

สังเกตการแบบมีสวนรวมกับกลุมผูดูแลผูพิการ 

เครื่องมือที่ใชในการศึกษา แบงไดเปน 2 สวน ดังนี้ 

-แบบสํารวจและสังเกต ใชเก็บรวบรวมขอมูล ไดแก ลักษณะการอยูอาศัย, ขนาดพื้นที่ใชสอย 

กิจกรรมในแตละวัน และพฤติกรรมการอยูอาศัย ของผูพิการและผูดูแล 

-แบบสัมภาษณ ใชเก็บรวบรวมขอมูลเชิงลึก ไดแก ขอมูลดานสังคม เศรษฐกิจ ขอมูลดานที่ 

อยูอาศัยของผูพิการ และขอมูลดานปญหาในการอยูอาศัย ของผูพิการและผูดูแล 

ขอจํากัดในการศึกษา 

- ผูวิจัยจะทําการคัดเลือกกลุมตัวอยาง โดยพิจารณาจาก สถิติการดําเนินการจดทะเบียนคน 

พิการซึ่งคนพิการในภูมิภาคที ่มีจํานวนคนพิการมากที่สุด และพิจารณาคัดเลือกจังหวัดและอําเภอที่มี 

โครงการ “การพัฒนาศักยภาพคนพิการโดยชุมชน” (Community Based Rehabilitation – CBR) 

- ในการเก็บรวบรวมขอมูลนั้นมีการขอความรวมมือ และความยินยอมของผูเขารวมวิจัย 

-จากขอจํากัดในการวิจัยทั้งในดานเวลา และงบประมาณในการศึกษา ผูวิจัยจึงทําการเก็บ 

ขอมูลโดยการคัดเลือกเฉพาะกลุมตัวอยางที่อาศัยอยูในอําเภอกุมภวาป และอําเภอหนองหาน จังหวัด 

อุดรธานี เปนพื้นที่มีจํานวนผูพิการที่จดทะเบียนคนพิการที่มีสภาพความพิการอยูในระดับ 3-5 มาก 

ที่สุด และเปนพื้นที่ที่มีโครงการ “การพัฒนาศักยภาพคนพิการโดยชุมชน”(Community Based 

Rehabilitation - CBR) 

4 

บุญธรรม กิจปรีดาบริสุทธิ์. ระเบียบวิธีการวิจัยทางสังคมศาสตร. พิมพครั้งที่7 (กรุงเทพฯ :โรงพิมพและปก 

เจริญผล, 2540). หนา 336.

648 

วิเคราะหผลการวิจัยและสรุป 

กลุมตัวอยาง เปนคนพิการที่มีสภาพความพิการอยูในระดับ 3-5 ซึ่งสามารถชวยเหลือตัวเองไดบางแต 

ยังมีความลําบากในการใชที่อยูอาศัย โดยการศึกษาครั้งนี้นั้นไดมีการแบงกลุมตัวอยาง โดยคํานึงถึงผูพิการที่มี 

ปญหาในการใชที ่อยูอาศัยจากประเภทของความพิการ ซึ่งมีการแบงกลุมตัวอยาง ซึ่งเปนกลุมตัวอยางที่มีความ 

จําเปนความตองการ จําเปนอยางยิ่งที่จะตองศึกษาและปรับสภาพที่อยูอาศัยเพื่อใหเอื้อตอการทํากิจวัตรที่ 

สําคัญในการดํารงชีวิตของคนพิการ และเนื่องจากการเขาถึงกลุมเปาหมายนั้นมีความยากลําบาก ผูวิจัยจึงได 

พิจารณาคัดเลือกกลุมเปาหมายจากอัตราสวนของผูพิการในขอบเขตพื้นที่การวิจัยโดยใชการเลือกกลุมตัวอยาง 

แบบเจาะจง (Purposive sampling) เพื่อทําการเก็บขอมูลในเชิงลึกและเปรียบเทียบแตละกลุมการคัดเลือก 

ดังนั้นจึงคัดเลือกกรณีตัวอยางทั้งสิ้น 15 ตัวอยาง ที่มีรูปแบบที่อยูอาศัยเปนประเภทบานเดี่ยว การสํารวจและ 

เก็บขอมูลผูพิการ เพื่อเตรียมการจัดสภาพแวดลอมที่เหมาะสมและมีความปลอดภัย ผูวิจัยจึงไดสราง 

แบบสอบถาม แบบสํารวจ และการสังเกตแบบมีสวนรวม ดําเนินการเก็บรวบรวมขอมูลตางๆ ไดแก สภาพสังคม 

เศรษฐกิจ พฤติกรรมการอยูอาศัย สภาพปญหาการอยูอาศัย เพื่อเปนแนวทางในการวางแผนปรับปรุง 

สภาพแวดลอมใหเหมาะสม ซึ่งผลการวิเคราะห สังเคราะห และแผนในการปรับปรุงที่อยูอาศัยสําหรับผูพิการ 

สามารถอธิบายไดดังนี้ 

• สภาพการอยูอาศัย สภาพสังคมและสภาพเศรษฐกิจ 

กลุมความพิการทางการเคลื่อนไหว ดานสภาพการอยูอาศัย ผูพิการจะพักอาศัยอยูในที่อยูอาศัย 

เดิม และอาศัยอยูกับสามี ภรรยาหรือบุตรของตน โดยผูพิการยังสามารถประกอบกิจวัตรประจําวันไดบางอยาง 

แตจะมีเฉพาะเรื่องที่ยังไมสามารถทําดวยตัวเองได ชวงเวลาในการรับประทานอาหารและการรับประทานยา 

รักษา ที่ตองใหผูดูแลคอยชวยเหลือจัดหาให รวมทั้งการกายภาพบําบัดก็ตองมีการดูแล ในสวนสภาพแวดลอม 

ทางกายภาพในที่อยูอาศัย ผูดูแลผูพิการยังมีความตองการปรับปรุงหรือวางแผนตอเติมที่อยูอาศัยเพื่อใหสะดวก 

ตอผูพิการและผูดูแลแตยังขาดแคลนทุนทรัพย ดานสภาพสังคม เศรษฐกิจ ผูปวยสามารถประกอบกิจวัตร 

ประจําวันไดบาง มีความสัมพันธทางสังคมไดเปนปกติ แตมักไมคอยไปรวมกิจกรรมทางสังคมเนื่องดวยเกรงวา 

จะไปเปนภาระ สวนผูดูแลจะมีการชวยเหลือผูพิการบางในเรื่องที่ผูพิการไมสามารถทําได สวนคาใชจายในการ 

ดูแลรักษาผูพิการจะมีรายไดสวนใหญมาจากบุตรและเบี้ยคนพิการ โดยคาใชจายเฉลี่ยแตละเดือนประมาณ 

4,000 – 6,000 บาทตอเดือน 

กลุมความพิการซ้ําซอน (การเคลื่อนไหวเปนหลัก) ดานสภาพการอยูอาศัย ผูพิการจะพักอาศัยอยู 

ในที่อยูอาศัยเดิมกับญาติและลูกหลานของตน โดยผูพิการจะอยูบนเตียงนอนไมลุกไปไหนหรือตองการอะไร และ 

ไมทํากิจกรรมหรืองานอดิเรกใดๆ เนื่องจากไมสามารถจะใชความสามารถทําอะไรไดดวยตัวเอง ดังนั้นจึงเกิด 

ความเกรงใจที่จะใหผูดุแลชวยเหลือตนเองบอยๆ โดยมากมักจะนอนทั้งวันหรือลุกขึ้นมาบาง ในสวนของการ 

ปรับเปลี่ยนสภาพแวดลอมภายในที่อยูอาศัย ผูดูแลจะคํานึงถึงความปลอดภัยและความสะดวกของผูพิการมาก 

ขึ้น โดยการติดตั้งทางลาดและราวจับในสวนของหองน้ํา ทางเดินภายใน ทางเขาหลัก และมีการกําหนดพื้นที่ 

หรือกั้นหองนอนสําหรับผูพิการขึ้นใหม นอกจากนี้ ผูดูแลยังสงเสริมสภาพแวดลอมที่ชวยทํากายภาพบําบัด 

สําหรับผูพิการ เพื่อชวยใหผูพิการแข็งแรงและชวยตัวเองไดมากขึ้น ดานสภาพสังคม เศรษฐกิจ ผูพิการเริ่มมี 

พฤติกรรมไมคอยชอบเขาสังคม และมักคิดวาตัวเองเปนภาระ อีกทั้งความยากลําบากในการทํากิจกรรมตางๆ

649 

และมีความตองการในการดูแลเปนพิเศษในการประกอบกิจวัตรประจําวัน ทําใหผูดูแลตองรับภาระงานในการ 

ดูแลมากขึ้น เชน การปอนอาหาร การชวยเหลือผูปวยในการขับถายปสสาวะอุจจาระ เปนตน จึงทําใหผูพิการไม 

อยากไปไหนทําอะไร ซึ่งผูดูแลจะมีภาวะความเครียด เพราะตองรับภาระในการดูแลและจัดการกับพฤติกรรม 

ปญหามากขึ้น โดยผูพิการจะมีพฤติกรรมที่เปนปญหา ไดแก ขับถายโดยไมบอก ไมชอบการอาบน้ํา ไมชอบคน 

เยอะ ในสวนของคาใชจายในการดูแลผูพิการจะเปนหนาที่ของบุตรหรือญาติของผูดูแล เนื่องจากผูปวยจะไม 

สามารถรับรู หรือวางแผนการคิดคํานวณเกี่ยวกับการใชจายตางๆได โดยคาใชจายเฉลี่ยในแตละเดือนประมาณ 

5,000 – 7,000บาทตอเดือน 

กลุมความพิการทางการเห็นดานสภาพการอยูอาศัย ผูพิการจะพักอาศัยอยูในที่อยูอาศัยเดิมกับ 

ญาติและลูกหลานของตน บริเวณบานสวนใหญไมไดเปนปญหาหรืออุปสรรคตอผูพิการมากนัก เพราะอาศัย 

ความคุนชินพื้นที่ และใชความจําและประสาทสัมผัสสวนอื่น ในการใชชีวิตประจําวัน แตก็ยังมีพื้นที่ที่ยังอาจ 

กอใหเกิดอันตรายตอการใชทํากิจวัตรประจําวันบาง เชน ธรณีประตูเขาหองน้ํา ปลั๊กไฟ เปนตน ในสวนของการ 

ปรับเปลี่ยนสภาพแวดลอมภายในที่อยูอาศัย ผูดูแลและผูพิการนั้นไดมีการปรับปรุงไปบางพอสมควร ทั้งการจัด 

พื้นที่เฉพาะของคนพิการ และลักษณะการเตือนตางๆของการใชพื้นที่บริเวณบาน ดานสภาพสังคม เศรษฐกิจ ผู 

พิการ สามารถประกอบกิจวัตรประจําวันไดดวยตัวเอง เชน อาบน้ ํา แปรงฟน รับประทานอาหาร ทําใหผูดูแลตอง 

ไมไดรับภาระงานในการดูแลมาก อยางไรก็ตาม ผูพิการถึงแมจะชวยเหลือตัวเองไดมากพอสมควร แตก็ยังไป 

รวมกิจกรรมสังคมตางๆไมได เนื่องจากกลัวการเปนภาระใหกับผูดุแลในการเดินทางไปทํากิจกรรม ในสวนของ 

คาใชจายในการดูแลรักษาผูปวยโดยเฉลี่ยประมาณ 3,000-5,000 บาทตอเดือน 

• สภาพปญหาการใชที่อยูอาศัย 

กลุมความพิการทางการเคลื่อนไหว กลุมความพิการทางการเคลื่อนไหว จากผลการสัมภาษณ 

ผูดูแลผูพิการเกี่ยวกับการวางแผนและการเตรียมที่อยูอาศัย พบวา ผูพิการและผูดูแลผูพิการยังมีความตองการ 

ปรับปรุงหรือวางแผนตอเติมที่อยูอาศัย เนื่องจากผูพิการยังไมสามารถประกอบกิจวัตรประจําวันไดดวยตัวเอง 

อยางไรก็ตาม ผูพิการและผูดูแลผูพิการนั้นยังไมมีทุนทรัพย และความรูเกี่ยวกับการปรับปรุงที่อยูอาศัยให 

เหมาะสม แตก็ยังตองการที่จะปรับปรุงที่อยูอาศัย โดยการติดตั้งอุปกรณและสิ่งอํานวยความสะดวก ไดแก เกาอี้ 

รถเข็น, ราวจับ, เตียงนอนแบบมีที่กั้นขอบ และทางลาด จากการสํารวจ พบวา ยังมีพื้นที่ภายในที่อยูอาศัยที่ 

อาจทําใหผูพิการมีความไมปลอดภัย ไดแก พื้นบริเวณทางเดินไมเรียบ ผิวขรุขระ และมีความตางระดับกัน, 

ความกวางของประตูแคบเกินไปสําหรับเกาอี้รถเข็น, วางสิ่งของมีคมหรือสารเคมีที่อาจเปนอันตรายกับผูปวยไว 

ในที่ตางๆ และขนาดพื้นที่ของหองน้ํามีความคับแคบ ไมมีการติดตั้งอุปกรณชวยพยุงตัวเพื่อความปลอดภัย 

กลุมความพิการซ้ําซอน (การเคลื่อนไหวเปนหลัก) 

กลุมความพิการซ้ําซอน (การเคลื ่อนไหวเปนหลัก) จากผลการสัมภาษณผูดูแลผูพิการเกี่ยวกับการ 

วางแผนและการเตรียมที่อยูอาศัย พบวา ผูดูแลผูพิการมีความตองการที่จะปรับปรุงสภาพแวดลอมภายในที่อยู 

อาศัยอยางมาก เนื่องจากผูพิการมีภาวะที่ไมสามารถควบคุมรางกายและยังไมสามารถชวยเหลือตัวเองได 

เนื่องจากการพิการซอนจะทําใหผูพิการมีความสามารถในการใชอวัยวะนอยลง การติดตั้งอุปกรณชวยพยุงตัวใน 

หองน้ําและทางเดิน, อุปกรณที่ใชทํากายภาพบําบัด,ทางลาด และกายอุปกรณตางๆ จะชวยใหความสะดวกแก 

ผูพิการมากขึ้น จากการสํารวจ พบวา ไดมีการติดตั้งอุปกรณและจัดพื้นที่ใชสอยภายในที่อยูอาศัยสําหรับผูพิการ

650 

แลวบาง เพื่อชวยลดพฤติกรรมที่เปนปญหาของผูพิการ ในดานความปลอดภัยยังมีพื้นที่ที่อาจทําใหผูปวยมี 

ความไมปลอดภัยเกิดขึ้นได ไดแก พื้นทางเดิน ทางลาดมีผิวลื่นและมีราวจับ, บันไดทางเขามีระยะลูกตั้งมากและ 

ไมมีราวจับ, ทางเดินมีสิ่งกีดขวางและมืด, หองน้ําไมมีที่นั่งในสวนอาบน้ําหรืออุปกรณชวยพยุงตัว รวมทั้ง 

สุขภัณฑที่เหมาะสมกับผูพิการ 

กลุมความพิการทางการเห็น กลุมความพิการทางการเห็น จากผลการสัมภาษณผูดูแลผูพิการ 

เกี่ยวกับการวางแผนและการเตรียมที่อยูอาศัย พบวา ผูดูแลผูพิการไมมีความตองการที่จะปรับปรุง 

สภาพแวดลอมภายในที่อยูอาศัย เนื่องจากผูพิการเคยชินกับสภาพแวดลอมเดิมๆที่ใชชีวิตอยูทุกวัน อีกทั้งยังไม 

สามารถรับรูสิ่งใหมๆได จึงอาศัยประสบการณในการในการเรียนรูจากการสัมผัส และมีคงความเคยชินในการ 

ประกอบกิจวัตรประจําวันในแตละวัน ดังนั้น การเปลี่ยนแปลงสภาพแวดลอมภายในที่อยูอาศัยจึงอาจสงผลตอ 

ความสามารถในการประกอบกิจวัตรประจําวันของผูพิการได จากการสํารวจ พบวา ผูดูแลผูพิการไดมีการ 

ปรับปรุงสภาพแวดลอมภายในที่อยูอาศัยแลวบาง ทั้งในดานความปลอดภัย และดานการกระตุนความทรงจํา 

ไดแก การกําหนดอาณาเขตของการใชพื ้นที่ของผูพิการ จัดวางสิ่งของที่ใชเปนประจํา และแยกสิ่งของที่อันตราย 

ตอการสัมผัสใหหางจากผูพิการ สวนที่ยังเปนปญหาอยูนั้นคือทางเดินในการสัญจรสวนใหญมีสภาพขรุขระทําให 

สะดุดลมไดงาย เพื่อสงเสริมใหเกิดการเรียนรูและจดจํา ควรมีพื้นผิวสัมผัสที่แตกตางกันในจุดอันตรายตางๆใน 

การใชพื้นที่ 

ภาพ แสดงปญหาที่อยูอาศัยของผูพิการ กรณีตัวอยาง

651 

ขอเสนอแนะการวิจัย 

จากการทบทวนแนวคิด ทฤษฎีทั้งในประเทศ และในตางประเทศ ที่ไดกลาวมาแลว สามารถสรุป 

แนวคิดที่เกี่ยวของ เพื่อเปนแนวทางในการปรับปรุงสภาพแวดลอมที่เหมาะสมสําหรับผูพิการ โดยแนวคิดการ 

ปรับสภาพแวดลอมที่อยูอาศัยของคนพิการ มีหลักการ 4 ขอ ดังนี้ 

• มีความปลอดภัยทางกายภาพความปลอดภัยทางดานรางกายและสุขภาพอนามัย เชน มีระบบการ 

ปกปองจากภายนอก เชน เสียง แสง ที่ดี จัดใหมีแสงสวางเพียงพอบริเวณบันไดและทางเขา มีราวจับ 

ในหองน้ํา พื้นกระเบื้องไมลื่น มีสัญญาณฉุกเฉินจากหัวเตียงหรือในหองน้ํา สําหรับเรียกขอความ 

ชวยเหลือ เปนตน ซึ่งสิ่งเหลานี้จะชวยใหคนพิการและคนดูแลสามารถดําเนินชีวิตไดโดยสะดวกขึ้น 

• เขาถึงไดงายการมีพื้นที่ราบเรียบ ไมลื่น ไมมีอุปสรรคหรือมีของวางขวางทางเดิน การมีทางลาด 

สําหรับรถเข็น การมีพื้นผิวตางสัมผัส และมีความกวางของทางเดินที่เพียงพอ คือกวางอยางนอย 90 

ซม. และภายในพื้นที่มีพื้นที่ที่รถลอเข็นสามารถหมุนกลับได คือมีเสนผาศูนยกลาง 150 ซม. ทําใหคน 

พิการสามารถเขาถึงไดทุกสถานที่ในบาน 

• สงเสริมและกระตุน การปรับสภาพแวดลอมที่อยูอาศัยที่มีความนาสนใจ การเลือกใชสีที่เหมาะสม มี 

ความสวางและชัดเจน การจัดกายอุปกรณตางๆ เพื่อชวยฟนฟูสมรรถภาพ (กายภาพบําบัด) การจัด 

สวน ซึ่งการจัดสภาพแวดลอมจะชวยกระตุนใหคนพิการทํากิจกรรมตางๆ ภายในบาน เพื่อคง 

ความสามารถในการประกอบกิจวัตรประจําวัน 

• ดูแลรักษางายบานสําหรับคนพิการควรจะออกแบบใหดูแลรักษางายเทาที่จะเปนไปได ดวยเหตุนี้บาน 

ทั่วๆ ไปควรจะเล็ก การจัดพื้นที่ตองตรงไปตรงมา ไมมีมุมอับ คนพิการสามารถเขาใจพื้นที่ตางๆ ได 

โดยงาย มีความเปนสวนตัวได หรือมีมุมสวนตัวที่ผูดูแลมองเห็นได

652 

แนวทางการปรับปรุงที่อยูอาศัยของคนพิการ กรณีตัวอยาง 

กอนการปรับปรุง 

ปญหาที่พบ 

1. พื้นที่นอนพักผอนตอนกลางคืน: 

การขึ้นไปนอนพักผอนขางบนมี 

ความลําบากมาก ตองใชเวลานาน 

และบันไดในการขึ้นมีความชันมาก 

2. หองน้ํา : เปดประตูเขาไปใชยาก 

มาก โถสวมเปนแบบนั่งยอง 

3. พื้นที่บริเวณภายนอกบาน : เปน 

พื้นดินขรุขระ ขาดพื้นที่กิจกรรม 

สําหรับคนพิการ 

หลังการปรับปรุง 

ขั้นตอนการปรับปรุง 

1. ตอเติมหองนอนดานลาง : 

กั้นหองนอนดานลางจากโครงสราง 

เดิม เพื่อใหเปนที่นอนพักผอนของผู 

พิการในเวลากลางคืน 

2. ปรับปรุงหองน้ํา : ติดตั้งสุขภัณฑ 

และอุปกรณที่เหมาะสม 

3. ปรับปรุงพื้นที่บริเวณบาน : ปรับ 

ทางเดินและพื้นดินโดยรอบใหเรียบ 

เพิ่ มพื้ นที่ กิ จกรรม เช น ราว 

กายภาพบําบัดใชเพื่อพยุงตัว 

สําหรับเขาหองน้ําดวย

653 

จากการศึกษา การปรับสภาพแวดลอมที่อยูอาศัยของคนพิการ สามารถสรุปแนวคิด ลักษณะทาง 

กายภาพ และแนวทางการปรับปรุงสภาพแดลอมที่อยูอาศัยของคนพิการ ไดดังตอไปนี้ 

1. พื้นที่บริเวณภายนอกบาน ลักษณะทางกายภาพภายนอกบานที่ควรปรับปรุงแกไขไดแก ลักษณะ 

พื้นดินขรุขระ มีเศษหิน ไมเหมาะกับสภาพรางกายของคนพิการ ทั้งในถนนที่จะออกไปเพื ่อไปถนนใหญเพื่อ 

เดินทางไปสถานที่ตางๆ บริเวณรอบบานเปนลานดิน ทําใหไมเอื้อ หรือไมสามารถรถเข็นได เกิดความ 

ยากลําบากในการสัญจรไปมา และทางเขาบานจากถนนดานหนาติดถนนหลักมีลักษณะที่ชัน ขรุขระ และเปน 

พื้นที่ตางระดับ ทําใหไมสามารถออกไปขางนอกเองหรือเขาถึงบานไดอยางยากลําบาก 

แนวทางในการปรับพื้นที่บริเวณภายนอกบาน ไดแกเทพื้นคอนกรีตเสริมไมไผ บริเวณที่นั่งเลนขางบาน 

และทางขึ้นบาน ติดตั้งพื้นผิวสัมผัส และจัดทําทางลาด ใหม ลาดเอียงไมเกิน 1:12 ปรับสภาพใหไมเกิดระดับที่ 

มากและ และใชวัสดุลักษณะเรียบ เดินผานไดโดยไมสะดุดใหรถเข็นใชงานผานไปได ทางเขาบานใหเปน 

ลักษณะทางลาดเพื่อสะดวกตอการเขาถึงเขาถึง และจัดสวนและกิจกรรมเพื่อใหคนพิการสามารถออกมาทํา 

กิจกรรมภายนอกบานและออก กําลังกายได นอกจากนี้ยังควรติดตั้งอุปกรณชวยในการเคลื่อนไหว เชน ราวจับ 

เพิ่มเติม ความสูงจากพื้น 90 ซม. และทางลาดเพื่อการเขาถึงที่สะดวกปรับพื้นโดยรอบใหม โดยพื้นใหใชวัสดุมี 

ลักษณะเรียบ คนพิการสามารถใชงานได 

2. หองน้ํา ลักษณะทางกายภาพของหองน้ําที่ควรปรับปรุงแกไข ไดแก หองน้ํามีขนาดเล็ก คับแคบ ไม 

มีฝากระดานกั้นและไมถูกสุขลักษณะ ไมสามารถใชเกาอี้รถเข็นเขาหองน้ําได ประตูเปดใชงานไดยากลําบาก มี 

ลักษณะเปนสวมนั่งยอง พอนั่งแลวลุกลําบาก 

หองน้ํามีปญหาในการเขาถึง เนื่องจากอยูไกลจากบริเวณพักผอนและ พื้นหองน้ําตางระดับทําใหเขาถึง 

ไมสะดวกและไมมีอุปกรณสําหรับคนพิการหองน้ําอยูไกลจากบาน ไมสะดวกในการใช รวมถึงไมมีการเดินทอ 

น้ําประปาไปยังจุดตางๆ ตองตักจากบอแลวขนไป 

ลักษณะพื้นของหองน้ําคอนขางลื่นเพราะเปนพื้นปูนขัดมัน หรือ พื้นหองน้ําไมเรียบ มีลักษณะเปน 

คลื่นและสกปรกมีลักษณะเปนคลื่นและไมมีอุปกรณสําหรับคนพิการ เชน ราวจับโถแบบนั่งยอง ไมมีราวจับ 

ตองใชหองน้ําบานญาติ เนื่องจากไมมีหองน้ําของตัวเองและไมสะดวกในการใช หรือหองน้ําเปนแบบชั่วคราว ใช 

หนาบานสําหรับอาบน้ําและขับถายโดยใช กระโถน เนื่องจากหองน้ําอยูดานหลังบานซึ่งผูพิการไปไมไหว 

แนวทางในการปรับหองน้ํา ไดแก สรางหองน้ําใหมใหติดกับตัวบานสําหรับบานที่ไมหองน้ํา และ 

สําหรับบานที่มีหองน้ําอยูแลวควรขยายขนาดเพื่อใหเกาอี้เข็นคนพิการ สามารถหมุนตัวกลับได มีเสนผาน 

ศูนยกลางไมนอยกวา 150 ซม. และเพื่อใหคนพิการเขาถึงหองน้ําไดควรปรับพื้นที่ใหมีการสรางหองน้ําใหมติด 

กับตัวบานบริเวณหองครัว ควรจัดทําทางลาดและปรับใหแนวหองน้ํามีระยะที่ระดับที่ไมตางกัน ปรับพื้นของ 

หองน้ําใหเรียบและปูกระเบื้องเพื่อรักษาความสะอาดที่งายขึ้น ปรับหองน้ําใหมีชองระบายอากาศ และรับแสง 

สวาง นอกจากนี้ควรเปลี่ยนประตูหองน้ําเปนบานเลื่อนเพื่อสะดวกในการใชงานติดตั้งปมน้ําและเดินทอไปยังจุด 

ใชงานตางๆปรับหองน้ําใหมีอางน้ําและโถสวมแบบชักโครก พรอมเดินทอประปาเขาในหองน้ําติดตั้งทั้งโถสวม 

แบบนั่งราบ หรือโถสวมแบบนั่งยองสําหรับคนพิการ จัดพื้นที่สําหรับอาบน้ําพรอมที่นั่งอาบ

654 

3. ภายในบาน ลักษณะทางกายภาพภายในบานที่ควรปรับปรุงแกไข ไดแก พื้นที่ภายในมีจุดที่ มี 

ปญหาใน การเขาถึงพื้นที่บางจุดมีการยกระดับ มีบางจุดเปนพื้นตางระดับที่ทําใหผูพิการเขาไปถึงยังจุดตางๆ 

ลําบาก ภายในบานมีการเปลี ่ยนระดับหลายจุด บันไดทางขึ้นบานไมมีราวจับ และบางที่พื้นลื่นเพราะเปนปู 

กระเบื้องขัดมัน ซึ่งทําใหเสี่ยงตอการหกลม และการเกิดอุบัติเหตุอื่นๆ ไดงาย ประกอบกับ 

ทางเขาบานเปนประตูบานเปด และแคบ ไมสะดวกตอการใชงาน พื้นที่สําหรับคนพิการ ที่เชื่อมตอไป 

ยังบริเวณดานนอกอาคารอาจจะเกิดอันตรายเนื่องจากไมมีแนวที่สามารถปองกันการเดินออกไปยังพื้นที่จุด 

ตางๆ ที่ถนนดานหนาบานพักอาศัย 

สภาพบานชํารุดทรุดโทรมมาก การระบายอากาศไมดี คอนขางทึบ มืด การระบายอากาศไมดี หรือ 

บานมีขนาดคับแคบเกินไป แสงสวางไมเพียงพอ และการระบายอากาศไมดี มีกลิ่นอับ บางครั้งก็มีปญหาน้ําทวม 

แนวทางในการปรับพื้นที่บริเวณภายในบานไดแก สรางแนวรั้วหรือแนวกันชนที่สามารถบอกระยะใน 

การเดินเขาถึงหรือกันแนวเขาออกไดหรือเปลี่ยนประตูทางเขาบานเปนประตูบานเลื่อนความกวาง ไมนอยกวา 

90 ซม.หรือกั้นหองนอนไวใตถุนบาน เพื่อความสะดวกในการใชชีวิต และการเขาหองน้ํา ควรปรับพื้นบริเวณที่ 

ตางระดับใหเปนทางลาด หรือทําขั้นบันไดเพิ่มไมใหตางระดับกันเกินไปและเปลี่ยนพื้น ภายในบานโดยใชวัสดุที่ 

ไมลื่นมาปูทับบริเวณที่ผูพิการเดิน และใหสามารถใชงานไดสะดวกนอกจากนี้ควรเพิ่มชองเปดโดยตองมีวัสดุกั้น 

ไมใหคนพิการออกไปทางอื่นไดนอกจากประตูบาน ติดตั้งอุปกรณชวยในการเคลื่อนไหว เชน ราวจับ และเพิ่ม 

หนาตางเพื่อใหมีแสงสวางเขามาและอากาศถายเทไดสะดวกขึ้น 

4. หองนอน ลักษณะทางกายภาพภายของหองนอนที่ควรปรับปรุงแกไข ไดแก หองนอนเดิมของผู 

พิการอยูบนชั้นบนของตัวบาน และบันไดทางขึ้นบานมีความลาดชันสูง ขาดราวจับผูพิการไมสามารถขึ้นไดโดย 

ลําพังทําใหผูพิการขึ้นลงไมสะดวกและเสี่ยงตออุบัติเหตุ และหองนอนมีการระบายอากาศที่ไมสะดวก 

แนวทางในการปรับหองนอน คือ กรณีที่หองนอนอยูชั้นบนของบานยายหองนอนลงมาอยูชั้นลางใกล 

หองน้ําหรือทําหองน้ําเพิ่มใกลหองนอนชั้นสองกรณีที่ยังไมหองนอนควรกั้นหองนอนเพิ่ม ควร เพิ่มหนาตางใน 

ระดับลางเพื่อใหมีการระบายอากาศที่ดีขึ้น และสอดคลองกับระดับสายตา และเมื่อมีพื้นทีเพิ่มแลว ควรจัดวาง 

ของเพื่อใหคนพิการสามารถเขาถึงได และมีมุมใหคนพิการไดออกกําลังกายหรือทํากายภาพดวยตนเอง 

นอกจากนี้ควรปรับมุมลบเหลี่ยมเสาหรือใชอุปกรณ 

5. ใตถุน ลักษณะทางกายภาพของใตถุนบานที่ควรปรับปรุงแกไข ไดแก ใตถุนบานเปนพื้นดินซึ่งต่ํา 

กวาระดับพื้นบริเวณรอบตัวบาน เวลาฝนตกเกิดปญหาน้ําทวมขัง และเฉอะแฉะ และมีแสงแดดสองในชวงบาย 

ผูพิการจึงอยูแตชั้นบนของบาน ไมคอยเจอคนภายนอก ทําใหขาดการเรียนรูและปรับตัวเขากับสังคม 

แนวทางในการปรับพื้นที่บริเวณใตถุน ไดแก เทพื้นคอนกรีตเสริมไมไผ บริเวณที่นั่งเลนใตถุนบาน 

เพื่อใหเปนที่พักผอนของผูพิการและครอบครัวและพบปะพูดคุย เพิ่มชุดมานั ่ง คสล. เพื่อใหผูพิการไดทํากิจกรรม 

ตางๆ ที่กระตุนการเรียนรู และพัฒนาการปรับตัวเขากับสังคมและติดตั้ง ผาใบกันสาดตก เพื่อใหพื้นที่พักผอนใต 

ถุนบานมีรมเงาตลอดทั้งวัน

655 

6. บันได ลักษณะทางกายภาพของบันไดที่ควรปรับปรุงแกไข ไดแก บันไดทางขึ้นบานสูงชันเกินไป 

บันไดและบันไดที่มีลูกนอนแคบไมมีราวจับและ ซึ่งอาจเกิดอุบัติเหตุไดงาย 

แนวทางในการปรับพื้นที่บริเวณบันได ไดแก ปรับบันไดใหมีความกวาง ไมนอยกวา 90 ซม. และขนาด 

ลูกตั้งสูงไมเกิน 16 ซม. ขนาดลูกนอนไมนอยกวา 28 ซม. พรอมราวจับสูง 90 ซม. 

กลาวโดยสรุป งานวิจัยนี้ไดนําเสนอแนวคิดดานการจัดสภาพแวดลอมที่เหมาะสมสําหรับผูพิการ โดยได 

นําเอาแนวแนวคิดดังกลาวมาประยุกตใชกับผูพิการที่อาศัยอยูในที่อยูอาศัย ภายใตประเด็นทางดานสังคม และ 

การอยูอาศัย เพื่อเปนแนวทางในการปรับปรุงที่อยูอาศัยใหมีความเหมาะสม แตทั้งนี้แนวคิดดังกลาวยังเปน 

การศึกษาเฉพาะผูพิการที่อยูอาศัยในอําเภอหนองหานและอําเภอกุมภวาป จังหวัดอุดรธานีเทานั้น ซึ่งควรจะมี 

การศึกษาในพื้นที่อื่นๆ เพื่อใหแนวคิดดังกลาวสามารถนํามาปฏิบัติไดจริงภายใตบริบทในประเทศไทย 

เอกสารอางอิง 

[1] กฎกระทรวงกําหนดสิ่งอํานวยความสะดวกในอาคารสําหรับผูพิการหรือทุพพลภาพ และคนชรา พ.ศ. 

2548, 2548. 

[2] รศ.กุสุมา ธรรมธํารง. โครงการศึกษาเพื่อพัฒนา สภาพอาคารสถานที่ คณะสถาปตยกรรมศาสตร 

สจล. ใหสอดคลองกับ พ.ร.บ. การฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ ในเรื่องการจัดสิ่งอํานวยความสะดวก 

สําหรับคนพิการ. กรุงเทพมหานคร, 2545. 

[3] รศ.กําธร กุลชล และ ผศ.ดร.ชัยสิทธิ์ ดานกิตติกุล. รายงานการวิจัย แนวทางการปรับปรุงระบบ 

ทางเดินเทาสําหรับคนพิการและผูสูงอายุ. กรุงเทพมหานคร, 2548. 

[4] ชอเพชร พานระลึก. แนวทางการปรับปรุงอาคารเดิม ใหเปนไปตามกฎกระทรวงกําหนดสิ่งอํานวย 

ความสะดวกในอาคารสําหรับผูพิการหรือทุพพลภาพ และคนชรา พ.ศ.2548กรณีศึกษา จุฬาลงกรณ 

มหาวิทยาลัย. วิทยานิพนธปริญญามหาบัณฑิต, สาขาวิชาสถาปตยกรรม คณะสถาปตยกรรมศาสตร 

จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย, 2549. 

[5] Harris, C. W., and Dines, N. T. Time-Saver Standards for Landscape Architecture. New York: 

McGraw-Hill, 1997. 

[6] Building Construction Authority. Universal Design Guidelines (Commercial Buildings). 

Singapore: 2006. 

[7] Accessibility by Design in Greater Manchester. Canada : 2005.

656 

จํานวนและสภาพการใชหองน้ําและหองสวมในอาคารชุมนุมคนประเภทโรงมหรสพ 

QUANTITY AND UTILITY OF RESTROOM AND TOILET IN PUBILIC BUILDING: 

ENTERTAINMENT BUILDING TYPE 

อิทธิพล จันดา 

หลักสูตรสถาปตยกรรมศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาสถาปตยกรรม 


อาจารยที่ปรึกษา : รองศาสตราจารย นาวาโท ไตรวัฒน วิรยศิริ 

1. ความเปนมาและความสําคัญของปญหา 

หองน้ําและหองสวมเปนสถานที่จําเปนสําหรับคนทุกคนที่ตองเขาไปใชสอยในแตละวัน สวมสําคัญตอ 

สุขภาพทั้งทางรางกายและจิตใจ ชวยปองกันการแพรกระจายของเชื้อโรค แสดงถึงความศิวิไลซและมาตรฐาน 

ความเปนอยูของประเทศ การใชหองน้ําและหองสวม เปนสิทธิมนุษยชนที่ถูกละเลยที่โลกจะตองจัดใหมีสวมที่ 

ดีกวานี้และเปนดัชนีสําคัญของการมีคุณภาพชีวิตที่ดีของมนุษย นอกจากนี้หองน้ํายังถือวาเปนพื้นที่ทางสังคม 

การพัฒนาเศรษฐกิจ แสดงถึงวัฒนธรรมและมาตรฐานดานสุขภาพ 

ความสําคัญในเรื่องของหองน้ําและหองสวมจึงมีความสําคัญและไดรับความสนใจเพิ่มมากขึ้น โดยมี 

การพัฒนามาตรฐานตางๆ กฎระเบียบ ขอกฎหมายขึ้นมาใชเพื่อคุมครองสิทธิขั้นพื้นฐาน ในเรื่องของสุขอนามัย 

และความปลอดภัยของประชาชนใหมีชีวิตที่ปราศจากโรคภัยไขเจ็บ ซึ่งถือวาเปนสิทธิขั้นพื้นฐานประการหนึ่งที่ 

ควรจะไดรับการคุมครอง ดูแลและเอาใจใสจากผูที่เกี่ยวของ จึงเปนหนาที่โดยตรงของภาครัฐทั้งในสวนกลาง 

สวนภูมิภาค และสวนทองถิ่น เชน พระราชบัญญัติการสาธารณสุข พ.ศ. 2535, พระราชบัญญัติควบคุมอาคาร 

พ.ศ.2522 และขอบัญญัติกรุงเทพมหานคร เรื่องการควบคุมอาคาร พ.ศ.2544เปนตน มีเกณฑการกําหนดใน 

เรื่องที่เกี่ยวของกับแบบและจํานวนหองน้ําและหองสวมในอาคารแตละประเภทและพฤติกรรมการใชสอยที่ 

แตกตางกันออกไปเพื่อเปนขอบังคับทางกฎหมายที่จะตอบสนองตอความตองการขั้นพื้นฐานของประชาชนใน 

ประเทศใหมีคุณภาพชีวิตที่ดียิ่งขึ้นในเรื่องของหองน้ําและหองสวม 

อาคารชุมนุมคนเปนอาคารที่บุคคลอาจเขาไปภายในเพื่อประโยชนในการชุมนุมคน โดยมีพื้นที่ตั้งแต 

หนึ่งพันตารางเมตรขึ้นไปหรือชุมนุมคนไดตั้งแตหารอยคนขึ้นไป ซึ่งอาคารที่มีจํานวนผูใชสอยมาอยูรวมกันเปน 

จํานวนมากในชวงเวลาเดียวกันหรือใกลเคียงกัน อยางเชน อาคารประเภทโรงมหรสพ ในบางครั้งสงผลตอการใช 

หองน้ําและหองสวม โดยเฉพาะพฤติกรรมในการใชหองน้ําที่แตกตางจากอาคารประเภทอื่นๆ จะเห็นไดจาก 

ความตองการใชหองน้ําและหองสวมของผูใชจํานวนมากที่มีความตองการใชในชวงเวลาพรอมๆกัน ทําใหเกิด 

ปญหาจํานวนหองน้ําและหองสวมที่มีอยูไมเพียงพอตอความตองการใชงานหรือเกิดความหนาแนนของ 

ผูใชบริการมากเกินไปโดยเฉพาะในหองน้ําหญิงที่เรามักจะพบเห็นกันอยูบอยๆหรือในชวงบางเวลากลับมีผูใช 

นอยมากเมื่อเทียบกับจํานวนหองน้ําและหองสวมที่มีอยู 

จากขอมูลการประมาณราคาคากอสรางหองน้ําและหองสวมสาธารณะ ของฝายประมาณราคา สํานัก 

สถาปตยกรรม กรมโยธาธิการและผังเมือง กระทรวงมหาดไทย ในชวงป พ.ศ.2539-พ.ศ.2544 จํานวน 5 แหง มี 

ราคาคากอสรางเฉลี่ย 25,000 ถึง 33,000 บาทตอตารางเมตร ประกอบกับดัชนีราคาวัสดุกอสราง หมวด

657 

สุขภัณฑมีแนวโนมเฉลี่ยสูงขึ้นทุกป โดยที่หองน้ําและหองสวมยังตองประกอบไปดวยงานระบบประกอบอาคาร 

ตางๆ เชน ระบบบําบัดน้ําเสีย ระบบประปา ระบบไฟฟาและแสงสวางเปนตน ทําใหแนวโนมคาใชจายดาน 

ทรัพยากรที่เกี่ยวของกับการสรางหองน้ําและหองสวมมีแนวโนมสูงขึ้นดวย 

การศึกษาในครั้งนี้จึงนํามาซึ่งความรูความเขาใจในเรื่องที่เกี่ยวของกับจํานวนและสภาพการใชหองน้ํา 

และหองสวมในอาคารชุมนุมคน ประเภทโรงมหรสพ ที่เหมาะสมในการใชสอยและเห็นถึงสภาพการใชที่เกิดขึ้น 

เพื่อนําไปสูการปรับปรุงแนวทางการกําหนดจํานวนหองน้ําและหองสวมใหมีความเหมาะสมกับอาคารและ 

สามารถตอบสนองตอพฤติกรรมการใชหองน้ําและหองสวมในการดําเนินกิจกรรมใหสอดคลองกับความตอง 

ในชวงเวลาที่มีการใชสอยนั้นใหมีเหมาะสมมากยิ่งขึ้น 

2. ขอพิจารณาการแบงประเภทโรงมหรสพ 

ตามพระราชบัญญัติควบคุมอาคาร พ.ศ.2522 ไดใหความหมายของอาคารประเภทโรงมหรสพ ไววา 

โรงมหรสพหมายถึง อาคารหรือสวนหญิงสวนใดของอาคารที่ใชเปนสถานที่สําหรับฉายภาพยนตร แสดงละคร แสดง 

ดนตรี หรือการแสดงรื่นเริงอื่นใดและมีวัตถุประสงคเพื่อเปดใหสาธารณชนเขาชมการแสดงนั้นเปนปกติธุระ โดยจะมี 

คาตอบแทนหรือไมก็ตาม จากกฎกระทรวงวาดวยการอนุญาตใหใชอาคารเพื ่อประกอบกิจการโรงมหรสพ 

ประเภทและระบบความปลอดภัยของโรงมหรสพ และอัตราคาธรรมเนียมสําหรับการอนุญาตใหใชอาคารเพื่อ 

ประกอบกิจการโรงมหรสพ พ.ศ. 2550ไดแบงโรงมหรสพออกเปน 5 ประเภทคือ ประเภท ก ข ค ง และ จ 

จากการศึกษาและสํารวจโรงมหรสพในเขตกรุงเทพมหานครที่ไดรับอนุญาตใหประกอบกิจการโรง 

มหรสพจากคณะกรรมการประกอบกิจการโรงมหรสพในเขตกรุงเทพมหานคร จํานวนทั้งสิ้น 299 โรง ซึ่งจัดอยูใน 

โรงมหรสพประเภท ค พบวารูปแบบตางๆของโรงมหรสพที่ปรากฏสามารถสรุปได 2 ประเภท คือ โรงละคร 

(Theatres-Stage) และ โรงภาพยนตร (Movie Theatres) 

3. ขอมูลทั่วไปที่เกี่ยวของกับหองน้ําและหองสวม 

3.1 ความเปนมาของหองน้ําและหองสวม 

ความหมายของ “สวม” ตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิต มีความหมายถึง ที่ถายอุจจาระปสสาวะ 

(ภาษาชาวบานเรียกวา “ที่อึและที่ฉี่”) ซึ่งคําวา “สวม” เปนคําเกาแกที่ใชกันมาตั้งแตกอนสมัยรัตนโกสินทร คําวา 

สวมในภาษาลานนามีความหมายวา “หิ้งบูชา หรือที่นอนของพระ” สวนทางอีสานหรือลาว คําวา “สวม” จะ 

หมายถึง หองนอนของลูกสาวหรือเจาบาว-เจาสาว สวนคําอื่นที่มีความหมายวาสวม เชน หองสุขา เวจ (เว็จ) 

ถาน (สวมของพระ) สีสําราญ และอุโมงค (สถานที่ขับถายของผูหญิงที่อยูในวังหรือผูหญิงชาววังที่มิใชเจานาย) 

แตสําหรับเจานายชั้นสูงหรือกษัตริยจะใชคําวา “หองบังคน” เปนคําที่มาจากภาษาเขมร สวนในปจจุบัน คําวา 

“หองสวม” หรือ “หองสุขา” มักจะหมายถึง หองหับเล็ก ๆ ที่มิดชิด มีสวนประกอบคือโถนั่งแบบชักโครก หรือสวม 

ที่ตองนั่งยอง ๆ 

คําวา “สุขา” นาจะมาจากชื่อของ ”กรมศุขาภิบาล” ที่กอตั้งในสมัยรัชกาลที่ 5 เรียกสั ้น ๆ วา “กรมศุขา” 

มีความหมายถึง การบํารุงรักษาความสุข และมีการเปลี่ยนคําเขียนเปน สุขาภิบาล ดังนั้นหองสุขาภิบาลหรือที่ 

เรียกอยางยอวา หองสุขา มีความหมายวา "หองที่สรางโดยสุขาภิบาลสําหรับถายอุจจาระและปสสาวะ" โดยมี 

หนวยงานกรมศุขาภิบาลทําหนาที่ในการรักษาความสะอาดของพระนครและปองกันโรคระบาดในสมัยนั้น

ในสมัยอดีตผูใชสวมแบงไดเปน 3 กลุมหลักๆคือ กลุมกษัตริย เจานาย ขุนนางและผูมีฐานะดี, กลุม 

พระสงฆและกลุมชาวบานที่เปนกลุมคนสวนใหญในสังคม จากการเขามาของวัฒนธรรมตะวันตกสวมก็ไดมี 

บทบาทตอชีวิตประจําวันมาขึ้น ในสมัยรัชกาลที่ 4 ถึงรัชกาลที่ 5 สยามเริ่มมีพลเมืองมากขึ้น การคาเศรษฐกิจ 

เจริญเติบโตทั้งยังเปดรับวัฒนธรรมตะวันตกที่เขามา ในยุคนั้นประชาชนทั่วไปก็ยังไมนิยมสรางสวมในที่อาศัย 

ของตนเอง แตจะขับถายนอกสถานที่ตามตรอกซอกซอย ถนนหนทาง หรือริมน้ําคูคลองตาง ๆ เกลื่อนกลาดไป 

ดวยกองอุจจาระ เปนสิ่งไมนาดู ทั้งยังสงกลิ่นเหม็นรุนแรง และเปนสาเหตุของโรคระบาด จนในป พ.ศ. 2440 

หรือปลายสมัยรัชกาลที่ 5 รัฐโดยกรมสุขาภิบาลซึ่งกอตั้งในปเดียวกันนั้น ไดดําเนินการจัดสรางสวมสาธารณะขึ้น 

ครั้งแรกหรือสมัยนั้นเรียกวา “เว็จสาธารณะ” ขึ้นตามตําบลตาง ๆ ในกรุงเทพฯ พรอมกันนั้นรัฐไดออกพระราช 

กําหนดสุขาภิบาลกรุงเทพฯ พ.ศ. 2440 มีผลบังคับใหคนตองขับถายในสวมและรัฐไดจัดสรางสวมสาธารณะขึ้น 

ตามตําบลตางๆ เพื่อสุขอนามัยที่ดีของประชาชน 

ในชวงป พ.ศ. 2460-2471 มูลนิธิร็อกกี้เฟลเลอรจากสหรัฐอเมริกา เขามาชวยเหลือทางการแพทยและ 

สาธารณสุข โดยสงเสริมการจัดสรางสวมในจังหวัดตาง ๆ เพื่อปองกันโรคพยาธิปากขอ ซึ่งตอมาคนไทยก็ไดมี 

การประดิษฐคิดคนสวมรูปแบบตาง ๆ ขึ้นเองที่เหมาะสมกับทองถิ่นของไทย เชน “สวมหลุมบุญสะอาด” ที่มี 

กลไกปองกันปญหาการลืมปดฝาหลุมถาย และสวมคอหานทํางานรวมกับระบบบอเกรอะบอซึม แกปญหาเรื่อง 

แมลงวันและกลิ่นเหม็นยอนกลับมาของสวมหลุมแบบเกา ตอมาสวมคอหานก็แพรหลายแทนที่สวมหลุมในที่สุด 

และยังคงไดรับความนิยมจนปจจุบันนี้ สมัยจอมพล ป. พิบูลสงครามเปนนายกรัฐมนตรี ภายหลังการ 

เปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 รัฐบาลมีนโยบายสงเสริมนโยบายดานสุขอนามัย ในดานการขับถายและ 

ชําระรางกายของประชาชนในสวนภูมิภาคเพิ่มมากขึ้น ไดจัดทําหนังสือแบบเรียนของเด็ก เพื่อปลูกฝงดาน 

สุขอนามัย และทําใหประชาชนเห็นความสําคัญและมีทัศนคติที่ดีตอสวม 

3.2 ขอมูลกฎหมายที่เกี่ยวของกับหองน้ําและหองสวม 

มาตรการทางกฎหมายซึ่งมีบทบัญญัติที่เกี่ยวของกับหองน้ําและหองสวม ปรากฏอยูในกฎหมายหลาย 

ฉบับ ซึ่งเริ่มจากบทบัญญัติในการจัดการเรื่องสวมและสิ่งปฏิกูลตามกฎหมายซึ่งเกิดขึ้นมาจากสภาวการณที่มี 

โรคระบาดเกิดขึ้นเรื่อยมาจนถึงปจจุบันซึ่งกฎหมายที่กําหนดเกี่ยวกับจํานวนหองน้ําและหองสวมที่สําคัญๆ 

สามารถแบงตามกฎหมายและขอบัญญัติตางๆ ไดดังนี้ 

3.2.1 กฎหมายวาดวยการสาธารณสุข 

- พระราชบัญญัติการสาธารณสุข พ.ศ. 2535 

3.3.2 กฎหมายวาดวยการคุมครองแรงงาน 

- ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง กําหนดสวัสดิการเกี่ยวกับสุขภาพอนามัย 

สําหรับลูกจาง ลงวันที่ 16 เมษายน พ.ศ.2515 

- กฎกระทรวงวาดวยการจัดสวัสดิการในสถานประกอบกิจการ พ.ศ. 2548 

3.3.3 กฎหมายวาดวยโรงงาน 

- กฎกระทรวง ฉบับที่2 (พ.ศ.2535) ออกตามความในพระราชบัญญัติโรงงาน พ.ศ. 

2355 

658

659 

3.3.4 กฎหมายวาดวยการควบคุมอาคาร 

- กฎกระทรวง ฉบับที่ 39 (พ.ศ. 2537) ออกตามพระราชบัญญัติ ควบคุมอาคาร 

พ.ศ. 2522 

- กฎกระทรวงกําหนดสิ่งอํานวยความสะดวกในอาคารสําหรับผูพิการหรือทุพพล 

ภาพและคนชรา พ.ศ.2548 

- กฎกระทรวง ฉบับที่ 69 (พ.ศ.2551) 

3.3.5 ขอบัญญัติทองถิ่นกรุงเทพมหานคร 

- ขอบัญญัติกรุงเทพมหานคร เรื่องการควบคุมอาคาร พ.ศ.2522 

- ขอบัญญัติกรุงเทพมหานคร เรื่องการควบคุมอาคาร พ.ศ.2544 

4. กฎหมายที่เกี่ยวของกับการกําหนดจํานวนหองน้ําและหองสวม ในอาคารประเภทโรงมหรสพ 

4.1 กฎหมาย, ขอบังคับภายในประเทศที่เกี่ยวของ 

- กฎกระทรวงฉบับที่63 (พ.ศ.2551) ออกตามความในพระราชบัญญัติควบคุม 

อาคาร พ.ศ.2522 

- กฎกระทรวงฉบับที่39 (พ.ศ.2537) ออกตามความในพระราชบัญญัติควบคุมอาคาร พ.ศ. 

2522 

- กฎกระทรวงกําหนดสิ่งอํานวยความสะดวกในอาคารสําหรับผูพิการหรือทุพพลภาพและ 

คนชรา พ.ศ. 2548 

- ขอบัญญัติกรุงเทพมหานคร เรื่อง ควบคุมอาคาร พ.ศ. 2544 

4.2 กฎหมาย,มาตรฐานและทฤษฎีตางๆ ที่เกี่ยวของกับการออกแบบหองน้ําและหองสวม 

- การออกแบบหองน้ํา 

- Theatre Planning ABTT 

- UNIFORM THE PLUMBING CODE 2005 

- NATIONAL STANDARD PLUMBING CODE 2003 

- STANDARD PLUMBING CODE 1994 

- DELHI BUILDING BYE-LAW AND DEVELOPMENT REGULATIONS 1983 

- Los Angeles Department of Building And Safety 

5. ผลจากการศึกษา 

จากการศึกษากลุมตัวอยางของโรงมหรสพ ซึ่งมีขอบเขตในการเลือกกรณีศึกษาจากอาคารหรือสวนหนึ่ง 

สวนใดของอาคารที่ใชแสดงมหรสพหรือฉายภาพยนตร ที่ไดรับอนุญาตใหประกอบกิจการโรงมหรสพจาก 

คณะกรรมการประกอบกิจการโรงมหรสพในเขตกรุงเทพมหานคร จํานวน 12 แหง โดยการสํารวจจํานวนและ 

สภาพการใชหองน้ําและหองสวม ดังปรากฏในแผนภูมิตอไปนี้

660 

ภาพแสดงจํานวนสุขภัณฑหองน้ําและหองสวม จากการสํารวจอาคารกรณีศึกษา ทั้ง 12 แหง 

จํานวนสุขภัณฑหองน้ําและหองสวม จากการสํารวจอาคารกรณีศึกษา ทั้ง 12 แหง สามารถนํามา 

แสดงอัตราสวนสุขภัณฑตอจํานวนที่นั่งชมมหรสพ ในอาคารกรณีศึกษาทั้ง 12 แหง แยกเพศชายและหญิง ดังนี้ 

จากตารางแสดงอัตราสวนสุขภัณฑตอจํานวนที่นั่งชมมหรสพ ในอาคารกรณีศึกษาทั้ง 12 แหง แยก 

เพศชายและหญิง จะพบวาอัตราสวนสุขภัณฑแตละชนิดตอจํานวนที่นั่งชมมหรสพของอาคารกรณีศึกษา มี 

อัตราสวนแตกตางกันในแตละแหง

661 

5. ผลการวิเคราะหการศึกษาจํานวนและสภาพการใชหองน้ําและหองสวมในอาคารชุมนุมคน ประเภท 

โรงมหรสพ 

จากผลการสํารวจจํานวนหองน้ําและหองสวมในสวนของโรงมหรสพ จํานวน 12 แหงมา 

เปรียบเทียบกับกฎหมายที่ใชกําหนดหองน้ําและหองสวม ปรากฎดังตารางดังตอไปนี้ 

พบวาจํานวนหองน้ําและหองสวมในสวนของโรงมหรสพ เมื่อเปรียบเทียบกับกฎหมายควบคุมอาคารที่ 

ใชกําหนดจํานวนหองน้ําและหองสวมนั้น มี 3 แหงคือ โรงมหรสพF, K และ Lที่มีจํานวนผานเกณฑตามกฎหมาย 

ควบคุมอาคารและมีโรงมหรสพ 9 แหงมีจํานวนหองน้ําและหองสวมนอยกวาเกณฑกฎหมายควบคุมอาคาร 

ไดแก โรงมหรสพ A B C D E G H I และ J 

จากการสอบถามความพึงพอใจในการเขาใชบริการหองน้ําและหองสวมในโรงมหรสพ ในอาคาร 

กรณีศึกษา การสํารวจจากพื้นที่จริง และจากการสัมภาษณ พบวาสภาพการใชหองน้ําและหองสวมในสวนของ 

โรงมหรสพสวนใหญ ไมมีปญหาในการใชสอยมากนัก ซึ่งสามารถวิเคราะหโดยการแยกกลุมอาคารโรงมหรสพที่ 

มีจํานวนหองน้ําและหองสวมผานตามกฎหมายและไมผานเกณฑไดดังนี้ 

1. อาคารโรงมหรสพที่มีจํานวนหองน้ําและหองสวม ตามเกณฑกฎหมายกําหนด 

พบวาสภาพการใชหองน้ําและหองสวมไมมีปญหาในดานการใชสอย ระดับความพึงพอใจ 

ของผูใชบริการอยูในระดับ มากถึงมากที่สุด(โรงมหรสพF, K และ L) 

2. อาคารโรงมหรสพที่มีจํานวนหองน้ําและหองสวม นอยกวาเกณฑกฎหมายกําหนด 

พบวาการใชหองน้ําและหองสวมไมมีปญหาในดานการใชสอย ระดับความพึงพอใจของ 

ผูใชบริการอยูในระดับ ปานกลางถึงมากที่สุด(โรงมหรสพ A B C D E G H I และ J) พบวาจํานวนหองน้ําและ 

หองสวมแมจะนอยกวาเกณฑกฎหมายควบคุมอาคารกําหนด แตระดับความพึงพอใจในการเขาใชบริการ อยูใน 

ระดับ ปานกลางถึงพอใจมากที่สุด หองน้ําและหองสวมที่มีปญหาในการใชงานไมพอเพียงนั้นพบวาเกิดจาก

662 

- หองน้ําและหองสวมอยูในตําแหนงที่เขาถึงและสังเกตไดงาย แตมีจํานวนหองน้ําและหอง 

สวมที่ไมเพียงพอในชวงเวลาที่มีการใชงานพรอมๆกันของผูใชจํานวนมาก เทานั้น 

- หองน้ําและหองที่อยูไกลเขาถึงไดยากไมปรากฏปญหาในการใชงาน ผูเขาไปใชบริการนอย 

- หองน้ําและหองสวมไมสะอาด เนื่องมาจากการที่มีผูเขาใชบริการเปนจํานวนมาก ทําให 

ผูใชบริการบางสวน เลือกที่จะไปใชบริการหองน้ําและหองสวมในบริเวณใกลเคียง เชน หองน้ําในสวนของ 

ศูนยการคา ในกรณีที่โรงมหรสพตั้งอยูในอาคารศูนยการคา เปนตน 

เนื่องจากหองน้ําและหองสวมมีเจาหนาที่ประจําคอยดูแลรักษาความสะอาดอยูสม่ําเสมอ ทําใหสภาพ 

การใชโดยทั่วไปอยูในเกณฑดีถึงดีมาก จะมีเพียงชวงที่มีการเขาใชพรอมๆกันในบางเวลาเทานั้น ที่ผูใชอาจจะ 

ตองรอใชบริการบางและสภาพการใชทั่วไป ณ ขณะนั้นก็อยูในเกณฑพอใชถึงดี ขึ้นอยูกับตําแหนงที่ตั้งของ 

หองน้ําและหองสวม จํานวนที่เหมาะสมสัมพันธกับตําแหนง พฤติกรรมการใชของผูใชบริการ ซึ่งจะเปนปจจัยที่ 

สงผลตอสภาพการใชหองน้ําและหองสวมในอาคารชุมนุมคน ประเภทโรงมหรสพ 

6. ขอเสนอแนะ 

ขอเสนอแนะแนวทางการแกไขปญหาหองน้ํา สามารถแบงได 2 แนวทาง คือ 

6.1 การแกปญหาดวยการปรับทางกายภาพ 

- จัดใหตําแหนงการเขาถึงสะดวก ไมมีระยะที่ไกลเกินไป ตําแหนงที่มีผูเขาไปใชงานเปน 

จํานวนมากควรปรับใหมีจํานวนหองน้ําและหองสวมเพิ่มขึ้นตามความเหมาะสม 

- การปรับปรุงปายบอกตําแหนงและทิศทางของหองน้ําและหองสวมใหชัดเจน เพื่อลดความ 

สับสน และเพิ่มความสะดวกใหแกผูใชบริการ 

- ในกรณีที่อาคารโรงมหรสพที่มีเกณฑนอยกวากฎหมายที่กําหนดนั้น ผูใหบริการควรจะมี 

การเพิ่มจํานวนหองน้ําและหองสวมใหเปนไปตามเกณฑกฎหมายควบคุมอาคารที่กําหนดไว 

- การดูแลรักษาทําความสะอาดควรมีการจัดการที่เหมาะสมตอการใชงาน เชน ตําแหนงที่มี 

ผู ใชงานจํานวนมากหรือเขาใชสอยบอยๆ ควรมีความถี่มากขึ้นกวาตําแหนงอื่นที่มีผูเขาใชสอยนอย 

- เนื่องจากหองน้ําและหองสวมโรงมหรสพ เปนพื้นที่สาธารณะที่มีผูใชบริการเปนจํานวนมาก 

ในแตละวัน ผูใหบริการควรจะใหความสําคัญในสวนพื้นที่นี้ ใหมากขึ้น เชน ทั้งในดานของในดานความสะอาด 

ความสะดวก ความเพียงพอ ความปลอดภัย การบริหารจัดการและคุณภาพในการใหบริการ เพื่อสุขอนามัยที่ดี 

ของผูมาใชบริการ ซึ่งจะชวยสงเสริมภาพลักษณในการดําเนินธุรกิจของผูใหบริการไดดวยเชนกัน 

6.2 การแกปญหาดวยการออกแบบ 

- ผูที่มีสวนเกี่ยวของ ไมวาจะเปน ผูออกแบบหรือเจาของอาคาร ซึ่งเปนผูที่เขาใจถึง 

พฤติกรรมผูใชมากที่สุด ควรจะตองคํานึงถึงปญหาที่อาจจะเกิดจากการใชหองน้ําและหองสวม เพื่อใหการใชงาน 

และการใหบริการเปนไปอยางเหมาะสม 

- การดําเนินการออกแบบ กอสราง และเปดใหบริการ ควรปฏิบัติใหถูกตองตามกฎหมาย 

ควบคุมอาคารที่กําหนดไว

663 



หนังสือ 

มนฤทัย ไชยวิเศษ. ประวัติศาสตรสังคม-วาดวยสวมและเครื่องสุขภัณฑในประเทศไทย. (กรุงเทพฯ : มติชน 

,2545) 

กิตติ สุนธุเสก. การออกแบบหองน้ํา. พิมพครั้งที่3. กรุงเทพฯ : จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย, 2545 

สุพินท เรียนศรีวิไล, กฎหมายอาคาร อาษา2538 เลมที่1, พิมพครั้งที่1 กรุงเทพ: สมาคมสถาปนิกสยาม, 2538. 

สุพินท เรียนศรีวิไล, กฎหมายอาคาร อาษา2548 เลมที่1, พิมพครั้งที่1 กรุงเทพ: สมาคมสถาปนิกสยาม, 2548. 

ขอบัญญัติกรุงเทพมหานคร เรื่อง ควบคุมอาคาร พ.ศ. 2544 หมวด 6 แบบและจํานวนของหองน้ําและหองสวม 



UNIFORM PLUMBING CODE 2003 

NATIONAL STANDARD PLUMBING CODE 2003 

STANDARD PLUMBING CODE 1994 

DELHI BUILDING BYE-LAW AND DEVELOPMENT REGULATIONS 1983 

Los Angeles Department of Building And Safety 2002 

Roderick Ham AADipl RIBA,Theatre Planning ABTT, The Architectural, London 

กลยุทธการจัดการหองน้ําสาธารณะตนแบบในแหลงทองเที่ยวของประเทศไทย

664 

STRATEGIC MANAGEMENT OF PUBLIC LAVATORY PROTOTYPE FOR 

TOURIST ATTRACTION IN THAILAND 

ภาสกร อินทรารุณ 




สวนที่ 1:บทนํา 


นอกจากความสวยงามของแหลงทองเที่ยวแลว ความสะอาดของสุขาสาธารณะ ก็เปนสิ่งที่นักทองเที่ยว 

ตองการไดรับดวย เนื่องจากสาเหตุหนึ่งที่นักทองเที่ยว เกิดความวิตกกังวลเวลาเดินทางมาทองเที่ยว โดยพยายาม 

หลีกเลี่ยงเครื่องดื่ม ซึ่งทําใหตองเขาหองน้ําสาธารณะบอยโดยไมจําเปน ทําใหเกิดภาพลักษณที่ไมดีตอการทองเที่ยว 

ในอนาคตได การทองเที่ยวมีบทบาทสําคัญในการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมของประเทศไทย เนื่องจากเปน 

อุตสาหกรรมที่มีความสําคัญตอการพัฒนาขีดความสามารถในการแขงขันของประเทศ มีศักยภาพในการทํา 

รายไดใหกับประเทศไทยสูง นโยบายดานการทองเที่ยวของประเทศไทยที่จะตองเรงดําเนินการ คือ การพัฒนา 

ประเทศไทยใหเปนแหลงทองเที่ยวคุณภาพ มีมาตรฐานความปลอดภัย และการใหบริการระดับสากล โดยการ 

เนนเอกลักษณและวัฒนธรรมไทยควบคูกับการอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติสงเสริมการตลาดทองเที่ยวเชิงรุก ทั้ง 

ในและตางประเทศ เพื่อดึงดูดนักทองเที่ยวคุณภาพจากทั่วโลก รวมทั้งการกําหนดแนวทางการฟนฟูและพัฒนา 

แหลงทองเที่ยวสินคาและบริการ ใหมีมาตรฐานและเปนที่ยอมรับในระดับสากล พรอมทั้งตั้งเปาหมายที่จะทําให 

ประเทศไทยเปนศูนยกลางการทองเที่ยวแหง เอเชีย (Tourism Capital of Asia) ที่เปนแหลงทองเที่ยวที่มี 

คุณภาพ (Quality Tourism Destination) และเนื่องจากปจจุบันทั่วโลกใหความสําคัญกับสวมสาธารณะ เพราะ 

จากหองน้ําสาธารณะเปนเครื่องบงชี้ถึงระดับสุขาภิบาลสิ่งแวดลอม เปนหนาตาและความเจริญของประเทศ 

รัฐบาลหลายประเทศไดใหนโยบายที่สําคัญในการสนับสนุนการทองเที่ยวที่ตองการใหหองน้ําสาธารณะและใน 

สถานที่ทองเที่ยวเปนหองน้ําที่มีคุณภาพที่คํานึงถึงปจจัยดานตางๆอยางเหมาะสม จากการสํารวจหองน้ํา 

สาธารณะในแหลงทองเที่ยวตางๆ พบวา หองน้ําสาธาณะในประเทศไทย ยังเปนเพียงสถานที่ ที่เปนเพียงแค 

สถานที่แวะเพื่อทําธุระสวนตัวเทานั้น และหลายสถานที่ทองเที่ยว มีภาระ คาใชจายในการดูแลหองน้ําสาธารณะ 

ที่มากกวารายไดที่มาจากการทองเที่ยว 

1.2 วัตถุประสงคของการวิจัย 

1. ศึกษากลยุทธและการจัดการหองน้ําสาธารณะในแหลงทองเที่ยว 

2. วิเคราะหกลยุทธและการจัดการหองน้ําสาธารณะในแหลงทองเที่ยวประเภทตางๆ 

3. เสนอแผนกลยุทธหองน้ําสาธารณะตนแบบที ่คํานึงถึงปจจัยสภาพแวดลอมและทรัพยากรตางๆ ใน 

แหลงทองเที่ยวเพื่อการทองเที่ยวอยางยั่งยืน

665 

1.3 คําจํากัดความที่ใชในการวิจัย 

หองน้ําสาธารณะ คือ สถานที่ที่ใหประชาชนสามารถใชบริการเพื่อชําระลางหรือขับถายของเสีย จัดวา 

เปนบริการสาธารณะขั้นพื้นฐานที่มีความสําคัญในการอํานวยความสะดวกแกประชาชน เปนสถานที่จําเปน 

สําหรับการออกเดินทางไกล หรือการทองเที่ยว 

แหลงทองเที่ยวทางวัฒนธรรม คือ สถานที่ทองเที่ยวที่มีลักษณะเปนเมือง หรือชุมชนที่ดําเนินการ 

ทองเที่ยวโดยสะทอนใหเห็นถึงเอกลักษณ วัฒนธรรมประเพณี วิถีชีวิตความเปนอยูของเมือง หรือชุมชนทองถิ่น 

นั้น ที่ดําเนินการโดยรัฐ หรือเอกชนก็ได 

แหลงทองเที่ยวเพื่อการนันทนาการ คือ สถานที่ที่มนุษยจัดสรางขึ้น เพื่อจัดใหบริการเพื่อใหความ 

เพลิดเพลิน พักผอนหยอนใจกับนักทองเที่ยว เชน สวนสนุก สวนสาธารณะ เปนตน 

แหลงทองเที่ยวธรรมชาติ คือ สถานที่ธรรมชาติ เชน ภูเขา น้ําตก ถ้ํา ลําธาร ทะเล หาดทราย หาดหิน 

ปาชายเลน ทะเลสาบ เกาะแกง น้ําพุรอน บอน้ํารอน บอน้ําแร เขตสงวนพันธุสัตวปา อุทยานแหงชาติ วนอุทยาน 

สวนรุกขชาติ พื้นที่ชุมน้ํา แหลงปะการังธรรมชาติใตทะเล และซากดึกดําบรรพ เสนทางทองเที่ยวธรรมชาติ ฯลฯ 

ที่เปดใหสาธารณชนเขาใชสถานที่เพื่อการทองเที่ยว โดยสถานที่เหลานั้นอาจจะอยูในความรับผิดชอบของ 

หนวยงานของรัฐหรือเอกชนได 

สถานที่ประเภทสนับสนุนการทองเที่ยว คือ สถานที่ประเภทสนับสนุนกิจกรรมการทองเที่ยว เชน สถานี 

ขนสง ปมน้ํามัน หองน้ําริมทาง รานอาหาร โดยสถานที่เหลานั้นอาจจะอยูในความรับผิดชอบของหนวยงานของ 

รัฐหรือเอกชนก็ได 


หองน้ําสาธารณะในสถานที่แตละแหง มีการใชงานที่แตกตางกัน ถือเปนเอกลักษณเฉพาะ ขึ้นอยูกับ 

วัฒนธรรมของทองถิ่น สถานการณทางเศรษฐกิจปจจุบันมีการแขงขันดานการทองเที่ยวสูงขึ้น สงผลใหตองปรับ 

ปรุงรูปแบบการออกแบบของหองน้ ําใหเขากับนักทองเที่ยว เชน ในประเทศลาว โรงแรมหลายแหงพยายาม 

เปดรับนักทองเที่ยวตางชาติ จึงสรางหองน้ําแบบใชชักโครก แตพบปญหาของการขาดแคนน้ํา นอกจากนี้ยังพบ 

ปญหาเหลานี้ในอีกหลายประเทศ ปญหาที่ตามมา คือ ระบบนิเวศเกิดความสียหาย นอกจากนี้ยังมีปญหาเรื่อง 

สภาพภูมิอากาศ เชน แควนลาดักตั้งอยูบนแนวเทือกเขาหิมาลัยทางตอนเหนือสุดของประเทศอินเดีย ที่พบกับ 

สภาพอากาศอันรุนแรง ทั้งรอนจัดและหนาวจัด ชาวลาดักสวนใหญยังชีพดวยการทําเกษตรกรรมปลูกขาว 

บารเลยเปนหลัก สวมหลุมของชาวลาดักสรางเปนหองเล็กขนาดสองชั้นแยกจากตัวบาน หองสวมอยูชั้นบน 

เจาะรูที่พื้นหองสําหรับนั่งขับถาย จึงไมตองใชน้ําราด ของเสียที่ตกลงสูหองชั้นลางจะถูกคลุกเคลาดวยดินและ 

เถาจากในครัว ทั้งชวยดับกลิ่นและเรงกระบวนการยอยสลาย กลายเปนปุยชั้นดีเพื่อนําไปใชในแปลงเกษตร 

หองน้ําของชาวลาดักนับเปนตัวอยางที่ดี เพราะแสดงใหเห็นรูปแบบของหองน้ําที่สอดคลองกับสภาพภูมิประเทศ 

และภูมิอากาศ ตลอดจนวิถีชีวิตของคนในสังคมเกษตรกรรม และยังสะทอนใหเห็นวิธีคิดของผูคนใหรูจักนําทุก 

ทรัพยากรกลับมาใช ไมปลอยใหสิ่งใดเสียเปลาอยางไรประโยชน นอกจากนี้ แนวความคิดในการออกแบบ 

หองน้ําสาธารณะยุคใหม ในหลายประเทศที่พัฒนาแลว เนนการใหผูใชงานสัมผัสเครื่องสุขภัณฑนอยที่สุด เพื่อ

666 

ลดการแพรเชื้อโรคและมีสุขอนามัยที่ดี ผลจากการทดสอบการปนเปอนอุจจาระของสวมสาธารณะ โดยกรมอนามัย 

ดวยวิธีการ Swab หาเชื้อ Faucal Coli form Bacteria เปนตัวชี้วัด พบวา บริเวณที่มีอุจจาระปนเปอนมากที่สุด คือ 

พื้นหองน้ํา รอยละ 50 รองลงมา คือ ที่รองนั่งโถสวม รอยละ 31 ที่กดโถสวมหรือปสสาวะ รอยละ 7.7 ที่เปดกอกน้ํา 

อางลางมือ รอยละ 6.9 และกลอนประตูหรือลูกบิดประตูสวมดานใน รอยละ 2.7 นอกจากนี้หองน้ําหลายแหงยังไม 

มีถังขยะ ถังขยะภายในหองสวมควรถูกสุขลักษณะ ใชวัสดุแข็งแรงไมรั่วซึม และมีฝาปดมิดชิด ออกแบบใหมีทั้ง 

กระจกและอางลางมือในตัว โดยน้ําที่ลางมือจะลางปสสาวะในคราวเดียวกัน ชวยลดคาใชจายการกอสราง 

รวมถึงลดพื้นที่การใชงาน ที่สําคัญยังสงเสริมใหเกิดสุขอนามัยที่ดีขึ้น 

แนวคิด Eco Toilet 

ภาพที่ 1 โถปสสาวะ Eco 

ภาพที่ 2 การผสมผสานกันระหวางอางลางมือกับโถชักโครก 

หลังจากที่ลางมือจะทําการรีไซเคิลน้ําจากอางลางมือแลวนําน้ําที่ไดมาใชเปนน้ําในชักโครก ประหยัด 

ทรัพยากรและพื้นที่ใชสอยภายในหองน้ํา 


1. ศึกษาทฤษฏี และงานวิจัยที่เกี่ยวของ 

1.1 ศึกษาเกี่ยวกับการสราง การจัดการ งบประมาณ ปจจัยสภาพแวดลอม และการวางแผนกลยุทธ 

หองน้ําสาธารณะในกรอบความคิดของประเทศไทย และนานาชาติ ที่มีการใชอยูในปจจุบัน

667 

1.2 ศึกษาปญหาของหองน้ําสาธารณะในแหลงทองเที่ยวประเภทตางๆ วิธีการแกไขปญหาที่ผานมา 

จุดแข็ง จุดออน อุปสรรคและโอกาส รวมถึงกิจกรรมในพื้นที่ 

1.3 ศึกษางานวิจัยและทฤษฎีที่เกี่ยวของกับการใชประโยชนจากทรัพยากรที่เกี่ยวของกับหองน้ํา เชน 

แหลงน้ํา การบําบัดน้ําเสีย ของเสียจากหองน้ํา 

2. การสํารวจและเก็บขอมูล 

ผูวิจัยไดดําเนินการการสํารวจและเก็บขอมูลจากสถานที่จริง โดยการแยกประเภทสถานที่ ออกเปน 4 

กลุมตัวอยาง ดังนี้ 

กลุมตัวอยางที่ 1 สถานที่ทองเที่ยวทางวัฒนธรรม 

กลุมตัวอยางที่ 2 สถานที่ทองเที่ยวทางธรรมชาติ 

กลุมตัวอยางที่ 3 สถานที่ทองเที่ยวเพื่อการนันทนาการ 

กลุมตัวอยางที่ 4 สถานที่ประเภทสนับสนุนการทองเที่ยว 

การเก็บขอมูลของการจัดการ การพัฒนาพื้นที่ และกิจกรรมในสถานที่ทองเที่ยว รวมถึงพฤติกรรมของ 

นักทองเที่ยวในการใชหองน้ําสาธารณะโดยการแจกแบบสอบถาม หลังจากนั้นนําขอมูลที่ไดมาวิเคราะห 

3. สรุปและนําเสนอการวางแผนกลยุทธการจัดการของหองน้ําสาธารณะตนแบบเพื่อการทองเที่ยว 

อยางยั่งยืน 


ตารางที่ 1: ขอมูลทั่วไปของหองน้ําที่ศึกษา 

สถานที่ ตลาดน้ําอัมพวา 

(สถานที่ทองเที่ยว 

ทางวัฒนธรรม) 

ลักษณะทาง 

กายภาพ 

Block 4 

ชาย 3 โถ 3 

หญิง 4 

อําเภอปาย 

แมฮองสอน 


ทางธรรมชาติ) 

2 หอง 

ไมแบงเพศ 

ตลาดนัดสวน 

จตุจักร 


เพื่อการ 

นันทนาการ) 

Block 4 

ชาย 7 โถ 10 

หญิง 7 

สถานีขนสงสายใต 

ใหม 

(สถานที่เพื่อ 

สนับสนุนการ 

ทองเที่ยว) 

Block 3 

จํานวนปที่เปดใช 8-10 10 25 3 

คาบริการ(บาท) 3-5 2 5 ไมเก็บคาบริการ 

จํานวนผูใชตอวัน 

(คน) 

ชวงผูใชสูงสุด 

(เสาร-อาทิตย) 

ความถี่ในการทํา 

ความสะอาด 

500-1000 ตอ 

block 

100 30,000 ตอblock 5,000 ตอblock 

17.00- 20.00 น. 18.00-20.00 น. ตลอดวัน 05.30–08.00 น. 

20.00–22.30 น. 

เชา / เย็น 1 ครั้ง 3 ครั้ง 7 ครั้ง

668 

การบริหาร เจาของสถานที่ อําเภอปาย สํานักงานเขต เอกชนผูรับ 

สัมปทาน 

ผลการสังเกตุ 

เบื้องตน 

หองน้ําสกปรก 

ไฟไมเพียงพอ 

กลิ่นเหม็น 

น้ําไมเพียงพอ 

ไฟดับบอยครั้ง 

พื้นเปยก 

ตลอดเวลา 

กลิ่นเหม็นมาก 

ไมมีปายบอกทาง 

หองน้ําอยูในสภาพ 

พอใช 

ใช 

สราง 

ภาพที่ 4 เสนอการปรับเปลี่ยนกลยุทธของหองน้ําสาธารณะ 

ตารางที่ 2: เปรียบเทียบหองน้ําสาธารณะในปจจุบันของไทยกับหองน้ําสาธารณะตนแบบ 

หองน้ําสาธารณะในปจจุบัน หองน้ําสาธารณะ Prototype 

ของเสีย 

ของเสีย 

• ไมมีการคํานึงถึงน้ําทิ้ง น้ําเสีย จากการใชใน • บริเวณที่มีน้ําไหลตลอดเวลาเชน น้ําตก หรือ 

หองน้ํา 

น้ําฝนที่ตกลงมา และ น้ําทิ้งสามารถนํามาใช 

เปนพลังงานไฟฟา 

• การนําน้ํากลับมาใชใหมเพื่อลดการปลดปลอย 

น้ําเสียลงสูทอระบายน้ําสาธารณะ โดยใชระบบ 

ที่ออกแบบใหนําน้ําเสียจากหองน้ําทุกหอง มา 

บําบัดและหมุนเวียนกลับมาใชใหม (Grey 

water reuse) ใหเปนน้ําดีที่ใชดูแลตนไมในพื้นที่ 

แวดลอมเพื่อพื้นที่สวนสีเขียวในแนวคิด 

Ecology ที่ตนไมทุกตนจะเกื้อกูลกัน แบบตนไม 

ใหญดูแลตนไมเล็ก 

• เปลี่ยนของเสียในรางกายใหกลายเปนประโยชน 

โดยการใชถังบําบัดสําหรับของเสียจากหองน้ํา 

เพื่อนําอุจจาระและปสสาวะไปใช

669 

สิ่งแวดลอม 

• ถาสถานที่ทองเที่ยวไมไดอยูใกลแหลงน้ํา จะมี 

ตนทุนคาใชจายสูงในการจัดหาน้ําเพื่อมาใช 

ภายในพื้นที่ 

• ใชแสงประดิษฐเพียงอยางเดียว 

• มีเพียงบางสถานที่ที่ใชสภาพบริบทแวดลอมเขา 

มาเปนสวนชวยระบบนิเวศนภายใน รวมไปถึง 

การหมุนเวียนสิ่งที่มีอยูตามธรรมชาติเขามาใช 

ภายในหองน้ําสาธารณะ 

ภาพลักษณ 

• ไมสงเสริมกับการดึงดูดนักทองเที่ยวใหเขามา 

ทองเที่ยว ประเทศไทยรวมถึงนักทองเที่ยว 

ภายในประเทศเอง 

• ใหประสบการณการทองเที่ยวที่ไมดี กับ 

นักทองเที่ยวชาวตางชาติ 

• หองน้ําสาธารณะเปนเพียงทางผานหรือจุดนัด 

พบระหวางทาง ไมมีความหมาย หรือ คุณคา 

ทางสถาปตยกรรม 

สิ ่งแวดลอม 

• มีระบบเก็บกักน้ําฝนเพื่อนํามาหมุนเวียนทํา 

น้ําประปาสําหรับใชในหองน้ําสาธารณะ 

• ชองแสงในหองน้ําสาธารณะที่โปรงใสชวยกรอง 

แสงสวางจากดวงอาทิตยใหพอเพียงสําหรับ 

หองน้ําทุกหอง ลดความจําเปนในการใชไฟฟา 

ลงได โดยแผนกระจกภายนอกถูกออกแบบให 

สามารถทําความสะอาดตนเองเพื่อรักษา 

คุณภาพของแสง 

• พลังงานที่ใชภายในหองน้ําสาธารณะทั้งหมด มา 

จาก พลังงานธรรมชาติที่ไมเคยนํามาใชกับ 

หองน้ําสาธารณะมากอน เชน พลังงาน แดดและ 

ลม พลังงานจากปรากฎการณน้ําขึ้น น้ําลง 

• ระบบปรับระดับแสงภายในหองน้ําใหเหมาะสม 

กับแสงสวางธรรมชาติ จะชวยหรี่แสงสวางของ 

แสงประดิษฐภายในหองน้ําที่มากเกินความ 

จําเปนโดยอัตโนมัติ 

• การกักเก็บพลังงานจากแสงอาทิตยโดยการ 

ติดตั้งแผน photovoltaic เพื่อผลิตไฟฟา และ 

กังหันลม เพื่อแปลงพลังงานธรรมชาติ ใหหองน้ํา 

สาธารณะไดใชประโยชนจากพลังงานสะอาด 

อยางมีประสิทธิภาพ 

ภาพลักษณ 

• บริการที่ตอบสนองกับรูปแบบการใชชีวิตของนัก 

เดินทางกลุมเปาหมาย และความตองการสวน 

บุคคล (personalized service) รวมถึงความใส 

ใจในรายละเอียดที่เหนือจากความคาดหมาย 

ของผูใช เพื่อสรางปรากฎการณแปลกใหมและ 

ประสบการณ ใหกับผูเขาใชบริการ 

• หองน้ําที่มีความชัดเจนในเอกลักษณเฉพาะตัว 

ซึ่งอาจเกิดจากบุคลิกที่เปนตัวของหองน้ําเอง ที่ 

ยังคงรักษารูปแบบของวิถีชีวิตและธรรมชาติของ 

สถานที่นั้นๆ และผสมผสานความความ 

สะดวกสบาย ของความเปนสากลไดอยางลงตัว 

ไม ใช ห องน้ํ าที่ เป นลั กษณะการสร าง 

เลียนแบบ สิ่งสําคัญคือตองเปนหนึ่งเดียวของ

670 

กิจกรรมในสถานที่ 

• กิจกรรมที่เกิดขึ้นภายในสถานที่ ลวนแลวแตทํา 

ใหเกิดคาใชจายที่สูงในการบํารุงรักษาหองน้ํา 

เปนภาระกับสถานที่ทองเที่ยวเอง 

โลก 

• การออกแบบที่แตกตางทําใหโดดเดนเปนที่ 

สังเกต จดจํา และกระตุนใหคนที่ชื่นชมแนวคิด 

การออกแบบอยากเขามาทดลองใช 

• หองน้ําสาธารณะในแหลงทองเที่ยวทาง 

ธรรมชาติ วัสดุที่ใชในการออกแบบควร 

กลมกลืนเปนหนึ่งเดียวกับธรรมชาติของสถานที่ 

นั้นๆ 

• การออกแบบดานสิ่งแวดลอม สถานที่ และ 

สิ่งของเครื่องใชที่เปนสากล และใชไดทั่วไปอยาง 

เทาเทียมกันสําหรับทุกคนในสังคม โดยไมตองมี 

การออกแบบดัดแปลงพิเศษ หรือเฉพาะเจาะจง 

เพื่อบุคคลเฉพาะกลุม 

กิจกรรมในสถานที่ 

• การผลิตพลังงานหมุนเวียนแบบไมใหเสียโอกาส 

จากทุกกิจกรรมที่เกิดขึ้นจากผูใชบริการหองน้ํา 

สาธารณะ 

• นําการเคลื่อนไหวของผูคนมาเปนแหลงกําเนิด 

พลังงาน เนื่องจากหองน้ําสาธาณะเปน public 

space ที่มีผูใชบริการเดินเคลื่อนที่ผานไปมา 

หลายรอยคนตอวัน การติดตั้งแผนพื้นที่มีกลไก 

การขยับ และกระตุนแหลงกําเนิดพลังงานทุก 

ครั้งที่ผูใชบริการเดินเหยียบแผนกลไกนั้นผานไป 

มา ทุกครั้งของการกาวยางก็จะสงแรงไปผลิต 

กระแสไฟฟาไดครั้งละเล็กละนอยสะสมไปเรื่อยๆ 

อยางตอเนื่อง 

• ผลิตกระแสไฟฟาจากการเคลื่อนไหวในลานจอด 

รถของสถานที่ทองเที่ยว เมื่อรถยนตของ 

นักทองเที่ยวแลนผานพื้นผิวที่ติดตั้งระบบ 

ตรวจจับการเคลื่อนไหวเอาไว พลังงานจากแรง 

กดของรถยนต สามารถนํามาผลิตเปน 

กระแสไฟฟา สงไปผลิตเปนกระแสไฟฟา ยิ่ง 

รถยนตมีน้ําหนักมาก ก็จะยิ่งมีโอกาสผลิต 

พลังงานออกมาไดมากขึ้นตามไปดวย 

• กระดาษชําระที่ใชในหองน้ํา ผลิตจากกระดาษที่ 

รีไซเคิลจากกิจกรรมอื่นๆในสถานที่ทองเที่ยว

671 

จากการวิเคราะหขอมูลจากแบบสอบถามที่ไดรับคืนจากนักทองเที่ยว รวมถึง การสํารวจทางกายภาพ 

เชิงลึกของสถานที่ พบวาสถานที่ทองเที่ยวทั้ง 4 ประเภทนั้น มีวิธีการจัดการที่ไมแตกตางกันมากนัก โดยเฉพาะ 

การคํานึงถึงสิ่งแวดลอมและทรัพยากรตางๆ รวมถึงการตระหนักถึงประโยชนแอบแฝงที ่ไดจากกิจกรรมตางๆ ที่ 

เกิดขึ้นภายในสถานที่ทองเที่ยว ดังที่ไดเสนอไวในตารางที่ 2 ผูวิจัยจึงไดทําการสรรหาทางเลือกเพื่อนํามาสรุป 

และนําเสนอเปนแผนกลยุทธการจัดการ เพื่อเปนตนแบบใหหองน้ําสาธารณะในแหลงทองเที่ยวตาง สามารถ 

นําไปประยุกตใชกับประเภทสถานที่ทองเที่ยวตางๆ ไดอยางเหมาะสม 


จากการวิเคราะหลักษณะทางกายภาพของหองน้ําสาธารณะในแหลงทองเที่ยวทั้ง 4 แหงพบวาไดขาด 

การวางแผนกลยุทธเพื่อการใชทรัพยากรธรรมชาติอยางคุมคา รวมถึงกลยุทธการจัดการที่มีประสิทธิภาพ ผล 

จากการศึกษาไดขอเสนอเพื่อสรางทรัพยากรขึ้นมาใชใหม เพื่อสรางความสมดุล จากการเผชิญปญหา 

วิกฤตการณทางดานพลังงาน จึงเริ่มความคิดที่จะแสวงหาของที่หาไดตามธรรมชาติ หรือจายใหนอยที่สุด ผูวิจัย 

จึงไดมีการสังเกตเกี่ยวกับกิจกรรมตางๆที่เกิดขึ้นในพื้นที่หองน้ําสาธารณะที่ตองทํากันอยูเปนกิจวัตร มาเปน 

กลไกสรางพลังงานใหเกิดขึ้นแบบไมตองใชเงินทุน ไมตองใชแรงจูงใจเพิ่มเติม ใหผูที่ทํากิจกรรมนั้นไมรูสึกตัววา 

กําลังสรางพลังงานสีเขียวใหเกิดขึ้นกับหองน้ําสาธารณะ 

การสรางหองน้ําสาธารณะที่คํานึงถึงสิ่งแวดลอมพรอมทั้งการใชทรัพยากรธรรมชาติและพื้นที่อยางมี 

ประสิทธิภาพใหมากที่สุดและใชตนทุนทางการเงินใหนอยที่สุดหรือไมใชเลย มีการพึ่งพาพลังงานจากแหลง 

ภายนอกเทาที่จําเปนเทานั้น และที่สําคัญตองสามารถสื่อสารกับผูใชบริการหองน้ําสาธารณะไดอยางชัดเจนและ 

กระตุนใหเกิดการรับรูถึงการใชพลังงานอยางคุมคา สรางสรรค และ มีประสิทธิภาพ เพื่อปกปองสภาพแวดลอม 

ทางธรรมชาติจากการเขาหองน้ําของนักทองเที่ยว และ ไมสรางภาระการจัดหาพลังงานแกภาครัฐ 


กรมอนามัย สุขาภิบาล. การพัฒนาอนามัยทองถิ่นสี่ทศวรรษ ของการพัฒนาสวมไทย. 

กรกฎาคม 2530. 

กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข.สุขานาใช สุขใจไทยเทศ. กรุงเทพมหานคร, 2547. 

กรมธุรกิจพลังงาน กระทรวงพลังงาน. สุขาในปมน้ํามัน เลม1 มาตรฐานแนะนําเพื่อการจัดการหองสุขา 

และน้ําเสียในสถานีบริการน้ํามันเชื้อเพลิง. กรุงเทพมหานคร 2548. 

มนฤทัย ไชยวิเศษ. ประวัติศาสตรสังคม-วาดวย สวมและเครื่องสุขภัณฑในประเทศไทย. ศิลปวัฒนธรรม 

ฉบับพิเศษ. พิมพครั้งแรก กรุงเทพฯ : พิฆเณศ พริ้นทติ้ง เซ็นเตอร จํากัด, 2545. 

บุญตวน แกวปนตา. สวม สุขภาพ และสิ่งแวดลอมในศตวรรษที่ 21. วารสารอนามัยสิ่งแวดลอม 2545; 7(1) 

: 44-59. 

สมใจ นิ่มเล็ก. วัฒนธรรมการขับถายของชาวสวน. ศิลปวัฒนธรรม 2548. 

สุนทร บุญญาธิการ และ คณะ, พลังงานใกลตัว. พิมพครั้งที่ 1.บริษัท เฟสท ออฟ เซท. กรุงเทพมหานคร, 

2545.

672 

สุนทร บุญญาธิการ, บานชีวาทิตย บานพลังงานแสงอาทิตย เพื่อคุณภาพชีวิตผลิต พลังงาน,พิมพครั้งที่ 1. 

กรุงเทพมหานคร.สํานักพิมพแหงจุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย. 2547. 

สุนทร บุญญาธิการ. เทคนิคการออกแบบบานประหยัดพลังงานเพื่อคุณภาพชีวิตที่ดีกวา ,พิมพครั้งที่ 2. 

กรุงเทพมหานคร. สํานักพิมพ บริษัท จีเอ็ม แม็ก มีเดีย จํากัด, 2545. 


Doncaster Metropolitan Borough Council. A Public Toilet Strategy For Doncaster.United 

Kingdom.2003. 

Jack sim. The Happy Toilet Program-A Star Grading System For Singapore Public Toilet. Singapore. 

2004. 

The Restroom Association and The National Environment Agency.A Guide To Better Public Toilet 

Design and Maintenance.Singapore. 2003.

673 

การเปรียบเทียบรูปแบบสถานีรถไฟลอยฟา 

The comparison of Sky train station forms 

นันทนภัส เพชรคงทอง 

หลักสูตรสถาปตยกรรมมหาบัณฑิต สาขาวิชาเทคโนโลยีสถาปตยกรรม 

ภาควิชาสถาปตยกรรมศาสตร คณะสถาปตยกรรมศาสตร สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกลาเจาคุณทหารลาดกระบัง 

อาจารยที่ปรึกษา : ผูชวยศาสตราจารย ดร.ทรงเกียรติ เที้ยธิทรัพย 

1. บทนํา/ความสําคัญและที่มาของโครงการวิจัย 

ปจจุบันการขยายตัวของกรุงเทพมหานครเพิ่มขึ้นอยางรวดเร็ว ผูคนที่หลั่งไหลเขามาในตัวเมือง เมื่อ 

ประชากรเพิ่มขึ้น ความจําเปนในการเดินทางในชีวิตประจําวันจึงเพิ่มขึ้นตามมาและนั่นเปนสาเหตุใหเกิด 

การจราจรบนทองถนนหนาแนนเพิ่มมากขึ้นเรื่อยๆ ดังนั้นรัฐบาลจึงหาแนวทางในการแกปญหานี้ โดยการเพิ่ม 

ทางเลือกในการเดินทางใหกับคนเมือง นั่นคือการสงเสริมใหเกิดโครงการรถไฟลอยฟาขึ้น ซึ่งนอกจากจะเปนการ 

สงเสริมการใชบริการขนสงมวลชนแลวยังสามารถลดปริมาณการเดินทางโดยรถยนตสวนบุคคลไดอยางมาก ทั้ง 

ยังสะดวก รวดเร็ว และมีความตรงตอเวลา ทําใหคนเมืองสามารถลดระยะเวลาในการเดินทางไดอยางชัดเจน 

และไมเพียงแกปญหาการจราจรในเขตเมืองยังมีการสรางรถไฟฟาเพื่อสนับสนุนการทองเที่ยวและความ 

สะดวกสบายแกนักทองเที่ยวอีกดวย แตจะมีใครทราบหรือไมวารูปแบบรถไฟฟาที่เราใชบริการอยูเปนประจํานั้น 

มีกี่รูปแบบแตละรูปแบบเหมือนหรือแตกตางกันอยางไรบาง เพื่อใหเห็นความสําคัญของโครงการและการ 

พัฒนาการออกแบบใหมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น เพื่อประชาชนผูใชบริการรถไฟฟาฟาจะไดรับประโยชนสูงสุด 

จึงไดศึกษาโครงการรถไฟลอยฟาที่มีการใชงานอยูในปจจุบันทั้งหมด 

เมื่อรัฐบาลไดเล็งเห็นถึงประโยชนของรถไฟฟาจึงทําใหเกิดโครงการที่จะกอสรางอีกหลายโครงการทั้ง 

ในสวนของกรุงเทพมหานครหรือชุมชนเมืองในตางจังหวัดเปนการพัฒนาการออกแบบที่มีประสิทธิภาพและยัง 

เปนการสงใหประชาชนหันมาใชบริการขนสงมวลชนประเภทรางมากยิ่งขึ้น 

นอกจากนี้ยังมีการศึกษาตอไปถึงปจจัยที่สงผลตอการออกแบบรถไฟลอยฟา และวิเคราะหขอ 

ไดเปรียบและขอจํากัดของแตละรูปแบบในวิทยานิพนธอีกดวย 

2. วัตถุประสงคและวิธีการวิจัย 

การศึกษามุงเนนไปที่ 2 ประเด็นไดแก 

1) การจําแนกรูปแบบอาคารสถานีรถไฟฟา แสดงใหเห็นรายละเอียดแตละองคประกอบของอาคารสถานี 

รถไฟฟาโครงสรางเหล็กรูปพรรณแบบตางๆ 

2) วิเคราะหหาปจจัยที่สงผลจากขอเหมือน และขอแตกตางของ 2 โครงการ 

การศึกษาในครั้งนี้จะเปนการเปนการศึกษาจากอาคารตัวอยาง การสัมภาษณบุคคลที่เกี่ยวของของ 

โครงการ รวบรวมขอมูลจากเอกสารทางวิชาการหรือรายงานผลการวิจัยและการทดสอบทางวิศวกรรมที่เกี่ยวกับ 

โครงสรางเหล็ก และการสํารวจเก็บขอมูล ในสวนของลักษณะทางกายภาพทั้งหมด โดยใชแบบสํารวจจํานวน 32 

ชุด เพื่อเก็บที่ตั้ง ลักษณะทางกายภาพทั้งหมดของแตละสถานี โดยมีวัตถุประสงคเพื่อ ศึกษารูปแบบอาคาร 

สถานีรถไฟฟา และวิเคราะหขอจํากัด ขอไดเปรียบ ของรูปแบบอาคารสถานีรถไฟฟาโครงสรางเหล็กรูปพรรณ 

แบบตางๆ เพื่อนํามาใชในการวิเคราะหหาแนวทางที่มีขอมูลที่เปนการกําหนดเชิงปริมาณเขามาสนับสนุน และ 

ทําการวิเคราะหขอมูลที่ไดจากการรวบรวมขอมูลปฐมภูมิและการศึกษาขอมูลทุติยภูมิ

674 

3. ขอมูลทั่วไป 

โครงการรถไฟฟาบีทีเอส 

โครงการรถไฟฟาบีทีเอสสายสุขุมวิทและสายสีลมเริ่มขึ้นเมื่อป พ.ศ.2538 มีผูดําเนินการดานโครงสราง 

คือ กลุมบริษัท ซีเมนต จํากัด (มหาชน) และบริษัท อิตาเลียนไทย ดีเวลอปเมนต จํากัด (มหาชน) กอนเริ่มงาน 

กอสรางมีการยายสาธารณูปโภคตางๆ เชน สายไฟฟา ทอประปา สายโทรศัพท และตนไมที่อยูตามเสนทาง 

สถานที่กอสราง เกาะกลางถนน ทางวิ่งจะเปนแบบยกระดับ สูงประมาณ 17-19 เมตร จากผิวถนน ระยะหางกัน 

สูงสุดถึง 40 เมตร แตละสถานีมีความยาว 150 เมตร สถานีแตละแหงอยูหางกันประมาณ 800 -1000 เมตร 

โครงสรางเสาใชระบบคอนกรีตเสริมเหล็ก ขนาดกวาง 2 เมตรตั้งอยูบนเกาะกลางถนน เสาแตละตนหางกัน 

ประมาณ 30 – 35 เมตร บนถนนพระราม 1 คานคอนกรีตสําเร็จรูปรูปตัวไอยาว 30 เมตร ทางวิ่งรถไฟฟา 

ประกอบดวยคานคอนกรีตหลออัดแรงสําเร็จรูป ผลิตที่บริษัทผลิตชิ้นสวนสําเร็จรูปของบริษัท อิตาเลี่ยนไทย 

ตั้งอยูที่ อ.วิหารแดง จ.สระบุรี หางจาก กทม.ประมาณ 120 ก.ม. การผลิตใชวิธีหลอแบบ Match case นํามา 

ประกอบหรือยึดติดกันดวยลวดอัดแรงทุกๆชวงเสา และวิธีกอสรางแบบ balance cantilever กับชวงเสาจะมี 

ความยาวมากกวา 40 เมตร การติดตั้งกลางคืนเทานั้น การออกแบบทางดานสถาปตยกรรมมีลักษณะเปดโลง 

และเลือกใชสีออนเพื่อลดความรูสึกกระดางและหนาหนัก อาคารสถานีมีรูปแบบสถาปตยกรรมสมัยใหมและ 

ผสมผสานศิลปะแบบไทยไวดวย เชนในสวนยื่นของหลังคามีลักษณะคลายชานคาโบสถ และเสาหลังคาชาน 

ชาลามีลักษณะลาดเอียงเขาหากันเหมือนเสาบานไทยโบราณ สวนรูปแบบหลังคาสถานีที่มีการลดระดับเหลื่อม 

กันนั้นเพื่อใหสามารถระบายอากาศไดดีและรับแสงสวางไดมาก 

โครงการรถไฟฟาทาอากาศยานสุวรรณภูมิและสถานีรับสงผูโดยสารอากาศยานในเมือง 

โครงการเริ่มขึ้นเมื่อป พ.ศ.2546 ผูดําเนินการดานโครงสรางคือบริษัท บี กริม อินเตอรเนชั่นแนล จํากัด 

B.Grimm MBM Hong Kong Ltd. บริษัท Siemens Aktiengesellschaft จํากัด บริษัท ซีเมนต จํากัด และบริษัท 

ซิโน-ไทย เอ็นจิเนียริ่ง แอนด คอนสตรัคชั่น จํากัด (มหาชน) กอนเริ่มงานกอสรางมีการเวนคืนที่ดินและมีการยาย 

สาธารณูปโภคตางๆ เชน สายไฟฟา ทอประปา สายโทรศัพท และตนไมที่อยูตามเสนทางสถานที่กอสราง เกาะ 

กลางถนน โครงสรางเสา ขนาดกวาง 2 เมตรตั้งอยูบนเกาะกลางถนน เสาแตละตนหางกันประมาณ 30 – 35 

เมตร ขนานไปตามแนวเสนทางรถไฟทางไกลสายตะวันออก คาน ใชระบบคอนกรีตเสริมเหล็กกอสรางโดยวิธี 

Balance cantilever construction ทางวิ่งรถไฟฟา ใช Precast segment box girder ผลิตที่โรงงานผลิตของ 

บริษัท ชิโนไทย จํากัด ซึ่งเดิมมีอยูที่จังหวัดระยอง แตเนื่องจากระยะทางการขนสงจึงตองเชาโรงงานที่ตั้งอยูที่บาง 

ปะกง จังหวัดฉะเชิงเทราแทน การออกแบบทางดานสถาปตยกรรม พยายามออกแบบใหใกลเคียงกับรูปแบบ 

ของทาอากาศยานสุวรรณภูมิ รวมถึงการเลือกใชคอนกรีตเปลือยเพื่อใหสีและลักษณะโดยรวมไปในทิศทาง 

เดียวกัน และตองการใชรางรถไฟสามารถขามบีทีเอสได เพื่อลดมลภาวะ และเพื่อพนอาคารพาณิชทั่วไป สี่ชั้นจึง 

จําเปนตองยกระดับชานชาลาใหสูงกวาโครงการบีทีเอส ออกแบบใหสถานีมักกะสันและหัวหมากเปนจุดสลับราง 

และเนื่องจากสถานีมักสันเปนสถานีแหงเดียวที่ผูโดยสารสามารถนําสัมภาระมาเช็คอินเขาสูบริการขนถาย 

สัมภาระไปยังสนามบินสุวรรณภูมิ จึงตองทําหลังคาคลุมและมีพื้นที่สวนหนึ่งเปนพื้นที่ปรับอากาศ

675 

4. การสํารวจและจําแนกรูปแบบ 

ตารางที่ 1 แสดงรูปแบบของสถานีรถไฟฟาบีทีเอส 

รูปแบบผังสถานี รูปแบบที่ 1 ลักษณะทางกายภาพ 

Skeleton structure โครงขอแข็ง 

Portal Frame ขนาดมาตรฐาน กวางประมาณ 

20 เมตร ยาวประมาณ 150 เมตร เสาเอียงเขา 

หากัน หลังคาแบงเปน 4 สวนคลุมสองขางโปรง 

ตรงกลาง 

โครงสรางเสา โครงสรางคาน โครงสรางหลังคา 

เสาเหล็กกลมขนาด ศก. 30 ซม.เสา 

ทั้งสองฝงของชานชาลาเอียงลาด 

เขาหากันยึดติดกับคานดวยการ 

เชื่อม (fixed joint) 

คานเหล็กรูปตัวไอแบงเปน 3สวน 

ไดรับการออกแบบใหโคงและ 

ถายแรงลงสูเสาทั้งสองขางของ 

ชานชาลา 

ทําดวย metal sheet ถูกออกแบบ 

ใหโคงครอบคลุมพื้นที่รอรถไฟฟา 

แตไมคลุมรางวิ่ง 


Skeleton structure Column and 

Truss beam มี 3 ชั้น กวางประมาณ 20 เมตร 

ยาวประมาณ 200 เมตร เสาตรง หลังคา 

แบงเปน 3 สวนแบงเปน 3 ระดับ คลุมตรง 

กลาง 



ตั้งตรงยึดติดกับคานดวยการ 


คานเหล็กรูปตัวไอแบงเปน 3 สวน 

ไดรับการออกแบบใหโคงและถาย 

แรงลงสูเสาทั้งสองขาง 

ทําดวย metal sheetถูกออกแบบ 


แตไมคลุมรางวิ่ง

676 


Skeleton structure Overhanging beam 

มีชานชาลาดานเดียว 

ขนาดมาตรฐาน กวางประมาณ 11 เมตร ยาว 

ประมาณ 150 เมตร เสาตรง มีหลังคาดานเดียว 



ตั้งตรงยึดติดกับคานดวยการ เชื่อม 

(fixed joint) 



แรงลงสูเสาทั้งสองขางของชาน 

ชาลา 





Skeleton structure Column and 

Truss beam ขนาดมาตรฐาน กวางประมาณ 

20 เมตร ยาวประมาณ 150 เมตร เสาตรง 

หลังคาแบงเปน 2 สวนคลุมทั้งหมด 









ชาลา 


ใหโคงครอบคลุมพื้นที่รอ 

รถไฟฟาแตไมคลุมรางวิ่ง

677 

ตารางที่ 2 แสดงรูปแบบของสถานีรถไฟเชื่อมทาอากาศยานสุวรรณภูมิ 



กวางประมาณ 20 เมตร ยาว 210 เมตร 

คลายอุโมงคผนังปดทึบหนึ่งดานและอีกดาน 

เปน cladding มีการเปดชองแสงดานบนทุก 

ชวงเสา 















Portal Frame กวางประมาณ 20 เมตร ยาว 

210 เมตร คลายอุโมงคผนังปดทึบหนึ่งดาน 

และอีกดานเปนเปดโลง 







แรงลงสูเสาทั้งสองขาง 




678 




272 เมตร คลายอุโมงคผนังเปดชองแสงรูป 

สามเหลี่ยมและอีกดานเปน cladding หลังคา 

ตรงกลางมี 2 ระดับเพื่อเปดชองแสงดานบน 
















ประมาณ 210 เมตร ลักษณะโปรงโลงทั้ง 

สองดาน 








ชาลา 




679 

5. การวิเคราะหเปรียบเทียบ 

ตารางที่ 3 แสดงขอเหมือนของ 2 โครงการ 

ลักษณะที่ 

เหมือนกัน 

โครงการรถไฟฟา 

บีทีเอส 

โครงการสถานีรถไฟทา 

อากาศยานสุวรรณภูมิ 

สาเหตุ 

ประเภทการ รถไฟลอยฟา ไมกระทบตอพื้นผิวการจราจร 

ใหบริการ 

การกอสรางราง Prefab boxed girder สะดวกและรวดเร็วในการ 

กอสราง 

การเลือกใชวัสดุ ชั้นชานชาลาเปนเหล็กและชั้นจําหนายตั๋วเปนคอนกรีต 

เสริมเหล็ก 

เหมาะสมกับการใชงาน 

ทิศทางการวิ่งของ 

รถไฟ 

วิ่งไปกลับสองทิศทาง ใหบริการไดอยางมี 

ประสิทธิภาพ 

ผูรับเหมากอสราง บริษัท อิตาเลี่ยนไทย ประมูลโครงการบีทีเอสได 

ขนาดของสถานี กวางประมาณ 20 เมตร ยาวประมาณ 200 เมตร ครอบคลุมขนาดของรถไฟและ 

โดยประมาณ 

รางรถไฟ รองรับปริมาณคน 

จากการศึกษาเปรียบเทียบขอเหมือนของ 2 โครงการที่มีลักษณะการใหบริการที่เปนรถไฟลอยฟา 

เหมือนกัน พบวามีลักษณะเหมือนกันบางประการ ไดแก การกอสรางรางรถไฟฟาที่ใช Prefab boxed girder 

เปนองคประกอบสําคัญเนื่องจากมีความสะดวกและรวดเร็วในการกอสราง วัสดุชั้นจําหนายตั๋วเปนคอนกรีต 

เสริมเหล็กเนื่องจากเปนวัสดุที่สามารถรับแรงอัดไดดีอีกทั้งชางในประเทศไทยยังมีความชํานาญในการกอสราง 

ระบบนี้ และชั้นชานชาลาเปนเหล็กรูปพรรณ เนื่องจากเปนชั้นบนสุดจึงไมตองรับภาระน้ําหนักโครงสรางแต 

ตองการโครงสรางที่มีน้ําหนักเบาเพื่อลดภาระใหกับโครงสรางชั้นลาง สามารถรับแรงสั่นสะเทือนจากการวิ่งของ 

รถไฟฟาไดดี สามารถประกอบ และติดตั้งไดสะดวกไมวาจะเปนในชานเมืองหรือพื้นที่ที่มีความหนาแนนมากก็ 

ตาม นอกจากนี้ทิศทางการวิ่งของรถไฟ ขนาดของสถานีโดยประมาณ ยังมีลักษณะเดียวกันดวย เนื่องจากเปน 

ระบบและขนาดที่เปนมาตรฐานที่นิยมใชกันในประเทศที่มีประชากรหนาแนนและนิยมใชรถไฟฟาในการเดินทาง 

กลาวคือการวิ่งไปกลับสองทิศทางสามารถลดจํานวนรางและขนาดสถานีซึ่งจะตองสัมพันธกันกับขนาดของราง 

และขบวนรถไฟฟานั่งเอง และเปนที่นาสังเกตวาผูรับเหมากอสรางยังเปนรายเดียวกันดวย ทั้งนี้เนื่องจาก 

ประสบการณและความนาเชื่อถือของบริษัทที่เคยรับผิดชอบโครงการรถไฟฟามากอน ดังนั้นจะเห็นวาลักษณะ 

รูปทรง การเลือกใชวัสดุ การกําหนดพื้นที่การใชงานและองคความรูหรือเทคโนโลยีการกอสรางที่เกิดขึ้นและมี 

ประสิทธิภาพจะสงผลใหมีการนําไปประยุกตใชในการกอสรางอาคารที่มีลักษณะใกลเคียงกันซึ่งเปนปจจัยที่ 

สงผลตอรูปแบบสถานีรถไฟลอยฟา

680 

ตารางที่ 4 แสดงขอแตกตางของ 2 โครงการ 

ลักษณะที่ 

แตกตางกัน 

โครงการรถไฟฟา 

ขนสงมวลชน 

กรุงเทพ 

โครงการระบบขนสง 

ทางรถไฟเชื่อมทา 

อากาศยานสุวรรณภูมิ 

สาเหตุ 

ผูรับผิดชอบ 


จุดประสงคในการ 

กอสราง 

บจก. ขนสงมวลชน 

กรุงเทพ 

แกปญหาการจรจร 

หนาแนนในชุมชนเมือง 

การรถไฟแหงประเทศไทย 

อํานวยความสะดวกใหกับ 

นักทองเที่ยว 

เดิมรัฐไมเห็นความสําคัญ 

พื้นที่และปญหาตางกัน 

ระบบการกอสราง ใชโครงสรางสําเร็จรูป ใชระบบหลอในที่ พื้นที่การกอสรางตางกัน 

จํานวนชั้น (ระดับ โดยทั่วไปมี 2 ชั้น แตมี 1 มี 2-3 ชั้น บีทีเอสสรางกอน 

อาคาร) สถานีที่มี 3 ชั้น 

เวลาการกอสราง ป พ.ศ.2538 ป พ.ศ.2546 รัฐบาลเริ่มเห็นความสําคัญ 

ระบบราง (รูปแบบ 

รางรถไฟฟา) 

จํานวนและการ 

บริหารจัดการ 

รถไฟฟา 

ระยะหางของแต 

ละสถานี 

ลักษณะทาง 

กายภาพโดยรวม 

แบงเปนรางคูและรางเดี่ยว แบงเปนรางคูและรางคูตรง 

กลางพรอมกับมีรางเดี่ยว 

สองขาง 

มีจํานวนรถไฟฟาทั้งหมด 

35 คัน มีการใหบริการ 

แบบเดียว 

หางกันประมาณ 800 - 

1000 เมตร 

มีจํานวนรถไฟฟาทั้งหมด 

9 คัน แบงเปน 2 ประเภท 

การใหบริการและมีจุด 

สลับรางสองสถานี 

หางกันประมาณ 800 - 

8000 เมตร 

แอพอทลิงคมีการใหบริการ 2 

แบบ 

จุดประสงคตางกัน 

พื้นที่ตางกัน 

โปรงโลง ปดทึบคลายอุโมงค ระยะเวลาและผูรับผิดชอบ 

ตางกัน 

การใชงานพื้นที่ มีการสรางทางเดินเชื่อม มีชั้นที่ไมไดใชงาน พื้นที่และสภาพแวดลอม 

ตางกัน 

จากการเปรียบเทียบขอแตกตางของ 2 โครงการพบวาดวยจุดประสงคโครงการที่ตางกันทําใหมีการ 

มอบหมายความรับผิดชอบใหหนวยงานที่ตางกันดวย กลาวคือโครงการรถไฟฟาบีทีเอสนั้นเกิดขึ้นเพราะปญหา 

การจราจรในกรุงเทพมหานครที่หนาแนนมากจนมีการสรางทางเลือกในการเดินทางใหกับประชาชน นั่นคือการ 

ใชรถไฟฟาแตเนื่องจากในขณะนั ้นยังไมมีการใหบริการและการกอสรางในรูปแบบนี้มากอนรัฐบาลในขณะนั้นจึง 

ไมมั่นใจวาโครงการนี้จะสามารถทํากําไรไดหรือไม จึงมีการใหสัมปทานแกบริษัทเอกชนเขามาดําเนินการ แตเมื่อ 

โครงการแรกผานไปดวยดีจึงมีนโยบายที่จะกอสรางโครงการในลักษณะเดียวกันเพิ่มขึ้นในจุดประสงคที่ตาง

681 

ออกไป ดังจะเห็นไดจากโครงการสถานีรถไฟฟาทาอากาศยานสุวรรณภูมิที่มีการเชื่อมตอเพื่อบริการนักทองเที่ยว 

เปนหลักและเพื่อใหบริการประชาชนที่อยูบริเวณชานเมือง ที่จะชวยลดปญหาการจราจรในเขตพื้นที่เมืองอีกดวย 

และเนื่องจากเปนโครงการที่ตอเนื่องมาจากโครงการทาอากาศยานสุวรรณภูมิดังนั้นรูปแบบของสถานีจึง 

สอดคลองกันในเรื่องของลักษณะทางกายภาพ ไดแก การเลือกใชวัสดุ รูปทรง สี และการกอสราง ซึ่งจะแตกตาง 

กันอยางชัดเจนกับลักษณะทางกายภาพของโครงการรถไฟฟาบีทีเอสที่ ออกแบบตามที่ตั้ง สภาพแวดลอมและ 

งบประมาณ ดังนั้นรูปแบบจึงมุงเนนเพื่อการใชงานเปนสวนใหญ และดวยจุดประสงคที่ตางกันทําใหการ 

ใหบริการตางกันดวยคือ การใหบริการของรถไฟฟาบีทีเอสจะมีเพียงลักษณะเดียวและอยูในพื้นที่ชุมชนเมืองที่มี 

การจราจรหนาแนนแตรถไฟฟาทาอากาศยานสุวรรณภูมิจะมี 2 ลักษณะคือรถไฟฟาดวนทาอากาศยานสุวรรณ 

ภูมิจะจอดโดยจอดรับ-สงผูโดยสารเฉพาะสถานีมักกะสัน (สถานีตนทาง) และสถานีสุวรรณภูมิ (สถานี 

ปลายทาง) เทานั้น และรถไฟฟาทาอากาศยานสุวรรณภูมิที่จะจอดทุกสถานี จึงทําใหสถานีมักกะสัน และสถานี 

หัวหมากมีการเปลี่ยนเสนทางของทั้ง 2 สายจึงขนาดใหญกวาสถานีอื่นๆ 

เนื่องจากโครงการรถไฟเชื่อมทาอากาศยานสุวรรณภูมิอยูในเสนทางที่มุงตรงไปยังทาอากาศยานจึงมี 

สถานีสวนใหญตั้งอยูบนพื้นที่ชานเมือง ดังนั้นระยะหางระหวางแตละสถานีจึงหางกันมากวาโครงการรถไฟฟาบี 

ทีเอส ดังนั้นสถานีรถไฟฟาบีทีเอสจึงตองคํานึงถึงลักษณะของอาคารที่จะสงผลกระทบตออาคารขางเคียง 

มากกวาโครงการรถไฟเชื่อมอากาศยานสุวรรณภูมิที่มีอาคารบริเวณขางเคียงกระจายตัวไมหนาแนนมากนัก 

ดังนั้นจึงเห็นวาสถานีรถไฟฟาบีทีเอสจะมีลักษณะโปรงโลงมากวา เพื่อความสะดวกในการรอรถไฟฟาที่กําลังเขา 

มาเทียบชานชาลาและเพื่อการระบายอากาศที่ดี ไมกักเก็บมลภาวะที่เกิดขึ้นบนทองถนน 

รูปที่ 1 แสดงการออกแบบโครงการรถไฟฟา 

การออกแบบสถานีรถไฟลอยฟานั้น ประกอบดวยการออกแบบระบบราง โครงสรางหลักและลักษณะ 

ของชานชาลา ซึ่งจะแตกตางกันไปในแตละโครงการและจะสงผลกระทบตอกัน กลาวคือการจะออกแบบหรือ 

เลือกใชโครงสรางของสถานีแบบใดนั้นจําเปนจะตองทราบกอนวาโครงการรถไฟฟาสายนี้ใชระบบรางแบบใด 

และจะมีการจัดพื้นที่ใหผูโดยสารขึ้นและลงรถไดอยางไร ในขณะเดียวกันการออกแบบชานชาลาก็ตองคํานึงถึง 

ผลกระทบที่จะเกิดกับโครงสรางหลักและการใชพื้นที่บนชั้นชานชาลากับลักษณะรางรถไฟฟาอยางเหมาะสม 

เชนเดียวกัน

จากการวิเคราะหเปรียบเทียบลักษณะที่เหมือนและแตกตางกันของ 2 โครงการไดแก โครงการรถไฟฟา 

บีทีเอสและโครงการระบบขนสงทางรถไฟเชื่อมทาอากาศยานสุวรรณภูมิและสถานีรับสงผูโดยสารอากาศยานใน 

เมืองนั้นสามารถ นั้นทําใหคนพบปจจัยที่สงผลตอการออกแบบโครงการรถไฟลอยฟา ไดแก 

1. จุดประสงค จุดประสงคในการจัดทําโครงการใดๆนั้น นับวาเปนสิ่งสําคัญที่สุดที่สามารถกําหนด 

ทิศทางของการออกแบบโครงการรถไฟลอยฟา กลาวคือจุดประสงคของโครงการเปนสิ่งที่สามารถกําหนด 

ผูรับผิดชอบโครงการ การเลือกที่ตั้งโครงการ การบริหารจัดการ รูปแบบอาคาร งบประมาณ และสงผลไปสูปจจัย 

อื่นๆในการออกแบบ 

2. ผูรับผิดชอบโครงการ จากการศึกษา 2 โครงการพบวาหนวยงานที่รับผิดชอบตางกัน ซึ่ง 

ผูรับผิดชอบโครงการจําทําการวิเคราะหเลือกที่ตั้ง ควบคุมงบประมาณ การบริหารจัดการระยะเวลาดําเนินการ 

รวมถึงรูปแบบอาคาร ในที่สุดพื้นที่ตั้งและงบประมาณจะเปนสิ่งที่กําหนดการใหบริการ ระบบการกอสราง 

ระยะหางของสถานี การใชงานพื้นที่ วัสดุ ขนาดของสถานี และลักษณะทางกายภาพทั้งหมด 

3. การเลือกที่ตั้งโครงการ เปนปจจัยที่สงผลตอการออกแบบอยางชัดเจน การออกแบบที่ดีจะตอง 

คํานึงถึงสภาพแวดลอมบริเวณขางเคียง โครงการรถไฟฟาบีทีเอสมีการคํานึงถึงที่ตั้งของแตละสถานีของโครงการ 

ที่ตั้งอยูบนพื้นที่ที่มีการใชงานพื้นที่หนาแนนมาก เนื่องจากเปนชุมชนเมือง นอกจากนี้ยังคํานึงถึงสภาวะอากาศ 

ในประเทศไทยที่มีอุณหภูมิสูงและมีฝนตกชุก ดังนั้นรูปแบบจึงตองการความโปรงโลง ระบายอากาศและน้ําฝน 

ออกไปไดดี เพื่อลดผลกระทบที่จะเกิดขึ้นกับอาคารขางเคียง 

4. งบประมาณ เปนปจจัยที่สงผลตอทุกๆโครงการ ไมเฉพาะการออกแบบรถไฟลอยฟา โครงการรถไฟ 

ลอยฟานั้นจะมีการประเมินงบประมาณไวแลวในขั้นตน ดังนั้นการออกแบบจึงจําเปนตองควบคุมงบประมาณ 

เพราะไมวาจะเปนการเลือกที่ตั้ง การเลือกใชวัสดุ การกําหนดขนาดรูปรางอาคาร การเลือกใชระบบการกอสราง 

และระยะเวลาการดําเนินงาน จําเปนตองใชงบประมาณทั้งสิ้น 

5. การกําหนดการใชงานพื้นที่ การจะออกแบบใหมีประสิทธิภาพนั้นจะตองออกแบบใหสามารถใช 

พื้นที่ใหเกิดประโยชนสูงสุด ตลอดจนรูปรางของพื้นที่ใชสอย โดยเฉพาะการออกแบบอาคารสาธารณะนั้น เปน 

การออกแบบเพื่อคนจํานวนมากจึงจําเปนอยายิ่งที่จะตองศึกษาพฤติกรรมการใชงาน และบริหารจัดการแบง 

พื้นที่ใชงานตามความเหมาะสม 

6. การเลือกวัสดุ การออกแบบลักษณะอาคารรูปแบบใดๆนั้น การเลือกใชวัสดุจะเปนสิ่งที่กําหนด 

ลักษณะภายนอกได เนื่องจากวัสดุแตละชนิดมีคุณสมบัติ วิธีการผลิต การขนสงและการติดตั้งที่แตกตางกัน วัสดุ 

บางชนิดตองอาศัยชางเทคนิคที่มีความรู ความชํานาญเฉพาะ 

682

683 

รูปที่ 2 แสดงปจจัยที่สงผลตอรูปแบบสถานีรถไฟลอยฟา 

จะเห็นวาปจจัยทุกอยางสงผลกระทบซึ่งกันและกัน ดังนั้นในการออกแบบใหมีประสิทธิภาพสูงสุดนั้น 

จึงจําเปนตองคํานึงถึงปจจัยเหลานี้ นอกจากนี้การออกแบบอาคารที่มีการเชื่อมตอกันกับโครงการที่มีอยูเดิมนั้น 

จะตองมีการออกแบบใหมีความสอดคลองกับแนวความคิดเดิมและเปนไปในทิศทางเดียวกัน และเนื่องจาก 

โครงการรถไฟลอยฟานั้นเปนระบบขนสงสาธารณะซึ่งเพื่อใหความสะดวกแกผูใชบริการจะตองมีการวาง 

โครงขายสําหรับการเดินทางไปยังพื้นที่อื่นๆใหตอเนื่องกัน ดังนั้นการออกแบบจึงตองคํานึงถึงโครงการที ่จะ 

เกิดขึ้นในอนาคตอีกดวย 

อางอิง 

นระ คมนามูล 2547. เทคโนโลยีขนสงสาธารณะในเมือง ระบบขนสงสาธารณะใน กทม. พิมพครั้งที่1. 

กรุงเทพมหานคร : เซเวน พริ้นติ้ง. 

สามารถ ราชพลสิทธิ์. 2550. เปดปมรถไฟฟาที่คนกรุงเทพฯตองรู. พิมพครั้งที่1. กรุงเทพมหานคร : 

อมรินทรพริ้นติ้งแอนดพับลิชชิ่ง. 

Ching, Francis D.K. 2008. Building Construction Illustrated. 4 th ed. New Jersey : John Wiley and 

Sons, INC. 

เฉลิม สุจริต. 2540. วัสดุและการกอสรางสถาปตยกรรม. พิมพครั้งที่4. กรุงเทพมหานคร : จุฬาลงกรณ 

มหาวิทยาลัย.

684 

ปจจัยในการตัดสินใจซื้อหองชุดพักอาศัยใกลสถานีรถไฟฟา กรณีศึกษา : 

โครงการ ไอดีโอ มิกซ พหลโยธิน และ ไอดีโอ คิว พญาไท 

Decision and Motivations in Buying Condominiums close to Mass Rapid Transit Station: 

Case Studies of Ideo Mix Phaholyothin and Ideo Q Phatathai 

กรกฎ กุฎีศรี 





ความเปนมาและความสําคัญของปญหา 

ที่อยูอาศัยคือ 1ในปจจัย 4 ที่มีความจําเปนในการดํารงชีวิต แมวาสภาวะเศรษฐกิจ สังคม และ 

การเมืองของประเทศไทยจะเปนอยางไร แตความตองการที่อยูอาศัยของไทยนั้นมีอยูตลอดเวลา ดังจะเห็นได 

จากตัวอยางในป 2551 ประเทศไทยจะเกิดสภาวะเศรษฐกิจชะลอตัวอันเปนผลกระทบจากวิกฤติ Subprime ที่ 

เกิดขึ้นในประเทศสหรัฐอเมริกา และขยายขอบเขตลุกลามไปยังสวนตางๆของโลก ผลกระทบนี้ทําใหรายได 

มวลรวมประชาชาติ (Gross Domestic Profit, GDP) ของไทยในป 2551เติบโตลดลงมาอยูที่ 2.6% เทียบกับป 

2550ที่มีอัตราการเติบโตที่ 4.9% 

จากขอมูลบานจดทะเบียนในป 2551นั้น ทําใหเห็นวาบานแบบอาคารชุด หรือหองชุดพักอาศัยนั้นมี 

จํานวนหนวยที่มากที่สุดถึง 31,535 หนวย หรือประมาณ 53.41% ของตัวเลขบานจัดสรรจดทะเบียน และมี 

อัตราการเพิ่มขึ้นอยางมีนัยเมื่อเทียบกับป 2550 สูงถึง 85.37% 

หากมองยอนกลับไปตั้งแตกอนป 2552 ขึ้นไปการเติบโตของที่อยูอาศัยประเภทหองชุดพักอาศัยนั้น 

คอนขางโดดเดนกวาที่อยูอาศัยแบบอื่นๆ และหากพิจารณาถึงเหตุของการเติบโตของที่พักประเภทอาคารชุดนั้น 

เราอาจจะพิจารณาไดจาก สภาพสังคม สภาพเศรษฐกิจ และลักษณะโครงสรางประชากร 

จากสภาพการจราจรในกรุงเทพมหานครทําใหผูอาศัยที่อยูในบริเวณชานเมืองตองใชเวลานานและมี 

คาใชจายสูงในการเดินทางเขาสูแหลงงาน จึงทําใหเกิดการพัฒนาที่อยูอาศัยในเขตเมืองเพื่อประหยัด และยน 

เวลาในการเดินทาง และการปรับตัวสูงขึ้นอยางรวดเร็วของที่ดินในเมือง ทําใหการพัฒนาโครงการเพื่อที่อยู 

อาศัยในแนวราบสําหรับประชาชนทั่วไปนั้นคอนขางเปนไปไดยาก ดังนั้นการพัฒนาที่อยูอาศัยแนวสูงจึงเปน 

ทางเลือกที่เกิดขึ้น 

นอกจากสภาพการจราจร การปรับเพิ่มขึ้นของน้ํามัน และเงินเฟอ การพิจารณาลักษณะโครงสราง 

ประชากรและครอบครัวของสังคมไทยในปจจุบัน ที่มีครัวเรือนแบบใหมๆ ที่มีกําลังซื้อสูงแตทวาไมใชกลุมที่ใหญ 

โดยคาดวาครัวเรือนในลักษณะที่เปนแบบครอบครัวพอแมลูก มีสัดสวนที่ลดลงเรื่อยๆ โดยลดลงจากประมาณ 

44% ของประชากรในป 1994 เหลือเพียง 32% ในป 2007 และจะตกลงมาอยูที่ราว 21% ในป 2020 นอกจากนี้ 

คนที่อยูคนเดียว และที่อยูเปนคูสามีภรรยาที่ไมมีบุตรจะมีจํานวนเพิ่มมากขึ้น โดยคาดวาในป 2020 จะมี

685 

สัดสวน 6% และ 14% ของประชากรตามลําดับ นอกจากนั้น ครอบครัวที่ไมใชครัวเรือนเดี่ยวจะเพิ่มขึ้นตอเนื่อง 

แตจะเปนการเพิ่มขึ้นจากคูสามีภรรยาที่อยูแตกับหลาน (เชน หลานอยูกับคุณปูคุณยา) และคนโสดที่อยูกับญาติ 

มากกวาครอบครัวขยายแบบดั้งเดิม นอกจากนี้ในปจจุบันที่คูสามีภรรยาไมมีบุตรนั้นเปนครัวเรือนที่อยูอาศัยใน 

หองชุดพักอาศัยมากที่สุด โดยในป 2007 มีสัดสวนกวา 35% แซงหนาครัวเรือนประเภทที่อยูคนเดียวที่เคยมี 

สัดสวนสูงสุด อีกทั้งยังเปนลักษณะ ครัวเรือนที่ยายมาอยูหองชุดพักอาศัยเพิ่มขึ้นสูงที่สุด ดวยอัตราการเติบโต 

เฉลี่ยสะสมราว 15% ตอป ดังนั้น สําหรับผูประกอบการธุรกิจอสังหาริมทรัพย การตัดสินใจระหวางเลือกสราง 

บานเดี่ยวขายหรือหองชุดพักอาศัยอาจไมพออีกตอไป แตตองสินใจตอดวยวาจะสรางประเภทไหน ถึงจะถูกใจผู 

ซื้อและขายไดดี เชน แทนที่จะมุงเนนหองพักประเภท studio มีพื้นที่ใชสอยไมมาก ตั้งอยูใกลแนวรถไฟฟา มา 

เปนจัดใหมีหองพักประเภท 1 – 2 หองนอน มีพื้นที่ใชสอยพอสมควร อาจมีครัวยอมๆ มีที่จอดรถเพียงพอ 

(ศูนยวิจัยเศรษฐกิจและธุรกิจ ธนาคารไทยพาณิชย, สืบคนใน www.scb.co.th/eic/th/ 2553) 

จากเหตุผลตางๆที่ไดกลาวมาขางตน จึงเปนเหตุใหผูประกอบการทั้งรายใหญ รายยอย ตางหันมาจับ 

ตลาดหองชุดพักอาศัยกันเปนอยางมาก บริษัท อนันดา ดีเวลลอปเมนท จํากัด เปนหนึ่งในผู ประกอบการพัฒนา 

อสังหาริมทรัพยที่ไดขยายธุรกิจจากแนวราบ มาสูธุรกิจหองชุดพักอาศัยในป พ.ศ.2550 โดยใชชื่อโครงการวา 

“IDEO” โดยมีโครงการแรกบน ถ.ลาดพราว17 ในชื่อโครงการ “IDEO ลาดพราว17” ซึ่งในการเปดตัวโครงการ 

IDEO ลาดพราว17 นั้นไดรับการตอบรับจากลูกคาเปนอยางดี ถึงแม ณ เวลานั้นอนันดาจะเปนเพียง 

ผูประกอบการหองชุดพักอาศัยรายใหมก็ตาม แตสามารถทํายอดขายไดถึง 60% ในระยะเวลาเพียง 1เดือน 

ภายหลังการเปดตัวโครงการแรกก็ยังไมการพัฒนาโครงการภายใตชื่อ IDEO อีก 10โครงการ 

วัตถุประสงคการวิจัย 

1. เพื่อศึกษาสภาพสังคมและเศรษฐกิจสวนบุคคลของผูตัดสินใจซื้อหองชุดพักอาศัยใกลสถานีรถไฟฟา 

โครงการไอดีโอ มิกซ พหลโยธิน และไอดีโอ คิว พญาไท 

2. เพื่อศึกษาปจจัยในการตัดสินใจซื้อหองชุดพักอาศัยใกลสถานีรถไฟฟาโครงการไอดีโอ มิกซ พหลโยธิน 

และไอดีโอ คิว พญาไท 

ขอบเขตในการทําวิจัย 

ศึกษาถึงปจจัยสวนบุคคลและปจจัยสวนประสมทางการตลาดที่มีผลตอการตัดสินใจซื้อหองชุดพัก 

อาศัยใกลสถานีรถไฟฟาโครงการไอดีโอ มิกซ พหลโยธิน และไอดีโอ คิว พญาไท กําหนดตัวแปรตนคือปจจัยสวน 

บุคคล 7 ดานประกอบไปดวย เพศ อายุ ระดับการศึกษา สถานภาพสมรส ขนาดครอบครัว อาชีพ รายได และ 

ปจจัยสวนประสมทางการตลาด 7 ดาน ประกอบไปดวย Product (ตัวสินคา)Price( ราคา) Place / Distribution 

(ชองทางการจัดจําหนาย) Promotion (การสงเสริมการขาย) people (บุคคลากร) , process (กระบวนการ) , 

physical evidence (กายภาพ) สวนตัวแปรตามไดแก การตัดสินใจซื้อหองชุดพักอาศัยใกลสถานีรถไฟฟา 

โครงการไอดีโอ มิกซ พหลโยธิน และไอดีโอ คิว พญาไท (ตัดสินใจดวยตนเอง หรือ อาศัยผูอื่นใหคําแนะนําใน 

การตัดสินใจ) ประชากรที่เก็บขอมูลไดแก ผูที่ซื้อโครงการไอดีโอ มิกซ พหลโยธิน และไอดีโอ คิว พญาไททําการ 

สุมตัวอยางอยางงาย (Simple Random Sampling) และหาขนาดกลุมตัวอยางตามสูตรของยามาเน จํานวนกลุม

686 

ตัวอยางจํานวน 400 คน ขอบเขตในดานระยะเวลาจะทําการเก็บขอมูลระหวางเดือน กุมภาพันธ พ.ศ. 2553 

ประโยชนที่คาดวาจะไดรับ 

1. เพื่อทราบลักษณะสวนบุคคลที่มีผลตอการตัดสินใจซื้อหองชุดพักอาศัยใกลสถานีรถไฟฟา 

โครงการไอดีโอ มิกซ พหลโยธิน และไอดีโอ คิว พญาไท 

2. เพื่อทราบปจจัยสวนประสมทางการตลาดที่มีผลตอการตัดสินใจซื้อหองชุดพักอาศัยใกลสถานี 

รถไฟฟาโครงการไอดีโอ มิกซ พหลโยธิน และไอดีโอ คิว พญาไท 

3. เพื่อทราบวัตถุประสงคของการซื้อหองชุดพักอาศัยใกลสถานีรถไฟฟาโครงการไอดีโอ มิกซ 

พหลโยธิน และไอดีโอ คิว พญาไท 

4. เพื่อใหผูที่สนใจ ทําธุรกิจหองชุดพักอาศัยใกลสถานีรถไฟฟา นําขอมูลและผลการศึกษาไปพัฒนา 

โครงการใหดียิ่งๆขึ้นไป 

แนวคิด ทฤษฎี และงานวิจัยที่เกี่ยวของ 

การศึกษาเรื่อง ปจจัยในการตัดสินใจซื้อหองชุดพักอาศัยใกลสถานีรถไฟฟากรณีศึกษา : ไอดีโอ มิกซ พหลโยธิน 

และ ไอดีโอ คิว พญาไท ผูวิจัยกําหนดกรอบในการทบทวนวรรณกรรมไวดังตอไปนี้ 

1. ทฤษฎีพฤติกรรมผูบริโภคและการเลือกที่อยูอาศัย 

2. ทฤษฎีการตัดสินใจเลือกที่อยูอาศัย 

3. ทฤษฎีสวนประสมการตลาด 

4. แนวคิดเกี่ยวกับสวนประสมทางการตลาดสําหรับธุรกิจบริการ 

5. แนวความคิดเกี่ยวกับหองชุดพักอาศัย 

รายละเอียดโครงการ 

1 ไอดีโอ มิกซ พหลโยธิน (Ideo Mix Phaholyothin) 

1.1 ลักษณะโครงการ เปนอาคารชุดพักอาศัยสูง 23ชั้น 1อาคาร จํานวน 449ยูนิต มีขนาด 

ประมาณ 2 -3-25ไร ประกอบดวยล็อบบี้ สระวายน้ําพื้นที่สวนรานคา และ ที่จอดรถ

ภาพที่ 1 ผังโครงการไอดีโอ มิกซ พหลโยธิน 

ที่มา http://thaiproperty.in.th/View.aspx?PostID=15574 สืบคนเมื่อ 18 มกราคม 

2554 

1.2 ที่ตั้งโครงการ เปนโครงการกลางใจเมืองอยูแนวรถไฟฟา บนถนนพหลโยธิน โดยหางเพียง 

25 เมตรจากสถานีรถไฟฟาสะพานควาย โดยการเดินเทาไมถึง 1 นาที ซึ่งไมไกลจากสาธารณูปโภค และ 

หางสรรพสินคา เชน บิ๊กซี สวนจัตุจักร พรอมทั้งสิ่งอํานวยความสะดวกในยานชุมชนใหญ เชน สะพานควาย 

อารีย 

1.3 รูปแบบอาคารชุดพักอาศัย เปนคอนโดมิเนียม 1 อาคาร โดยมี 23 ชั้น 1 ทาวเวอร มีหองชุด 

พักอาศัยหลัก 3 แบบ โดยแบงเปนแบบ 1 หองนอน 2 แบบ และ 2 หอนนอน 1 แบบ โดยมีขนาดตั้งแต 30-58 

ตารางเมตร รวมทั้งหมด 449 ยูนิต พรอมสวนรานคา สระวายน้ํา ที่จอดรถ และหองออกกําลังกาย 

687

688 

ภาพที่ 2 ตัวอยางรูปแบบหองพัก โครงการไอดีโอ มิกซ พหลโยธิน 

ที่มา : http://www.prakard.com/default.aspx?g=posts&t=36984 สืบคนเมื่อ 18 มกราคม 

2554 

1.4 ราคา และ เงื่อนไขการขาย ราคาขายเริ่มที่ 1,900,000 บาท สําหรับ 1หองนอน และ 

4,100,000 บาท สําหรับ 2 หองนอน แตปรับขึ้น 1,000 บาท ตอ ตารางเมตร ตอ ชั้น โดยดาวน 15% แบงเปน 20 

งวด พรอมเงินจอง 50,000-80,000 บาท และ เงินทําสัญญา 10% ของราคาขาย 

1.5 กลุมลูกคาเปาหมาย จะมีรายไดเฉลี่ยที่ 40,000 บาทตอเดือน โดยกลุมอายุเปาหมายจะเปน 

ชวง 25-40 ป และปรารถนาที่จะมีที่พักอาศัยเปนของตนเอง โดยที่ทํางานจะใกลแนวรถไฟฟา 

1.6 สภาพปจจุบันอยูในระหวางตรวจรับหอง 

2 โครงการไอดีโอ คิว พญาไท (Ideo Q Phayathai) 

2.1 ลักษณะโครงการ เปนอาคารชุดพักอาศัยขนาด 38 ชั้น 1 อาคาร มีขนาดโดยรวม 2-2-59 ไร 

ประกอบดวยล็อบบี้, สระวายน้ํา, หองสมุด, รานคา และ ที่จอดรถ 

ภาพที่ 3 ผังโครงการไอดีโอ คิว พญาไท 

ที่มา : http://www.ideocondo.com/phayathai/ideoq.htmlสืบคนเมื่อ18 มกราคม 2554

689 

2.2 ที่ตั้งโครงการ เปนโครงการกลางใจเมืองอยูแนวรถไฟฟา บนถนนพญาไท โดยหางเพียง 20 เมตร 

จากสถานีรถไฟฟาพญาไท และสถานีแอรพอรตลิงค โดยการเดินเทาไมถึง 3 นาที ซึ่งไมไกลจากสาธารณูปโภค 

และหางสรรพสินคา เชน มาบุญครอง สยามสแควร สยามพารากอน 

2.3 รูปแบบอาคารชุดพักอาศัย เปนคอนโดมิเนียม 1 อาคาร สูง 38 ชั้น มีหองชุดพักอาศัย 

3 แบบใหญๆ โดยแบงเปนแบบ 1หองนอน ขนาดตั้งแต 35-50 ตารางเมตร หองแบบ Duplex ขนาด 61 ตาราง 

เมตร และ 2 หองนอน โดยมีขนาดตั้งแต 70-75 ตารางเมตร รวมทั้งหมด 476 ยูนิต พรอมสวนรานคา สระวายน้ํา 

ที่จอดรถ และหองออกกําลังกาย 

ภาพที่ 4 ตัวอยางรูปแบบหองพัก โครงการไอดีโอ คิว พญาไท 

ที่มา : http://www.ideocondo.com/phayathai/ideoq.htmlสืบคนเมื่อ18 มกราคม 2554 

2.4 ราคา และ เงื่อนไขการขาย ราคาขายเริ่มที่ 2,950,000 บาท สําหรับ 1 หองนอน 5,300,000 

บาท สําหรับ Duplex และ 5,680,000 บาท สําหรับ 2 หองนอน โดยดาวน 25% แบงเปน 20 งวด พรอมเงินจอง 

50,000-70,000 บาท และ เงินทําสัญญา 10%

690 

2.5 กลุมลูกคาเปาหมาย ลูกคาเปาหมายจะเปนกลุมที่ถูกนิยามวาเปน Gen C หรือ Content 

Generation ซึ่งเปนกลุมที่ไวตอขอมูลขาวสารและเปนกลุมที่รับผิดชอบคาใชจายเอง โดยมีอายุตั้งแต 25-50 ป 

โดยมีรายไดเฉลี่ยที่ 70,000-100,000 บาทตอเดือน 

2.6 สภาพปจจุบัน สามารถโอนเขาไปอยูไดแลว โดยทางผูซื้อยังอยูในชวงตรวจรับหอง 

ทั้ง 2 โครงการนี้เนนที่ทําเลที่ตั ้ง โดยเจาะแนวรถไฟฟา เพื่องายตอการคมนาคม และ กลุมลูกคา 

เปาหมายก็ยังเปนกลุมวัยทํางานเปนสวนใหญที่มีกําลังการซื้อปานกลางขึ้นไป 

วิธีดําเนินการวิจัย 

ในการวิจัยครั้งนี้ ผูวิจัยไดดําเนินการตามขั้นตอนดังนี้ 

1. การกําหนดประชากรและสุมกลุมตัวอยาง 

2. การสรางเครื่องมือที่ใชในการวิจัย 

3. เครื่องมือที่ใชในการวิจัย 

4. การจัดกระทําขอมูล 

5. สถิติที่ใชในการวิเคราะหขอมูล 

สรุปผลการวิจัย 

ผลการวิจัยพบวา ผูตอบแบบสอบถามสวนใหญเปนเพศชาย มีอายุระหวาง 36-45 ป มีสถานภาพ 

สมรส ขนาดครอบครัวสวนใหญพักคนเดียว ประกอบอาชีพรับจางเอกชน และมีรายไดครอบครัวตอเดือนเฉลี่ยที่ 

100,001 - 150,000 บาท ในสวนของพฤติกรรมการซื้อหองชุดพักอาศัยใกลสถานีรถไฟฟาของผูตอบ 

แบบสอบถาม ผลการวิจัยพบวา สวนใหญมีวัตถุประสงคหลักในการซื้อเพื่อพักอาศัยเอง สาเหตุที่สําคัญที่ทําให 

ตัดสินใจซื้อหองขุดพักอาศัยไดแกเรื่อง ทําเลที่ตั้ง โดยผูตอบแบบสอบถามสวนใหญมีแหลงอาศัยเดิมที่ 

กรุงเทพมหานคร กอนจะตัดสินใจซื้อโครงการไดเดินทางมาดูกอน 2-3 ครั้ง มีระยะเวลาอาศัยในหองชุดพักอาศัย 

ต่ํากวา 1 ป บุคคลที่พักอาศัยดวยสวนใหญคือคูสมรส กอนที่จะตัดสินใจซื้อหองชุดพักอาศัย ผูตอบ 

แบบสอบถามบางสวนเคยซื้อหองชุดในโครงการอื่นมาแลว และบุคคลที่มีอิทธิพลตอการตัดสินใจซื้อสวนใหญ 

ไดแกคูสมรส 

ผลการทดสอบสมมติฐานพบวาปจจัยสวนบุคคลที่มีผลตอการตัดสินใจตอซื้อหองชุดพักอาศัยใกล 

สถานีรถไฟฟาโครงการไอดีโอ มิกซ พหลโยธิน และไอดีโอ คิว พญาไท อยางมีนัยสําคัญทางสถิติที่ระดับ 0.05 

ไดแก ปจจัยดาน เพศ ระดับการศึกษา สถานภาพ อาชีพ และรายได ผลการวิเคราะหจึงยอมรับสมมติฐาน 

บางสวนจากสมมติฐานที่ 1 คุณลักษณะสวนบุคคลของผูบริโภคสงผลการตัดสินใจซื้อหองชุดพักอาศัยใกล 

สถานีรถไฟฟา (โดยไมยอมรับสมมติฐานยอยเพียงสองขอ ที่เสนอวา อายุ และขนาดครอบครัว สงผลการ 

ตัดสินใจซื้อหองชุดพักอาศัยใกลสถานีรถไฟฟา) 

สวนปจจัยสวนประสมทางการตลาดพบวา ทุกปจจัยมีผลตอการตัดสินใจตอซื้อหองชุดพักอาศัยใกล 

สถานีรถไฟฟาโครงการไอดีโอ มิกซ พหลโยธิน และไอดีโอ คิว พญาไท อยางไมมีนัยสําคัญทางสถิติที่ระดับ 0.05 

จึงไมยอมรับสมมติฐานที่ 2 ปจจัยสวนประสมทางการตลาด มีผลตอ การตัดสินใจซื้อหองชุดพักอาศัยใกลสถานี 

รถไฟฟา

691 

อภิปรายผล 

ผลการวิจัยพบวา ผูตอบแบบสอบถามที่มีหองชุดพักอาศัยใกลสถานีรถไฟฟา สวนใหญ มีอายุระหวาง 

36-45 ป และมีรายไดครอบครัวตอเดือนเฉลี่ยที่ 100,001 - 150,000 บาท ซึ่งจะสอดคลองกับงานวิจัยของ 

บุศรินทร รุงรัตนกุล (2549) โดยมีเปนไปไดวา กลุมเปาหมายของผูอาศัยในหองชุดพักอาศัยใกลสถานีรถไฟฟา 

มีแนวโนมปรับเปลี่ยนไปตามสภาวการณแขงขัน กลาวคือ เมื่อสภาวการณแขงขันเกี่ยวกับหองชุดพักอาศัยใกล 

รถไฟฟามีความรุนแรงขึ้น ผูประกอบการจึงมีแนวโนมที่จะหากลุมลูกคาเปาหมายที่มีฐานะรองลงมา แตจะเนน 

ในเรื่องของอัตราสวนของผูบริโภคที่มีมากขึ้น หรือกลาวอีกนัยหนึ่งก็คือ เลี่ยงการแขงขันที่รุนแรง (red Ocean) 

เขามาสูตลาดใหมที่การแขงขันยังไมรุนแรง (blue Ocean) อีกทั้งในสวนของพฤติกรรมการซื้อหองชุดพักอาศัย 

ใกลสถานีรถไฟฟาของผูตอบแบบสอบถาม ผลการวิจัยพบวา สวนใหญมีวัตถุประสงคหลักในการซื้อเพื่อพัก 

อาศัยเอง จะแตกตางกับงานของ บุศรินทร รุงรัตนกุล (2549) ที่ผูซื้อสวนใหญซื้อเพื่อการลงทุน 

ผลจากการสอบถามสาเหตุสําคัญที่ทําใหตัดสินใจซื้อหองชุดพักอาศัยที่สําคัญที่สุดไดแกเรื ่อง ทําเล 

ที่ตั้ง สอดคลองงานวิจัยของ บุศรินทร รุงรัตนกุล (2549) ที่เสนอวา ทําเลที่ตั้งเปนปจจัยหนึ่งที่มีความสําคัญตอ 

การยายมาอยูในอาคารชุด 


1. ปจจัยสวนประสมทางการตลาดมีผลตอการตัดสินใจตอซื้อหองชุดพักอาศัยที่มีความสําคัญที่สุด 

ไดแก ปจจัยดานกายภาพ และ ปจจัยดานกระบวนการ โดยปจจัยดังกลาว ผูตัดสินซื้ออาคารชุดจัดลําดับ 

ความสําคัญไวสูงกวาตัวสินคา นั่นแสดงวา ผูประกอบการมีความจําเปนที่ตองใหบริการ หลังการขาย โดยเนน 

เปนพิเศษในเรื่องของกระบวนการทําธุรกรรม และการจัดระบบของอาคารอยางมีประสิทธิภาพ รวมถึงการมอบ 

สิ่งอํานวยความสะดวก การจัดภูมิทัศนของอาคารอยางตอเนื่อง สิ่งเหลานี้จะสามารถสรางความพึงพอใจอยาง 

ยั่งยืนตอผูซื้อหองชุดพักอาศัยใกลสถานีรถไฟฟาโครงการไอดีโอ มิกซ พหลโยธิน และไอดีโอ คิว พญาไท 

2. ผลการวิจัยพบวา เพศ สถานภาพ ระดับการศึกษา อาชีพ รายไดตอเดือน มีผลตอการตัดสินใจซื้อ 

หองชุดพักอาศัยใกลสถานีรถไฟฟาโครงการไอดีโอ มิกซ พหลโยธิน และไอดีโอ คิว พญาไท ถึงแมในทางปฏิบัติ 

ผูประกอบการไมสามารถปรับเปลี ่ยนตัวแปรเหลานี้ไดเหมือนสวนประสมทางการตลาด แต ผูประกอบการ 

สามารถนําขอมูลเหลานี้ไปจัดกลยุทธใหเหมาะสมกับกลุมเปาหมายในโอกาสตอไป อาทิ ผลการวิจัยพบวา 

กลุมเปาหมายเพศหญิงมีแนวโนมที่จะตัดสินใจดวยตนเองสูงกวาเพศชายอยางมีนัยสําคัญ ดังนั้น การจัดตัว 

อาคาร หรือสิ่งอํานวยความสะดวกใหกับลูกคาหญิงเปนพิเศษ เชน จัดที่จอดรถเฉพาะโซนสุภาพสตรี จัดสิ่ง 

อํานวยความสะดวกหองซาวนา จัดกิจกรรมแอโรบิค ก็จะชวยทําใหทางโครงการไดกลุมเปาหมายที่ตัดสินใจดวย 

ตนเองในจํานวนที่มากขึ้น นอกจากนี้ผูประกอบการยังสามารถจัดสวนประสมทางการตลาดอื่น ๆ เพื่อตอบสนอง 

ตอ ผูที่เปนโสด ผูที่มีการศึกษาสูงกวาระดับปริญญาตรี ผูประกอบกิจการสวนตัว และ ผูมีรายไดครอบครัวตอ 

เดือน 25,001-50,000 บาท เปนพิเศษ ก็จะชวยสรางยอดขายที่เพิ่มขึ้นได เพราะกลุมคนเหลานี้มีแนวโนมที่จะ 

ตัดสินใจโดยทันทีดวยตนเอง สูงกวากลุมบุคคลที่มีคุณลักษณะประเภทอื่น

692 

ขอเสนอแนะในการทําวิจัยครั้งตอไป 

1. งานวิจัยชิ้นนี้ไมไดศึกษาถึงเบื้องลึกในดานความแตกตางของเหตุผลในการซื้อหองชุดพักอาศัยใกล 

สถานีรถไฟฟา สําหรับผูที่มีคุณลักษณะสวนบุคคลแตกตางกัน ผูที่สนใจจะทําการตอยอด เพื่อสราง 

หองชุดพักอาศัยตอบสนองตอความตองการของผู มีคุณลักษณะสวนบุคคลสามารถทําได 

2. งานวิจัยครั้งตอไปอาจทําการศึกษาแยกสองโครงการ ในพื้นที่แตกตางกัน เมื่อจะศึกษาแยกทีละ 

โครงการ จํานวนกลุมตัวอยางก็มีไมเพียงพอจะวิเคราะห เพราะผลที่ไดจะมีความคาดเคลื่อนมาก 

จนเกินไป ผูที่สนใจจะศึกษาตอยอดในเรื่องปจจัยสวนประสมทางการตลาดวามีผลตอการซื ้อหองชุด 

พักอาศัยใกลสถานีรถไฟฟา หรือไม อาจนําเครื่องมือที่ผูวิจัยทําขึ้นไปพัฒนาตอยอด โดยเลือกเก็บกับ 

โครงการหองชุดพักอาศัยใกลสถานีรถไฟฟาที่มีจํานวนยูนิต มาก ก็อาจจะไดผลที่เปนประโยชนในการ 

เลือกใชปจจัยสวนประสมทางการตลาด เพื่อวางกลยุทธในการขายหองชุดพักอาศัยใกลสถานีรถไฟฟา 

3. งานวิจัยดังกลาวเปนการศึกษาระยะสั้น โดยศึกษาในชวงเดือน กุมภาพันธ 2553 ผูที่สนใจจะทําการ 

วิจัยใหไดคุณภาพเชิงลึกอาจประยุกตใชโดยทําการศึกษาในลักษณะของ การวิจัยในระยะยาว 

(longitudinal studies)เกินหนึ่งปขึ้นไป เพื่อทดสอบความไมแปรเปลี่ยนของปจจัยที่สงผลตอการ 

ตัดสินใจซื้อหองชุดพักอาศัยใกลสถานีรถไฟฟา ก็สามารถจะทําใหเห็นภาพของการวิจัยที่ชัดเจนยิ่งขึ้น 


กัลยา วานิชยบัญชา. การใช SPSS for Windows ในการวิเคราะหขอมูล. ฉบับปรับปรุงใหม. 

กรุงเทพฯ : ธรรมสาร. (2546). 

กิตติพงษ ไตรสารวัฒนะ: ปจจัยการตัดสินใจซื้อ ทัศนคติและความพึงพอใจของผูอยูอาศัย 

อาคารชุดพักอาศัยราคาปานกลางในเขตชั้นกลางของกรุงเทพมหานคร 

วิทยานิพนธ , เคหพัฒนศาสตรมหาบัณฑิต, คณะสถาปตยกรรมศาสตร, จุฬาลงกรณ 

มหาวิทยาลัย (2538) 

ธงชัย สันติวงษ. พฤติกรรมผูบริโภคทางการตลาด. พิมพครั้งที่ 9. กรุงเทพฯ : สํานักพิมพ ไทย 

วัฒนาพานิช จํากัด. (2542) 

บุศรินทร รุงรัตนกุล: เหตุจูงใจในการตัดสินใจซื้อหองชุดพักอาศัยใกลสถานีรถไฟฟา : 

กรณีศึกษา โครงการซิตี้โฮม รัชดา และซิตี้โฮม สุขุมวิท. วิทยานิพนธ , เคหพัฒน 

ศาสตรมหาบัณฑิต, คณะสถาปตยกรรมศาสตร, จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย (2549) 

พรนริศ ชวนไชยสิทธิ์: การเปรียบเทียบปจจัยของการตัดสินใจซื้อคอนโดมิเนียมราคาถูก : 

การศึกษาเปรียบเทียบกรณีศึกษาคอนโดมิเนียมประเภทตางๆในเขต 

กรุงเทพมหานครและปริมณฑล, วิทยานิพนธ , เคหพัฒนศาสตรมหาบัณฑิต, คณะ 

สถาปตยกรรมศาสตร, จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย (2536) 

ยุดา รักไทย และธนิกานต มาฆะศิรินนท. . การตัดสินใจ. กรุงเทพฯ : ดอกหญา, (2542). 

เทค, (2546).

วิสุทธิ์ กัลปยาศิริ. ปจจัยที่มีผลตอการเลือกซื้อที่อยูอาศัย กรณีศึกษา : เขตบางเขน 

กรุงเทพมหานคร. ภาคนิพนธ บริหารธุรกิจมหาบัณฑิต มหาวิทยาลัยราชภัฎสวนดุสิต, 

กรุงเทพฯ.(2545). 

ศิริวรรณ เสรีรัตนและคณะ. การบริหารการตลาดยุคใหม. ฉบับปรับปรุง 2546. กรุงเทพฯ : 

บริษัทธรรมสาร. (2546) 

ศูนยขอมูลอสังหาริมทรัพย, ธอส, ตัวเลขบานจดทะเบียนเพิ่ม ในเขตกรุงเทพๆและ 

ปริมณฑล 5 จังหวัด สืบคนใน www.reic.or.th วันที่สืบคน 30 ธันวาคม 2553 

เสรี วงษมณฑา. พฤติกรรมผูบริโภค. กรุงเทพฯ : ธีระฟลมและไซเท็กซ. (2542) 

อดุลย จาตุรงคกุล. พฤติกรรมผูบริโภค : Consumer behavior. กรุงเทพฯ : ศูนยหนังสือ 

มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร. 

Engel, J. F., Roger, D. B. & Paul, W. M.. Consumer behavior. (7th ed.). Forth Worth : 

The Dryden Press. (1993) 

Kotler, Phillip. Marketing Management. 11 th ed. Upper Saddle River, NJ : Prentice-Hall. 

(2003) 

London, D. L., & Della, B. A. J. Consumer behavior. (4th ed.). New York : McGraw-Hill. 

(1993). 

Schiffman, Leon G; & Kanuk, Leslie Lazer. Consumer Behavior. 7th ed. New Jersey: 

Prantice-Hall, Inc. (2000). 

Yamane, Taro.. Statistics: An introductory analysis. New York: Harper and Row. (1967) 

693

694 

ศึกษาความเหมาะสมการใชที่จอดรถของอาคารพักอาศัยรวมที่เปนอาคารขนาดใหญ 

ในทางแนวรถไฟฟา : กรณีศึกษา อาคารพักอาศัยรวมขนาดใหญที่ถนนสุขุมวิท 

THE APPROPRIATE IN USING PARKING OF LARGE RESIDENTIAL BUILDINGS ALONG 

THE RAIL TRANSIT : A CASE STUDY OF LARGE RESIDENTIAL BUILDINGS, 

SUKHUMVIT ROAD 


ฉัตรชัย ตั้งมหาสถิตกุล 

หลักสูตรเคหพัฒนศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาการพัฒนาอสังหาริมทรัพย 

คณะสถาปตยกรรมศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย 


จากการขยายตัวของชุมชนเมือง อันเนื่องจากการที่เมืองเปนศูนยรวมของความเจริญดานตางๆ ทั้ง 

ทางดานเศรษฐกิจและอุตสาหกรรม ทําใหปจจุบันกรุงเทพมหานครเกิดแหลงงานขึ้นเปนจํานวนมากและมีการ 

เคลื่อนยายแรงงานจากชนบทสูเมืองหลวงเปนจํานวนมาก ทําใหเกิดการขยายตัวของเมือง ซึ่งการเติบโตของที่ 

อยูอาศัยของแรงงานจะเติบโตตามการขยายตัวของเมืองและแรงงานที่ยายเขามา แตเนื่องจากการเดินทางเพื่อ 

เขามาในแหลงงานนั้นในจํานวนที่มากยอมทําใหเมืองเกิดปญหาการจราจรติดขัด รัฐบาลไดพยายามที่จะ 

แกปญหาการจราจรที่แออัดในชุมชนเมือง โดยแนวทางหนึ่งคือการกอสรางระบบขนสงมวลชนขนาดใหญ 

ใหบริการในเขตเมืองชั้นในอยู 3 โครงการ ไดแกโครงการรถไฟฟาบีทีเอส ,โครงการรถไฟฟามหานคร MRT และ 

โครงการ รถไฟฟาเชื่อมทาอากาศยานสุวรรณภูมิ หรือ แอรพอรตเรลลิงก จากการที่มีระบบขนสงมวลชนขนาด 

ใหญเพื่อนําแรงงานเขาสูแหลงงานไดอยางมีประสิทธิภาพนั้น ทําใหเกิดความตองการที่อยูอาศัยในแนวรถไฟฟา 

มากขึ้น โดยเฉพาะโครงการที่ตั้งอยูใกลสถานีรถไฟฟา อันเปนทําเลที่ไดรับความนิยมอยางมากของผูบริโภค อีก 

ทั้งการที่แนวเสนทางของรถไฟฟาซึ่งปจจุบันมีเพียง 2 สาย และวิ่งผานเขตเมืองชั้นในทําใหการพัฒนา 

อสังหาริมทรัพยในพื้นที่ดังกลาวสวนใหญจะเปนลักษณะที่อยูอาศัยที่เปนอาคารอยูอาศัยรวมที่เปนอาคารขนาด 

ใหญ เนื่องจากที่ดินในเขตเมืองชั้นในมีการพัฒนาไปมากแลวทําใหมีที่ดินเหลือไมมากและราคาของที่ดินก็มี 

ราคาสูงขึ้นมากยอมมีผลทําใหผูประกอบการจําเปนตองใชประโยชนที่ดินและพื้นที่อาคารใหไดสูงที่สุด ทําให 

ผูประกอบการจําเปนตองพัฒนาโครงการอสังหาริมทรัพยในแนวดิ่งมากกวาแนวราบ เห็นไดจากขอมูลการจด 

ทะเบียนที่อยูอาศัยใหมในเขตกรุงเทพฯ และเขตปริมณฑล จะเห็นไดวาการจดทะเบียนที่อยูอาศัยขนาดใหญที่ 

เปนอพารทเมนทและอาคารชุดตั้งแตป พ.ศ. 2551 มีจํานวนมากกวาโครงการที่อยูอาศัยในลักษณะเปนโครงการ 

บานจัดสรรและการกอสรางบาน และจากขอมูลของสัดสวนที่อยูอาศัยประเภทตางๆ ตั้งแตมกราคม- พฤษภาคม 

พ.ศ.2553 จะเห็นไดวาอาคารชุดมีการสรางเสร็จจดทะเบียนมากที่สุดและมากกวาที่อยูอาศัยในแนวราบรวมกัน

695 

และจากสถานการณการขยายตัวของอาคารพักอาศัยที่อยูในแนวรถไฟฟามีปริมาณที่มากขึ้นนั้น ทําให 

ผูอยูอาศัยในบริเวณดังกลาวสามารถเดินทางไดสะดวกมากขึ้น หากการใชพื้นที่จอดรถของอาคารพักอาศัยรวมที่ 

เปนอาคารขนาดใหญมีแนวโนมที่จะนอยกวามาตรฐานที่กําหนดไว ยอมเปนภาระทางการเงินใหแกผูอยูอาศัย 

มาตรฐานที่จอดรถในปจจุบันจึงเปนเครื่องมือที่ไมประสบความสําเร็จในการทําใหความตองการที่จอดรถ 

(Parking Demand) และจํานวนที่จอดรถ (Parking Supply) มีความสมดุลกัน มาตรการการจัดการที่จอดรถที่ 

หลากหลายจะสามารถชวยทําใหความตองการที่จอดรถ (Parking Demand) และจํานวนที่จอดรถ (Parking 

Supply) มีความสมดุลกันได เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพทางเศรษฐกิจ 

ดังนั้นความเหมาะสมการใชที่จอดรถของอาคารพักอาศัยรวมที่เปนอาคารขนาดใหญในแนวรถไฟฟา 

จึงเปนสิ ่งจําเปน เพื่อใหทราบไดวาแทจริงแลว การใชประโยชนจริงของที่จอดรถในอาคารพักอาศัยรวมที่เปน 

อาคารขนาดใหญในแนวรถไฟฟาเปนเทาใด และมีปจจัยใดบางที่มีผลตอการใชพื้นที่ที่จอดรถ เพื่อเปนแนวทาง 

ในการปรับปรุงมาตรฐานหรือขอกําหนดตางๆ ใหเหมาะสมกับสภาพความเปนอยูของผูอยูอาศัย และเพื่อใหเกิด 

การพัฒนาโครงการลักษณะนี้ใหเกิดประสิทธิผลในอนาคตไดสูงสุด 

แนวคิด ทฤษฎีและงานวิจัยที่เกี่ยวของ 

แนวความคิดเกี่ยวกับการเดินทางและความสัมพันธระหวางที่อยูอาศัยกับแหลงงาน Michale J. 

Bruton (1975) กลาววาปจจัยที่มีผลตอการเลือกรูปแบบการเดินทางมี ลักษณะดังนี้คือลักษณะของการเดินทาง 

อันไดแก ระยะทางในการเดินทาง และจุดประสงคของการเดินทาง, ลักษณะของผูเดินทาง อันไดแก รายได การ 

เปนเจาของรถยนต ขนาดและโครงสรางของครอบครัวความหนาแนนของยานพักอาศัย อาชีพ สถานที่ตั้งของที่ 

ทํางาน ซึ่งจากการศึกษาพบวายานพักอาศัยที่มีความหนาแนนนอย อัตราการใชระบบขนสงสาธารณะจะลดลง 

ประกอบกับผูที่พักอาศัยในยานดังกลาว สวนใหญเปนผูมีรายไดสูง ซึ่งมีอัตราการเปนเจาของรถยนตสูง และ 

สอิ้ง จอมแดงธรรม (2537) ทําการวิจัยเรื่อง “พฤติกรรมการเดินทางกอนเขาอยูกับหลังเขาอยูอาศัยใน 

คอนโดมิเนียม ในกรุงเทพมหานคร เขตชั้นใน และเขตชั้นกลาง” ผลการศึกษาพบวาปจจัยที ่มีผลตอระยะทางการ 

เดินทางในปจจุบัน พบวา ระยะทางระหวางที่อยูอาศัยกับที่ทํางาน เปนปจจัยที่สําคัญที่สุดที่มีผลตอ ระยะ 

ทางการเดินทางในปจจุบัน โดยรูปแบบการเดินทางระยะสั้น ๆ จะใช รูปแบบการเดินทางโดยการเดิน ปจจัยที่ 

สําคัญรองลงมา คือ อายุของหัวหนาครัวเรือน และ Berry & Hortan, 2513 (อางถึงใน ปณต,2539) ไดศึกษา 

การเดินทางไปทํางานของประชากรในเมืองและพยายามศึกษาถึงตําแหนงแหลงงานกับตําแหนงของประชากรที่ 

เดินทางมายังแหลงงานนั้นๆ ทําใหทราบถึงปจจัยที่กําหนดรูปแบบของการเดินทางวามี 3 ลักษณะ คือเสนทาง 

คมนาคมและระยะทาง, อาชีพและรายไดและลักษณะทางเชื้อชาติของประชากร 

สําหรับมาตรฐานและขอกําหนดในการกําหนดจํานวนที่จอดรถยนตของอาคารพักอาศัยอางถึง 

กฎกระทรวงฉบับที่ 7(2517) ไดกําหนดใหอาคารชุด 1 ครอบครัว=หองขนาด 60 ตารางเมตร ตองมีที่จอดรถ 1 

คันตอ 1 ครอบครัว และกําหนดใหอาคารขนาดใหญตองมีที่จอดรถ 1 คันตอ 120 ตารางเมตร 

Todd Litman (2004) ทํางานวิจัยเรื่อง “ผลกระทบของความตองการที่จอดรถตอความสามารถในการ 

ครอบครองที่อยูอาศัย” พบวา อัตราการครอบครองรถยนตมีแนวโนมเพิ่มขึ้นตามขนาดและรายไดของครัวเรือน 

หากรายไดสูงขึ้นความสามารถในการครอบครองรถยนตตอคน และตอครัวเรือนจะสูงขึ้นตาม และ กิตตินันท คน

696 

ขยัน (2547) ไดทําการศึกษาเรื่อง “ความสัมพันธและพฤติกรรมการใชที่จอดรถของผูอยูอาศัยรายไดนอยถึง 

ปานกลางในอาคารอยูอาศัยรวมที่เปนอาคารขนาดใหญ : กรณีศึกษา อาคารชุดในเขตกรุงเทพชั้นใน” โดยจาก 

ผลการศึกษาพบวา คนที่มีรายไดสูงซึ่งเปนกลุมที่มีกําลังซื้อสูง จะเลือกอาศัยอยูในอาคารชุดที่มีความหนาแนน 

นอย มีขนาดพื้นที่หองเฉลี่ยใหญกวา ซึ่งทําใหระดับราคาของหองชุดที่มีที่จอดรถพอสูงกวาอาคารชุดที่มีที่จอดรถ 

ไมพอ และการที่อาคารชุดที่มีที่จอดรถพอมีจํานวนยูนิตนอย ทําใหจํานวนที่จอดรถตอยูนิตมีมากกวาอาคารชุดที่ 

มีที่จอดรถไมพอถึง 3 เทา ทั้งๆที่อัตราการมีรถไมแตกตางกันมากนัก จึงทําใหการใชที่จอดรถมีปริมาณมากเปน 

สาเหตุที่ทําใหจํานวนที่จอดรถมีไมพอกับความตองการ สวนอาคารชุดที่มีที่จอดรถไมพอสวนใหญจะอยูไกลจาก 

จุดรับสงระบบขนสงมวลชนสาธารณะ ซึ่งผูประกอบการนิยมที่จะทําใหโครงการมีจํานวนหนวยพักอาศัยที่มี 

จํานวนมาก และใหมีราคาถูก เนนในดานปริมาณมากกวาคุณภาพชีวิต 

วัตถุประสงค 

1. อธิบายการใชประโยชนของพื้นที่จอดรถของอาคารอยูอาศัยรวมขนาดใหญในแนวรถไฟฟา 

เปรียบเทียบกับมาตรฐานและขอกําหนดตางๆ 

2. วิเคราะหปจจัยที่มีผลกระทบตอความตองการพื้นที่ที่จอดรถของอาคารอยูอาศัยรวมขนาดใหญในแนว 


3. เสนอแนะแนวทางการแกไขการใชพื้นที่จอดรถของอาคารชุดพักอาศัยขนาดใหญในแนวรถไฟฟาอยาง 


ขอบเขตงานวิจัย 

ขอบเขตดานพื้นที่ ไดแกอาคารชุดขนาดใหญรอบสถานีรถไฟฟา ตั้งแตสถานีรถไฟฟานานาจนถึง 

สถานีรถไฟฟาเอกมัย โดยเปนอาคารที่ตั้งอยูหางจากสถานีรถไฟฟาระยะไมเกิน 500 เมตร และเปนโครงการที่ 

เปดดําเนินการมาแลวไมนอยกวา 3 ป 

ขอบเขตดานประชากร ประชากรที่จะทําการศึกษาในครั้งนี้ คือ 

1.กลุมประชากรที่เปนอาคารชุดขนาดใหญในยานสุขุมวิท ที่อยูใกลสถานีรถไฟฟา ทั้งหมด 10 โครงการ 

2.กลุมประชากรที่เปนผูอยูอาศัยในอาคารชุดนั้นๆ 

ระเบียบวิธีวิจัย 

ประชากรและกลุมตัวอยาง การศึกษาในครั้งนี้ใช 2 แบบคือแบบสังเกตการณและการสํารวจ 

(Observation) โดยการสํารวจภาคสนาม (Field Survey) ที่จอดรถของอาคารและลักษณะทางกายภาพของ 

อาคารจํานวน 10 โครงการ ซึ่งเปนโครงการที่มีเงื่อนไขของขอบเขตงานวิจัยและใชแบบสอบถาม 

(Questionnaire) กับกลุมผูอยูอาศัยอยูในอาคารชุดรวม 10 โครงการ จํานวน 287 ตัวอยาง จากขนาดของ 

จํานวนประชากร 1,012 หนวย ตามสูตรของ Yamane ที่ระดับความเชื่อมั่น 95% และแบบสํารวจ (Survey) กับ 

นิติบุคคลอาคารชุดทั้ง 10 โครงการ สําหรับการเลือกกลุมประชากรจะใชวิธีวิธีการเก็บขอมูลแบบ Accidental 

Sampling คือเปนการเก็บขอมูลแบบสุมในอาคารโดยไมเจาะจงวาผูตอบแบบสอบถามคือใคร แตจะสอบถาม

697 

กับผูที่อยูอาศัยในโครงการศึกษาเทานั้น โดยใชวิธีแจกแบบสอบถามผานสํานักงานนิติบุคคลของอาคารนั้นๆ 

รวมทั้งการแจกแบบสํารวจดวยตนเอง ดังแสดงในตารางที่ 1 

ตารางที่ 1 แสดงจํานวนกลุมตัวอยางที่เปนตัวแทนของกลุมประชากร 

โครงการ สถานีรถไฟฟา ระยะทาง 

หางจาก 

สถานี 


(ม.) 

วันที่จดทะเบียน 

อาคารชุด 

จํานวน 

หองชุด 

(หนวย) 

ผูอยูอาศัยจริง 

(หนวย) 

รอยละ 

อาคาร A สถานีนานา 450 31/8/2548 54 54 100% 

อาคาร B สถานีนานา 400 27/9/2534 73 55 75% 

อาคาร C สถานีอโศก 500 29/3/2548 200 160 80% 

อาคาร D สถานีอโศก 450 13/10/2526 51 46 90% 

อาคาร E สถานีพรอมพงษ 300 15/3/2548 159 135 85% 

อาคาร F สถานีพรอมพงษ 450 15/6/2550 150 120 80% 

อาคาร G สถานีทองหลอ 300 26/1/2550 78 78 100% 

อาคาร H สถานีทองหลอ 200 18/8/2550 76 51 67% 

อาคาร I สถานีเอกมัย 10 16/11/2550 371 223 60% 

อาคาร J สถานีเอกมัย 450 4/10/2549 138 90 65% 

รวมทั้งสิ้น 1810 1012 56% 

สรุปผลการศึกษา 

1. การใชประโยชนของพื้นที่ที่จอดรถของอาคารชุดที่ทําการศึกษา 

ผลที่ไดจากการการสํารวจสภาพการใชงานและการอยูอาศัยจริง รวมทั้งขอมูลจากแบบสอบถามพบวา 

สัดสวนผูพักอาศัยจริงรอยละ 75 มีการใชพื้นที่จอดรถเพียงรอยละ 61 ของพื้นที่จอดรถทั้งหมด ดังแผนภูมิที่ 1 

ถาการใชพื้นที่จอดรถเปนไปตามที่ประมาณการไว พื ้นที่จอดรถควรจะมีการใชรอยละ 75 ตามอัตราการพักอาศัย 

ที่เกิดขึ้น พบวาสัดสวนของการใชรถเทียบกับจํานวนผูอยูอาศัยคิดเปนรอยละ 81.33 ซึ่งสอดคลองกับขอมูลการ 

ครอบครองรถที่มีการครอบครองที่ไดจากแบบสอบถามคิดเปนรอยละ 88.7

698 

แผนภูมิที่ 1 แสดงอัตราการเขาอยูอาศัยจริงกับอัตราการใชพื้นที่จอดรถยนต 

ผลจากการที่กลุมตัวอยางของผูพักอาศัยในอาคารชุดมีการครอบครองรถ คิดเปนรอย 88.7 นั้น จะ 

พบวารูปแบบการเดินทางของผูพักอาศัยสวนใหญยังคงเปนการเดินทางดวยรถยนตสวนตัว และการเดินทางดวย 

รถไฟฟาเปนลําดับสองที่มีอัตราการใชคอนขางมากและไมแตกตางกันมาก ทําใหทราบวาการที่ผูที่อยูอาศัยใน 

อาคารชุดที่ตั้งอยูใกลสถานีรถไฟฟา ยังมีการใชพื้นที่จอดรถยนตที่อยูในอัตราสูงและมีการเดินทางดวยรถไฟฟา 

เปนสวนรวมในบางครั้ง และสิ่งที่นาสังเกตอีกประการหนึ่งคือการที่โครงการรถไฟฟาที่เปดใชในปจจุบัน มีเพียง 3 

โครงการ และเสนทางยังไมสามารถครอบคลุมพื้นที่ไดทั้งหมดนั้น แตการศึกษาครั้งนี้จะเห็นวาเริ่มมีการใช 

รถไฟฟาในการเดินทางควบคูกับการใชรถยนตในการเดินทางมากขึ้น ซึ่งในอนาคตหากรถไฟฟาสามารถ 

ใหบริการครอบคลุมพื้นที่มากขึ้นนั้น อาจทําใหสัดสวนการครอบครองรถยนตลดลง เนื่องจากผูที่จะซื้ออาคารชุด 

ที่ไมมีรถยนตก็จะมีความจําเปนในการครอบครองรถยนตนอยลงหรืออาจจะมีรถยนตจอดในที่จอดรถยนตมาก 

ขึ้นในชวงเวลากลางวัน เนื่องจากผูพักอาศัยที่มีรถยนตอยูแลวเปลี่ยนไปใชการเดินทางโดยระบบรถไฟฟามากขึ้น 

สังเกตไดจากขอมูลการสํารวจอาคารที่พักอาศัยยังมีรถยนตที่จอดทิ้งไวในชวงเวลากลางวันของวันทํางาน เปน 

รอยละ 31 และจอดเพิ่มมากขึ้นในชวงวันหยุดกลางวัน เปนรอยละ 43 

จากการสํารวจอาคารชุดพักอาศัยทั้ง 10 แหง พบวาพื้นที่จอดรถของอาคารทั้งหมด มีการใชที่จอดรถ 

ไมเต็มพื้นที่ แตปญหาการใชพื้นที่จอดรถยนตยังคงมีอยู จากแบบสอบถามของผูอยูอาศัยที่อยูใกลสถานี 

รถไฟฟา พบวาสวนใหญมีปญหาการจอดรถขวางกัน ทําใหตองเสียเวลารอเลื่อนรถ ซึ่งสาเหตุของการเกิดปญหา 

นี้นั้น จากการสอบถามนิติบุคคลในอาคารที่มีปญหานี้พบวาผูอยูอาศัยไมไดจอดรถตรงชองที่มีการจัดไวให อัน 

เกิดจากการที่ที่จอดรถที่ไดจัดมานั้นอยูในชั้นบนๆ ซึ่งบางครั้งผูอยูอาศัยอาจจะตองการจอดรถเปนเวลาไมนาน 

จึงไดจอดรถซอนคันอื่น ซึ่งสอดคลองกับกับแบบสอบถามของผูอยูอาศัยวาพบเหตุการณการจอดรถที่พบมาก 

ที่สุดคือการจอดรถไมตรงกับชองที่จัดไว สําหรับการแกไขปญหาที่ไดสอบถามกับนิติบุคคล ไดใหความเห็นใน 

การจัดการปญหาโดยมีการเพิ่มที่จอดรถระยะสั้นใหมากขึ้นและมีพนักงานรักษาความปลอดภัยอํานวยความ 

สะดวกในการจัดการที่จอดรถ

699 

2. ปจจัยที่มีผลตอการใชพื้นที่จอดรถ 

จากแบบสอบถามของกลุมผูอยูอาศัยในอาคารชุดที่อยูใกลสถานีรถไฟฟา ปจจัยในการครอบครองรถ 

ซึ่งมีผลตอการใชพื้นที่จอดรถยนตนั้นไดแก 

ปจจัยทางกายภาพ ไดแก ขนาดหองชุด พบวาเมื่อการครอบครองหองชุดที่มีขนาดใหญขึ้น อัตราการ 

ครอบครองรถจะมากขึ้นตาม และเมื่อพิจารณาการครอบครองรถของหองพักที่มีขนาดพื้นที่เกิน 60 ตารางเมตร 

จะมีผูครอบครองรถ 100% คงเกิดจากสาเหตุที่กฎหมายไดกําหนดใหมีที่จอดรถ 1 คันตอ 1 ครอบครัว (1 

ครอบครัว= หองขนาด 60 ตารางเมตร) และเมื่อพิจารณาหองพักที่เกิน 60 ตารางเมตรขึ้นไป จะมีสัดสวนในการ 

ครอบครองรถมากกวา 1 คันขึ้นไปเปนสัดสวนที่มากขึ้นตามขนาดหองที่มากขึ้น กลาวคือยิ่งมีการครอบครอง 

หองที่มีขนาดใหญมากขึ้น อัตราการครอบครองรถจะมากขึ้น ซึ่งสอดคลองกับผลการวิจัยของการศึกษาความ 

ตองการที่จอดรถยนตในอาคารชุดของ Energy Pathways (1994) ที ่วา “ขนาดของอาคารชุดที่เล็กกวา จะมีการ 

ครอบครองรถยนตนอยกวาปกติ” 

ปจจัยทางสังคม ไดแก 

- อายุ พบวา กลุมตัวอยางที่อาศัยอยูใกลสถานีรถไฟฟามีอัตราการครอบครองรถในแตระดับกลุมอายุ 

มีเพิ่มมากขึ้นเรื่อยๆ ตามชวงอายุที่เพิ่มขึ้น ซึ่งมีทั้งขอแตกตางและสอดคลองกับผลการวิจัยอื่นๆ เชน ผลการวิจัย 

ของสมาคมที่อยูอาศัยที่ไมแสวงผลกําไรของแคลิฟอรเนียเหนือ (Non Profit Housing ,2001) และ Energy 

Pathways (1994) ที่วา “ที่อยูของผูสูงอายุและที่ที่มีผูอยูอาศัยอายุเฉลี่ยอยูในระดับสูง จะมีการครอบครอง 

รถยนตนอยกวาปกติ” เนื่องจากผูสูงอายุมีความจําเปนในการเดินทางลดลง หรือผลการวิจัยของ Todd Litman 

(2004) ที่ไดเปรียบเทียบอัตราการครอบครองรถระหวางกลุมอายุที่นอยกวา 30 ป และกลุมอายุที่มากกวา 65 ป 

พบวากลุมที่มีอายุนอยกวา 30 ป มีการครอบครองรถนอยกวา ซึ่งเปนไปตามการพัฒนาของระดับรายได เมื่อมี 

อายุมากขึ้น ตําแหนงหนาที่การงานจะสูงขึ้น รายไดจะเพิ่มขึ้น ทําใหความสามารถในการครอบครองรถมีมากขึ ้น 

ตาม 

- อาชีพ พบวากลุมพนักงานบริษัทเอกชนซึ่งเปนกลุมผูอยูอาศัยซึ่งมีจํานวนมากที่สุด และทุกอาชีพมี 

อัตราการครอบครองรถสูงมากคิดคาเฉลี่ยรวมประมาณรอยละ 88.7 จึงเปนปจจัยสําคัญปจจัยหนึ่งที่ทําใหมีการ 

ใชที่จอดรถมาก 

- ระยะเวลาการอยูอาศัย พบวา ความสามารถในการครอบครองรถจะเพิ่มขึ้นตามระยะเวลาการอยู 

อาศัย ซึ่งสอดคลองกับเรื่องความสัมพันธระหวางการครอบครองรถกับอายุที่วาเมื่อมีอายุมากขึ้น รายไดจะ 

เพิ่มขึ้น ทําใหความสามารถในการครอบครองรถมีมากขึ้นตามดวยเชนกัน 

- จํานวนสมาชิกในครัวเรือน พบวาสอดคลองจากงานวิจัยของ Todd Litman (2004) ที่ไดผลการวิจัย 

วา “อัตราการครอบครองรถยนตมีแนวโนมเพิ่มขึ้นตามขนาดของครอบครัว” ซึ่งการครอบครองรถยนตมีเพิ่มมาก 

ขึ้นเรื่อยๆจากครอบครัวที่มีสมาชิก 1 คน ถึงครอบครัวที่มีสมาชิก 3 คน ซึ่งเปนกลุมที่มีอัตราการครอบครองรถ 

จําแนกตามจํานวนสมาชิกมากที่สุดและกลุมที่มีสมาชิกตั้งแต 4 คน จะมีรถในทุกครอบครัว 

- กรรมสิทธิ์การครอบครองที่อยูอาศัย พบวา กลุมที่ที ่มีกรรมสิทธิ์เปนเจาของหองชุดเอง จะมีอัตราการ 

ครอบครองรถ สูงกวากลุมผูที่เชาอยู เมื่อพิจารณาประกอบกับเรื่องอาชีพของผูอยูอาศัย พบวา ผูที่เชาอยูสวน 

ใหญจะเปนพนักงานบริษัทเอกชน ที่ใชบริการรถไฟฟาเปนหลัก จึงไมมีความจําเปนในการครอบครองรถยนต

700 

- การครอบครองที่อยูอาศัยอื่น พบวา ครัวเรือนที่มีที่อยูอาศัยอื่น สวนใหญจะมีรถในครอบครอง 

มากกวากลุมที่ไมมีที่อยูอาศัยอื่น 

นอกจากนี้มีความเห็นของลักษณะความคิดเห็นตอที่พักอาศัยที่อยูใกลสถานีรถไฟฟา พบวาผูอยูอาศัย 

ที่ใกลรถไฟฟายังเห็นวายังตองจําเปนใชรถยนตสวนตัวอยูและไมเห็นดวยที่จะลดพื้นที่จอดรถยนตลงในกรณีที่ 

พักอาศัยอยูใกลสถานีรถไฟฟา 

3. เสนอแนะแนวทางการใชพื้นที่จอดรถยนต 

เมื่อพิจารณาอัตราระหวางจํานวนหนวยพักอาศัยตอจํานวนที่จอดรถยนต ดังตารางที่ 2 พบวา 

อัตราสวนของจํานวนหนวยพักอาศัยตอจํานวนที่จอดรถ มีคาแปรผกผันกับขนาดหองชุดเฉลี่ย กลาวคือเมื่ออัตรา 

อัตราสวนของจํานวนหนวยพักอาศัยตอจํานวนที่จอดรถที่มีคามากขึ้นนั้น ขนาดหองชุดเฉลี่ยมีคานอยลงและ 

ขนาดพื้นที่ที่เหมาะสมกับที่จอดรถ 1 คัน: 1 หนวยหองพัก นาจะอยูระหวาง 90-100 ตารางเมตร กฎหมายได 

กําหนดใหมีที่จอดรถ 1 คันตอ 1 ครอบครัว (1 ครอบครัว= หองขนาด 60 ตารางเมตร) ซึ่งหากการใชพื้นที่ที่ 

เหมาะสมเปนการกําหนดพื้นที่จอดรถยนตแลว ยอมทําใหการใชพื้นที่จอดรถยนตสามารถใชไดเต็มประสิทธิภาพ 

ตารางที่ 2 แสดงความสัมพันธระหวางจํานวนหนวยพักอาศัยตอจํานวนที่จอดรถกับพื้นที่เฉลี่ยของหองชุด 

โครงการ พื้นที่เฉลี่ยของหองชุด (ตร.ม.) จํานวนหนวยพักอาศัยตอจํานวนที่ 

จอดรถ(หนวย/คัน) 

อาคาร E 60.38 1.59 

อาคาร C 96.90 1.05 

อาคาร H 97.97 1.04 

อาคาร D 100.00 1.02 

อาคาร I 109.97 0.93 

อาคาร F 113.56 0.90 

อาคาร A 113.09 0.90 

อาคาร B 146.71 0.70 

อาคาร G 149.08 0.68 

อาคาร J 162.61 0.63 

จากขอมูลปจจุบันจะพบวาสัดสวนของพื้นที่จอดรถยนตคิดเปนรอยละ 80 ของพื้นที่ หากทําการลด 

พื้นที่จอดรถยนตลง สามารถลดพื้นที่จอดรถไดเพียงรอยละ 20 ของพื้นที่ในปจจุบันเทานั้น แตมีขอสังเกตคือ เมื่อ 

ผูพักอาศัยมีผูพักอาศัยมีอายุมากขึ้นและพักอาศัยนานขึ้นจะมีแนวโนมที่จะครอบครองรถยนตมากขึ้น เนื่องจาก 

สถานะมั่นคงและมีรายไดมากขึ้น อาจสงผลใหสัดสวนการครอบครองรถยนตของผูพักอาศัยสูงขึ้นตามไปดวย

701 

อาจสงผลใหพื้นที่จอดรถไมเพียงพอ ดังนั้นในการพิจารณาปรับสัดสวนของพื้นที่จอดรถยนตลง ควรมีการ 

พิจารณาเปรียบเทียบถึงความตองการการใชที่จอดรถที่อาจจะมากขึ้นในอนาคต 

ขอเสนอแนะในการวิจัย 

จากผลการศึกษาเรื่องความเหมาะสมการใชที่จอดรถของอาคารพักอาศัยรวมที่เปนอาคารขนาด 

ใหญในแนวรถไฟฟา กรณีศึกษาอาคารพักอาศัยรวมขนาดใหญที่ถนนสุขุมวิท โดยมีขอเสนอแนะที่สรุปไดดังนี้ 

อาคารพักอาศัยขนาดใหญในแนวรถไฟฟาโดยสวนใหญผูที่อยูอาศัยเปนผูมีรายไดสูง อายุไมเกิน 40 

ปและสวนใหญเปนพนักงานบริษัทเอกชนนั้น สวนใหญใชรถยนตในการเดินทางและมีการใชรถไฟฟาในการ 

เดินทางดวย ดังนั้นหากมีการออกกฎหมายเพื่อลดพื้นที่จอดรถลงสําหรับอาคารพักอาศัยขนาดใหญที่ใกลแนว 

รถไฟฟานั้นยอมสงผลกับผูซื้อที่สวนใหญยังคงใหความสําคัญของที่จอดรถอยู แตหากอนาคตมีการกอสราง 

โครงการรถไฟฟาไดครอบคลุมพื้นที่มากขึ้น ความตองการใชรถก็อาจจะมีการเปลี่ยนแปลง ซึ่งคงตองมีการวิจัย 

ตอไปในอนาคต 

จากการศึกษาครั้งนี้ พบวาการใชพื้นที่จอดรถยนตของอาคารพักอาศัยที่อยูใกลสถานีรถไฟฟานั้นมี 

การใชพื้นที่จอดรถไดไมเต็มประสิทธิภาพในบางชวงเวลานั้น เปนสิ่งที่นาจะนํามาพิจารณาวาจะมีการจัดการ 

อยางไรที่จะนําพื้นที่ดังกลาวมาใชประโยชนอยางเต็มประสิทธิภาพ อยางเชน การจัดการที่จอดรถในลักษณะใคร 

ใช ใครจาย (บัตรจอดรถยนต) หรือรูปแบบการขายพื้นที่จอดรถยนตพรอมกับการขายพื้นที่อยูอาศัยโดยใชความ 

สมัครใจแตไมใชการบังคับและหากพื้นที่จอดรถยนตเหลือจากการขายพื้นที่ก็สามารถนําพื้นที่ดังกลาวมาบริหาร 

จัดการโดยกลุมที่สนใจในการลงทุน เปนตน แตอยางไรก็ตามหากมีการดําเนินการจัดการที่จอดรถยนตใน 

รูปแบบใดก็ตาม สิ่งที่ตองคํานึงถึงคือรูปแบบที่จะนํามาจัดการนั้น จะตองมีการพิจารณาและดําเนินการตั้งแต 

การออกแบบ เพื่อใหรูปแบบการจัดการที่จอดรถมีประสิทธิภาพมากที่สุด มิใชใหเปนภาระของผูอยูอาศัยหรือนิติ 

บุคคลในการดําเนินการในภายหลัง ซึ่งจะทําใหการจัดการเปนไปไดยาก

702 


กิตตินันท คนขยัน. ความสัมพันธและพฤติกรรมการใชที่จอดรถของผูอยูอาศัยรายไดนอยถึงปานกลางในอาคาร 

อยูอาศัยรวมที่เปนอาคารขนาดใหญ : กรณีศึกษา อาคารชุดในเขตกรุงเทพชั้นใน วิทยานิพนธ 

ปริญญามหาบัณฑิต. ภาควิชาเคหการ คณะสถาปตยกรรมศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย, 2547 

ปรีชญา มหัทธนทวี. แนวทางการกําหนดมาตรการควบคุมเกี่ยวกับที่จอดรถยนตสําหรับอาคาร ในพื้นที่ที่มี 

บริการของระบบขนสงมวลชน : กรณีศึกษา ยานศูนยกลางธุรกิจ ถนนสีลม. วิทยานิพนธปริญญา 

มหาบัณฑิต. ภาควิชาการวางแผนภาคและเมือง คณะสถาปตยกรรมศาสตร จุฬาลงกรณ 

มหาวิทยาลัย, 2538. 

ปณต คงวิโรจน. การเปรียบเทียบความพึงพอใจของผูอยูอาศัยในโครงการอาคารชุด สําหรับผูมีรายไดนอย 

ระหวางโครงการภาครัฐและเอกชนกรณีศึกษา : โครงการเคหะชุมชนหลักสี่กับโครงการมหาทรัพย 

คอนโดทาวน. วิทยานิพนธปริญญามหาบัณฑิต. ภาควิชาเคหการ คณะสถาปตยกรรมศาสตร 

จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย, 2539. 

วีระเดช พะเยาศิริพงศ. รวมกฎหมายกอสราง. กรุงเทพ, 2544. 

มหาดไทย, กระทรวง. กรมที่ดิน. ขอมูลการจดทะเบียนอาคารชุด. แหลงที่มา: 

www2.dol.go.th/~isbase/lbc/searchcondo.htm[10 มกราคม 2554] 

มหาดไทย, กระทรวง. กรมธนารักษ. ขอมูลราคาประเมินอาคารชุด. แหลงที่มา: 

www.treasury.go.th/assessment/condo_ie/district.htm[10 มกราคม 2554] 

สอิ้ง จอมแดงธรรม. พฤติกรรมการเดินทางกอนเขาอยูกับหลังเขาอยูอาศัยในคอนโดมิเนียม ในกรุงเทพมหานคร 

เขตชั้นใน และเขตชั้นกลาง. วิทยานิพนธปริญญามหาบัณฑิต. ภาคการวางแผนชุมชนเมืองและ 

สภาพแวดลอม คณะสถาปตยกรรมศาสตร สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกลาเจาคุณทหาร 

ลาดกระบัง,2537. 


Mark C. Childs. Parking Space A design, Implementation, and Use manual for Architects, 

Planners,and Engineers. McGraw-Hill., 1999. 

Michale J. Bruton. Introduce to Transportation Planning. London: Hutchinson, 1975. 

Non-Profit Housing Association of Northern California. Rethinking Residential Parking[Online]. 

2001.Available from: www.nonprofithousing.org[2004,September 6] 

Todd Litman. Parking Requirement Impacts on Housing Affordability[Online]. 2004. Available from: 

http://www.vtpi.org[2004,September 6]

703 

การจัดการสภาพแวดลอมทางกายภาพเพื่อพัฒนาหองปฏิบัติการเวชศาสตรชันสูตรตาม 

หลักการสถานที่ทํางานสงเสริมสุขภาพ : กรณีศึกษาโรงพยาบาลพระมงกุฎเกลา 

THE MANAGEMENT OF PHYSICAL ENVIRONMENT FOR DEVELOPING OF CLINICAL 

LABORATORY THROUGH THE HEALTHY WORKPLACE CONCEPT 

: CASE STUDY OF PHRAMONGKUTKLAO HOSPITAL 

ภิญญนรี สิริสาลี 



อาจารยที่ปรึกษา : รองศาสตราจารย อวยชัย วุฒิโฆสิต 

1. ความเปนมาและความสําคัญของปญหา 

หองปฏิบัติการเวชศาสตรชันสูตร (Clinical Laboratory) เปนหนวยงานบริการที่สําคัญหนวยหนึ่งของ 

โรงพยาบาล เนื่องจากตองทําหนาที่ใหบริการตรวจวิเคราะห ตัวอยางเชน สิ่งสงตรวจจากผูปวย เพื่อรายงานผลที่ 

ถูกตองใหแพทยสามารถนําไปใชประกอบการดูแลรักษาผูปวยไดอยางถูกตองและมีประสิทธิภาพ ลักษณะงาน 

ของหองปฏิบัติการเวชศาสตรชันสูตรจึงเปนงานที่ตองมีทั้งความถูกตอง แมนยํา รวดเร็ว ดังนั้นบุคลากรที่ทํางาน 

อยูในหองปฏิบัติการจึงตองทํางานตอเนื่องเปนเวลานาน รวมทั้งยังตองเผชิญกับความเครียดทั้งรางกายและ 

จิตใจ จากการทํางานภายใตขอจํากัดและภาวะเรงดวน ดังนั้นการจัดสภาพแวดลอมทางกายภาพที่เหมาะสม 

และเอื้อตอการปฏิบัติงานจึงเปนสิ่งสําคัญอยางยิ่งสําหรับหองปฏิบัติการเวชศาสตรชันสูตร แนวคิดสถานที่ 

ทํางานสงเสริมสุขภาพ (Healthy Workplace) จึงเปนแนวคิดที่นํามาใชในการพัฒนาหองปฏิบัติการเวชศาสตร 

ชันสูตร เพื่อเปนหลักในการพัฒนาคุณภาพชีวิตของผูปฏิบัติงานและพัฒนามาตรฐานความปลอดภัยของ 

สถานที่ทํางานใหเอื้อตอการเกิดประสิทธิภาพการทํางานอยางตอเนื่อง 

โรงพยาบาลพระมงกุฎเกลาเปนโรงพยาบาลหนึ่งที่มีบริการทางการแพทยและสภาพแวดลอมทาง 

กายภาพที่มีศักยภาพในการพัฒนาเพื่อใหเปนสถานที่ทํางานสงเสริมสุขภาพ จากการสํารวจและสัมภาษณ 

เบื้องตนพบวาหองปฏิบัติการเวชศาสตรชันสูตรของโรงพยาบาลพระมงกุฎเกลา มีองคประกอบและระบบที่มี 

ศักยภาพ หากแตไมไดถูกออกแบบเพื่อใหเปนหองปฏิบัติการเวชศาสตรชันสูตรตั้งแตแรก เมื่อถูกใชใหเปนสถาน 

ที่ตั้งของหองปฏิบัติการเวชศาสตรชันสูตร ทําใหการจัดสถานที่ทํางานยังมีปญหาและอุปสรรค รวมทั้ง 

หองปฏิบัติการเวชศาสตรชันสูตรมีความตองการที่จะพัฒนาใหเปนสถานที่ทํางานสงเสริมสุขภาพ เพื่อคุณภาพ 

ชีวิตที่ดีของบุคลากร ซึ่งจะสงผลถึงประสิทธิภาพในการทํางานตอไปในภายหนา 

2. วัตถุประสงคของการวิจัย 

1. เพื่อศึกษาปจจัยที่มีความสําคัญตอการจัดการสภาพแวดลอมทางกายภาพสําหรับหองปฏิบัติการ 

เวชศาสตรชันสูตร 

2. เพื่อศึกษาปจจัยที่มีความสําคัญตอแนวคิดสถานที่ทํางานสงเสริมสุขภาพ ของหองปฏิบัติการเวช 

ศาสตรชันสูตร

704 

3. เพื่อศึกษาการบูรณาการหลักการจัดการสภาพแวดลอมทางกายภาพและแนวคิด สถานที่ทํางาน 

สงเสริมสุขภาพของหองปฏิบัติการเวชศาสตรชันสูตร 

4. เพื่อศึกษาศักยภาพของหองปฏิบัติการเวชศาสตรชันสูตร โรงพยาบาลพระมงกุฎเกลา เพื่อเปน 

กรณีศึกษาในการจัดสภาพแวดลอมทางกายภาพเพื่อพัฒนาใหเปนสถานที่ทํางานสงเสริมสุขภาพ 

5. เพื่อนําเสนอแนวทางการจัดการหองปฏิบัติการเวชศาสตรชันสูตร โรงพยาบาลพระมงกุฎกลา ให 

เปนสถานที่ทํางานสงเสริมสุขภาพ 

3. วิธีดําเนินการวิจัย 

1. ศึกษาขั้นตอนการทํางานของหองปฏิบัติการเวชศาสตรชันสูตรและมาตรฐานการจัดการ 

หองปฏิบัติการเวชศาสตรชันสูตร 

2. ศึกษาคนควาขอมูลเกี่ยวกับปจจัยที่มีความสําคัญตอการจัดการสภาพแวดลอมทางกายภาพ และ 

ที ่มีความสําคัญตอสถานที่ทํางานสงเสริมสุขภาพ ของหองปฏิบัติการเวชศาสตรชันสูตร 

3. สรางเครื่องมือเก็บขอมูล เพื่อนํามาเก็บขอมูล โดยการสํารวจพื้นที่และขั้นตอนการปฏิบัติงานของ 

หองปฏิบัติการเวชศาสตรชันสูตร รวมทั้งการสอบถามผูปฏิบัติการและผูปวย โดยกลุมตัวอยางแบงเปน 2 

ประเภท 1) บุคลากรมีจํานวน 45 คนเก็บขอมูลจากบุคลากรทั้งหมดในหองปฏิบัติการเวชศาสตรชันสูตร 2) 

ผูปวยที่ใชบริการเฉลี่ยใน 1 วันจํานวน 1,000 คนคํานวณดวยวิธีของ Taro Yamane ไดขนาดกลุมตัวอยางที่ 

ระดับความเชื่อมั่น 95% จํานวน 286 คน 

4. วิเคราะหขอมูลที่ไดจากการสํารวจ คนควา และสัมภาษณบุคลากรของหองปฏิบัติการเวชศาสตร 

ชันสูตร โรงพยาบาลพระมงกุฎเกลา 

5. ประเมินศักยภาพของหองปฏิบัติการเวชศาสตรชันสูตร โรงพยาบาลพระมงกุฎเกลา โดย 

เปรียบเทียบกับมาตรฐานการเปนสถานที่ทํางานสงเสริมสุขภาพ 

4. เครื่องมือที่ใชในการเก็บขอมูล 

1. แบบสํารวจเปนแบบฟอรมที่ผูวิจัยใชประกอบการสํารวจเพื่อเก็บขอมูลที่เกี่ยวของกับการจัดการ 

สภาพแวดลอมทางกายภาพของหองปฏิบัติการเวชศาสตรชันสูตร ตามแนวคิดสถานที่ทํางานสงเสริมสุขภาพ 

การสํารวจนี้ผูวิจัยจะทําการสังเกตลักษณะทางกายภาพและการปฏิบัติงาน รวมทั้งสอบถามขอมูล 

2. แบบสอบถาม เปนแบบฟอรมในการเก็บขอมูลเกี่ยวกับขอพิจารณาของหองปฏิบัติการเวชศาสตร 

ชันสูตร ตามแนวคิดสถานที่ทํางานสงเสริมสุขภาพ โดยแบงแบบสอบถามเปน 2 ชุด 1) แบบสอบถามสําหรับ 

บุคลากร 2) แบบสอบถามสําหรับผูปวย 

5. ขอบเขตของการวิจัย 

ทําการศึกษาการจัดสภาพแวดลอมทางกายภาพเพื่อพัฒนาหองปฏิบัติการเวชศาสตรชันสูตรในสวน 

ของ หองเจาะเลือด (Phlebotomy Room) หองปฏิบัติการเคมีคลินิก (Clinical Chemistry) หองปฏิบัติการ 

จุลทรรศนศาสตรคลินิก (Clinical Microscopy) เพื่อใหเปนสถานที่ทํางานสงเสริมสุขภาพ

6. แนวคิดสถานที่ทํางานสงเสริมสุขภาพ (Healthy Workplace) 

องคการอนามัยโลก (WHO) ไดใหคําจํากัดความของสถานที่ทํางานสงเสริมสุขภาพไววา สถานที่ 

ทํางานสงเสริมสุขภาพเปนสถานที่ทํางานที่มีเปาหมายในการปองกัน สงเสริมสุขภาพและความปลอดภัยของ 

บุคลากรในสถานที่ทํางาน ทั้งในดานกายภาพ จิตใจ สังคมและองคกร โดยมีวัตถุประสงคเพื่อสราง 

สภาพแวดลอมที่เอื้อตอสุขภาวะและความปลอดภัยของผูปฏิบัติงาน เพื่อใหมั่นใจวาการสงเสริมสุขภาพและการ 

ปองกันสุขภาพเปนสวนหนึ่งของกระบวนการบริหารองคกร สนับสนุนใหเกิดลักษณะการทํางานและการดําเนิน 

ชีวิตที่เอื้อตอสุขภาพที่ดี เพื่อใหทุกคนในองคกรมีสวนรวมในการตัดสินใจและ ขยายผลการสงเสริมสุขภาพไปยัง 

หนวยงานอื่นภายในและนอกองคกร 

แนวคิดหลักในการสรางสถานที่ทํางานสงเสริมสุขภาพ คือ การปองกันและสงเสริมสุขภาพ โดยมี 

พื้นฐานมาจาก การจัดการสภาพแวดลอมทางกายภาพเพื่อเอื้อตอการปองกันอันตรายที่เกิดจากการทํางาน และ 

ยังสงเสริมกิจกรรมที่กอใหเกิดสุขภาวะตอบุคลากรที่เกี่ยวของทุกภาคสวน 

7. ขอพิจารณาการจัดการสภาพแวดลอมทางกายภาพของหองปฏิบัติการเวชศาสตรชันสูตรที่เปน 

สถานที่ทํางานสงเสริมสุขภาพ 

ขอพิจารณาการจัดการสภาพแวดลอมทางกายภาพในหองปฏิบัติการเวชศาสตรชันสูตร เปนหลักการ 

พื้นฐานที่มุงเนนการทํางานที่สามารถใหบริการทางการแพทยไดอยางถูกตอง มีคุณภาพและมีประสิทธิภาพ หาก 

จะดําเนินการเพื่อใหหองปฏิบัติการเวชศาสตรชันสูตรมีสภาพแวดลอมการทํางานที่ดีและเกิดความปลอดภัยตอ 

ผูปฏิบัติงานทั้งดานรางกายและจิตใจแลว จําเปนตองนําแนวคิดสถานที่ทํางานสงเสริมสุขภาพมาบูรณาการ 

รวมกัน โดยขอพิจารณาการจัดการสภาพแวดลอมทางกายภาพในหองปฏิบัติการทางเวชศาสตรชันสูตร เปน 

การศึกษาเอกสารที่เกี่ยวกับมาตรฐานของหองปฏิบัติการเวชศาสตรชันสูตรจาก 

- มาตรฐานขององคการอนามัยโลก (World Health Organization : WHO)ไดแก Good Clinical 

Laboratory Practice (GCLP) 

- National Institutes of Health (NIH) 

- ISO 15190 Medical Laboratory Requirement for Safety : 2003 

- มาตรฐานงานเทคนิคการแพทย 2544 สําหรับหองปฏิบัติการทางการแพทย 

- แนวทางการประเมินบริการเทคนิคการแพทยในสถานพยาบาลประเภทที่รับผูปวยไวคางคืน กองการ 

ประกอบโลกศิลป 

สวนองคประกอบที่สําคัญสําหรับการสถานที่ทํางานสงเสริมสุขภาพจาก 

- มาตรฐานขององคการอนามัยโลก ไดแก Regional Guidelines for The Development of Health 

Workplace 

- มาตรฐานของไทย ไดแก มาตรฐานของสํานักงานกองทุนสนับสนุนการสรางเสริมสุขภาพ (สสส.) 

และกองชีวอนามัย กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข 

จากการศึกษามาตรฐานการจัดการสภาพแวดลอมทางกายภาพในหองปฏิบัติการเวชศาสตรชันสูตร 

และองคประกอบสําหรับสถานที่ทํางานสงเสริมสุขภาพ สามารถจะนํามาเปนแนวทางในการจัดการ 

สภาพแวดลอมของหองปฏิบัติการเวชศาสตรชันสูตรใหเปนสถานที่ทํางานสงเสริมสุขภาพ ดังนี้ 

705

706 

7.1 แนวทางดานการบริหารจัดการ 

1) นโยบายขององคกร 

หองปฏิบัติการเวชศาสตรชันสูตรจะตองมีการกําหนดหลักการของการเปนสถานที่ทํางานสงเสริม 

สุขภาพไวเปนเปาหมายอยางชัดเจน โดยนโยบายนี้ควรเปดโอกาสใหบุคลากรมีสวนรวม เพื่อใหเปนนโยบายที่ 

เหมาะสมเปนที่ยอมรับและเปนไปไดในเชิงปฏิบัติ และมีการสื่อสารนโยบายนี้ใหกับบุคลากรโดยทั่วถึง และ 

จะตองมีแผนงานรองรับนโยบาย ทั้งดานแผนดานสถานที่ งบประมาณ การติดตาม ประเมินผล อยางสม่ําเสมอ 

โดยนโยบายควรครอบคลุมทั้งการบริหารจัดการและการจัดสภาพแวดลอมทางกายภาพ ไดแก แผนงานดาน 

ความปลอดภัยของหองปฏิบัติการเวชศาสตรชันสูตร แผนงานดานการสงเสริมสุขภาพของหองปฏิบัติการเวช 

ศาสตรชันสูตร แผนงานดานการสรางระบบประเมินและตรวจติดตาม 

2) การจัดการองคกร 

เปนการจัดการการทํางานของบุคลากรใหเหมาะสมกับงานและระยะเวลาในการทํางาน รวมทั้งมี 

จํานวนบุคลากรเพียงพอตอการทํางาน เชน มีการปรับเปลี่ยนการเขาเวรที่เหมาะสมกับประสิทธิภาพและ 

ความสามารถของบุคลากร รวมถึงการเพิ่มพูนทักษะของบุคลากร ประกอบกับการพัฒนาสุขภาพเพื่อใหบุคลากร 

มีคุณภาพชีวิตที่ดีในการทํางาน โดยเฉพาะอยางยิ ่งบุคลากรที่มีโรคเรื้อรังที่เกิดจากการทํางาน 

3) การจัดการความเสี่ยง 

มีการบริหารความเสี่ยงเพื่อปองกันอันตรายที่จะเกิดขึ้นและการจัดการกับอุบัติเหตุที่เกิดขึ้นแลว โดยมี 

การจัดเตรียมเครื่องมือปองกันอันตรายทั้งสวนรวมและสวนบุคคล รวมทั้งมีแผนปองกันและจัดการกับอุบติเหตุที่ 

จะเกิดขึ้น โดยความเสี่ยงที ่อาจเกิดขึ้นจากการทํางานในหองปฏิบัติการเวชศาสตรชันสูตร ไดแก ความเสี่ยงตอ 

อันตรายจากสารเคมี ความเสี่ยงตออันตรายที่เกิดจากกระแสไฟฟา ความเสี่ยงตออันตรายที่อาจเกิดไฟไหมและ 

ความเสี่ยงตออันตรายจากการติดเชื้อ นอกจากนี้ยังตองคํานึงถึงผลกระทบตอสภาพแวดลอมภายนอกดวย 

7.2 แนวทางดานสภาพแวดลอม 

หองปฏิบัติการเวชศาสตรชันสูตรควรใหความสําคัญตอการจัดสภาพแวดลอมทางกายภาพซึ่ง 

ครอบคลุมถึงสถานที่ การใชเทคโนโลยี การเลือกใชวัสดุอุปกรณ ขั้นตอนการปฏิบัติงาน วิธีการปฏิบัติงาน ที่เอื้อ 

ตอสุขภาพของบุคลากร โดยกําหนดเปนนโยบาย แผนงานและกิจกรรมที่ลดความเสี่ยงตออันตรายจากทั้งปจจัย 

ทางกายภาพและลดความเสี่ยงจากปจจัยทางสังคมวิทยา 

1) ที่ตั้งและการเขาถึง 

ที่ตั้งและการเขาถึงเปนปจจัยที่สงผลตอความสะดวกสบายและความปลอดภัยของผูรับบริการ ซึ่งที่ตั้ง 

ของหองปฏิบัติการเวชศาสตรชันสูตรควรอยูในพื้นที่ที่สะดวกตอการเขาถึง และควรอยูในบริเวณที่ผูปวยสามารถ 

มารับบริการไดอยางรวดเร็ว รวมทั้งตองคํานึงถึงการขนสงสิ่งสงตรวจจากผูปวยในมายังหองปฏิบัติการเวช 

ศาสตรชันสูตรดวย โดยปกติในการขนสงสิ่งสงตรวจจําเปนตองใชเวลานอยที่สุด และตองเฝาระวังความเสถียร 

ของสิ่งสงตรวจจนกระทั่งถึงเวลาวิเคราะห ความลาชาและปญหาเสถียรภาพของสิ่งสงตรวจและขอผิดพลาดใดๆ 

ที่เกิดขึ้นระหวางขนสงจะมีผลตอการวิเคราะห ดังนั้นระยะทางยิ่งสั้นเปนการลดความเสี่ยงลง

707 

2) การจัดพื้นที่ใชสอยและเสนทางสัญจร 

พื้นที่ใชสอยภายในหองปฏิบัติการเวชศาสตรชันสูตรเปนปจจัยที่สงผลตอประสิทธิภาพในการทํางาน 

การจัดพื้นที่ใชสอยควรจัดใหถูกตามลําดับการทํางานและมีการแบงพื้นที่ตามระดับความอันตราย รวมทั้งตอง 

คํานึงถึงเสนทางสัญจรที่เกิดขึ้นดวย วาการจัดพื้นที่ใชสอยนั้น สงผลตอเสนทางการสัญจรอยางไร ซึ่งจะสงผลตอ 

อุบัติเหตุที่อาจเกิดขึ้นและการเกิดการปนเปอนระหวางสิ่งสงตรวจและขยะอันตรายตางๆ 

3) สภาพแวดลอมทางกายภาพ 

หองปฏิบัติการเวชศาสตรชันสูตรควรมีขนาดพื้นที่ทํางานที่เพียงพอตอการทํางาน และมีการจัด 

สภาพแวดลอมซึ่งไดแก ขนาดและองคประกอบของพื้นที่ วัสดุพื้นผิว แสงสวาง การระบายอากาศ ความชื้นและ 

อุณหภูมิภายในหอง เสียงรบกวนและการสั่นสะเทือนจากเครื่องวิเคราะห และสิ่งอํานวยความสะดวกอื่นๆ เพื่อ 

ประสิทธิภาพและความปลอดภัยในการทํางาน ซึ่งเปนสภาพแวดลอมควรถูกสุขลักษณะ รวมทั้งควรมีพื้นที่ 

พักผอนสําหรับผอนคลายดวย เนื่องจากการทํางานในหองปฏิบัติการเวชศาสตรชันสูตรนั้น ตองเผชิญกับความ 

เสี่ยงทั้งทางรางกายและจิตใจ ทางออม 

4) ความปลอดภัยและการจัดการขยะ 

หองปฏิบัติการเวชศาสตรชันสูตรเปนพื้นที่ที่บุคลากรมีความเสี่ยงตออุบัติเหตุและการเกิดโรคหลาย 

ประการ เชน การติดเชื้อ การไดรับสารกอมะเร็ง หองปฏิบัติการเวชศาสตรชันสูตรควรมีการกําจัดหรือลดความ 

เสี่ยงจากอันตรายที่อาจเกิดขึ้นจากการปฏิบัติงาน รวมทั้งควรมีสิ่งอํานวยความสะดวกขั้นพื้นฐานดานความ 

ปลอดภัยและสุขอนามัยที่เหมาะสมและเพียงพอ สําหรับขยะอันตรายและขยะติดเชื้อภายในหองปฏิบัติการเวช 

ศาสตรชันสูตรนั้น ควรจัดใหมีพื ้นที่สําหรับพักคอยขยะ และไมควรเก็บขยะไวภายในหองปฏิบัติการเวชศาสตร 

ชันสูตรเกิน 1 วัน 

5) การรองรับการขยายตัวในอนาคต 

NIH ไดกําหนดพื้นที่สําหรับการขยายตัวไวรอยละ 25 ของพื้นที่ใชงานทั้งหมดในปจจุบัน 

8. ผลการวิเคราะหศักยภาพและปญหาของหองปฏิบัติการเวชศาสตรชันสูตร โรงพยาบาลพระมงกุฎ 

เกลา 

8.1 ศักยภาพและปญหาดานการบริหารจัดการ 

1) ศักยภาพและปญหาดานนโยบายองคกร 

มีนโยบายหลักของกองทัพบกที่ใหความสําคัญตอสุขภาพของกําลังพล ซึ่งมีนโยบายที่สงเสริมการ 

พัฒนาสุขภาพใหกําลังพลปฏิบัติ โดยมีแนวทาง 3 ดาน ไดแก แผนงานดานความปลอดภัย ซึ่งใชนโยบายหลัก 

ของโรงพยาบาลเพื่อกําหนดระเบียบปฏิบัติ ทําใหงายตอการควบคุมและตรวจสอบของโรงพยาบาล แผนงาน 

ดานการสงเสริมสุขภาพ ซึ่งบุคลากรของหองปฏิบัติการเวชศาสตรชันสูตรไดเห็นถึงความสําคัญในการจัดการ 

พื้นที่ใหเหมาะสมกับการทํางาน แตยังไมมีแผนงานดานการสงเสริมสุขภาพที่ชัดเจนในเชิงปฏิบัติ โดยปฏิบัติตาม 

นโยบายหลักของกองทัพบก ทําใหบุคลากรไมมีสวนรวมในการกําหนดนโยบาย เพื ่อใหเปนนโยบายที่เหมาะสม 

เปนที่ยอมรับและเปนไปไดในเชิงปฏิบัติ ทําใหนโยบายบางสวนไมสามารถปฏิบัติไดจริง 

2) ศักยภาพและปญหาดานการจัดการองคกร

การจัดการองคกรสอดคลองกับขอพิจารณาการจัดการสภาพแวดลอมทางกายภาพของหองปฏิบัติการ 

เวชศาสตรชันสูตรที่เปนสถานที่ทํางานสงเสริมสุขภาพ ที่กําหนดใหมีการจัดเวลาการทํางานของบุคลากร การ 

คัดเลือกงานใหเหมาะสมกับบุคลากรแตละคน และมีจํานวนบุคลากรเพียงพอตอการทํางาน และยังเห็นถึง 

ความสําคัญของการใหบริการโดยมีการขยายเวลาใหบริการ เพื่ออํานวยความสะดวกแกผูปวย ซึ่งบุคลากรของ 

หองปฏิบัติการเวชศาสตรชันสูตรมีความพอใจตอการจัดการองคกร แตบุคลากรมีความคิดเห็นในระดับนอยถึง 

ปานกลางตอการจัดสวัสดิการในการดูแลสุขภาพของบุคลากร 

3) ศักยภาพและปญหาดานการจัดการความเสี่ยง 

มีการบริหารความเสี่ยง แนวทางในการปฏิบัติในการปองกันอันตรายที่อาจเกิดจากการทํางานและมี 

แนวทางการปองกันอุบัติเหตุที่เกิดขึ้น ตามแนวทางหลักของโรงพยาบาล ซึ่งมีการควบคุม ติดตาม ตรวจสอบ 

อยางเขมงวด เพื่อปองกันการเกิดอันตราย ทําใหงายตอการควบคุมดูแล ซึ่งบุคลากรของหองปฏิบัติการเวช 

ศาสตรชันสูตรมีความพอใจตอการบริหารความเสี่ยงและแผนการจัดการอันตราย และมีความมั่นใจวาสามารถ 

ทํางานไดอยางปลอดภัยในหองปฏิบัติการเวชศาสตรชันสูตร แตขาดแนวทางการในการปองกันอันตรายจาก 

ไฟฟาที่มีตอบุคลากร เชน ไฟฟาช็อต และไฟฟาดูด ทําใหมีพื้นที่ที่ยังมีความเสี่ยงตอการเกิดไฟฟาดูดอยู 

8.2 ศักยภาพและปญหาดานสภาพแวดลอม 

1) ศักยภาพและปญหาดานที่ตั้งและการเขาถึง 

ที่ตั้งอยูในพื้นที่ที่เหมาะสมและสอดคลองกับขอพิจารณาการจัดการสภาพแวดลอมทางกายภาพของ 

หองปฏิบัติการเวชศาสตรชันสูตรที่เปนสถานที่ทํางานสงเสริมสุขภาพ ที่กําหนดใหที่ตั้งควรอยูในพื้นที่ที่สะดวก 

ตอการเขาถึงของทั้งผูรับบริการและผูใหบริการ ซึ่งแสดงใหเห็นวาที่ตั้งและการเขาถึงมีศักยภาพ สามารถ 

ตอบสนองความพึงพอใจของผูปวยทั่วไปไดทุกชวงอายุ อยางไรก็ตามสําหรับผูปวยที่ใชรถเข็นและไมเทานั้น อาจ 

มีปญหาบางในชวงเวลาที่มีผูปวยแออัด และยังมีความเสี่ยงตอการเกิดอันตรายสําหรับบุคลากรผูนําสงสิ่งสง 

ตรวจจากหอผูปวยใน จากการสังเกตพบวาบางครั้งมีการชนกันระหวางรถเข็นผูปวยและรถเข็นสงสิ่งสงตรวจ ซึ่ง 

เสี่ยงตอการหกหรือการแตกของภาชนะบรรจุสิ่งสงตรวจ อันจะทําใหผูปวยหรือบุคลากรไดรับบาดเจ็บและทําให 

เกิดการแพรกระจายของเชื้อโรคได โดยผูปวยรอยละ 87.28 มีความเห็นวาสามารถเขาถึงหองเก็บสิ่งสงตรวจได 

สะดวกในระดับปานกลางถึงมาก 

2) ศักยภาพและปญหาดานการจัดพื้นที่ใชสอยและเสนทางสัญจรภายใน 

มีการแบงพื้นที่ใชสอยตามการใชงานสอดคลองกับขอพิจารณา ที่แบงพื้นที่การทํางานเปน 4 สวน 

ไดแก พื้นที่เก็บสิ่งสงตรวจ พื้นที่ปฏิบัติการทางวิทยาศาสตร พื้นที่สนับสนุนการวิเคราะหและพื้นที่ธุรการและ 

บริการ จากการสัมภาษณพบวาหองปฏิบัติการเวชศาสตรชันสูตร ไดคํานึงถึงลําดับการทํางานเปนหลักในการจัด 

พื้นที่ เพื่อใหเสนทางสัญจรเปนไปในทิศทางเดียว (One-Way) และไมมีเสนทางที่ซอนทับกัน อยางไรก็ตามจาก 

การวิเคราะหเสนทางสัญจรพบวา ยังมีเสนทางสัญจรที่ซอนทับกันอยู เนื่องจากการจัดพื้นที่ใชสอย และยังมีการ 

ใชพื้นที่ปฐมพยาบาลเปนเสนทางขนสงขยะอีกดวยสวนการจัดพื้นที่ตามอันตรายจากการปฏิบัติงาน ยังมีเขต 

อันตรายมาก ไดแก พื้นที่เตรียมสิ่งสงตรวจ และพื้นที่ยอมสีสไลด ที่อยูติดกับเขตปลอดภัย และอางยอมสีสไลด 

กับโตะวางสไลดอยูหางกัน ซึ่งอาจทําใหเกิดอุบัติเหตุจากการชนกันและเกิดอันตรายจากการติดเชื้อขึ้นได 

708

709 

3) ศักยภาพและปญหาดานสภาพแวดลอมทางกายภาพ 

- ขนาดและองคประกอบของพื้นที่ - พื้นที่พักคอยมีขนาดไมเพียงพอตอจํานวนผูปวย ทําใหเกิดความ 

แออัดบริเวณหนาหองซึ่งเปนเสนทางสัญจรหลัก โดยผูปวยรอยละ 92.78 มีความเห็นดานความเพียงพอของ 

เกาอี้พักคอยในระดับไมเหมาะสมถึงนอย พื ้นที่เจาะเลือดผูปวยทั่วไปมีขนาดและองคประกอบของพื้นที่ 

สอดคลองกับขอพิจารณาแตรูปแบบเกาอี้ไมเหมาะสมกับผูปวยที่มีรูปรางใหญ สวนพื้นที่เจาะเลือดรถเข็นใชโตะ 

และเกาอี้ขนาดเดียวกับผูปวยทั่วไป ทําใหมีผูปวยไมสามารถนํารถเข็นสอดใตโตะได พื้นที่เจาะเลือด VIP มีความ 

ลอดคลองกับขอพิจารณา แตผูปวยทั่วไปไมสามารถใชได สวนพื้นที่ปฏิบัติการทางวิทยาศาสตรทุกสวนมีพื้นที่ไม 

เพียงพอตอการทํางาน ยกเวนสวนปฏิบัติการโลหิตวิทยา และความสูงของโตะที่ใชยืนทํางานและโตะสําหรับ 

กลองจุลทรรศนไมเหมาะสมกับลักษณะการยืนทํางาน แตโตะนั่งทํางานมีขนาดเหมาะสม สวนพื้นที่สนับสนุน 

การวิเคราะหและพื้นที่ธุรการและบริการมีขนาดและองคประกอบที่เหมาะสมตอการใชงานสอดคลองกับ 

ขอพิจารณา 

- วัสดุพื้นผิว - มีความสอดคลองกับขอพิจารณา โดยพื้นปูกระเบื้องยางแบบมวนมีความทนทานตอ 

การใชงาน ทําความสะอาดงาย ไมเปนอันตรายหากเกิดการหกลมและมีรอยตอระหวางแผนนอย สามารถเก็บ 

รอยตอระหวางแผนได แตบัวเชิงผนังไมทําใหเกิดรอยตอและที่สะสมของฝุนและเชื้อโรค รวมทั้งยังไมทนทานตอ 

การใชงาน และไมมีการปูพรมเพื่อความสะดวกและปลอดภัยในการยืนทํางาน เพดานเปนเปนยิปซั่มบอรด โครง 

เคราอะลูมิเนียมทีบาร ทําใหงายตอการซอมแซมงานระบบซึ่งอยูใตฝา สําหรับประตูซึ่งเขาสูภายในหอง และ 

หนาตางอยูติดกับถนนใหญ หากเปดอาจทําใหเกิดเสียงรบกวนและไดรับฝุนละอองได 

- แสงสวาง - แสงสวางเหมาะสมตอการใชงาน และมีแสงจากธรรมชาติแตไมทั่วทั้งหอง ซึ่งแสง 

ธรรมชาติและทัศนียภาพภายนอกเปนปจจัยที่สามารถชวยลดความเครียดจากการทํางานได 

- อุณหภูมิ - อยูในชวงที่เหมาะสม คือ ระหวาง 20-25 O C แตมีสวนพื้นที่พักคอย สวนเครื่องวิเคราะห 

อัตโนมัติและสวนรายงานผลของสวนปฏิบัติการเคมีคลินิก ในชวงเวลาที่มีการทํางานเรงดวน มีอุณหภูมิสูงกวา 

ชวงที่เหมาะสมเล็กนอย 

- การระบายอากาศ - ใชระบบปรับอากาศแบบ Central Air มีอัตราการระบายอากาศในพื้นที่เก็บสิ ่ง 

สงตรวจเฉลี่ย 3.85 ลูกบาศกเมตรตอชั่วโมงตอตารางเมตร สวนพื้นที่อื่นๆมีอัตราการระบายอากาศเฉลี่ย 6.95 

ลูกบาศกเมตรตอชั่วโมงตอตารางเมตร อยูในอัตราที่เหมาะสม แตมีสวิตชปดเปดรวมอยูที่เดียว ทําใหไมสามารถ 

แยกเปดได และไมมีการดูดอากาศออกสูภายนอกทําใหเกิดการสะสมของเชื้อโรคและสารเคมี 

4) ศักยภาพและปญหาดานความปลอดภัยและการจัดการขยะ 

- ความปลอดภัยจากอันตรายที่เกิดสารเคมี - มีการจัดทําแผนและคูมือการปฏิบัติงานทางเคมีอยาง 

ปลอดภัย เจาหนาที่ทุกคนตองรูตําแหนงที่เก็บเอกสาร และขอมูลอื่นๆของสารเคมีที่ใชกัน ภาชนะบรรจุสารเคมี 

ทุกภาชนะตองมีปายสารเคมีและระบุอันตรายของสารที่บรรจุนั้น ผู ปฏิบัติงานทุกคนตองผานการอบรมวิธีการ 

ปฏิบัติงานอยางปลอดภัย และมีอุปกรณควบคุมภัยอันตรายสวนตัว (personal protective equipment , PPE) 

อยางไรก็ตามยังทีเจาหนาที่บางสวนที่ไมไดปฏิบัติตามขอกําหนด 

- ความปลอดภัยจากอันตรายที่เกิดจากกระแสไฟฟา - มีการจัดการดานความปลอดภัยจากอันตรายที่ 

เกิดจากกระแสไฟฟา สอดคลองกับขอพิจารณาการ แตยังมีพื้นที่ที่มีความเสี่ยงตอการเกิดอันตรายจากไฟฟา

ไดแก บริเวณที่มีการใชปลั๊กพวงตอกับเครื่องวิเคราะหอัตโนมัติ และอางน้ําที่ถูกใชเปนที่วางถังสําหรับทิ้งสารเคมี 

จากเครื่องวิเคราะหอัตโนมัติในสวนปฏิบัติการโลหิตวิทยา ซึ่งมีสายไฟจากเครื่องวิเคราะหอัตโนมัติพาดผาน 

- ความปลอดภัยจากอันตรายที่เกิดจากไฟไหม - มีการกําหนดการจัดการดานอันตรายจากไฟไหม 

สอดคลองกับขอพิจารณาการ และมีอุปกรณปองกันอันตรายจากไฟไหมตามขอกําหนด แตขาดไฟฉุกเฉิน 

รวมทั้งการติดตั้งถังดับเพลิงมือถือ (Fire Extinguisher) ไมถูกตอง ซึ่งควรสูงจากพื้น 1-1.5 เมตร และในพื้นที่เก็บ 

สิ่งสงตรวจไมมีถังดับเพลิงมือถือ รวมทั้งไมมีการจัดการระบบระบายอากาศที่ดีเพื่อปองกันการสะสมของแกส 

- ความปลอดภัยจากอันตรายที่เกิดจากการติดเชื้อ - มีแนวทางปฏิบัติสําหรับอันตรายที่เกิดจากติด 

เชื้อ แตไมมีการควบคุมการติดเชื้อในระดับความปลอดภัยทางชีวภาพ (Biosafety Level : BSL) ซึ่งกําหนดใหมี 

ระดับความปลอดภัยทางชีวภาพในระดับ BSL 2 เปนอยางต่ํา ทําใหเปนอันตรายตอบุคลากร และยังมีอุปกรณที่ 

ใชแลวถูกทิ้งอยูตามโตะอีกดวย ซึ่งอาจกอใหเกิดการแพรกระจายของเชื้อโรคได 

5) ศักยภาพและปญหาดานการรองรับการขยายตัวในอนาคต 

จากการสํารวจพบวาปจจุบันไมมีพื้นที่รองรับการขยายตัวในอนาคต ถึงแมจะมีแนวทางในการหาพื้นที่ 

เพื่อขยายตัว แตเปนแคเพียงการหาพื้นที่สําหรับสวนพักคอยที่มีขนาดไมเพียงพออยูแลว สวนพื้นที่ปฏิบัติการ 

ทางวิทยาศาสตรไมสามารถขยายตัวไดเลย ซึ่งหากเกิดการพัฒนาของเชื้อโรคทําใหเกิดขอจํากัดมากขึ้น ทําให 

วิธีการปฏิบัติการและเครื่องมือบางอยางเปลี่ยนไป การเปลี่ยนแปลงบุคลากร ทําใหการทํางานในกลุมเปลี่ยนไป 

พื้นที่เดิมจึงไมเหมาะสมกับการทํางาน การเปลี่ยนแปลงสิ่งแวดลอม อาจเกิดจาก การเปลี่ยนแปลงของพื้นที่ 

ภายนอกและการเปลี่ยนแปลงกระบวนการและเทคโนโลยี ทําใหพื้นที่ในการใชงานเปลี่ยนไป จากเครื่องมือใหมๆ 

ซึ่งสงผลใหพื้นที่เดิมไมเหมาะสมกับการใชงาน จะทําใหพื้นที่ศึกษาไมสามารถปรับเปลี่ยนไดอยางเหมาะสม โดย 

NIH ไดกําหนดพื้นที่สําหรับการขยายตัวไวรอยละ 25 ของพื้นที่ใชงานทั้งหมดในปจจุบัน 

9. สรุปผลและขอเสนอแนะ 

จากผลการศึกษาแสดงใหเห็นวาสภาพแวดลอมทางกายภาพสวนใหญของหองปฏิบัติการเวชศาสตร 

ชันสูตร โรงพยาบาลพระมงกุฎเกลา มีศักยภาพสอดคลองกับปจจัยที่เอื้อตอการเปนสถานที่ทํางานสงเสริม 

สุขภาพ แตก็ยังมีปญหาที่สําคัญตอการใชงานเพื่อเปนสถานที่ทํางานสงเสริมสุขภาพ ทั้งดานการบริหารจัดการ 

และดานสภาพแวดลอม โดยดานการบริหารจัดการควรมีการกําหนดขอปฏิบัติในดานการเปนสถานที่ทํางาน 

สงเสริมสุขภาพใหชัดเจน สวนดานสภาพแวดลอมควรปรับปรุงปญหาที่พบใหเปนไปตามมาตรฐาน ซึ่งการ 

ปรับปรุงมีขอจํากัดที่วา หองปฏิบัติการเวชศาสตรชันสูตรนี้สรางขึ้นมาแลวบนเนื้อที่จํากัด และสภาพแวดลอม 

ทางกายภาพตางๆที่มีอยูเปนสิ่งถาวรยากที่ปรับปรุงหรือทุบทําลาย รวมทั้งหองปฏิบัติการเวชศาสตรชันสูตรตอง 

ทํางานตลอด 24 ชั่วโมง ทําใหไมสามารถเปลี่ยนแปลงพื้นที่ในบางสวนได นอกจากนั้นงานวิจัยนี้เปนการยืนยัน 

ไดวาการวางแผน การออกแบบ กอนการดําเนินการกอสรางเปนสิ่งจําเปนอยางยิ่งที่ไมสามารถมองขามได 

710

711 




ฉัตรชัย วิริยะไกรกุล. คูมือการออกแบบหองปฏิบัติการ. พิมพครั้งที่ 1. กรุงเทพฯ : สํานักพิมพแหงจุฬาลงกรณ 

มหาวิทยาลัย, 2551. 

สุดารัตน มโนเชี่ยวพินิจ และคณะ. Clinical Laboratory Risk Management. 1,000 เลม. พิมพครั้งที่ 2. 

กรุงเทพฯ : เอช ที พี เพลส, 2549. 

สุดารัตน มโนเชี่ยวพินิจ และคณะ. การประกันคุณภาพ : การบริหารความปลอดภัยในหองปฏิบัติการ 

ชันสูตรโรค. 1,000 เลม. พิมพครั้งที่ 1. กรุงเทพฯ : เอช ที พี เพลส, 2544. 

รัตนา สุกุมลจันทร และคณะ. แนวทางการตรวจประเมินบริการเทคนิคการแพทยในสถานพยาบาล 

ประเภทที่รับผูปวยไวคางคืน ฉบับปรับปรุงและพัฒนาครั้งที่ 2. 500 เลม. กรุงเทพฯ : สํานักงาน 

กิจการโรงพิมพองคการทหารผานศึก, 2551. 

อวยชัย วุฒิโฆสิต. การออกแบบโรงพยาบาล (General hospital design). พิมพครั้งที่ 3 (ฉบับปรับปรุง). 

กรุงเทพฯ : สํานักพิมพแหงจุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย, 2551. 



Conn, L.M. Reducing Burn – out in Clinical Laboratory Shift Worker Utilizing HFE Techniques. QAS 

515.41, 2003, July 26 

Grone, O. The Budapest Declaration on Health Promotion Hospitals. WHO, Regional Office for 

Europe Copenhagen, 1991 ใน. Implementing health promotion in hospital: Manual and selfassessment, 

2006. 

สื่ออิเล็กทรอนิคส 

World Health Organization. Regional Guidelines for The Development of Healthy Workplace. 

www.who.int/management/programme/health_promotion/en/index.html, 1999. 

National Institutes of Health. Design Policies, Guidelines & Standards. 

http://orf.od.nih.gov/PoliciesAndGuidelines, 2009.

712 

การจัดการหนวยจายกลาง 

PRACTICAL GUIDELINES FOR CENTRAL STERILE SUPPLY DEPARTMENT (CSSD) 

IN HOSPITAL 

นวพร สุขแกว 





ปจจัยที่มีอิทธิพลตอการติดเชื้อของผูปวยในโรงพยาบาลนั้น เกิดไดจาก 3 ปจจัย คือ 1.โฮสท (Host) 

คือคนไขหรือผูเกี่ยวของ 2.ตัวเชื้อโรค (Agent) 3. สิ่งแวดลอม (Environment) โดยสิ่งแวดลอมนั้นแบงออกเปน 2 

ประเภท คือ สิ่งแวดลอมที่มีชีวิต และสิ่งแวดลอมที่ไมมีชีวิต 1, 2 อยางไรก็ตามปจจัยที่เกิดจากตัวเชื้อโรคและตัว 

ผูปวยเองนั้น ไมสามารถควบคุมไดมากนัก แตปจจัยอยางวิธีการปฏิบัติตัวในการผาตัด เครื่องมือและอุปกรณ 

การแพทยที่ใชในการผาตัดนั้น สามารถควบคุมเพื่อลดความเสี่ยงในการติดเชื้อได โดยเครื ่องมือและอุปกรณ 

การแพทยที่ใชในการผาตัดนั้นจะตองผานการทําความสะอาดและทําใหปราศจากเชื้อกอนนํามาใชกับผูปวย ซึ่ง 

หนวยงานที่รับผิดชอบกิจกรรมเหลานี้คือหนวยจายกลาง 

หนวยจายกลางเปนหนวยงานสําคัญหนวยงานหนึ่งที่มีหนาที่รับผิดชอบในการจัดเตรียมเครื่องมือและ 

อุปกรณทางการแพทยใหมีคุณภาพและปราศจากเชื้อ โดยนําเครื่องมือฯที่ใชแลวเขาสูกระบวนการ ลาง ทําความ 

สะอาด จัดหอ อบทําลายเชื้อและทําใหปราศจากเชื้อดวยวิธีตางๆ เก็บรักษา และจําหนาย โดยวิธีการทําความ 

สะอาดเครื่องมือและอุปกรณทางการแพทยนั้น แบงตามความเสี่ยงตอการติดเชื้อ 3 ระดับ คือ Critical items, 

Semi-critical items และ Non-critical items เครื่องมือฯที่ผานการทําลายเชื้อแลวจะไมกอใหเกิดการติดเชื้อใน 

ผูปวยจากการใชเครื่องมือฯนั้น 

หนวยจายกลางที่มีอุปสรรคและมีการจัดการที่ขาดประสิทธิภาพนั้น เปนสาเหตุหนึ่งที่ทําใหเครื่องมือ 

และอุปกรณทางการแพทยติดเชื้อโรค หากนําเครื่องมือและอุปกรณเหลานั้นมาใชกับผูปวยอาจกอใหอันตรายกับ 

ผูปวยได ซึ่งสงผลตอความเชื่อมั่นของประชาชนที่จะเขารับการรักษาจากโรงพยาบาล และสงผลกระทบตอ 

สุขภาพอนามัยและความสูญเสียทางทางเศรษฐกิจทั้งของผูรับบริการ ผูใหบริการ โรงพยาบาล และสังคม 

สวนรวม 

1 

สมหวัง ดานชัยวิจิตร, โรคติดเชื้อในโรงพยาบาล (Nosocomial Infection) (กรุงเทพฯ: โครงการตํารา-ศิริราช คณะ 

แพทยศาสตรศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล, 2529) 

2 กรุณา คุณะวรรณ, การติดเชื้อในโรงพยาบาลที่ตําแหนงผาตัด และปจจัยที่เกี่ยวของในโรงพยาบาลเลิดสิน 

กรุงเทพมหานคร. (วิทยานิพนธปริญญาวิทยาศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาเวชศาสตรชุมชน คณะแพทยศาสตร 

จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย, 2547)

ดังนั้นหนวยจายกลาง ควรเปนหนวยที่มีการวางแผน ออกแบบ จัดแบงพื้นที่ ระบบการสัญจรที่ 

เหมาะสมกับลักษณะการทํางาน รวมระบบบริหารจัดการที่เหมาะสมจะเปนสวนเสริมใหโรงพยาบาลมีการ 

บริการที่มีคุณภาพและประสิทธิภาพ ลดความเสี่ยงตอการติดเชื้อ ลดขั้นตอนการทํางานที่ซ้ําซอน ตลอดจนลด 

คาใชจาย และเพื่อใหการปฏิบัติงานอยูในมาตรฐานเดียวกัน 


เพื่อศึกษามาตรฐานการจัดการหนวยจายกลางทั้งในและตางประเทศ ในเรื่องการจัดผังพื้น, ทางเขา – 

ออกของเครื่องมือและอุปกรณทางการแพทย, ทางเขา - ออกของบุคลากรที่ปฏิบัติงานภายในหนวยจายกลาง, 

ทางเขา – ออกของบุคลภายนอก และลําดับขั้นตอนของเครื่องมือและอุปกรณทางการแพทยที่ถูกสงเขามาที่ 

หนวยจายกลาง, ไดรับการทําใหปราศจากเชื้อ จนกระทั่งนําไปเก็บรักษาไวเพื่อรอแจกจาย 

ขั้นตอนการศึกษาและวิเคราะหขอมูล 

การศึกษาครั้งนี้เลือกใชทฤษฎีวรรณกรรมและเอกสารที่เกี่ยวของกับการจัดการหนวยจายกลาง โดย 

แบงเปนมาตรฐานที่ใชในประเทศไทยและมาตรฐานสากล ไดแก 

1) มาตรฐานโรงพยาบาลที่เกี่ยวของกับหนวยจายกลางที่ใชในประเทศไทย 

- มาตรฐานโรงพยาบาลและบริการสุขภาพ ฉบับเฉลิมพระเกียรติฉลองสิริราช 

สมบัติครบ 60 ป (2549) โดยสถาบันพัฒนาและรับรองคุณภาพสถานพยาบาล 

- กฎหมายที่เกี่ยวของกับสถานพยาบาล ไดแก พระราชบัญญัติสถานพยาบาล 

2541 และกฎกระทรวงตางๆ 

2) มาตรฐานสากลระดับโลก 

- มาตรฐานโรงพยาบาลนานาชาติของสหรัฐอเมริกา (JCI) 

- มาตรฐานขององคการอนามัยโลก (World Health Organization: WHO) ไดแก 

Practical Guidelines for Infection Control in Health Care Facilities และ 

Prevention of hospital-acquired infections ( A practical guide 2nd edition) 

การเลือกโรงพยาบาลที่จะเปนกลุมตัวอยางในการวิจัย เลือกจากโรงพยาบาลในประเทศไทย ทั้งใน 

ภาครัฐและเอกชน ซึ่งปจจุบันขอมูลจากสํานักงานนโยบายและยุทธศาสตร ป 2551 พบวามีสถานบริการ 

สาธารณะสุขในสังกัดสํานักงานปลัดกระทรวงสาธารณะสุขทั้งสิ้น 10,453 แหงทั่วประเทศ และขอมูลจาก 

สํานักงานสถานพยาบาลและการประกอบโรคศิลปะ ป 2552 พบวามีสถานพยาบาล/โรงพยาบาลเอกชน ใน 

ประเทศไทย ทั้งสิ้น 332 แหง หลังจากนั้นทําการคัดเลือกกลุมตัวอยางจากโรงพยาบาลขนาดตั้งแต 150 เตียงขึ้น 

ไป โดยใชการคัดเลือกกลุมตัวอยางแบบไมอิงทฤษฎีความนาจะเปน (Non-Probability Sampling) ใชการเลือก 

แบบเจาะจง (Purposive Sampling) โดยแบงตามขนาดจํานวนเตียง ดังนี้ 

1) โรงพยาบาลในมหาวิทยาลัยและโรงเรียนแพทยของคณะแพทยศาสตรหรือวิทยาลัย 

แพทยศาสตรตางๆ ซึ่งสวนใหญสังกัดกระทรวงศึกษาธิการ โดยเปนศูนยบริการทางการแพทยระดับตติยภูมิ 

(Tertiary Care) มีอยูทั้งหมด 12 แหง เลือกมาจํานวน 2 แหง ไดแก ขนาด 1500 เตียงขึ้นไป จํานวน1 แหง และ 

ขนาด 1000-1500 เตียง จํานวน1 แหง 

713

714 

2) โรงพยาบาลศูนย (รพศ.) เปนโรงพยาบาลสังกัดกระทรวงสาธารณสุข โดยเปนโรงพยาบาล 

ประจําจังหวัดประจําภูมิภาคที่มีขีดความสามารถระดับตติยภูมิ (Tertiary Care) มีจํานวนเตียงประมาณ 500 

เตียง มีอยูทั้งหมด 25 แหง เลือกมา 1 แหง 

3) โรงพยาบาลทั่วไป (รพท.) เปนโรงพยาบาลสังกัดกระทรวงสาธารณสุข โดยเปน 

โรงพยาบาลประจําจังหวัดทั่วไปหรือโรงพยาบาลประจําอําเภอขนาดใหญที่มีขีดความสามารถระดับทุติยภูมิ 

(Secondary Care) มีจํานวนเตียง 120 - 500 เตียง มีอยูทั้งหมด 64 แหง เลือกมา 1 แหง 

4) โรงพยาบาลที่จัดตั้งโดยเอกชน มีทั้งที่เปนบริษัทจํากัด และบริษัทมหาชนจํากัดดวย 

โรงพยาบาลเอกชนบางแหงเปนโรงพยาบาลเฉพาะดาน โดยเลือกเฉพาะโรงพยาบาลที่มีจํานวนเตียง 250-500 

เตียง ทั้งหมดมีอยู 21 แหง (ขอมูลจาก กองประกอบโรคศิลปะ กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ ณ 30 กันยายน 

2552) เลือกมา 2 แหง 


จากการศึกษาขอมูลจากกลุมตัวอยาง พบวา หนวยจายกลางสวนใหญมีการแบงเขตสะอาด เขต 

สกปรก และเขตปราศจากเชื้อครบแตไมชัดเจนในดานการใชงาน เนื่องจากมีพื้นที่บางสวนใชรวมกันระหวาง เขต 

สะอาดและเขตปราศจากเชื้อ และที่ไมเหมาะสมที่สุดคือมีการใชพื้นที่ในเขตสะอาดรวมกับพื้นที่เขตสกปรก และ 

ยังพบวามีปญหาในเสนทางสัญจรภายในหนวยจายกลางที่ทับซอนกัน ดังนั้นจึงจะขออภิปรายดังตอไปนี้ 

1. พื้นที่ที่ทําการศึกษาวิจัย 

สามารถสรุปขอมูลที่ไดจากการเก็บขอมูลกลุมตัวอยาง ดังตารางตอไปนี้ 

ตารางที่ 1.1 ขอมูลลักษณะทางกายภาพของพื้นที่ที่ทําการศึกษาวิจัย 

โรงพยาบาล ขนาดของโรงพยาบาล พื้นที่หนวยจายกลาง จํานวนหองผาตัด เนื้อที่ของ 

(เตียง) (ตารางเมตร) (หอง) โรงพยาบาล(ไร) 

A 2,268 2,400 60 73 

B 1,439 1,260 10 136 

C 555 350 8 53 

D 150 450 7 23 

E 391 360 10 23 

F 510 200 7 20 

พิจารณาขนาดของโรงพยาบาลตอพื้นที่หนวยจายกลาง จากตารางที่ 1.1 จะเห็นไดวาจํานวนเตียงตอ 

พื้นที่หนวยจายกลาง มีขนาดใกลเคียงกันเปนสัดสวน ประมาณ 1:1 ยกเวนโรงพยาบาล D ซึ่งจํานวนเตียงตอ 

พื้นที่หนวยจายกลางเปน 1:3 เนื ่องจากหนวยจายกลางนั้นถูกกําหนดขนาดพื้นที่ใชสอยจากแบบกอสรางอาคาร 

หนวยจายกลางสําหรับโรงพยาบาลศูนยและโรงพยาบาลจังหวัดซึ่งออกแบบไวสําหรับโรงพยาบาลที่มีเตียง 

ผูปวยใน 300-500 เตียง จึงทําใหมีพื้นที่หนวยจายกลางมาก โรงพยาบาล F มีสัดสวนจํานวนเตียงตอพื้นที่หนวย 

จายกลาง เปน 1: 0.4 ซึ่งพื้นที่หนวยจายกลางตอจํานวนเตียงนอยกวาเกินครึ่งเนื่องจากพื้นที่ปฏิบัติงานบางสวน 

ไมไดอยูในหนวยจายกลาง เชน หองผา (Linen room) หองเตรียมถุงมือ และหองเก็บวัสดุปราศจากเชื้อชนิดใช 

ครั้งเดียวแลวทิ้ง (Sterile disposables store) ปจจุบันพบวาพื้นที่หนวยจายกลางของโรงพยาบาลมีไมพอเพียง

715 

เนื่องจากโรงพยาบาลมีการขยายตัวมาก จึงไดมีการกอสรางหนวยจายกลางแหงใหมขึ้น เพื่อรองรับการขยายตัว 

ในอนาคตซึ่งอยูในระหวางดําเนินการ 


จากการสัมภาษณผูใชงานระบุวาพื้นที่หนวยจายกลางสวนใหญยังไมพอเพียงกับการใชงาน ดังนั้น 

สรุปไดวา จํานวนเตียงตอพื้นที่หนวยจายกลาง ควรเปน 1:1 หรือมากกวา เพื่อรองรับการขยายตัวของ 

โรงพยาบาลในอนาคต 

2. ทางเขา-ออกของเครื่องมือและอุปกรณการแพทยและบุคลากร 


ตาราง 2.1 การแยกทางเขา-ออกของเครื่องมือและอุปกรณการแพทยและบุคลากรโรงพยาบาลทางเขา-ออกเขต 

สกปรกและเขตสะอาด 

โรงพยาบาล 

ทางเขา-ออกเขตสกปรกและเขตสะอาด 

อุปกรณ (Work flow) 

บุคลากร (People flow) 

แยก ไมแยก แยก ไมแยก 

A - - 

B - - 

C - - 

D - - 

E - - 

F - - 

จากตารางที่ 2.1 สรุปไดดังนี้ 

หนวยจายกลางรอยละ 100 มีการแยกทางเขา-ออกของอุปกรณเขตสกปรกและเขตสะอาด โดยมี 

ทางเขาอุปกรณสกปรกอยูภายในเขตสกปรกและทางออกของอุปกรณปราศจากเชื้ออยูในเขตปราศจากเชื้อ, 

หนวยจายกลางรอยละ 50 มีการแยกทางเขา-ออกของบุคลากรที่ปฏิบัติหนาที่ในเขตสกปรก และเขตสะอาด 

ออกจากกัน 


ทางเขาอุปกรณสกปรกตองแยกกันกับทางสงของปราศจากเชื้อ โดยเปนไปใน ลักษณะ one way จาก 

เขตสกปรกไปสูเขตสะอาด เพื่อปองกันการปนเปอน, ทางเขา-ออกของบุคลากรนั้น บุคลากรที่ปฏิบัติงานในเขต 

สะอาดและเขตสกปรกสามารถใชทางเขารวมกันได แตควรมีโถงทางแยกไปยังพื้นที่ปฏิบัติงานเพื่อปองกันการ 

แพรเชื้อโรค แตวิธีที่ดีที่สุดคือแยกทางเขาของบุคลากรเขตสะอาดและบุคลากรเขตสกปรกออกจากกัน, ทางเขา 

อุปกรณสกปรกไมควรใชรวมกันกับทางเขาบุคลากรเขตสกปรก เพื่อหลีกเลี่ยงการติดเชื้อจากการไมไดใสชุด 

ปองกัน, ทางเขาบุคลากรเขตสะอาดไมควรใชรวมกันกับทางรับของปราศจากเชื้อ เพื่อหลีกเลี่ยงการปนเปอนใน 

หอชุดอุปกรณที่ปราศจากเชื้อ

716 

3. การเขาถึงของบุคลากรระหวาง เขตสกปรก เขตสะอาด และเขตปราศจากเชื้อ 


ตาราง 3.1 การเขาถึงของบุคลากรระหวาง เขตสกปรก เขตสะอาด และเขตปราศจากเชื้อ 

การเขาถึง เขตสกปรก เขตสะอาด และเขตปราศจากเชื้อ 

โรงพยาบาล เขตสกปรก-เขต 

สะอาด 

เขตสะอาด-เขต 

ปราศจากเชื้อ 

เขตสกปรก-เขต 


A * 

B 

C * 

D * 

E * 

F 

หมายเหตุ : * หมายถึง มีการกั้นพื้นที่ระหวางเขตสะอาดกับเขตปราศจากเชื้อชัดเจน แตตัวบุคลากรที่ปฏิบัติ 

หนาที่ในเขตปราศจากเชื้อตองผานบริเวณเขตสะอาดไปกอนจึงจะเขาไปปฏิบัติงานในเขตปราศจากเชื้อได ซึ่งไม 


จากตารางที่ 3.1สรุปไดดังนี้ 

หนวยจายกลางรอยละ 84 บุคลากรที่ปฏิบัติงานในเขตสกปรกไมสามารถเขาถึงเขตสะอาดได 

หนวยจายกลางรอยละ 16 บุคลากรที่ปฏิบัติงานในขตสะอาดไมสามารถเขาถึงเขตปราศจากเชื้อได 

หนวยจายกลางรอยละ 100 บุคลากรที่ปฏิบัติงานในเขตสกปรกไมสามารถเขาถึงเขตปราศจากเชื้อได 

จากขอมูลขางตนจะเห็นไดวา หนวยจายกลางทั้งหมดมีการแยกเขตสกปรกและเขตปราศจากเชื้อออก 

จากกันอยางชัดเจน บุคลากรในแตละเขตไมสามารถเขาถึงกันได ซึ่งทุกโรงพยาบาลปฏิบัติไดถูกตองแลว 

สําหรับเขตสกปรกและเขตสะอาดมีหนวยจายกลางเพียง 1 แหงที่ บุคคลากรในเขตสกปรก สามารถ 

เขาถึงเขตสะอาดได เนื่องจากบุคลากรที่ปฏิบัติงานในเขตสกปรกนั้น ตองเดินผานเขตสะอาดไปยังบริเวณที่ 

ปฏิบัติงาน และมีการใชเสนทางรวมกันระหวางเสนทางสงอุปกรณสกปรกและเสนทางบุคลากรเขตสะอาดซึ่งไม 


สําหรับเขตสะอาดและเขตปราศจากเชื้อนั้น มีการแยกกันโดยการกั้นหองชัดเจนโดยการใชเครื่องทําให 

ปราศจากเชื้อ แบบ Double door เนื่องจากเขตปราศจากเชื้อตองมี การควบคุมอุณหภูมิและสภาวะหองที่ 

ปลอดเชื ้อ แตกลับพบวาบุคลากรที่ปฏิบัติหนาที่ในเขตปราศจากเชื้อตองผานบริเวณเขตสะอาดไปกอนจึงจะเขา 

ไปปฏิบัติงานในเขต ปราศจากเชื้อได ซึ่งเขตสะอาดนั้นสวนใหญยังไมไดปราศจากเชื้อ ฉะนั้นการเดินผาน 

บริเวณที่ยังไมปราศจากเชื้อ เขาไปสูบริเวณที่ปราศจากเชื้อ จะมีโอกาสนําเชื้อโรคเขาไปสูเขตปราศจากเชื้อได

717 


เขตสกปรก เขตสะอาด และเขตปราศจากเชื้อนั้น ควรมีการแบงแยกอยางชัดเจน และไมควรให 

บุคลากรที่ปฏิบัติหนาที่ในเขตใดเขตหนึ่งขามไปยังเขตใดเขตหนึ่ง วิธีที่เหมาะสมในการนําอุปกรณขามเขต คือ 

การสงอุปกรณผานทางชองสงของ หรือ ผานทางการใชเครื่องลางอุปกรณอัติโนมัติและเครื่องทําใหปราศจากเชื้อ 

แบบ Double door แทน 

บุคลากรไมควรสัญจรขามเขตกัน ควรมีการแบงพื้นที่ปฏิบัติงานใหชัดเจน 

4. การรับอุปกรณที่มาจากแผนกผาตัด และการรับอุปกรณฝากนึ่ง 


ตาราง 4.1 การรับอุปกรณที่มาจากแผนกผาตัด และ การรับอุปกรณฝากนึ่ง 

โรงพยาบาล อุปกรณที่รับมาจากแผนกผาตัด อุปกรณฝากนึ่ง 

ลาง+หอมาแลว ไมลาง 

รับฝากไปทําให 


ไมรับ 

A - - 

B - - 

C * - - 

D N/A N/A - 

E N/A N/A N/A N/A 

F - - 

หมายเหตุ : * หมายถึง บุคลากรจากแผนกผาตัดเปนผูนําอุปกรณสกปรกมายังหนวยจายกลาง และทําการลาง 

จัดชุด และหออุปกรณเองในพื้นที่หนวยจายกลาง และกลับออกไป โดยสงหอชุดอุปกรณเหลานั้นใหบุคลากร 

หนวยจายกลางไปทําใหปราศจากเชื้อตอไป ดังนั้นจึงไมนํามารวมในการคํานวนรอยละของกิจกรรม 

จากตารางที่ 4.1สรุปไดดังนี้ 

หนวยจายกลางรอยละ 75 ไมไดทําหนาที่ลางอุปกรณสกปรกและหอชุดอุปกรณจากแผนกผาตัด 

หนวยจายกลางรอยละ 100 รับอุปกรณฝากนึ่งจากแผนกอื่น ๆ 

จากขอมูลขางตนจะเห็นไดวา หนวยจายกลางทุกหนวยงาน รับอุปกรณฝากนึ่งจากแผนกอื่นๆ แตไมมี 

พื้นที่รับฝากของนึ่งที่ชัดเจน เนื่องจากอุปกรณฝากนึ่งเปนอุปกรณที่ผานการลางทําความสะอาด จัดชุด และหอ 

ชุดอุปกรณมาแลว จึงไมควรใหมีเสนทางทับซอนกับเขตสกปรก และหนวยจายกลางมากกวาครึ่ง ไมไดทําหนาที่ 

ลางและหออุปกรณจากแผนกผาตัด 


ควรมีการคํานึงถึงพื้นที่และตําแหนงบริเวณรับฝากของนึ่งที่ไมปะปนกับเขตสกปรกในหนวยจายกลาง 

ขอเสนอแนะสําหรับแนวทางการจัดผังพื้นหนวยจายกลางสําหรับโรงพยาบาลทั่วไป 

1. แนวทางการจัดเสนทางไหลเวียนของเครื่องมือและอุปกรณทางการแพทย 

การจัดเสนทางไหลเวียนของเครื่องมือและอุปกรณทางการแพทยควรเปนไปในลักษณะ ONE WAY

718 

จากการศึกษาพบวา ทุกๆหนวยจายกลางมีการรับของฝากนึ่งจากแผนกตางๆ แตไมมีพื้นที่และเสนทางกําหนด 

ไว ดังนั้น จึงเสนอใหมีพื้นที่และเสนทางรับฝากของนึ่ง(Clean receiving) โดยสามารถเขาถึงไดโดยตรงยังบริเวณ 

พักชุดอุปกรณกอนเขาเครื่อง ทําใหปราศจากเชื้อ เนื่องจากของฝากนึ่งนั้นไดมีการทําความสะอาด จัดเซ็ทและหอ 

ชุดอุปกรณมาเรียบรอยแลว 

โดยเสนทางสัญจรของอุปกรณทั้งหมด จะเริ่มจากเขตสกปรกไปยังเขตสะอาดซึ่งเปนไปตาม 

หลักการทั่วไปที ่กําหนดไว 

ภาพที่ 1.1 ลักษณะการไหลเวียนของเครื่องมือและอุปกรณทางการแพทยภายในหนวยจายกลาง 

ภาพที่ 1.2 แผนผังการไหลเวียนของเครื่องมือและอุปกรณทางการแพทยภายในหนวยจายกลาง

719 

จากภาพที่ 1.2 เสนอใหมีเสนทางสําหรับสงอุปกรณ 2 เสนทาง คือ 

1. เสนทางอุปกรณสกปรก 

2. เสนทางของฝากนึ่ง 

โดยใหใชเสนทางทั้งสองแยกกัน โดยเสนทางอุปกรณสกปรก ใหเขาทางบริเวณเขตสกปรกในสวนของ 

พื้นที่รับเครื่องมือและอุปกรณที่ใชแลวหอง (Soiled Reception) และของฝากนึ่ง ใหเขาทางบริเวณเขตสะอาด 

โดยผานทางโถงทางเขาเขตสะอาดเพื่อไปยังสงยังบริเวณรับฝากของนึ่ง (Clean receiving)เมื่ออุปกรณทั้งหมด 

ถูกทําใหปราศจากเชื้อแลว จะนําไปเก็บไวยังหองเก็บของ ปราศจากเชื้อ เพื่อแจกจายที่บริเวณแจกจายชุด 

อุปกรณ 

2.แนวทางการจัดทางเขา-ออกและเสนทางสัญจรบุคลากร 

เนื่องจากปจจุบันหนวยจายกลางหลายแหง มีจัดพื้นที่ทางเขา-ออกไมชัดเจนทําใหมีการสัญจรทับ 

เสนทางกันระหวางเขตสกปรกและเขตสะอาด จึงขอเสนอแนะเสนทางที่เหมาะสมตามผังตอไปนี้ 

ภาพที่ 2.1 แผนผังทางเขา-ออกและเสนทางสัญจรของบุคลากรภายในหนวยจายกลาง 

จากภาพที ่ 2.1 เสนอใหมีแยกทางเขา-ออกหนวยจายกลางเพื่อปองกันการปะปนกันระหวางบุคคล 

ภายนอกและบุคลากรหนวยจายกลาง โดยแยกทางเขาสําหรับบุคลากรที่ปฏิบัติงานในสวนปฏิบัติงาน กับ 

ทางเขาสําหรับบุคลากรในสวนสํานักงานและสําหรับเจาหนาที่จากแผนกอื่นมาสงของฝากนึ่งหรือมาสงอุปกรณ 

การแพทยอื่นๆโดยที่บุคลากรที่ปฏิบัติงานในสวนปฏิบัติงานจะมีการแยกหอง Staff locker clean และ Staff 

locker soiled เพื่อปองกันการปนเปอน เมื่อเปลี่ยนเสื้อผาสําหรับปฏิบัติงาน สามารถเขาถึงยังพื้นที่ปฏิบัติงานได 

อยางอิสระโดยแยกเปนเขตสะอาด ไดแก บริเวณจัดเตรียมชุดและหออุปกรณ (Prep/ sterilization area) บริเวณ

720 

หองนึ่ง (Sterile area) เขตเก็บของปราศจากเชื้อ ไดแก หองเก็บของปราศจากเชื้อ (Sterile store) และเขต 

สกปรก ไดแก บริเวณลางทําความสะอาดเครื่องมือ (Decontaminate area), 

สําหรับบุคลากรที่ปฏิบัติงานในสวนสํานักงานและผูมาติดตอ สงของฝากนึ่งและสงวัสดุทางการแพทย 

อื่นๆไมจําเปนตองเปลี่ยนเสื้อผา สามารถเขาถึงพื้นที่การใชงานไดทันที 

และเมื่อบุคลากรปฏิบัติงานเสร็จแลวสามารถกลับออกมาเสนทางเดิม 

บรรณานุกรมและเอกสารอางอิง 

กรุณา คุณะวรรณ. การติดเชื้อในโรงพยาบาลที่ตําแหนงผาตัด และปจจัยที่เกี่ยวของในโรงพยาบาลเลิด 

สิน กรุงเทพมหานคร. วิทยานิพนธปริญญาวิทยาศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาเวชศาสตรชุมชน 

คณะแพทยศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย, 2547. 

สมหวัง ดานชัยวิจิตร. โรคติดเชื้อในโรงพยาบาล (Nosocomial Infection). พิมพครั้งที่ 1. กรุงเทพฯ: โครงการ 

ตํารา-ศิริราช คณะแพทยศาสตรศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล, 2529. 

สถาบันพัฒนาและรับรองคุณภาพโรงพยาบาล (พรพ.). มาตรฐานโรงพยาบาลและบริการสุขภาพ ฉบับ 

เฉลิมพระเกียรติ ฉลองสิริราชสมบัติครบ ๖๐ป[Online]. 2549. แหลงที่มา:http://www.ha.or.th/ 

DATAUPDOWN/HAHPHStandardF8.pdf [17 กุมภาพันธ 2553] 

เกรียงศักดิ์ เต็งอํานวยและคนอื่น. แนวทางพัฒนางานหนวยจายกลาง. กรุงเทพมหานคร : บริษัทชงเธียร 

มารเก็ตติ้ง จํากัด, 2551. 

American Society for Healthcare Central Service Professionals of the American Hospital Association 

(ASHCSP). Training Manual for Health Care Central Service Technicians. 5 th ed. CA : 

Jossey-Bass A Wiley, 2006. 

Joint Commission International. Joint Commission International Accreditation Standards for Hospitals. 

3 rd ed. U.S.A.: Department of Publications Joint Commission Resources, 2008. 

Rutala, W. A., Weber, D.J., and the Healthcare Infection Control Practices Advisory Committee 

(HICPAC). Guideline for Disinfection and sterilization in Healthcare Facilities, 2008 [Online]. 

2008. Available from: 

http://www.cdc.gov/ncidod/dhqp/pdf/guidelines/Disinfection_Nov_2008.pdf[2010, March 3] 

World health organization. Practical guidelines for infection control in health care facilities [Online]. 

2003. Available from: http://www.wpro.who.int/NR/rdonlyres/ 006EF250-6B11-42B4-BA17- 

C98D413BE8B8/0/practical_guidelines_infection_ control.pdf [2010, March 3]. 

World health organization. Prevention of hospital-acquired infections[Online]. 2003. Available from: 

http://www.who.int/csr/resources/publications/whocdscsreph200212.pdf [2010, March 31]. 

Joint Commission International. Joint Commission International Accreditation Standards for Hospitals. 

3 rd ed. U.S.A. : Department of Publications Joint Commission Resources, 2008.

721 

การออกแบบปรับปรุงหองผาตัดกระดูกโรงพยาบาลรัฐ กรณีศึกษา หองผาตัดกระดูก 

โรงพยาบาลหาดใหญ 

THE DESIGN IMPROVEMENT OF ORTHOPEDIC SURGERY ROOM. 

CASE STUDY: ORTHOPEDIC SURGERY ROOM AT HATYAI HOSPITAL 

พิษณุ อนุชาญ 





โรงพยาบาลหาดใหญเปนโรงพยาบาลศูนย ขนาด 640 เตียง ที่ไดรับการรับรองคุณภาพ HA และ ISO 

9002 โดยแผนกผาตัดมีหองผาตัดทั้งหมด 6 หอง และมีหองผาตัดกระดูก 2 หอง ซึ่งตามสภาพการใชงานใน 

ปจจุบันมีจํานวนไมเพียงพอ ทําใหเกิดปญหาในเรื่องของการชวยเหลือผูปวย ซึ่งทางโรงพยาบาลมีโครงการ 

ปรับปรุงหองผาตัดกระดูกเพิ่มเติมในอนาคต โดยการนําหองผาตัดเดิมที่มีอยูนํามาปรับปรุงใหเปนหองผาตัด 

กระดูก ดังนั้นเพื่อที่ปรับปรุงหองผาตัดใหถูกตองตามมาตรฐานการออกแบบหองผาตัด โดยทําการศึกษาทั้ง 

ทางดานสถาปตยกรรมและระบบวิศวกรรมตางๆที่เกี่ยวของ เพื่อหาขอเสนอแนะในการออกแบบปรับปรุงหอง 

ผาตัดกระดูก 

วัตถุประสงคของการศึกษา 1.เพื่อเปรียบเทียบและสรุปเปนมาตรฐานการออกแบบหองผาตัดกระดูก 

เพื่อนําไปอางอิงในการปรับปรุง หองผาตัดกระดูกโรงพยาบาลหาดใหญ 2.ศึกษาสภาพปญหาและแนวทางการ 

ออกแบบปรับปรุงหองผาตัดกระดูกโรงพยาบาลหาดใหญ ในปจจุบัน รวมถึงแนวทางในการกอสรางปรับปรุงหอง 

ผาตัดกระดูกเพิ่มเติมของโรงพยาบาลหาดใหญใหเหมาะสมและปลอดภัยจากการติดเชื้ออีกดวย 

สาเหตุที่ทําการกําหนดขอบเขตของการศึกษาแบบเจาะลึกเฉพาะเรื่องภายในหองผาตัดกระดูก เชน 

เรื่องการจัดอุปกรณที่จําเปน วัสดุและงานระบบ เพราะจะนําผลที่ไดจากการศึกษานี้เปนแนวทางในการปรับปรุง 

การกอสราง การจัดพื้นที่ การกําหนดวัสดุ และงานระบบทั้งหมดชองหองผาตัดกระดูกโรงพยาบาลหาดใหญ 

เกณฑการคัดเลือกโรงพยาบาลที่เปนตัวอยางจํานวน 4 โรงพยาบาลซึ่ง 3 โรงพยาบาลเปนโรงพยาบาล 

ในเขตกรุงเทพมหานครและ1โรงพยาบาล เปนโรงพยาบาลในสวนภูมิภาค เหตุผลในการเลือกคือตองมีลักษณะ 

เปนโรงพยาบาลในโรงเรียนแพทย มีความพรอมทั้งทางดานการรักษาและวิชาการ ผานการรับรองมาตรฐาน HA 

และการเลือกโรงพยาบาลที่เปนกรณีศึกษา ผูวิจัยไดทําการเลือกอยางเฉพาะเจาะจง เนื่องจากผูวิจัยทราบถึง 

ปญหาสภาพการใชงานในปจจุบัน ในเรื่องหองผาตัดจํานวนไมเพียงพอและทางโรงพยาบาลมีนโยบายในการ 

กอสรางปรับปรุงหองผาตัดกระดูก (Ortho3) เพิ่มเติม 

การเก็บรวบรวมขอมูลขอมูลที่ใชสําหรับการศึกษาจะแบงออกเปน 2 กลุมคือ ขอมูลเชิงทฤษฏี เปน 

การศึกษาจากเอกสารที่เกี่ยวของ และขอมูลภาคสนามที่ไดจากการเก็บรวบรวมขอมูลจากกลุมตัวอยางในการลง 

พื้นที่ศึกษา การใชแบบสัมภาษณในการเก็บขอมูล รวมทั้งการสังเกตจากผูวิจัยเอง โดยผูวิจัย จากนั้นนํามา

722 

วิเคราะหเปรียบเทียบ ทําใหไดผลสรุปเพื่อนําไปเปนมาตรฐานการออกแบบหองผาตัดกระดูก เพื่อเสนอเปน 

แนวทางในการออกแบบปรับปรุงการหองผาตัดกระดูกโรงพยาบาลหาดใหญ ตอไป 

ผลการศึกษาเบื้องตน 

หลังจากไดเปรียบเทียบมาตรฐานการออกแบบหองผาตัดกระดูก จากเอกสารที่คนควากับหองผาตัด 

กระดูก โรงพยาบาลทั่วไป ทําใหไดขอสรุปมาตรฐานการออกแบบหองผาตัดกระดูกเพื่อที่จะนําไปเปนมาตรฐาน 

การออกแบบปรับปรุงหองผาตัดกระดูก โรงพยาบาลหาดใหญ ดังนี้ 

สรุปมาตรฐานการออกแบบหองผาตัดกระดูก 

งานสถาปตยกรรม 

1.ขนาดพื้นที่ใชสอยหองผาตัดกระดูก ควรมีพื้นที่ประมาณ 55-74 ตาราเมตร หรือขนาดประมาณ 8x8 เมตร 

2.ลักษณะรูปทรงของแบบหองควรเปนหองสี่เหลี่ยมจัตุรัส เนื่องจากเนื่องจากหองผาตัดกระดูกนั้นที่มีรูปทรงเปนหอง 

สี่เหลี่ยมจัตุรัส สามารถจัดทาหรือเตียงผาตัดในแนวดานใดดานหนึ่งก็ได คือสามารถจัดทาเตียงไดหลากหลายกวา และ 

อุปกรณมีขนาดใหญ เชน ตองสองกลองจะตองใช ไมโครสโคป (Microscope) เครื่องฟูลออโรสโคป หรือเครื่องมืออื่นๆ จะ 

มีเนื้อที่ในการวางของ ทําใหใชสอยงายกวาเวลาที่เข็นเตียงเขาไปแลว ถาเปนกรณีหองเปนสี่เหลี่ยมผืนผาเตียงจะถูกบังคับ 

ใหอยูดานใดดานหนึ่ง 

3.พื้นที่การทํางานของแพทยพยาบาลที่ทําการผาตัดเพื่อสะดวกในการปฏิบัติงานควรมีรัศมีอยางนอย 2-2.5 เมตรโดยรอบ 

4.บริเวณที่เปนมุมหองรวมถึงมุมระหวางพื้นหองกับผนังหอง และผนังหองกับเพดานหอง จะตองมีการปาดมุมเปน 

ลักษณะโคงเพื่อปองกันไมใหฝุนละอองหรือคราบสกปรกติดตามซอกมุม ทําใหดูแลรักษาและทําความสะอาดไดงาย 

5.ความสูงของฝาเพดานไมควรนอยกวา 3 เมตร 

พื้น 

1.วัสดุที่เหมาะสมกับพื้นหองผาตัดคือ ไวนิลที่ไรรอยตอ (seamless vinyl) มีความยืดหยุนและยังลดเสียงที่เกิดขึ้นไดและ 

จะทําใหรูสึกสบายเมื่อเดินผาน นอกจากนี้การเสียดสี การเกิดรอยจากการกลิ้งผานหรือปฏิกิริยาจากสารเคมี เพราะวา 

แผนไวนิลมีความยืดหยุนจึงทําใหพื้นที่อยูดานใตไมแตกหักหรือเปนรอยไดงายๆ แผนไวนิลที่เปนเนื้อเดียวกันนี้จะมีความ 

ยืดหยุนพอที่จะทําใหบริเวณรอยตอระหวางผนังกับพื้นเวาเขาไปได พื้นผิวตองไรตะเข็บหรือรอยตอที่อาจเปนที่สะสมของ 

ของเหลว หรือแหลงเจริญเติบโตของเชื้อจุลินทรียดวย 

2.ผิวเปนวัสดุเรียบ ไมมีรอยตอ ไมมีรูพรุน เพื่อปองกันการสะสมของฝุนละออง น้ําหรือสารคัดหลั่งตามซอกมุมตางๆและ 

กันการดูดซึมของสิ่งสกปรก 

3.สามารถทําความสะอาดไดงาย พื้นผิวไมลื่น เพื่อปองกันอันตรายจากการลื่นลม 

4.วัสดุปูผิวพื้นพยายามใชสีออน เพื่อใหบรรยากาศไมมืดทึบ 

5.มีความทนทานตอกรด ดาง และทนการขัดสีไดดี เนื่องจากจะตองถูกทําความสะอาดดวยน้ํายาฆาเชื้อที่มีฤทธิ์เปนกรด 

โดยใชเครื่องขัดลางและดูดน้ํา 

6.พื้นไมควรแข็งหรือออนนุมมากเกินไป เพราะอาจเปนสาเหตุหนึ่งที่ทําใหบุคลากรในแผนกผาตัดเกิดความเมื่อยลา ปวด 

เทา หรือปวดหลังได 

7.รับน้ําหนักไดดี เพื่อความสะดวกในการเคลื่อนยายผูปวยและอุปกรณที่มีน้ําหนักมาก เชน เตียงผาตัด เครื่องฟลูออโรส 

โคป เปนตน

723 

8.ผิวหนาทั้งหมดของพื้นควรมีตัวนําไฟฟาขนาดกลางระหวางคนและอุปกรณเพื่อไมใหสัมผัสถึงพื้น 

9.ควรมีสายดินฝงที่พื้นหอง โดยอาจเปนเสนโลหะหรือเสนทองเหลืองฝงในพื้นเปนลายตาราง เพื่อเปนสายดิน จะได 

สามารถปองกันการระเบิดจากยาสลบบางชนิดที่ติดไฟงาย และยังปองกันการโดนกระแสไฟฟาดูดจากเครื่องไฟฟาที่ใชใน 

การผาตัด 

ผนัง 

1.ผนังหองผาตัดควรปูดวยแผนลามิเนตยาวตลอดความสูงของผนังหอง บริเวณรอยตอเชื่อมติดโดยซิลิโคน เปนวัสดุเรียบ 

ไมมีรอยตอ ไมมีรูพรุน สามารถทําความสะอาดไดงาย แตดูดซับเสียงไดดี 

2.สีควรเปนสีออนเย็นตา เชน สีฟา สีเขียวออน อุปกรณควบคุมตาง ๆ ที่ติดผนัง เปนแบบที่สามารถทําความสะอาดและ 

ทําลายเชื้อไดสะดวก 

3.มี Wall Guard ที่ความสูง อยางนอย 0.90 เมตร มีขนาดความกวางประมาณ 0.20 เมตร ยาวตลอดแนวผนัง เพื่อ 

ปองกันการกระแทกของ เครื่องมือ หรือเตียง 

4.ผนังหองผาตัดกระดูกทั้ง 4 ดาน ภายในจะตองมีการบุแผนตะกั่ว เพื่อปองกันรังสีX-ray จากเครื่องฟูลออโรสโคป โดยมี 

แผนตะกั่วหนาประมาณ 0.6 มม. ที่ 100KV ( หรือ 0.3 มม. ที่ 150 KV) 

5.อุปกรณควบคุมตาง ๆ ที่ติดผนัง เปนแบบที่สามารถทําความสะอาดและทําลายเชื้อไดสะดวก 

ประตู 

1.ประตูหองผาตัดควรมีจํานวนใหนอยที่สุด เพื่อรักษาระดับความดันของหองผาตัดกระดูก 

2.ประตูหองผาตัด ควรเปนประตูเลื่อนเปดดานขางได แบบกดปุมเปด –ปด หรือมีระบบเซ็นเซอรเปด-ปดอัตโนมัติหรือ 

เปนแบบบานสวิงคูแบบมีโชค เพื่อชวยผอนแรง 

3.ประตูควรที่มีการเข็นเตียงผูปวยผาน มีความกวางไมต่ํากวา 1.80 เมตร ความสูงไมนอยกวา 2.00 เมตร 

4.ประตูหองผาตัดสําหรับแพทย พยาบาล มีความกวางไมนอยกวา 0.80 เมตรความสูงไมนอยกวา 2.00 เมตร 

5.ประตูสําหรับนําเครื่องมือที่ใชแลว มีความกวางไมต่ํากวา 0.80 เมตร ความสูงไมนอยกวา 2.00 เมตร 

6.ชองทางนําเครื่องมือ สําหรับเครื่องมือที่ใชแลวและสารคัดหลั่งจากการผาตัดออกจากเขตปลอดเชื้อ ควรเปนแบบประตู 

2 ชั้น เพื่อความสะอาดและปลอดเชื้อโรคขนาดประมาณ 0.80 x 1.20 สูงจากพื้นถึงวงกบบนประมาณ 0.80เมตร 

7.ประตูเขาหองผาตัด ตอนลางทึบตอนบนกระจกฝา มีชองกระจกใสในระดับสายตาสําหรับสังเกตการณภายในหองผาตัด 

เปนแถบกวางประมาณ 0.15 x 0.85 เมตร. สูงจากพื้นหองประมาณถึงขอบกระจกลาง 1.10 เมตร 

8.วัสดุที่ใชทําวงกบ กรอบบาน ควรเปนวัสดุที่ทําความสะอาดงาย เชน ประตูสเตนเลสสตีล หรือประตูกรุผิวดวย ลามิเนต 

โดยมี Rail Guard สําหรับปองกันการกระแทกจากเครื่องมือหรือเตียงเข็นผูปวย 

9.ประตูหองผาตัดกระดูกตองมีการบุแผนตะกั่วบริเวณกรอบบานประตู หองผาตัด เพื่อ ปองกันรังสี X-ray ได โดยมีแผน 

ตะกั่วหนาประมาณ 0.6 มม. ที่ 100KV ( หรือ 0.3 มม. ที่ 150 KV) และกระจกที่ใชตองฉาบกันรังสี(ฉาบสารตะกั่ว) 

2.เฟอรนิเจอรภายในหองผาตัดควรติดลอ เพื่อทําใหเคลื่อนยายไดสะดวก 

ระบบไฟฟา 

1.ปลั๊กไฟตองไดมาตรฐานตาม Hospital grade มีแรงขับ 220 v และ 280 v ขนาดความจุไมนอยกวา 10 Apm และเปน 

ระบบไฟฟาที่จายมาในระบบ 2 phase และ 3 phase 

2.ความสูงของปลั๊ก เตาเสียบ จะตองสูงอยางพื้นภายในหองผาตัด 1.50 เมตร เพื่อปองกันการ สปารค ของไฟอาจทําให 

แกสเกิดการระเบิดได 

3.ตําแหนงปลั๊กไฟ ควรกระจายไปทั่วๆหองเพื่อสะดวกตอการใชงาน โดยสายไฟ 1 เสนจากแผงควบคุม ตอ ปลั๊กไฟ 1

724 

ปลั๊กเทานั้น 

4.ปลั๊กไฟทุกตัวควรปลั๊กที่ติดตั้ง UPS backup ในกรณีที่ไฟตกหรือดับ ถาไมสามารถติดตั้งไดทุกตัว ควรติดตั้งไวเฉพาะ 

เครื่องมือที่สําคัญเทานั้น และตองผานแผง Isolating panel เพื่อปองกันไฟดูด ไฟรั่ว 

5.ติดตั้งอุปกรณที่ใชปรับแรงดันไฟฟา (Stabilizer) ทุกจุดของเครื่องมืออุปกรณการแพทย เพื่อปรับแรงดันไฟแยกออกจาก 

เตาเสียบธรรมดาทั่วไปใหเห็นอยางชัดเจน 

6.ติดตั้งเตาเสียบที่มีความพรอมสําหรับเครื่องมือที่มีเทคโนโลยีขั้นสูง เชนเครื่อง เลเซอรหรือเครื่องมือผาตัดดวยกลอง 

เครื่อง ฟูลออโรสโคป 

7.ระบบไฟฟาทั้งหมดจะตองมีไฟ Backup generator 100% สามารถทําใหแสงสวางทันทีหลังจากไฟฟาดับอยางนอย 3 

วินาที 

8.ระบบไฟฟาควรเปนระบบสามสาย และมีสายดิน 

2.ในสวนบริเวณ Scrub-up ซึ่งวิธีการควบคุมการไหลของน้ําเวลาที่ใชน้ํายาเหลวฟอกมือ โดยใชการควบคุมดวยการ 

สัมผัสของหัวเขา ใชเทาเหยียบหรือติดตั้งระบบเซ็นเซอร 

3.บริเวณ Scrub-up ติดตั้งนาฬิกาแขวนไวเหนืออางลางมือ 

4.ติดตั้งกระจกเงาบริเวณ Scrub-up ตรวจดูความเรียบรอยของหมวก ผาปดปาก จมูก ผม กอนฟอกมือ 

ระบบปรับอากาศและระบบระบายอากาศ 

1.ระบบปรับอากาศควรใชเครื่องปรับอากาศแยกสวนแบบเดินทอ สามารถปรับไดระหวาง 20-28 องศาเซลเซียส โดย 

ความชื้นสัมพัทธ อยูระหวางรอยละ 43-55 % R.H 

และมีการติดตั้งระบบกรองอากาศดวย Hepa filter 

2. ควรติดตั้งระบบ Laminar Air Flow 

3.ระบบปรับอากาศจะตองมี Filter ดานในจะมี Pre-Filter และ Middle – Filter โดยจะติดอยูที่เครื่องของตัวเครื่องปลอย 

ลมเย็นออกมาตรงหัวจายแอร ซึ่งตัวจะมี Hepa Filter เปนตัวกรองสุดทาย ขนาดของ Hepa Filter จะมีขนาดประมาณ 

0.60x0.60 เมตร หรือ0.60 x 1.20 เมตร โดยตําแหนงจุดจายลมควรจายลมทั้งหมดจากเพดาน จะตองอยูใกลกับเตียง 

ผาตัด การติดตั้งควรเปนไปตามมาตรฐาน NFPA 99 

4.หองผาตัดกระดูก Filter จะตองสามารถกรองอากาศไดถึง 99.99% Exhaust ออก 25 % Return75% 

5.การติดตั้งพัดลมดูดอากาศและมีชองดูดอากาศทิ้ง การติดตั้งควรอยูบริเวณใกลกับระดับพื้น โดยมีหนาการรับลมกลับ 

อยางนอย 2 จุด อัตราการจายลม (Total Air Change) ไมควรนอยกวา 25 ACH หัวจายลมควรเปนแบบจายลมทิศทาง 

เดียว Unidirectional) เชน หนากากแบบ Perforated เปนตน ควรหลีกเลี่ยงหัวจายลมที่มีการเหนี่ยวนําลมสูง เชน หัวจาย 

ลมติดเพดานแบบสี่ทางที่ใชในงานระบบปรับอากาศทั่วไป หรือหนากากจายลมแบบติดผนัง 

6.ติดตั้งบานเกล็ดอลูมิเนียม หรือ PVC ครอบปดไวอีกชั้นหนึ่ง ขนาดของชองดูอากาศกลับ (Return air) และชองดูด 

อากาศทิ้ง (Exhaust air) ถาตองการขนาดชองนี้จริงๆจะตองคํานวณจากขนาดตัวเครื่อง Supply เทาไหร และReturn 

เทาไหร 

7.ขนาดของชองดูอากาศกลับ (Return air) มีพัดลมดูดอากาศขนาดเสนผาศูนยกลางใบพัดไมต่ํากวา 10 นิ้ว ติดตั้งระดับ 

ใกลพื้นหอง ขนาดของชองดูอากาศกลับตามมาตรฐานทั่วไปประมาณ 0.30 x0.60 เมตร มีความสูงจากพื้นไมนอยกวา 

0.10 เมตร แตไมควรเกิน 0.30 เมตร และควรอยูบริเวณดานลางตรงมุมหอง เพื่อปองกันอากาศปนปวน ชองดูดลมกลับ 

(Return air) ควรมีอยางนอย 2 จุด

725 

8.ชองดูดอากาศทิ้ง (Exhaust air) จะตองมีแยกไวอีกตัวหนึ่ง ซึ่งจะอยูตรงมุมหอง โดยจะดูดอากาศออกทิ้งขางนอก ขนาด 

ของ ชองดูดอากาศทิ้ง (Exhaust air) มีความสูงจากพื้นไมนอยกวา 0.10 เมตร แตไมควรเกิน 0.30 เมตร ขนาดความ 

กวางไมนอยกวา 0.30 เมตร ควรมีอยางนอย 1 ชอง ตอ 1 หองผาตัด 

9.ความดันภายในหองเปนบวกเมื่อเทียบกับหองรอบๆ โดยการจายลมเขาหองมากกวาลมออกจากหอง15% 

10.ควรติดตั้งเครื่องวัดความดันแตกตางภายในเพื่อตรวจสอบไดตลอดเวลา อยางไรก็ตาม การอุดรอยรั่วของผนัง, เพดาน, 

ชองเจาะที่พื้น ตลอดจนกรอบประตู มีผลอยางมากตอการสรางความดัน 

11.ควรติดตั้งเครื่องอานอุณหภูมิ และความชื้นสัมพัทธใหสามารถอานไดสะดวก 

ระบบแกสทางการแพทย 

1.ระบบแกสทางการแพทย ประกอบดวย Oxygen 2 ชุด Nitrous Oxide 1 ชุด Vacuum 2 ชุด(ถาใหเหมาะสมวิสัญญี 

แพทย ควรมี1 ชุด สําหรับพยาบาลผาตัด 2 ชุด แยกกันใหชัดเจน)มีระบบผลิตอากาศอัด อยางนอย 1จุด สําหรับใชกับ 

สวานไฟฟา (Power drill) 

มีOutlet ทอแกส แขวนใตฝาเพดานหรือผังติดผนัง 

2.สายสงและ hose เปน Medical grade ไมกอใหเกิดไฟฟาสถิต 

3.มีระบบระบายแกสที่ออกจากการดมยาสลบ (Scavenging Systems) ตองอยูในตําแหนงที่ใชไดสะดวก 

4.มีวาลวสําหรับปดเปดควบคุมกาซไวที่ฝาผนังบริเวณทางเดินหนาหองผาตัด เมื่อเกิดปญหากาซหมด ตองมีสัญญาณ 

เตือนทั้งเสียงและไฟเตือนในแผนกผาตัด เพื่อแจงใหหนวยงานควบคุมการสํารองกาซทราบไดทันที 

5.มีมาตรแสดงความดันของกาซ เพื่อใหผูตรวจสอบหรือผูพบเห็นทราบถึงระดับความดันกาซที่อาจกอใหเกิดอันตราย 

ระบบปองกันอัคคีภัย 

1.ระบบปองกันอัคคีภัยในหองผาตัดจะถูกควบคุมรวมอยูใน พระราชบัญญัติควบคุมอาคาร ป พ.ศ.2522 และขอบัญญัติ 

กรุงเทพมหานคร เรื่องควบคุมอาคาร ป พ.ศ.2544 

ระบบสื่อสารภายในหองผาตัด 

1.ควรมีโทรศัพทติดตั้งในหองผาตัดเพื่อความสะดวกในการติดตามบุคลากรในแผนกผาตัด และเพื่ออํานวยความสะดวก 

ใหกับศัลยแพทยขณะผาตัดไดติดตอสื่อสารเรื่องที่มีความจําเปนเรงดวนไดโดยไมตองเปลี่ยนเสื้อผาตัด ถอดถุงมือ เพื่อ 

ออกมารับโทรศัพท 

2.ติดตั้งโทรทัศนวงจรปด โดยทําการถายทอดการผาตัดที่นาสนใจไปสูหองประชุม หรือหองเรียน ที่มีผูเขารวมประชุม 

จํานวนมากใหทุกคนสามารถเห็นขั้นตอนในการผาตัดไดอยางชัดเจน ในเวลาเดียวกันโดยไมตองเขาไปแออัดอยูในหอง 

ผาตัด และยังสามารถบันทึกเหตุการณในรูปของวิดีทัศนซึ่งสามารถนํามาใชทบทวนการทํางาน หรือเปรียบเทียบกับการ 

ผาตัดประเภทเดียวกันได 

ระบบเทคโนโลยีดานขอมูลขาวสาร 

1.ระบบคอมพิวเตอรแบบออนไลนใชในการบันทึกขอมูลผูปวย เชน ประวัติผูปวย การตรวจรางกาย ผลการตรวจทาง 

หองปฏิบัติการ รวมถึงการดูฟลม x-ray ของผูปวย โดยไมจําเปนจําตองนําแผนฟลมเขามา 

2.หองผาตัดควรมีระบบคอมพิวเตอรแบบออนไลนไดเพื่อติดตามเฝาระวังสัญญาณชีพผูปวย ควรติดตั้งคอมพิวเตอรไว 

ใกลกับเครื่องดมยาสลบและโตะบันทึกเอกสารของพยาบาลหองผาตัด 

3.เครื่องคอมพิวเตอรสําหรับบันทึกขอมูลนี้ควรติดตั้งอยูในตําแหนงที่ใชงานไดสะดวก เพื่อความสะดวกสําหรับบุคลากรใน 

หองผาตัดในการบันทึกขอมูล และควรเชื่อมตอกับระบบคอมพิวเตอรของโรงพยาบาลได

726 

การจัดวางตําแหนงผัง 

1.ตําแหนงของตูดูฟลม x-ray หรือ จอมอนิเตอรสําหรับดูฟลม ควรอยูตรงปลายเตียง อาจมีสองจุดดานผนังในกรณีที่ไม 

สามารถติดตั้งบริเวณผนังปลายเตียงผาตัด หรือแขวนบน pendant 

2.ตําแหนงประตูเข็นผูปวยเขา ควรอยูบริเวณตรงกลางผนัง 

3.ตําแหนงการแขวนนาฬิกา ควรอยูปลายเตียงผาตัด เพราะแพทยจะมองเห็นไดสะดวกแตไมควรติดตั้งไวบริเวณผนังหัว 

เตียง เพราะวา ผนังหัวเตียงจะมีเครื่องมือของวิสัญญีแพทยเยอะพอสมควร 

4.ตําแหนงของเครื่องดมยาและ Pipeline วิสัญญีแพทยจะตองอยูเหนือหัวเตียงเสมอ 

5.ระบบระบายแกสที่ออกจากการดมยาสลบ (Scavenging Systems) ควรอยูบริเวณใกลกับเครื่องดมยา ของวิสัญญี 

แพทย 

6.ตําแหนงปลั๊กไฟควรกระจายไปทั่วหอง เพื่อความสะดวกในการใชงาน 

7.ปลั๊กของเครื่องฟูลออโรสโคปควรมี 2 จุด บริเวณ ผนังดานซายและขวาของเตียงผาตัดเพื่อสะดวกตอการใชงาน 

8.ตําแหนง Compressed Air ถามี 1 จุด ควรติดตั้งบริเวณผนังดานหัวเตียงผาตัด แตถาตําแหนง Compressed Air ถามี 

2 จุด ควรติดตั้งบริเวณผนังดานซาย และขวา ของเตียงผาตัด 

9.โตะผาตัดโดยทั่วไป โตะผาตัดจะกําหนดใหเปนโตะใหญใน CASEผาตัดใหญ และจะมีโตะผาและโตะเครื่องมือ สวน 

ใหญจะอยูปลายเทา 

เมื่อนํามาตรฐานการออกแบบหองผาตัดกระดูก มาเปรียบเทียบกับหองผาตัดกระดูกภายในหองผาตัดกระดูก 

(Ortho1) โรงพยาบาลหาดใหญ ทําใหทราบถึงสวนที่เหมาะสมและไมเหมาะสมในดานสถาปตยกรรมและดานระบบ 

วิศวกรรม ดังนั้นจึงขอสรุปผลในสวนที่ยังไมเหมาะสม เพื่อนําเสนอการปรับปรุงหองผาตัดกระดูก (Ortho1) โรงพยาบาล 

หาดใหญ ใหเหมาะสมและมีความเปนไดตามมาตรฐานการออกแบบหองผาตัดที่ไดศึกษาและคนควา ดังนี้ 

สวนที่เหมาะสมและไมเหมาะสมในดาน 

สถาปตยกรรมและดานระบบวิศวกรรม ภายในหอง 

ผาตัดกระดูก(Ortho1) โรงพยาบาลหาดใหญ 


หองผาตัดกระดูก(Ortho1) โรงพยาบาลหาดใหญ ขนาด 

พื้นที่ใชสอย40.95 ตารางเมตร ทําใหมีปญหาในกรณีที่มี 

การผาตัดใหญ 

รูปรางหองผาตัดกระดูก(Ortho1) มีลักษณะเปน 

สี่เหลี่ยมผืนผา ซึ่งไมเหมาะสมสําหรับหองผาตัดกระดูก 

หองผาตัดกระดูกรูปรางหองตองเปนสี่เหลี่ยมจัตุรัส 

บริเวณที่เปนมุมหองทําการลบมุมหองปาดเฉียง 45 องศา 

บางมุมเทานั้นซึ่งไมเหมาะสม 

พื้น 

ผิววัสดุที่ใชปูเปนกระเบื้องหินขัดทําใหพื้นคอนขางแข็ง เมื่อ 

ใชไปนานๆทําใหเกิดการแตกราวตามแนวเสนตีแนว 

ทองเหลือง 

ขอเสนอในการปรับปรุงหองภายในหองผาตัดกระดูก 

(Ortho1) โรงพยาบาลหาดใหญ 


หองผาตัดกระดูก(Ortho1)โรงพยาบาลหาดใหญ ขนาด 

พื้นที่ใชสอย40.95 ตารางเมตร ทําใหมีปญหาในกรณีที่มี 

การผาตัดใหญ ถาจะทําใหหองผาตัดกระดูกเหมาะสมและ 

ถูกตองตามมาตรฐานการออกแบบหองผาตัด ขนาดหอง 

ตองใหญกวานี้ แตเนื่องจากไมมีบริเวณพื้นที่ใหขยายตอ 

เติมทําใหไมสามารถที่จะทําใหหองผาตัดกระดูก(Ortho1) 

ถูกตองตามมาตรฐานได 

หองผาตัดกระดูกรูปรางหองตองเปนสี่เหลี่ยมจัตุรัส แต 

เนื่องจากรูปรางหองผาตัดกระดูก(Ortho1)มีลักษณะเปน 

สี่เหลี่ยมผืนผาแตไมสามารถปรับปรุงใหเหมาะสมตาม 

มาตรฐานการออกแบบเนื่องจากไมมีบริเวณพื้นที่ใหขยาย 

ตอเติม

727 

ผนัง 

ผนังบุดวยกระเบื้องเซรามิค ผิววัสดุเรียบ มีความมัน 

เล็กนอย มีรอยตอของกระเบื้อง 

ผนังทั้ง4 ดานไมมีการบุแผนตะกั่วภายในทําใหไมสามารถ 

ปองกันรังสี X-rayได 

ไมมี Wall Guard สําหรับการปองกันการกระแทกจากเตียง 

หรือเครื่องมืออุปกรณทางการแพทย 


-ประตู วงกบและกรอบบานเปนไม บานประตูไมทาแล็ค 

เกอร ซึ่งไมเหมาะสมในหองผาตัดกระดูกเพราะอาจเกิด 

การโปงพองหรือหดตัวจากการทําความสะอาดดวยน้ําหรือ 

น้ํายา 

-ประตูสําหรับนําเครื่องมือที่ใชแลวไมมี Rail Guard เพื่อ 

ปองกันการกระแทกจากเตียงและเครื่องมือ 

ไมมีการบุแผนตะกั่ว ทําใหไมสามารถปองกันรังสี X-ray ได 

-ประตูสําหรับเครื่องมือที่ใชแลว ไมมีชองกระจกใสในระดับ 

สายตาตามที่มาตรฐานกําหนดไว 

ฝาเพดาน 

-ฝาเพดานมีรอยคราบเชื้อราที่เกิดจากความชื้นทําใหฝา 

ชํารุด การซอมแซมโดยใชเทปกาวปดนั้นไมเหมาะสม 

เฟอรนิเจอร 

-ฟอรนิเจอรที่ใชเปนเหล็กทาสี ไมมีบานเลื่อนสําหรับเปด- 

ปดทําใหเปนที่สะสมของฝุนละออง 

งานระบบไฟฟา 

ความสูงของปลั๊กไฟ ไมถูกตองตามมาตรฐานการออกแบบ 

หองผาตัด ซึ่งมาตรฐานกําหนดไวที่ความสูง 1.50 เมตร 

ระบบเตาเสียบธรรมดา ไมมีปลั๊กไฟสําหรับเครื่องมือที่มี 

เทคโนโลยีขั้นสูง เชน เครื่องเลเซอรหรือเครื่องมือผาตัดดวย 

กลอง เครื่อง ฟูลออโรสโคปและไมไดติดตั้งอุปกรณที่ใช 

ปรับแรงดันไฟฟา(Stabilizer) 

ปลั๊กไฟไมไดติดตั้ง ระบบ UPS ไวในกรณีที่เกิดไฟดับหรือ 

ระบบไฟฟาขัดของ 

ผนัง 

จากปญหาการแตกราวของผนังหองผาตัดกระดูก 

เนื่องจากการถูกกระแทกจากเครื่องมือหรือเตียงผาตัด 

ดังนั้นเพื่อปองกันการแตกราวหรือชุดรุดของแผนกระเบื้อง 

เซรามิคควรติดตั้ง Wall Guard เพื่อปองกันการกระแทก 

จากเตียง หรืออุปกรณทางการแพทย การติดตั้ง Wall 

Guard ควรสูงจากพื้นประมาณ 0.90 เมตร โดยมีความ 

กวางประมาณ 0.25 เมตร ตลอดแนวผนังทั้ง 4 ดาน 


-ประตูหองผาตัดทั้ง 3บานที่เปนประตูที่ทําดวยไมทาแล็ค 

เกอร ควรเปลี่ยนเปนประตูสแตนเลสสตีลหรือประตูที่กรุผิว 

ดวยลามิเนต 

-ประตูสําหรับเครื่องมือที่ใชแลว ไมมีชองกระจกใสในระดับ 

สายตาตามที่มาตรฐานกําหนดไว 

ฝาเพดาน 

-ฝาเพดานที่มีการชํารุดควรซอมแซมดวยการเปลี่ยนฝา 

เพดานใหมเฉพาะบริเวณนั้นแทนการซอมแซมโดยใชเทป 

กาวปดซึ่งเปนวิธีที่ไมเหมาะสม 

งานเฟอรนิเจอร 

-เสนอแนะใหใชบริเวณระหวางชวงเสาบริเวณดานปลาย 

เตียงผาตัด ทําเปนชั้นวางเครื่องมือ ตลอดแนวผนัง โดยมี 

ความสูงประมาณ 1.50 เมตร พรอมบานเลื่อนกระจก 

สําหรับเปด-ปด 

งานระบบไฟฟา 

ปลั๊กไฟ ควรเปลี่ยนเปนปลั๊กไฟตามมาตรฐาน Hospital 

grade ติดตั้งปลั๊กไฟสําหรับเครื่องมือที่มีเทคโนโลยีขั้นสูง 

เชน เครื่องเลเซอรหรือเครื่องมือผาตัดดวยกลอง เครื่องฟู 

ลออโรสโคป และติดตั้งอุปกรณที่ใชปรับแรงดันไฟฟา 

(Stabilizer) 

ความสูงของปลั๊กไฟ ควรติดตั้งใหมีความสูง 1.50 เมตร 

ตามมาตรฐานการออกแบบหองผาตัด เนื่องจากเพื่อ 

ปองกันการระเบิดของแกสทางการแพทยในกรณีที่ระบบ 

ระบายอากาศทิ้งดูดแกสทางการแพทยออกไปไดไมหมด

728 

งานระบบสุขาภิบาล 

-ไมมีเครื่องกรองน้ําที่มีประสิทธิภาพสูงภายในแผนกผาตัด 

แตจะใชระบบน้ําประปา 

-ไมไดติดตั้งกระจกเงาบริเวณ Scrub-up ตรวจดูความ 

เรียบรอยของหมวก ผาปดปาก จมูก ผม กอนฟอกมือ 

ระบบปรับอากาศ และระบายอากาศ 

-ระบบปรับอากาศใชเครื่องแบบ Split Type จํานวน 2 

เครื่อง ซึ่งไมถูกตองตามมาตรฐานการออกแบบหองผาตัด 

ทําใหไมสามารถปรับความดันได ไมมีตัวกรองอากาศแบบ 

HEPA ไมมีระบบการจายกระแสลมที่ราบเรียบ (Laminar 

air flow System) มีชองดูดลมกลับ (Return air) อยูบน 

เพดานซึ่งตําแหนงการติดตั้งไมเหมาะสมสําหรับใชในหอง 

ผาตัด แตปจจุบันยกเลิกใชไปแลวมีชองดูดอากาศทิ้ง 

(Exhaust)ใกลระดับพื้น แตปจจุบันแตยกเลิกใชไปแลว 

งานระบบสุขาภิบาล 

-ติดตั้งเครื่องกรองน้ําที่มีประสิทธิภาพสูงภายในแผนก 

ผาตัดเพื่อใหถูกตองตามมาตรฐานการออกแบบหองผาตัด 

-ติดตั้งกระจกเงาบริเวณ Scrub-up ตรวจดูความเรียบรอย 

ของหมวก ผาปดปาก จมูก ผม กอนฟอกมือ 

ระบบปรับอากาศ และระบายอากาศ 

-ระบบปรับอากาศควรกลับมาใชเปนระบบศูนยรวม 

แบบเดิม ทําการติดตั้งระบบ Lamina air flow หรือติดตั้ง 

ระบบกรองอากาศดวย Hepa filter และทําการติดตั้งระบบ 

ดูดอากาศกลับ (Return air) ใหมบริเวณผนังหองโดย 

ติดตั้งสูงจากพื้นอยางนอย 0.10 เมตร แทนของเดิมที่ติดตั้ง 

บนฝาเพดานซึ่งไมเหมาะสมสําหรับหองผาตัดกระดูก 

หลังจากไดศึกษาคนควาขอมูลเกี่ยวกับมาตรฐานการออกแบบหองผาตัดกระดูก ทั้งจากเอกสารที่ 

คนควา รวมทั้งขอมูลจากการสํารวจและสัมภาษณ ทําใหไดผลสรุปที่เหมาะสมสําหรับเพื่อการเสนอแนะการ 

ออกแบบปรับปรุงหองผาตัดกระดูก (Ortho3) โรงพยาบาลหาดใหญ ดังนี้

ขอเสนอแนะในครั้งตอไป 

การศึกษาครั้งนี้ ผูศึกษาไดทําการศึกษารายละเอียดดานงานสถาปตยกรรมและระบบวิศวกรรมภายใน 

หองผาตัดกระดูก เพื่อใชผลจากการศึกษานี้เปนขอแนวทางในการทําวิจัยในครั้งตอไป เพื่อลดความยุงยากใน 

การหาขอมูลกอนการทําวิจัย และในขณะเดียวกันก็สามารถใชเปนแนวทางในการหาขอกําหนดที่ใชในการ 

ออกแบบหองผาตัดกระดูกโรงพยาบาลรัฐหรือเอกชนทั่วไปดวย 

สามารถนําไปศึกษาเปนแนวทางในการวิจัย เพื่อหาขอกําหนดมาตรฐานที่ใชในการออกแบบแผนก 

ตางๆ ของโรงพยาบาล ที่มีลักษณะใกลเคียงกัน เชน แผนกอุบัติเหตุ แผนกคลอด แผนก ICU.หรือหองผาตัด 

ประเภทอื่นๆที่สําคัญ เชน หองผาตัดสมอง หองผาตัดหัวใจ เปนตน 

729

730 

รายการอางอิง 


เตชัส เมฆสุวรรณ. แนวทางการออกแบบเพื่อปรับปรุงประสิทธิภาพในการใชพื้นที่ควบคุมพิเศษใน 

สวนของหองผาตัดภายในโรงพยาบาลของรัฐ. วิทยานิพนธ สถาปตยกรรมศาสตรมหา-บัณฑิต. คณะ 

สถาปตยกรรมศาสตรและการผังเมือง มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, 2549. 

นนท เจิดอําไพ. วิทยานิพนธ โครงการโรงพยาบาลโรคกระดูก 100 เตียง. ปการศึกษา 2549. 

คณะสถาปตยกรรมศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย. 

มาโนชญ จันทศรและ กฤษณ กาญจนฤกษ. AO/ASIF Instruments and Implants. 

กรุงเทพมหานคร : สํานักพิมพ บพิธการพิมพ. 2540. 

วรรณี สัตยวัฒน, การพยาบาลผูปวยออรโธปดิคส. กรุงเทพฯ : สํานักพิมพไพศาลศิลปการพิมพ, 

พิมพครั้งที่5, 2539. 

วริทธิ์ อึ้งภากรณ. คูมือการออกแบบหองสะอาด. กรุงเทพมหานคร: บริษัทมิตรภาพการพิมพและ 

สติวดิโอ จํากัด, 2552. 

สมาคมวิศวกรรมปรับอากาศแหงประเทศไทย. มาตรฐานระบบปรับอากาศและระบายอากาศ: 

กรุงเทพมหานคร, พิมพครั้งที่2,2552. 

สุเทพ ลิ้มพุทธอักษร และคณะ. การศึกษา คนควา วิจัย เพื่อหาเกณฑการออกแบบแผนกผาตัด 

ของโรงพยาบาลรัฐบาล. กองแบบแผน กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ กระทรวง 

สาธารณสุข. 2547. 

สุภาพร เลิศรวมพัฒนา. แนวทางการปฏิบัติงานบุคลากรหองผาตัด. กรุงเทพมหานคร: 

โรงพิมพแหงจุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย, 2549. 

อวยชัย วุฒิโฆสิต. การออกแบบโรงพยาบาล. กรุงเทพมหานคร : สํานักพิมพแหงจุฬาลงกรณ 

มหาวิทยาลัย. 2551. 

อุษาวดี อัศดรวิเศษ. ประเด็นและแนวโนมในการพยาบาลผาตัด2. คณะพยาบาลศาสตร 

มหาวิทยาลัยมหิดล, 2547. 


Alden B. Mills. Functional Planning of General Hospitals. New York, Printed in the 

United States of America, 1969. 

Edna Cornelia Berry and Mary Louise Kohn. Introduction to Operating-room Technique. 

New York, Printed in the United States of America, 1966. 

Stephen A. Kliment,. Building type Basics For Healthcare facilities. New York, 

Printed in the United States of America, 2000.

731 

การประเมินผลการระบายอากาศดวยวิธีธรรมชาติในหอผูปวยของโรงพยาบาล 

Assessment of Natural Ventilation Performance in Hospital Wards 

อุษณ จันทรทรัพย 



อาจารยที่ปรึกษา : ดร.วรภัทร อิงคโรจนฤทธิ์ 


ตั้งแตอดีตถึงปจจุบันคุณภาพของอากาศเปนปจจัยที่สําคัญตอการควบคุมสภาวะแวดลอมที่จําเปนตอ 

สุขภาพของมนุษย อากาศโดยทั่วไปมักมีการปนเปอนทั้งที่เกิดจากธรรมชาติ และจากที่มนุษยสรางขึ้น ไมวาจะ 

อยูในรูปแบบของฝุนควัน ไอ หรือกาซ แตการปนเปอนทางอากาศที่จะกลาวถึงในตอนนี้คือ การปนเปอนของเชื้อ 

โรคหรือจุลชีวะทางอากาศ เชน แบคทีเรีย, ไวรัส และรา ซึ่งเปนตัวการสําคัญตอการแพรกระจายของโรคติดตอ 

ชนิดตางๆ ดังนั้น การควบคุมสิ่งแวดลอมเพื่อปองกันการแพรกระจายของจุลชีวะขนาดเล็กดังกลาวจึงเปนสิ่ง 

สําคัญ [1] 

การปนเปอนของเชื้อโรคในอากาศหรือจุลชีวะทางอากาศ ซึ่งเปนสิ่งมีชีวิตขนาดเล็กคือ รา ไวรัส 

แบคทีเรีย และไรฝุน เปนสิ่งที่ตองคํานึงถึง เนื่องจากจุลชีวะเหลานี้สามารถดํารงชีวิตและขยายพันธุไดดีในพื้นที่ 

ภายในอาคารที่แสงแดดซึ่งมีรังสีอุลตราไวโอเลตสองไมถึง พื้นที่ที่ปราศจากการดูแลคุณภาพอากาศที่ดี ในหอง 

ปรับอากาศซึ่งเปนหองปดและไมมีการถายเทอากาศที่ดี ซึ่งมีสาเหตุมาจากการประหยัดพลังงาน เพื่อลด 

คาใชจายในเรื่องของระบบปรับอากาศ สภาวะแวดลอมเหลานี้ลวนสงผลตอการแพรกระจายของเชื้อโรคใน 

อากาศไดอยางรวดเร็ว [2] 

จากการศึกษาพบวา ประเภทอาคารที่มีแนวโนมตองการการดูแล แกไข ปรับปรุงและอยูในประเด็น 

ของการศึกษาวิจัยจากผูทําการศึกษาทั่วโลก [3-16] คือ อาคารประเภทโรงพยาบาล เนื่องจาก นอกจากเรื่อง 

โรคอาคารปวยที่เกิดขึ้นภายในอาคารแลว ยังมีเรื่องของเชื้อโรค และสิ่งปนเปอนตางๆเขามาเกี่ยวของกับการ 

ดํารงของชีวิต โดยเฉพาะโรคที่สามารถเผยแพรผานทางอากาศได เชน โรควัณโรค เปนตน สงผลใหเกิด 

ความยากลําบากในการควบคุมและปองกันโรค 

ปจจุบันการติดเชื้อทางอากาศของวัณโรค (TB) นับเปนสาเหตุของการปวยและเสียชีวิตในหลาย 

ประเทศทั่วโลก แมวาความชุกและอัตราการตายไดลดลงในหลายปที่ผานมา แตจํานวนผูปวยวัณโรครายใหม 

ยังคงเพิ่มขึ้นอยางชาๆโดยเฉพาะในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต [15-16] ผูปวยและผูดูแลสุขภาพ(HCWs) 

มีความเสี ่ยงสูงโดยเฉพาะการติดเชื้อวัณโรคเนื่องจากการมีโอกาสสัมผัสกับผูปวยติดเชื้อวัณโรคบอย ดังนั้นเพื่อ 

เปนการลดการติดเชื้อวัณโรค องคการอนามัยโลก(WHO) และศูนยปองกันและควบคุมโรค (CDC) จึงไดเสนอ 

แนวทางการควบคุมการติดเชื้อ โดยแบงลําดับขั้นในการควบคุมการแพรกระจายเชื้อเปนสามระดับ [17] 

การระบายอากาศดวยวิธีธรรมชาติ ซึ่งอยูในขั้นที่สองของการควบคุมการแพรกระจายเชื ้อเปนหนึ่งใน 

กลยุทธในการควบคุมสภาพแวดลอมจากการติดเชื้อทางอากาศในสถานดูแลสุขภาพในทรัพยากรที่มีอยูอยาง

732 

จํากัด [1,2,17-20] การระบายอากาศดวยวิธีธรรมชาติมีการใชแรงธรรมชาติ เชน อาศัยแรงลมและความตาง 

ของอุณหภูมิ ในการขับอากาศผานตัวอาคาร โดยวิธีการดังกลาวเปนระบบที่งายโดยอาศัยประตูและหนาตาง 

เปนชองทางลมเขา-ออก เปนทางเลือกที่ใชตนทุนต่ํา ในการเจือจางและลดการปนเปอนของอากาศเมื่อ 

เปรียบเทียบกับการระบายอากาศดวยวิธีกล แตอยางไรก็ตามก็มีความไมแนนอนในเรื่องของความเร็วลม ทิศ 

ทางการไหลของอากาศ และอุณหภูมิของอากาศ ซึ่งยากตอการคาดเดา 

กอนการทําการวิจัย ผูวิจัยไดทําการศึกษาและทําความเขาใจในรูปแบบการเคลื่อนไหวและทิศทางการ 

เคลื่อนที่ของอากาศภายในโรงพยาบาล พบวา ปจจุบันมีการศึกษาจํานวนมากที่ตรวจสอบดานตางๆที่ 

เกี่ยวของกับการออกแบบและประสิทธิภาพของระบบระบายอากาศในสถานดูแลสุขภาพผานการทดลองโดย 

การจําลอง (simulation) เชน การวิจัยการระบายอากาศที่มีผลตอการเคลื่อนที่ของเชื้อโรคผานทางอากาศของ 

อาคารประเภทโรงพยาบาล โรงเรียน สํานักงาน บานพักอาศัย และหองแยกโรค [4] เปนตน แตผลที่ไดจากการ 

จําลองเหลานี้ ยังไมไดมีการเพิ่มเติมปจจัยอื่นๆที่อาจพบไดในสถานการณจริง เชน ผลที่เกิดขึ้นจากชองเปดของ 

หนาตางและประตู การใชระบบการระบายอากาศดวยวิธีกลเขามาชวยเสริมใหการทํางานมีประสิทธิภาพมาก 

ขึ้น ผลกระทบจากพฤติกรรมการใชงานของผูใชอาคารที่มีผลตอรูปแบบการระบายอากาศ 

ที่ผานมานี้ การศึกษาในเรื่องการประเมินประสิทธิภาพการระบายอากาศดวยวิธีทางธรรมชาติใน 

สถานการณจริงของโรงพยาบาลปรากฏเพียงแคจํานวนหนึ่งเทานั้น ตัวอยางเชน Qian et al [5] พบวาอัตรา 

การระบายอากาศที่เพียงพอ สามารถทําไดในหองแยกผูปวยเดี่ยวในประเทศฮองกง และการติดตั้งพัดลม 

ระบายอากาศสามารถชวยเสริมสรางสภาวะความดันต่ําที่เพียงพอ ในกรณีที่แรงกระทําจากลมธรรมชาติไม 

เพียงพอ Escombe et al [12] พบวาหนาตางและประตูมีอัตราการถายเทอากาศ (ACH) ที่ 28 ACH โดย 

ทําการศึกษาจากโรงพยาบาลแปดแหงใน Lima, Peru และเมื่อไมนานมานี้ องคการอนามัยโลก (WHO) ได 

ประกาศแนวทางการดําเนินงานสําหรับการระบายอากาศดวยวิธีธรรมชาติ [23] โดยมีการกลาวถึงตัวอยางของ 

การระบายอากาศดวยวิธีธรรมชาติในสถานดูแลสุขภาพในแนวทางดังกลาวดวย ผลจากการทบทวน 

วรรณกรรมพบวาแนวทางการออกแบบที่มีอยูสวนมาก ไดอธิบายถึงเกณฑโดยทั่วไปในการออกแบบ 

โรงพยาบาล ที่มีการสงเสริมการระบายอากาศดวยวิธีธรรมชาติ ขณะที่ประสิทธิผลที่ไดจากการระบายอากาศ 

ดวยวิธีธรรมชาติในสถานการณจริงยังไมเคยมีการรายงานผลเผยแพรออกมา หรือมีแตเปนสวนนอย กลาวโดย 

สรุป ผลการทํางานที่ไดจากสถานการณจริงในการตรวจสอบการระบายอากาศดวยวิธีทางธรรมชาติใน 

โรงพยาบาลนั้น ยังไมไดรับการตรวจสอบอยางละเอียด หากผูออกแบบไดทําความเขาใจและรับรูถึงปจจัย 

ตางๆที่มีผลตอการออกแบบและประสิทธิภาพของการระบายอากาศในสถานการณจริง นั่นจะชวยใหการ 

ออกแบบที่ ได มี ประสิ ทธิ ภาพสามารถป องกั นและควบคุ มการติ ดเชื้ อทางอากาศได 

ดังนั้นในงานวิจัยนี้จึงมุงศึกษาเพื่อใหเขาใจในขั้นตอนการควบคุมสิ่งแวดลอมในปจจุบันของประเทศ 

ไทยและการประเมินผลของการใชการระบายอากาศดวยวิธีธรรมชาติสําหรับควบคุมการติดเชื้อทางอากาศในหอ 

ผูปวยของโรงพยาบาล โดยมีจุดประสงคเพื่อใหคําแนะนําการปฏิบัติรวมไปถึงการออกแบบที่สงเสริมการใชงาน 

ของการระบายอากาศดวยวิธีธรรมชาติในโรงพยาบาล โดยผลจากการศึกษา จะเปนแนวทางในการพัฒนา 

( design guideline ) เพื่อใหเกิดประโยชนและการพัฒนาตอไปในอนาคต รวมไปถึงการนําไปประยุกตใชกับ 

การอาคารประเภทอื่นๆได 

วิธีวิจัย 

งานวิจัยชิ้นนี้เปนการวิจัยเชิงจําลองสถานการณ (Simulation Research) รวมกับการการวิจัยเชิง 

ทดลอง (experimental research) มีวัตถุประสงคเพื่อศึกษาความสัมพันธระหวางตัวแปรตน คือ ปจจัยแผนผัง 

อาคาร ปจจัยตําแหนงชองเปด ปจจัยรูปแบบชองเปด และปจจัยทิศทางกระแสลม กับตัวแปรตามคือการ

733 

ไหลเวียนกระแสลม ความเร็วลมภายในอาคาร และอัตราการเปลี่ยนถายอากาศ (ACH)ของกรณีศึกษา โดย 

รูปแบบของกรณีศึกษาและความเร็วกระแสลมภายนอกเปนตัวแปรคงที่ การศึกษาตัวแปรอาศัยการจําลอง 

สถานการณดวยโปรแกรม Tecplot version 2008 และ HEATX (โดย Malcom J. Andrews จากมหาวิทยาลัย 

Texas A&M ประเทศสหรัฐอเมริกา) แลวนําผลการทดลองมาวิเคราะห เพื่อสรุปแนวทางการออกแบบสําหรับ 

หอผูปวยในโรงพยาบาลตอไป มีรายละเอียดดังนี้ 

1) กลุมตัวอยางกรณีศึกษา 

กลุมตัวยางโรงพยาบาลที่เปนกรณีศึกษาในงานวิจัยชิ้นนี้ มีจํานวน 5 แหง แบงออกเปนภาคกลาง 2 

แหง ภาคใต 2 แหง และภาคตะวันออกเฉียงใต 1 แหง มีจํานวนหอผูปวยกรณีศึกษาทั้งหมด 6 แบบ 

โรงพยาบาลที่เปนกรณีศึกษาทั้งหมดเปนโรงพยาบาลของรัฐ มีรายละเอียดดังนี้ 

สวนพยาบาลดูแล หอพักผูปวยแบบรวม 

ทางเขา-ออก 

ทางเดิน 

หอพักผูปวยแบบรวม 

สวนพยาบาลดูแล สวนพยาบาลดูแล 


ทางเขา-ออก ทางเดิน 

สวนพยาบาลดูแล 

รูปภาพที่ 1 แสดงผังพื้นหอผูปวยโรงพยาบาล ก. รูปภาพที่ 2 แสดงผังพื้นหอผูปวยโรงพยาบาล ข. 

สวนพยาบาลดูแล หอพักผูปวยแบบรวม 







สวนพยาบาลดูแล หอพักผูปวยแบบเดี่ยว 

รูปภาพที่ 3 แสดงผังพื้นหอผูปวยโรงพยาบาล ค. 

รูปภาพที่ 4 แสดงผังพื้นหอผูปวยโรงพยาบาล ง. 




หอพักผูปวยแบบเดี่ยว สวนพยาบาลดูแล 



สวนพยาบาลดูแล 

รูปภาพที่ 5 แสดงผังพื้นหอผูปวยโรงพยาบาล จ. รูปภาพที่ 6 แสดงผังพื้นหอผูปวยโรงพยาบาล ฉ.

734 

2.) การกําหนดตัวแปรในการวิจัย 

สําหรับการวิจัยชิ้นนี้ไดกําหนดปจจัยหลักๆ ที่มีอิทธิพลตอการไหลเวียนกระแสลมภายในอาคารและ 

สอดคลองตามวัตถุประสงคของการวิจัย โดยอาศัยขอมูลจากเอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวของ สามารถสรุป 

ปจจัยที่ทําการศึกษาไดดังตารางที่ 1 

ตารางที่ 1 แสดงรายละเอียดตัวแปรจากการศึกษาอิทธิพลของตัวแปรตอประสิทธิภาพการไหลเวียนกระแสลมในทิศทางตางๆ 

* ดานทิศ 0 องศา ของหอผูปวยโรงพยาบาลในปจจุบันมีปญหาเรื่องการไหลเวียนของกระแสลม เนื่องจากมีพื้นที่ใช 

สอยสวนที่มีการระบายอากาศดวยวิธีกลและพื้นที่อื่นๆ เชน หองพักพยาบาล หองพักผูปวยแบบเดี่ยว มาบดบังทิศ ทางการ 

ไหลเวียนของกระแสลม สงผลใหพื้นที่ภายในหอผูปวยโรงพยาบาลโดยรวมมีปริมาณกระแสลมนอยกวาที่ควรจะเปน แนวทางการ 

แกไขสามารถแบงออกเปนสองแนวทางหลัก คือ การเจาะชองเปดที่ระดับพื้นที่ใชงาน ไดแก ชองเปดแบบปจจุบัน แบบตอเนื่อง 

และแบบเปนชวง และการเจาะชองเปดที่ระดับเหนือพื้นที่ใชงาน โดยเปรียบเทียบตําแนงชองลมออก ที่ระยะความสูง 

0.00 ,0.40 ,0.80 และ 1.20 เมตร จากระดับพื้นหอง

735 

3.) การออกแบบการทดลอง 

สําหรับการวิจัยในครั้งนี้ ไดทําการสรางแบบจําลองตัวแปรชองเปดที่ผนัง ที่มีผลตอการ 

ไหลเวียนกระแสลมของหอผูปวยโรงพยาบาลกรณีศึกษา 6 แบบ แบงออกไดเปน 2 ชุด คือ ชุดที่ 1 ทําการศึกษา 

ชองเปดที่ระดับพื้นที่ใชงาน เปนการเปรียบเทียบระหวางตัวแปรชองเปดแบบที่ 1 : แบบปจจุบัน(แบบไมเจาะ 

ชองเปด) ชองเปดแบบที่ 2 : แบบตอเนื่อง และชองเปดแบบที่ 3 : แบบเปนชวง เมื่อกระแสลมพัดมาจาก 6 

ทิศทาง ชุดที่ 2 ทําการศึกษาชองเปดที่ระดับเหนือพื้นที่ใชงาน เปนการเปรียบเทียบตําแหนงชองเปดที่ระยะ 

0.00, 0.40, 0.80 และ 1.20 เมตร ของกรณีศึกษา 2 แบบ คือ กรณีศึกษาแบบที่ 1: ไมมีทางเดินภายนอกอาคาร 

และกรณีศึกษาแบบที่ 2: มีทางเดินภายนอกอาคาร เมื่อกระแสลมพัดมาจากทิศ 0 องศา โดยทั้ง 2 ชุดการ 

ทดลองมีการกําหนดความเร็วลมภายนอกอาคารที่ 0.50, 1.00, 1.50 และ 2.00 m/s ผลการวิจัยประกอบดวย 

ขอมูล 2 ลักษณะ คือ ขอมูลความเร็วลมภายในอาคาร และขอมูลอัตราการเปลี่ยนถายอากาศ ( ACH ) 

- ขอมูลความเร็วลมภายในอาคาร ทําการบันทึกความเร็วลมตําแหนงตางๆภายในอาคาร ณ 

ตําแหนงตรงกลางของหองหรือตรงกลางของโซนที่มีผูคนใชงาน ที่ระดับความสูง 0.80 ม. จากระดับพื้น โดย 

เก็บขอมูลเฉพาะพื้นที่ภายในอาคารหอผูปวยโรงพยาบาล 

- ขอมูลอัตราการเปลี่ยนถายอากาศ ( ACH ) แสดงในรูปตารางขอมูล โดยอาศัยคาความเร็วลมที่ 

ไดจากขอมูลสวนแรก ปริมาตรหอง และพื้นที่ชองเปดลมเขา มาทําการคํานวณเพื่อใหไดคาออกมา ดังจาก 

สูตร [22] 

0 .8× 

vair × ainlet 

× 3600 

ACH = 

volume 

โดยที่ ACH = คาอัตราการเปลี่ยนถายอากาศ 

v air = ความเร็วลมเขาเฉลี่ย ณ ชองเปด (m/s) 

a inlet = ขนาดพื้นที่ชองเปดที่เล็กกวา (m 2 ) 

volume = ปริมาตรหอง (m 3 ) 


จากการจําลองสถานการณการระบายอากาศโดยวิธีธรรมชาติของหอผูปวยโรงพยาบาลในปจจุบัน 6 

แหง ดวยโปรแกรมคอมพิวเตอร สามารถแจกแจงผลการวิจัย ไดดังนี้ 

1.) ขอมูลความเร็วลมภายในอาคาร 

การทดลองชุดที่ 1 จากการทดลองสามารถแสดงขอมูลความเร็วลมภายในอาคาร ใน 

ลักษณะความเร็วลมเฉลี่ยของพื้นที่ทั้งหมดจากลมทุกทิศ ดังแสดงในแผนภูมิที่ 1 และ 2

736 

แผนภูมิที่ 1 แผนภูมิแสดงรอยละความเร็วลมเฉลี่ยเปรียบเทียบประสิทธิภาพความเร็วลมเฉลี่ยของพื้นที่ทั้งหมดจากลมทุก 

ภายในหอผูปวยโรงพยาบาลทั้ง 6 แบบ ที่ความเร็วลมภายนอก 0.50,1.00,1.50,2.00 m/s ของชองเปด 3 แบบ 

แผนภูมิแสดงรอยละความเร็วลมเฉลี่ยเปรียบเทียบประสิทธิภาพความเร็วลมเฉลี่ยของพื้นที่ทั้งหมดจากลมทุก 

ทิศภายในหอผูปวยโรงพยาบาลทั้ง 6 แบบ ที่ความเร็วลมภายนอก 0.50,1.00,1.50,2.00 m/s ของชองเปด 3 แบบ 

160.00 

150.78 148.82 146.37 144.24 

140.00 

รอยละของความเร็วลม 

120.00 

100.00 

80.00 

60.00 

40.00 

20.00 

ความเร็วลม 

0.00 

0.50 1.00 1.50 2.00 

ความเร็วลมภายนอกอาคาร (m/s) 

แผนภูมิที่ 2 แผนภูมิแสดงรอยละความเร็วลมเฉลี่ยเปรียบเทียบประสิทธิภาพความเร็วลมเฉลี่ยของพื้นที่ทั้งหมดจากลม 

ทุกทิศภายในหอผูปวยโรงพยาบาลทั้ง 6 แบบ ที่ความเร็วลมภายนอก 0.50 m/s ของชองเปด 3 แบบ 

แผนภูมิแสดงรอยละความเร็วลมเฉลี่ยเปรียบเทียบประสิทธิภาพความเร็วลมเฉลี่ยของพื้นที่ทั้งหมดจาก 

ลมทุกทิศภายในหอผูปวยโรงพยาบาลทั้ง 6 แบบ ที่ความเร็วลมภายนอก 0.50 m/s ของชองเปด 3 แบบ 

180.00 

166.08 161.28 


160.00 

140.00 

120.00 

100.00 

80.00 

60.00 

40.00 

124.97 

ความเร็วลม 

20.00 

0.00 

ชองเปดแบบปจจุบัน ชองเปดแบบตอเนื่อง ชองเปดแบบเปนชวง 

รูปแบบชองเปด

737 

การทดลองชุดที่ 2 จากการทดลองสามารถแสดงขอมูลความเร็วลมภายในอาคาร ใน 

ลักษณะความเร็วลมเฉลี่ยของพื้นที่ทั้งหมดจากลมทิศ 0 องศา ดังแสดงในแผนภูมิที่ 3 และ 4 

แผนภูมิที่ 3 แผนภูมิแสดงรอยละความเร็วลมเฉลี่ยเปรียบเทียบประสิทธิภาพความเร็วลมเฉลี่ยภายในจากลมทิศใต 

(0องศา) ที่ความเร็วลมภายนอก 0.50,1.00,1.50,2.00 m/s ของชองเปด 2 กรณี 

แผนภูมิแสดงรอยละความเร็วลมเฉลี่ยเปรียบเทียบประสิทธิภาพความเร็วลมเฉลี่ยภายใน 

จากลมทิศใต (0องศา) ที่ความเร็วลมภายนอก 0.50,1.00,1.50,2.00 m/s ของชองเปด 2 กรณี 


70.00 

60.00 

50.00 

40.00 

30.00 

20.00 

10.00 

0.00 

43.30 

61.95 

35.43 

50.70 

34.75 

49.68 

33.98 

48.78 

ชองเปดแบบ 

1 : ไมมีทางเดิน 

ภายนอก 


2 : มีทางเดิน 



ความเร็วลมภายนอก (m/s) 

แผนภูมิที่ 4 แผนภูมิแสดงรอยละความเร็วลมเฉลี่ยเปรียบเทียบประสิทธิภาพความเร็วลมเฉลี่ยภายในจากลมทิศใต 

(0องศา) ที่ความเร็วลมภายนอก 0.50 m/s แยกตามระดับความสูงของชองเปด 2 กรณี 

แผนภูมิแสดงรอยละความเร็วลมเฉลี่ยเปรียบเทียบประสิทธิภาพความเร็วลมเฉลี่ยภายใน 

จากลมทิศใต (0องศา) ที่ความเร็วลมภายนอก 0.50 m/s แยกตามระดับความสูงของชองเปด 

2 กรณี 


70.00 

60.00 

50.00 

40.00 

30.00 

20.00 

10.00 

0.00 

44.80 

65.40 

45.00 

64.80 

44.20 

62.80 

39.20 

54.80 


1 : ไมมีทางเดิน 



2 : มีทางเดิน 



ระดับความสูงชองเปด (m)

738 

2.) ขอมูลอัตราการเปลี่ยนถายอากาศ ( ACH ) ในการคํานวณคาอัตราการเปลี่ยนถายอากาศ จะ 

ทําการเลือกตัวแปรที่สงผลใหความเร็วลมเฉลี่ยภายในอาคารมีประสิทธิภาพมากที่สุด คือ ทิศทางของกระแสลม 

และความเร็วลมภายนอกอาคาร ซึ่งคาความเร็วลมที่ไดจากการทดลองชุดที่ 1 พบวา ณ ความเร็วลมจาก 

ภายนอกอาคารที่ 0.50 m/s จะใหความเร็วลมเฉลี่ยภายในอาคารมีประสิทธิภาพมากที่สุด ทําใหไดคาอัตรา 

การเปลี่ยนถายอากาศ ดังแสดงในแผนภูมิที่ 5 

แผนภูมิที่ 5 แผนภูมิแสดงการเปรียบเทียบอัตราการเปลี่ยนถายอากาศภายในหอผูปวยโรงพยาบาล 6 รูปแบบ เมื่อ 

กระแสลมพัดมาในทิศทางตางๆ ดวยความเร็วลมภายนอก 0.50 m/s ของชองเปด 3 รูปแบบ 

แผนภูมิแสดงการเปรียบเทียบอัตราการเปลี่ยนถายอากาศภายในหอผูปวยโรงพยาบาล 6 

รูปแบบ เมื่อกระแสลมพัดมาในทิศทางตางๆ ดวยความเร็วลมภายนอก 0.50 m/s ของชอง 

เปด 3 รูปแบบ 

อัตราการเปลี่ยนถายอากาศ (ACH) 

50 

40 

30 

20 

10 

0 

20.46 

16.34 

15.78 

23.14 

23.15 

22.50 


23.85 

22.07 

25.91 

22.61 

22.05 

24.43 

25.22 

20.62 


35.68 

34.57 

แบบ ก. แบบ ข. แบบ ค. แบบ ง. แบบ จ. แบบ ฉ. 

ชองเปดแบบปจจุบัน 

ชองเปดแบบตอเนื่อง 

ชองเปดแบบเปนชวง 

รูปแบบหอผูปวยโรงพยาบาล 

ผลการวิเคราะหและอภิปรายผล 

จากการจําลองสถานการณการระบายอากาศโดยวิธีธรรมชาติของหอผูปวยโรงพยาบาลในปจจุบัน 6 

แบบ ดวยโปรแกรมคอมพิวเตอร Tecplot version 2008 และ HEATX มีวัตถุประสงคเพื่อศึกษาความสัมพันธ 

ระหวางรูปแบบชองเปดที่ระดับพื้นที่ใชงาน คือรูปแบบชองเปดแบบปจจุบัน(แบบไมเจาะชองเปด) แบบตอเนื่อง 

และแบบเปนชวง และรูปแบบชองเปดที่ระดับเหนือพื้นที่ใชงาน คือตําแหนงชองเปด ที่ระดับความสูง 0.00, 

0.40, 0.80, 1.20 เมตร จากพื้นดิน รวมไปถึงทิศทางกระแสลม กับผลลัพทคือการไหลเวียนกระแสลม ความเร็ว 

ลมภายในอาคาร และอัตราการเปลี่ยนถายอากาศ (ACH) ของกรณีศึกษา สามารถแบงการวิเคราะหและ 

อภิปรายผลออกเปนกรณี ดังนี้ 

1.) ขอมูลความเร็วลมและการไหลเวียนกระแสลมภายในอาคาร 

จากการศึกษาพบวาความเร็วลมของอากาศ ที่เหมาะสมสําหรับการระบายอากาศโดยวิธีธรรมชาตินั้น 

ควรมีคาอยูที่ 0.1- 0.3 m/s (ที่มา : Singapore: Guidelines for good indoor air quality in office 

premises,2010) ซึ่งเมื่อพิจารณาความเร็วลมและการไหลเวียนกระแสลมภายในอาคารจากการทดลองชุดที่ 1

739 

และ 2 จากกรณีศึกษา 6 แบบ และกรณีศึกษา 2 รูปแบบ ตามลําดับ พบวา ความเร็วลมจากภายนอก 

อาคารที่ 0.50 m/s จะใหความเร็วลมเฉลี่ยภายในอาคารมีประสิทธิภาพมากที่สุด จากการเปรียบเทียบเปนรอย 

ละ (รอยละของความเร็วลมคํานวณจากการเปรียบเทียบกับความเร็วลมภายนอกอาคารตั้งตนกับความเร็วลม 

เฉลี่ยภายในอาคาร ณ ตําแหนงตางๆภายในอาคาร บริเวณกลางหองหรือตรงกลางพื ้นที่ที่มีผูคนใชงาน) โดย 

การทดลอง ชุดที่ 1 พบวา รูปแบบชองเปดที่ระดับพื้นที่ใชงานแบบตอเนื่องจะมีคาความเร็วลมเฉลี่ย 

ภายในแยกตามทิศทางกระแสลมภายนอกมากที่สุด ตามมาดวยชองเปดแบบเปนชวง และชองเปดแบบ 

ปจจุบัน(แบบไมเจาะชองเปด) โดยมีคาความเร็วเฉลี่ยอยูที่ 0.83 m/s (166.08 %) , 0.81 m/s (161.28 %) 

และ 0.62 m/s (124.97 %) ตามลําดับ โดยเฉลี่ยกระแสลมภายนอกที่พัดมาจากทิศใต จะใหความเร็วลมเฉลี่ย 

ภายในอาคารมีประสิทธิภาพมากที่สุด ตามมาดวยทิศตะวันตกเฉียงใต และทิศเหนือ ตามลําดับ 

การทดลอง ชุดที่ 2 พบวา รูปแบบชองเปดที่ระดับเหนือพื้นที่ใชงานตําแหนงระดับความสูงของชอง 

เปดที่ 0.00 เมตร จะมีประสิทธิภาพมากที่สุดสําหรับหอผูปวยโรงพยาบาลแบบที่ 2: มีทางเดินภายนอก คิดเปน 

รอยละ 65.40 (0.33 m/s) ตามมาดวยที่ระดับ 0.40 เมตร คิดเปนรอยละ 64.80 (0.32 m/s) และที่ระดับความ 

สูง 0.40 เมตร จะมีประสิทธิภาพมากที่สุดสําหรับหอผูปวยโรงพยาบาลแบบที่ 1: ไมมีทางเดินภายนอก คิดเปน 

รอยละ 45.00 (0.23 m/s) ตามมาดวยที่ระดับ 0.00 เมตร คิดเปนรอยละ 44.80 (0.22 m/s) หากเปรียบเทียบ 

ประสิทธิภาพความเร็วลมเฉลี่ยรวมจากทุกระยะความสูงของตําแหนงชองเปดและทุกความเร็วลมจากภายนอก 

อาคารของชองเปด 2 กรณี พบวา หอผูปวยโรงพยาบาลแบบที่ 2: มีทางเดินภายนอก มีประสิทธิภาพที่ดีกวา 

หอผู ป วยโรงพยาบาลแบบที่ 1: ไม มี ทางเดิ นภายนอก อยู ร อยละ 15.92 

2.) ขอมูลอัตราการเปลี่ยนถายอากาศ ( ACH ) 

จากการศึกษาพบวาอัตราการเปลี่ยนถายอากาศ ที่เหมาะสมสําหรับหอผูปวยโรงพยาบาลนั้นไม 

ควรมีคาที่ต่ํากวา 6 ACH (ที่มา: 2003 ASHRAE Applications Handbook) ซึ่งจากการทดลอง ชุดที่ 1 พบวา 

คาอัตราการเปลี่ยนถายอากาศ จะมีคาที่แปรผกผันกับขอมูลความเร็วลมและการไหลเวียนกระแสลมภายใน 

อาคารดังที่กลาวมาแลว ในกรณีของชองเปดแบบปจจุบัน(แบบไมเจาะชองเปด) คือจะมีคาเฉลี่ยมากที่สุด โดยมี 

คาอยูระหวาง 20.46 - 41.21 ACH ตามมาดวยชองเปดแบบตอเนื่อง มีคาอยูระหวาง 16.34 - 35.68 ACH 

และชองเปดแบบเปนชวง มีคาอยูระหวาง 15.78 - 34.57 ACH ซึ่งในแบบสุดทายปรากฎวา ผลที่ต่ําสุดยังอยู 

ต่ํากวาเกณฑที่ยอมรับได จึงไมสามารถนํา ไปใชในการ ออกแบบเพื่อการระบายอากาศโดยวิธีธรรมชาติในหอ 

ผูปวยโรงพยาบาลได 

บทสรุป 

จุดประสงคของรายงานวิจัยฉบับนี้ เพื่อศึกษาความสัมพันธระหวางรูปแบบชองเปดที่ระดับพื้นที่ใช 

งาน คือรูปแบบชองเปดแบบปจจุบัน(แบบไมเจาะชองเปด) แบบตอเนื่อง และแบบเปนชวง และรูปแบบชอง 

เปดที่ระดับเหนือพื้นที่ใชงาน คือตําแหนงชองเปด ที่ระดับความสูง 0.00, 0.40, 0.80, 1.20 เมตร จากพื้นดิน 

รวมไปถึงทิศทางกระแสลม กับผลลัพทคือการไหลเวียนกระแสลม ความเร็วลมภายในอาคาร และอัตราการ 

เปลี่ยนถายอากาศ (ACH)ของกรณีศึกษา โดยใชวิธีการจําลองสถานการณของการระบายอากาศโดยวิธี 

ธรรมชาติในหอผูปวยกรณีศึกษา 6 แบบ ทําการบันทึกความเร็วลมตําแหนงตางๆภายในอาคาร ณ ตําแหนง 

ตรงกลางของหองหรือตรงกลางของโซนที่มีผูคนใชงาน ที่ระดับความสูง 0.80 ม. จากระดับพื้น โดยจะเก็บ

740 

ขอมูลเฉพาะพื้นที่ภายในอาคารหอผูปวยโรงพยาบาล เพื่อใชในการเปรียบเทียบประสิทธิภาพในการระบาย 

อากาศของรูปแบบชองเปดรูปแบบตางๆ จากผลการศึกษา พบวาความเร็วลมจากภายนอกอาคารที่ 0.50 m/s 

จะใหความเร็วลมเฉลี่ยภายในอาคารมีประสิทธิภาพมากที่สุด จากการเปรียบเทียบเปนรอยละ(รอยละของ 

ความเร็วลมคํานวณจากการเปรียบเทียบกับความเร็วลมภายนอกอาคารตั้งตนกับความเร็วลมเฉลี่ยภายใน 

อาคาร ณ ตําแหนงตางๆภายในอาคาร บริเวณกลางหองหรือตรงกลางพื้นที่ที่มีผูคนใชงาน) นั่นแสดงวา ที่ 

ความเร็วลมจากภายนอกอาคารไมสูงมาก ลมจะสามารถไหลเวียนผานเขาไปในตัวอาคารไดมากกวาการมี 

ความเร็วลมภายนอกที่มากเมื่อเทียบกับความเร็วลมจากภายนอก ตามทฤษฎีลมที่มีการเคลื่อนที่แบบราบเรียบ 

เปนแนวขนาน (ลามินาร) เมื่อลมภายนอกมีความเร็วมากจนถึงจุดหนึ่งก็จะไหลไปตามแนวผิวของอาคาร โดยไม 

ไหลเขาไปในชองเปด(ขึ้นอยูกับขนาดของชองเปด แตในงานวิจัยชิ้นนี้จะมีอัตราการไหลเขาลดลง) กอนจะหักเห 

กลับสูแนวเดิมของกระแสลมตั้งตน สําหรับกรณีชองเปดที่ระดับพื้นที่ใชงานแบบตอเนื่อง ใหคาความเร็วลม 

เฉลี่ยภายในอาคารที ่ 0.83 m/s (166.08 %) ซึงมีคาที่มากกวาคามาตราฐาน แมวาในความเปนจริงคา 

ความเร็วลมจะตองลดต่ําลงอีก เนื่องจากปจจัยตางๆที่เกิดขึ้น เชน ชนิดของชองเปด พฤกติกรรมการใชงาน 

ของผูใชอาคาร ขณะที่คาอัตราการเปลี่ยนถายอากาศ แมวาชองเปดแบบตอเนื ่องมีคาเฉลี่ยมากที่สุดรองจาก 

ชองเปดแบบปจจุบัน โดยมีคาระหวาง 12.95 – 44.29 ACH แตหากเปรียบเทียบประสิทธิภาพโดยรวมระหวาง 

ความสม่ําเสมอของการไหลเวียนอากาศภายในอาคาร ความเร็วลมเฉลี่ย และอัตราการเปลี่ยนถาย อากาศแลว 

พบวา ชองเปดที่ระดับพื้นที่ใชงานแบบตอเนื่อง ใหผลที่มีประสิทธิภาพมากที่สุด เหมาะสําหรับการใชงานใน 

หอผูปวยในปจจุบัน สําหรับกรณีชองเปดที่ระดับเหนือพื้นที่ใชงาน พบวา ที่ระดับความสูงชองเปดที่ระยะ 

0.00 และ 0.40 เมตรใหความเร็วลมเฉลี่ยและการไหลเวียนของอากาศภายในอาคารที่มีประสิทธิภาพมาก 

เพียงพอตอการใชงานในชิวิตประจําวัน คือ 0.22 (44.80%) – 0.33(65.40%) จากผลการวิจัยนี้ นําไปสูแนวทาง 

การออกแบบหอผูปวยโรงพยาบาล เพื่อสงเสริมใหอาคารมีประสิทธิภาพในการระบายอากาศโดยวิธีธรรมชาติให 

ดียิ่งขึ้น รวมไปถึงการนําไปประยุกตใชกับการอาคารประเภทอื่นๆได 


1. ทรงยศ ภารดี ,การควบคุมสิ่งแวดลอมทางชีวภาพ, เอกสารประกอบการบรรยาย 

2. สรอยสุดา เกสรทอง , SBS โรคจากการทํางานในตึก , พิมพครั้งที่ 1 ,หนา193 .กรุงเทพฯ: โรงพิมพ กรุงเทพฯ 

: ใกลหมอ,2549. 

3. Center for Disease Control and Prevention, Guidelines for Environmental Infection Control in 

Healthcare Facilities, US Department of Health and Human Services Centers for Disease 

Control and Prevention, Atlanta, Georgia, USA, 2005. 

4. Li, Y., Leung, G.M., Tang, J.W., Yang, X., Chao, C.Y.H., Lin, J.Z., Lu, J.W., Nielsen, P.V., Niu, J., 

Qian, H., Sleigh, A.C., Su, H.J.J., Sundell, J., Wong, T.W., and Yuen, P.L., “Role of ventilation 

in airborne transmission of infectious agents in the built environment – a multidisciplinary 

systematic review,” Vol. 17, Indoor Air, 2007, pp. 2-18.

5. Qian, H., Li, Y., Seto, W.H., Ching, P., Ching, W.H., and Sun, H.Q., “Natural Ventilation for 

Reducing Airborne Infection in Hospitals,” Vol. 45, Building and Environment, 2010, pp. 

559-565. 

6. Cheong, K.W.D., and Phua, S.Y., “Development of ventilation design strategy for effective removal 

of pollutant in the isolation room of a hospital,” Vol. 41, Building and Environment, 2006, 

pp. 1161-1170. 

7. Qian, H., Li, Y., Nielsen, P.V., and Hyldgaard, C.E., “Dispersion of exhalation pollutants in a twobed 

hospital ward with a downward ventilation system,” Vol. 43, Building and Environment, 

2008, pp.344-354. 

8. Tang, J.W., Li, Y., Eames, I., Chan, P.K.S., and Ridgway, G.L., “Factors involved in the aerosol 

transmission of infection and control of ventilation in healthcare premises,” Vol. 64, Journal 

of Hospital Infection, 2006, pp.100-114. 

9. Méndez, C., San José, J.F., Villafruela, J.M., and Castro, F., “Optimization of a hospital room by 

means of CFD for more efficient ventilation,” Vol. 40, Energy and Buildings, 2008, pp.849- 

854. 

10. Rui, Z., Guangbei, T., and Jihong, L., “Study on biological contaminant control strategies under 

different ventilation models in hospital operating room,” Vol 43, Building and Environment, 

2008, pp.793-803. 

11. Perino, M., “Short-term airing by natural ventilation – modeling and control strategies,” Vol. 19, 

Indoor Air, pp.357-380. 

12. Escombe, A.R., Oeser, C.C., Gilman, R.H., Navincopa, M., Eduardo, T., Pan, W., Martinez, C., 

Chacaltana, J. Rodriguez, R., Moore, D.A.J., Friedland, J.S., and Evans, C.A., “Natural 

Ventilation for the Prevention of Airborne Contagion,” Vol. 4, No. 2, PLOS Medicine, 2007, 

pp.309-316. 

13. Aluclu, I., and Dalgic, A., “A Case Study on Natural Ventilation Characteristics of the Diyarbakir 

Surici (Old City) Municipality Building in Turkey,” Vol. 40, Building and Environment, 2005, 

pp.1441-1449. 

14. Gong, N., Tham, K.W., Melikov, A.K., Wyon, D.P., Sekhar, S.C., and Cheong, K.W., “The 

Acceptable Air Velocity Range for Local Air Movement in The Tropics,” Vol. 12, No. 4, 

International Journal of Heating, Ventilating, Air-Conditioning and Refrigerating Research, 

2006, 1065-1076. 

15. Joshi R, Reingold AL, Menzies D, Pai M [2006]. Tuberculosis among health-care workers in low 

and middle-income countries: a systematic review. PLoS Med 3(12): e494. 

741

16. Kim SJ, Kim IS, Kim HJ, Kim SK, Rieder HL [2007]. Risk of occupational tuberculosis in National 

Tuberculosis Programme laboratories in Korea. Int J Tuberc Lung 11(12):138-142. 

17. วณิชยา กิตติไกรศักดิ์ ,วรภัทร อิงคโรจนฤทธิ์ , การควบคุมการแพรกระจายเชื้อวัณโรค , เอกสาร 

ประกอบการบรรยาย การอบรมเชิงปฎิบัติการ หัวขอ การประเมิณความเสี่ยงและการทําแผนการ 

ปฎิบัติงาน เพื่อการควบคุมการเผยแพรกระจายเชื้อวัณโรคในสถานพยาบาล วันที่ 28-30 มิถุนายน 

2553. 

18. สรอยสุดา เกสรทอง , ผลกระทบตอสุขภาพจากปญหาคุณภาพอากาศ, เอกสารประกอบการบรรยาย 

19. สํานักวัณโรค กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข , แนวทางการดําเนินงานควบคุมวัณโรคแหงชาติ , พิมพ 

ครั้งที่ 5. กรุงเทพฯ: สํานักพิมพอักษรกราฟฟคแอนดดีไซน, 2552. 

20. สํานักวัณโรค กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข , แนวปฎิบัติการผสมผสานวัณโรคและโรคเอดส , พิมพ 

ครั้งที่ 6. กรุงเทพฯ: โรงพิมพชุมนุมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย, 2552. 

21. World Health Organization, Guidelines for the Prevention of Tuberculosis in Healthcare Facilities 

in Resource-Limited Settings, WHO, 1999. 

22. World Health Organization, Infection prevention and control of epidemic- and pandemicproneacute 

respiratory diseases in health care: WHO Interim Guidelines, WHO, 2007. 

23. World Health Organization, Natural Ventilation for Infection Control in Health-care Settings,WHO, 

2009. 

742

743 

แนวทางการออกแบบแบงสวนกั้นแยกของโรงพยาบาลเพื่อควบคุมการลุกลามของไฟ 

ศักดา สันธนะวิทย 




อาจารย ที่ปรึกษารวม : ดร.ปรีชญา สิทธิพันธุ 

บทนํา ความเปนมาและความสําคัญของปญหา 

“โรงพยาบาล” เปน สถานที่ที่ทุกคนจะตองเกี่ยวของอยูดวยเสมอตั้งแตเกิดจนถึงตาย โรงพยาบาลเปน 

สถานที่ ที่ใหการบําบัดรักษา ฟนฟู ตลอดจนปองกันโรครายตางๆใหกับมนุษย โรงพยาบาลเปนปจจัยหนึ่งสําคัญ 

ในสังคม ที่มีหนาที่ในการใหบริการทางการแพทย1 โดยเฉพาะอยางยิ่งในเขตกรุงเทพมหานครที่มีขอกําหนดทาง 

กฎหมายตางๆ กฎกระทรวงที่ออกตาม พ.ร.บ.สาธารณสุข จากสถิติความถี่ของการเกิดอัคคีภัยจําแนกตามสิ่งที่ 

เกิดอัคคีภัยระหวางป พ.ศ.2535-2543 พบวาโดยเฉลี่ยแลวอาคารที่มีความถี่ในการเกิดอัคคีภัยมากที่สุด คือ 

อาคารสูง 2 ซึ่งโรงพยาบาลในปจจุบันนั้นก็เปนอาคารหนึ่งที่มีโอกาสเกิดอัคคีภัยไดดวยเชนเดียวกัน เพราะเมื่อ 

เกิดอัคคีภัยขึ้นทําใหเกิดความวุนวายสับสนอลหมานของผูคน ทําใหตองสูญเสียชีวิตไปจากการเกิดอัคคีภัยซึ่ง 

เปนจํานวนไมนอยในการเกิดแตละครั้ง 

แนวทางการออกแบบแบงสวนกั้นแยกของโรงพยาบาลเพื่อควบคุมการลุกลามของไฟ ที่เกี่ยวกับงาน 

ทางดานสถาปตยกรรมทั้งในเรื่องของการวางผังอาคาร การจัดพื้นที่ใชงาน เสนทางสัญจรทั้งภายใน ภายนอก 

อาคาร แสงสวาง วัสดุตกแตง ชองเปด ลักษณะรูปแบบของกรอบตัวอาคาร และที่วางภายในอาคาร ซึ่งงานที่ 

กลาวมาทั้งหมดนี ้ลวนเปนปจจัยที่สงผลกระทบตอความปลอดภัยจากอัคคีภัยในอาคารทั้งสิ้น กลาวคือเปนการ 

ลดความเสี่ยงของการบาดเจ็บหรือการเสียชีวิตของมนุษยใหมีระดับต่ําที่สุดถึงไมมีการเสียชีวิตเลยในขณะเดียว 

กันตองการลดความเสียหายจากอัคคีภัยที่เกิดขึ้นภายในอาคารและปองกันไมใหไฟที่เกิดขึ้นมีการกระจายไปยัง 

อาคารใกลเคียง 

ดังนั้นผูวิจัยจึงทําการศึกษาแนวทางการออกแบบแบงสวนกั้นแยกของโรงพยาบาลเพื่อควบคุมการ 

ลุกลามของไฟเพื่อสรุปและเสนอแนะแนวทาง ที่จําเปนตอการปองกันภยันตรายตางๆ อันจะเกิดตอ สุขภาพ ชีวิต 

รางกาย และทรัพยสินของผูใชอาคาร 

1 วีรชัย อนันตเธียร, “การศึกษาเปรียบเทียบสภาพการใชสอยอาคารหอผูปวยระหวางหอผูปวยแบบวงกลมและแบบ 

เสนตรงในโรงพยาบาลทั่วไปของเอกชน:ตามทัศนะของแพทยและพยาบาล,”(วิทยานิพนธปริญญามหาบัณฑิต สาขาสถาปตยกรรม 

บัณฑิตวิทยาลัย จุฬาลงกรณ มหาวิทยาลัย,2531) 

2 สถิติรายป การประกันอัคคีภัยประเทศไทย, [Online] http://www.firefara.org/fara-fs-hb6.html, และ 

http://www.doi.go.th/nonlife/451023.htm [21 มีนาคม 2553]

744 

การศึกษาครั้งนี้เปนการศึกษาแนวทางการออกแบบแบงสวนกั้นแยกของโรงพยาบาลเพื่อควบคุมการ 

ลุกลามของไฟที่เกี่ยวกับงานทางดานสถาปตยกรรม การวางผังอาคาร การจัดพื้นที่ใชงาน เสนทางสัญจรทั้ง 

ภายใน ภายนอกอาคาร แสงสวาง วัสดุตกแตง ชองเปด ลักษณะรูปแบบของกรอบตัวอาคาร และที่วางภายใน 

อาคาร โดยกําหนดวิธีการเก็บรวบรวมขอมูล จากเอกสาร เกี่ยวกับแนวคิด ทฤษฎี ที่มีความเกี่ยวของกับการ 

ออกแบบแบงสวนกั้นแยกของโรงพยาบาลเพื่อควบคุมการลุกลามของไฟ และกลุมตัวอยางของประชากรที่เปน 

สถาปนิก วิศวกร และพนักงาน ใชวิธีการเลือกตัวอยาง แบบเจาะจง(Purposive Sampling) และ แบบเชิงกอน 

หิมะ (Snowball Sampling) เนื่องจากกลุมตัวอยางเปนผูที่มีความรูความเชี่ยวชาญเฉพาะทาง ซึ่งไมอาจทราบ 

จํานวนประชากรที่แทจริงทั้งหมดได 

การเก็บรวบรวมขอมูลจากกลุมตัวอยางของประชากรนี้โดยการสัมภาษณ กลุมประชากรตัวอยาง โดย 

ใชแบบสัมภาษณแบบมีโครงสรางในการสัมภาษณ สถาปนิก วิศวกร หรือพนักงานที่ปฏิบัติหนาที่ดานการตรวจ 

สอบสภาพอาคารเพื่อการปองกันและระงับอัคคีภัย รวมถึงสุขอนามัยและสิ่งแวดลอมแบบสัมภาษณจะเปนมี 

ลักษณะเปนการสัมภาษณแบบปลายปด เพื่อใหไดขอมูลที่มีความชัดเจน และมีบางสวนที่มีลักษณะปลายเปด 

เพื่อใหผูใหขอมูลสามารถชี้แจงเหตุผล หรือแสดงความคิดเห็นในบางประเด็นที่เกี่ยวกับทางการออกแบบแบง 

สวนกั้นแยกของโรงพยาบาลเพื่อควบคุมการลุกลามของไฟ แบบสัมภาษณแบงออกเปน 2 สวนคือ 

1. ความเห็นเกี่ยวกับแนวทางการออกแบบแบงสวนกั้นแยกของโรงพยาบาลเพื่อควบคุมการลุกลามของ 

ไฟเพื่อการปองกันและระงับอัคคีภัยรวมถึงสุขอนามัยและสิ่งแวดลอม 

2. ขอมูลการปฏิบัติแนวทางการออกแบบแบงสวนกั้นแยกของโรงพยาบาลเพื่อควบคุมการลุกลามของไฟ 

ที่เกี่ยวกับการปองกันและระงับอัคคีภัยรวมถึงสุขอนามัยและสิ่งแวดลอม 

การศึกษานี้ไดเลือกอาคารที่มีแนวทางการออกแบบแบงสวนกั้นแยกของโรงพยาบาลเพื่อควบคุมการ 

ลุกลามของไฟ ที่อยูภายในกรุงเทพมหานครเปนกรณีศึกษาจํานวน 3 โรงพยาบาล ดังนี้ 

1. โรงพยาบาลหัวเฉียว 

2. โรงพยาบาลอินเตอรเนชั่นแนล สุขุมวิท (เนื่องจากเหตุผลทางธุรกิจ) 

3. สถาบันการแพทย สยามินทราธิราช โรงพยาบาลศิริราช (อยู ระหวางการกอสราง) 

ซึ่งทั้ง 3 โรงพยาบาลนี้มีการออกแบบแบงสวนกั้นแยกของโรงพยาบาลเพื่อควบคุมการลุกลามของไฟ อยู 

เปนกรณีศึกษาเพื่อที่จะนําขอมูลที่ไดมาประกอบกับงานวิจัยในครั้งนี้ 

1. โรงพยาบาลหัวเฉียว 

โรงพยาบาลหัวเฉียวเปนโรงพยาบาลขนาด 323 เตียง สูง22 ชั้น เริ่มกอตั้งขึ้นโดยมูลนิธิปอเต็กตึ๊งเปด 

ใหบริการในวันที่ 19 มิถุนายน พ.ศ.2521เปนโรงพยาบาลสูงที่สุดแหงแรกของประเทศไทย ออกแบบโดยบริษัท 

สถาปนิก110 ซึ่งในการออกแบบสมัยนั้นมีกฎหมายการปองกันและระงับอัคคีภัยในสถานประกอบการ เพื่อ 

ความปลอดภัยในการทํางานสําหรับลูกจาง พ.ศ.2515 เปนมาตรฐานการปองกันอัคคีภัยในไทยเทานั้น ทําให 

ผูออกแบบตระหนักถึงความปลอดภัยของผูใชอาคารและชื่อเสียงของบริษัท ดวยความรูการปองกันอัคคีภัยใน 

สมัยนั้นจึงทําการออกแบบอาคารโดยตัวอาคารทําดวยคอนกรีตเสริมเหล็กทั้งหมด วัสดุเฟอรนิเจอรภายในของ 

โรงพยาบาลทั้งหมดเปนวัสดุทนไฟ(Fireproof) พื้นของแตหละชั้นมีการปองกันไฟลุกลามขึ้นไปสูชั้นตางๆของ

745 


แนวผนังกั้นไฟ 

ภาพที่ 1.1 แสดงแปลนเสนแนวผนังกั้นไฟ 

ภาพที่ 1.2 แสดงการปองกันไฟลุกลามสูชั้นบน (Horizontal Projections) 

2. โรงพยาบาลอินเตอรเนชั่นแนลสุขุมวิท (เนื่องจากเหตุผลทางธุรกิจ) 

โรงพยาบาลขนาด200เตียงอาคารสูง12ชั้นรวมที่จอดรถชั้นใตดินอาคารโรงพยาบาลอินเตอรเนชั่นแนล 

ไดรับการรับรองคุณภาพโรงพยาบาลระดับสากล (JCI):ตั้งแต 2 กุมภาพันธ 2545 โรงพยาบาลเอกชนที่ใหญที่สุด 

ในภาคพื้นเอเชียอาคเนย พื้นที่รวม 1,000,000 ตารางฟุต ระบบปองกันอัคคีภัยและความปลอดภัยมาตรฐาน 

National Fire Protection Association (NFPA) เนื่องจากอาคารมีการตอเติมขยายการใหบริการอีกทั้งแปลน 

ขอมูลทางการออกแบบเปนความลับทางธุรกิจจึงไมสามารถนําชื่อมาอางอิงไดแตจากการสัมภาษณเจาหนาที่ๆ 

ดูแลการปองกันอัคคีภัยภายในอาคารสามารถนํามาสรุปไดดังนี้ เนื่องจากอาคารเปนลักษณะสี่เหลี่ยมผืนผามี 

ความยาวมากทําใหมีการแบงอาคารออกเปน 4 โซน โดยมีประตูทนไฟเปนสวนกั้นระหวางโซนโดยมีการปองกัน 

จากพื้นถึงทองพื้นอาคารอีกชั้น นอกจากนี้บริเวณสวนที่กั้นเหนือฝาเพดานทอระบบตางๆก็มีการอุดกั้นปองกัน

746 

ไมใหควันและไฟนั้นไมใหสามารถหลุดขามโซนมาได อีกทั้งไดนํามาตารฐาน NFPA มาใชเพื่อปองกันอัคคีภัยอีก 

ดวยเชน ในสวนทางเดินใชวัสดุที่ทนไฟ มีการปองกันไฟลุกลามขามชั้นซึ่งมีอยูสองแบบคือ การปองกันอัคคีภัยใน 

แนวตั้งและแนวนอน (Vertical Horizontal Projections) 

ภาพที่ 2.1 แสดงแปลนการแบงอาคารออกเปนโซนเพื่อการปองกันอัคคีภัยลุกลาม 

ภาพที่ 2.2 แสดงแปลนประตูกั้นไฟระหวางโซนเพื่อการปองกันอัคคีภัย

747 

ภาพที่ 2.3 แสดงรูปตัดประตูกั้นไฟระหวางโซนเพื่อการปองกันอัคคีภัย 

ภาพที่ 2.3 แสดงรูปตัดการปองกันอัคคีภัยลามขามชั้นในแนวตั้งและแนวนอน

748 

3. สถาบันการแพทย สยามินทราธิราช โรงพยาบาลศิริราช (อยูระหวางการกอสราง) 

สถาบันการแพทย สยามินทราธิราช โรงพยาบาลศิริราชโรงพยาบาล 14 ชั้น (212,450 ตร.ม.) อยู 

ระหวางการกอสราง ออกแบบโดยบริษัท ตนศิลปสถาปนิก โดยมีผูตรวจสอบอาคารมาเปนที่ปรึกษาในการ 

ออกแบบอาคารปองกันอัคคีภัย กรณีศึกษานี้ไดใชกฎหมายควบคุมอาคารในดานการปองกันและการระงับ 

อัคคีภัย มาตรฐานการตรวจสอบอาคาร และNational Fire Protection Association (NFPA) หลักการออกแบบ 

การปองกันอัคคีภัยทําการแบงอาคารออกเปน 3 โซน โดยการแบงพื้นที่แตละสวนไมเกิน 2,100 ตร.ม.ตาม 

แนวนอน (Horizontal Exist)การแบงแตละโซน จะมีการแบงตามการรักษาพยาบาลไมไดแบงทั้งอาคารและเนน 

ในสวนของหองที่มีความเสี่ยงที ่จะเปนเชื้อไฟหรือเปนตนเหตุกอใหเกิดอัคคีภัยไดอีกทั้งมีการปองกันชองDUCTที่ 

สามารถเปนตัวนําควันและไฟใหไปลุกลามยังจุดตางๆไดตอไป 

ภาพที่ 3.1 แสดงแปลนการแบงอาคารออกเปนสวนๆเพื่อการปองกันอัคคีภัย 

ภาพที่ 3.2 แสดงแปลนหองพักปองกันอัคคีภัยในแนวนอน(Horizontal Projections)

749 

ภาพที่ 3.2 แสดงรูปตัดการเกิดอัคคีภัยทั้งภายนอกและภายในชองDUCT 

ภาพที่ 3.2 แสดงรูปตัดการปองกันอัคคีภัยทั้งภายนอกและภายในชองDUCT

750 


ผลการวิจัยสรุปไดวา อาคารโรงพยาบาลที่เปนกรณีศึกษาทําใหทราบถึงแนวทางการออกแบบแบงสวน 

กั้นแยกของโรงพยาบาลเพื่อควบคุมการลุกลามของไฟภายในโรงพยาบาลทั้งสาม ซึ่งมีความแตกตางกันในชวง 

เวลานั้นๆแนวทางการออกแบบแบงสวนกั้นแยกของโรงพยาบาลเพื่อควบคุมการลุกลามของไฟในชวงแรกๆ 

โรงพยาบาลหัวเฉียวในการกอสรางสมัยนั้นยังไมมีขอมูลมากนักผูออกแบบจึงไดหาขอมูลที่เกี่ยวกับ 

แนวทางการออกแบบแบงสวนกั้นแยกของโรงพยาบาลเพื่อปองกันอัคคีภัยโดยการใชวัสดุอุปกรณตั้งแตการ 

กอสรางอาคารจนถึงวัสดุอุปกรณและเฟอรนิเจอรที่เปนวัสดุไมติดไฟและทนไฟเพื่อความปลอดภัยของผูใช 

อาคารและผูออกแบบเอง 

โรงพยาบาลอินเตอรเนชั่นแนลสุขุมวิท (เนื่องจากเหตุผลทางธุรกิจ) เปนแนวทางการออกแบบแบงสวน 

กั้นแยกของโรงพยาบาลอีกชวงเวลาหนึ่งที่ไดนําระบบมาตรฐานของ National Fire Protection Association 

(NFPA) มาเพื่อยกระดับการใหความมั่นใจแกผูใชอาคารในดานอัคคีภัย 

สถาบันการแพทยสยามินทราธิราช โรงพยาบาลศิริราช (อยูระหวางการกอสราง) เปนแนวทางการ 

ออกแบบแบงสวนกั้นแยกของโรงพยาบาลที่มีการนําเอากฎหมายควบคุมอาคารในดานการปองกันและการระงับ 

อัคคีภัย มาตรฐานการตรวจสอบอาคาร และNational Fire Protection Association (NFPA) มาใชในการออก 

แบบกอสรางการแบงสวนกั้นแยกของโรงพยาบาลที่มีการพัฒนาการปองกันอัคคีภัยทําใหผูใชภายในอาคารมี 

ความปลอดภัยมากขึ้น 

สรุปผลการศึกษา 

แนวทางการออกแบบแบงสวนกั้นแยกของโรงพยาบาลเพื่อควบคุมการลุกลามของไฟสถาปนิกตองใหความ 

สําคัญกับพื้นที่ใชสอยของอาคารโรงพยาบาลที่จะถูกออกแบบการจัดวางพื้นที่การใชงานตางๆเพื่อรองรับและ 

สนับสนุน กิจกรรมตางๆ ที ่อยูภายในโรงพยาบาลเพื่อใหการดําเนินงานภายในโรงพยาบาล พอจะแบงพื้นที่ตาม 

ลักษณะกิจกรรมการใชไดดังนี้3 

1) พื้นที่สวนใหบริการดานการแพทย ( HEALTH SERVICE PLACE AREA) 

2) ทางสัญจรหลัก (PRIMARY CIRCULATION) 

3) พื้นที่พิเศษ (SPECIAL AREAS) 

4) แกนบริการ (SERVICE CORE) 

ดังนั้นแนวทางการออกแบบแบงสวนกั้นแยกของโรงพยาบาลเพื่อควบคุมการลุกลามของไฟ นอกจากการ 

ปองกันในพื้นที่ทั้ง4สวนนี้แลวยังตองคํานึงถึงกฎหมายควบคุมอาคารในดานการปองกันและการระงับอัคคีภัย 

มาตรฐานการตรวจสอบอาคาร พื้นที่ๆมีความเสี่ยงสูงที่กอใหเกิดอัคคีภัย วัสดุกอสรางตกแตงภายในที่จะเปน 

เชื้อเพลิงในการลุกลามของไฟ และการแบงลดพื้น ที่การใชงานในแตหละสวนเพื่อลดความเสียหายที่อาจกอให 

เกิดไปในวงกวาง และสามารถมาระงับเหตุหรือสามารถขนยายผูคนภายในอาคารออกไปไดอยางปลอดภัย แนว 

ทางการออกแบบแบงสวนกั้นแยกของโรงพยาบาลเพื่อควบคุมการลุกลามของไฟนั้นเปนเพียงการออกแบบเชิง 

3 มาลินี ศรีสุวรรณ, ความรูเกี่ยวกับการออกแบบอาคารสาธารณะประเภทตางๆ (กรุงเทพ: มหาวิทยาลัยศิลปากร,2542)

751 

รับ(Passive)จะใหความสําคัญกับการปองกันไมใหเกิดปญหาเพื่อบรรเทาปญหาจากเพลิงไหมใหลดนอยลง 

ผูออกแบบจะตองออกแบบทั้งเชิงรุก (Active) และเชิงรับ(Passive)ควบคูกัน โดยการออกแบบเชิงรุก(Active)จะ 

มุงเนนแนวคิดในการปองกันอัคคีภัยเมื่อเกิดมีอัคคีภัยเกิดขึ้นแลวจะใชระบบหรือเครื่องจักรไปแกปญหาควบคูกัน 

ไปเพื่อใหอาคารโรงพยาบาลนั้นมีประสิทธิภาพในการปองกันอัคคีภัยไดเปนอยางดี 


กฎหมายไทย, พระราชบัญญัติ/พระราชกําหนด, สถานพยาบาล พ.ศ. 2541, พระราชบัญญัติ 

สถานพยาบาล พ.ศ. 2541 [Online] แหลงที่มา: http://www.lawamendment.go.th /ow.asp?ID=7451 

[21มีนาคม 2553] 

คณะกรรมการกฤษฎีกา, สํานักงาน. พระราชบัญญัติปองกันและระงับอัคคีภัย, [Online] 

แหลงที่มา: http://www.krisdika.go.th/lawChar.jsp?head=3&item=3&process=showTitleOfLaw&id 

=2&group=ป&lawCode=ป39&linkID=2B#2B [21 มีนาคม 2553] 

คณะกรรมการควบคุมอาคาร, สํานักงาน. พระราชบัญญัติควบคุมอาคารพ.ศ. 2522 

พระราชบัญญัติควบคุมอาคารฉบับที่ 2 พ.ศ. 2535 พระราชบัญญัติควบคุมอาคารฉบับที่ 3 พ.ศ. 2543 

(กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพอาสารักษาดินแดน, 2544) 

จรัญพัฒนภูวนันท, อาคารสูง (กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร) 

ชุมพร บุญประยูรและอนันต ตัณมุขยกุล, “อัคคีภัย: ชนิดและธรรมชาติของอัคคีภัย,” ในการ 

ปองกันและบรรเทาสาธารณภัยของโรงพยาบาล (กรุงเทพมหานคร: บ. L.T. เพรสจก.) 

ธีระเดช ปลื้มใจ, “การตรวจสอบสภาพอาคารดานสถาปตยกรรม ตามกฏหมายควบคุมอาคาร 

กรณีศึกษา : อาคารโรงพยาบาล,” (วิทยานิพนธปริญญามหาบัณฑิต สาขาสถาปตยกรรม บัณฑิตวิทยาลัย 

จุฬาลงกรณ มหาวิทยาลัย,2550) 

พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542, [Online] แหลงที่มา: http://rirs3.royin.go.th/ 

dictionary.asp [31 มกราคม 2554] 

ภูมิสถาปนิกประเทศไทย, สมาคม. ระเบียบการปฏิบัติงานทางวิชาชีพภูมิสถาปตยกรรม, 

[Online] แหลงที่มา: http://www.thailandscape.net/standard.pdf [24 กุมภาพันธ 2548] 

มาลินีศรีสุวรรณ, ความรูเกี่ยวกับการออกแบบอาคารสาธารณะประเภทตางๆ (กรุงเทพ: 

มหาวิทยาลัยศิลปากร,2542) 

วีรชัย อนันตเธียร, “การศึกษาเปรียบเทียบสภาพการใชสอยอาคารหอผูปวยระหวางหอผูปวย 

แบบวงกลมและแบบเสนตรงในโรงพยาบาลทั่วไปของเอกชน:ตามทัศนะของแพทยและพยาบาล 

,”(วิทยานิพนธปริญญามหาบัณฑิต สาขาสถาปตยกรรม บัณฑิตวิทยาลัย จุฬาลงกรณ มหาวิทยาลัย,2531) 

วิศวกรรมสถานฯ, สมาคม. มาตรฐานการปองกันอัคคีภัย (กรุงเทพมหานคร: บริษัทโกลบอลกราฟ 

ฟคจํากัด, 2545)

เลอสมสถาปตานนท, องคประกอบ: สถาปตยกรรมพื้นฐาน (กรุงเทพมหานคร: บริษัทโพสตพับลิช 

ชิงจํากัด,2543) 

สถิติรายปการประกันอัคคีภัยประเทศไทย, [Online] แหลงที่มา: http://www.firefara.org/farafs-hb6.html, 

และ http://www.doi.go.th/nonlife/451023.htm [21 มีนาคม 2553] 

เสริชยโชติพานิช, “การบริหารทรัพยากรกายภาพ,” เอกสารประกอบการสอนวิชาการบริหาร 

ทรัพยากรกายภาพ (ม.ป.ท., ม.ป.ป.) 

Cassidy,Kevin A. Fire Safety and Loss Prevention. U.S.A.:Butterworth-Heinemann, 1992. 

National Fire Protection Association. Nation Fire Codes Subscription Service. Volume 7. 

Massachusetts: National Fire Protection Association, 1997. 

National Fire Protection Association. NFPA Inspection Manual. 7 th ed. Massachusetts: 

National Fire Protection Association, 1994. 

National Fire Protection Association. NFPA 101 Life Safety Code. 2000 edition. 

Massachusetts: National Fire Protection Association, 2000. 

The building center of Japan. The study on development of a building safety system 

focusing on fire prevention in the kingdom of Thailand. Final Report Volume 3, Japan: Nippon Koei 

CO.;LTD.,2003. 

752

753 

นวัตกรรมการออกแบบหองสมุดสารนิเทศสารานุกรมไทยตนแบบ จ.นครราชสีมา 

INNOVATIVE DESIGN PROTOTYPE FOR ENCYCOPEDIA LYBRARY INFORMATION, 

NAKHON RATCHASIMA 

เจนจิรา นาเมืองรักษ 





หองสมุดสาธารณะเปนอาคารที่จําเปนตอสาธารณะ ซึ่งเปนประโยชนดานการคนควาหาความรู ที่ 

เขาถึงไดงายของชุมชน นอกจากนี้หองสมุดสาธารณะยังเปนศูนยรวมที่ทําใหเกิดการเชื่อมโยงของชุมชน เปนที่ 

พบปะสังสรรค นําไปสูกิจกรรมตางๆที่เปนประโยชนตอสวนรวม อาคารดังกลาวจึงตองสามารถเปนสื่อกลางการ 

เรียนรูทางภูมิปญญาของชุมชนได 

การออกแบบกอสรางหองสมุดสาธารณะทั่วไปในปจจุบัน ขาดความรูความเขาใจ สวนใหญแลวจึงมี 

รูปแบบที่ไมเหมาะสม ไมสามารถใชประโยชนไดอยางคุมคา ไมตรงกับความตองการที่แทจริงของชุมชน ขาด 

การจูงใจใหเขาไปใชสอยหาความรู ขาดการคํานึงถึงประโยชนตอสวนรวมทางดานความตองการของสังคมที่ 

แทจริง โดยเฉพาะอยางยิ่งขาดการไมคํานึงถึงการออกแบบเพื่อการประหยัดพลังงาน การดูแลรักษาสิ่งแวดลอม 

การสรางสภาวะบรรยากาศขณะใชงานอาคาร การดูแลรักษาอาคารหลังจากการเขาใชงาน 

การวิจัยนี้จึงเกิดขึ้นมาเพื่อตองการออกอาคารหองสมุดสาธารณะตนแบบ มุงเนนในตัวแปรสําคัญที่ 

ถูกการออกแบบหองสมุดสาธารณะทั่วไปมองขาม ผสานดวยแนวความคิดแนวใหมกอเกิดเปนนวัตกรรมการ 

ออกแบบและกอสรางยุคใหม เพื่อตองการใหผลจากการออกแบบหองสมุดสาธารณะ เหมาะสมกับการเปน 

อาคารหองสมุดสาธารณะเพื่อชุมชน ที่สมบูรณแบบเพื่อเปนตนแบบแนวทางใหการออกแบบกอสรางหองสมุด 

สาธารณะเพื่อชุมชนที่มีคุณคา และมีศักยภาพสูงในการใชงานตอๆไป 


1. วิเคราะห จัดหาโปรแกรม วิธีการบริหารจัดการอาคาร ประเมินผล ใหไดตัวแปร เพื่อนํามา 

ประยุกตใชในการออกแบบ กอสราง อาคารหองสมุดสาธารณะชุมชน ต.จันทึก อ. ปากชอง จ. 

นครราชสีมา 

2. ศึกษาตัวแปรการออกแบบหองสมุดสาธารณะที่มีศักยภาพดานพลังงาน ทางดานการใชงาน การ 

ใหประโยชนตอบสนองความตองการของชุมชนสูง อยูไดดวยตัวเอง 

3. สรุปผล เสนอรูปแบบและวิธีการกอสรางหองสมุดสาธารณะชุมชนตนแบบ ที่มีศักยภาพดาน 

พลังงาน ดานการใชงาน ใหประโยชนตอบสนองความตองการของชุมชนสูง อยูไดดวยตัวเอง

754 

ขอบเขตของการศึกษา 

1. ศึกษาขอมูลของอาคารหองสมุดสาธารณะขนาดพื้นที่ไมเกิน 500 ตร.ม. 

2. ศึกษาตัวแปร สังคม สิ่งแวดลอม รวมถึงปจจัยตางๆ ในเขตบริเวณพื้นที่กอสรางเทานั้น (อ.ปากชอง 

จ.นครราชสีมา) 

ระเบียบวิธีการศึกษา 

1. วิเคราะหและกําหนดโปรแกรม วิธีการบริหารจัดการหองสมุด วิเคราะหรูปแบบ ลักษณะ เทคนิคการ 

ออกแบบ วิธีการกอสราง นํามาสรุปเปนแนวคิดในการออกแบบ และดําเนินการกอสรางอาคาร 

หองสมุดสาธารณะ 

2. ศึกษาและรวบรวมขอมูล ทฤษฎี และงานวิจัยตางๆ ที่เกี่ยวของในการออกแบบหองสมุดสาธารณะ 

สัมภาษณคนในชุมชน รวมทั้งสํารวจหองสมุดสาธารณะทั่วไป เพื่อสรรหาตัวแปรที่สงผลตอการ 

ออกแบบหองสมุดสาธารณะที่ใหประโยชนตอชุมชนทางดานศักยภาพดานพลังงาน ดานการใชงาน 

และใหประโยชนตอบสนองความตองการของชุมชน และการอยูไดดวยตัวเอง 

3. ประเมินผล สรุปผลการใชงานอาคาร และ เสนอแนะแนวทางกอนนําไปเปนตนแบบในการกอสราง 

จริงตอไป 

ประโยชนไดรับ 

1. ไดมาซึ่งตัวแปรที่มีอิทธิพลตอการออกแบบและกอสรางที่มีศักยภาพดานพลังงาน ดานการใชงาน 

การใหประโยชนตอบสนองความตองการของชุมชน และการอยูไดดวยตัวเอง 

2. เทคนิคการออกแบบ การใชวัสดุ แนวทางการกอสราง และวิธีการบริหารจัดการอาคาร หองสมุด 

สาธารณะที่ประหยัดพลังงาน และอยูไดดวยตัวเอง 

3. วิธีการออกแบบหองสมุดสาธารณะชุมชนตนแบบ 

วรรณกรรมที่เกี่ยวของ 

ตารางที่ 1 เปรียบเทียบระหวางลักษณะของหองสมุดสาธารณะทั่วไปกับลักษณะหองสมุดตนแบบยุคใหม 

ลักษณะของหองสมุดสาธารณะทั่วไป ลักษณะหองสมุดตนแบบยุคใหม 

1. สามารถเปนที่เก็บหนังสือไวใหคนมายืมอานได 

เทานั้น 

2. มีแสงสวางที่พอเพียงตอการอาน 

3. ออกแบบกอสรางโดยไมไดคํานึงถึงความยั่งยืน 

4. กลายเปนภาระแกสังคมในที่สุด 

1. ผูใชสามารถใชสอยอาคารไดอยางมีประสิทธิภาพ 

2. สภาวะแวดลอมสมบูรณแบบ อํานวยตอการอาน 

และเรียนรู 

3. ใหประโยชนแกชุมชน 

4. ยั่งยืน อยูไดดวยตัวเอง ไมสรางภาระแกชุมชน 

5. สวยงาม ทันสมัย 

6. คุมคาราคาคากอสราง 

7. ประหยัดพลังงาน 

8. สงเสริมกิจกรรม ตอบสนองความตองการ และวาม 

เปนอยูของชุมชนอยางแทจริง

755 

แผนภูมิที่ 1 โปรแกรมและองคประกอบของหองสมุดที่เกิดจากการวิเคราะห และประยุกตผลการศึกษา 

ตารางที่ 2 แนวคิดในการออกแบบหองสมุดสาธารณะตนแบบ 

รูปทรงอาคารโดดเดน ดึงดูด สวยงาม สะดุดตา 

- รูปทรงเรขาคณิต 

- หนาตา รูปลักษณไมคลายอาคารที่เห็นอยู 

โดยทั่วไป 

ทําเปลือกอาคารใหดีมีคุณภาพที่สุด 

โดยการเลือกใชวัสดุยุคใหมที่เหมาะสม 

- มีคาความเปนฉนวนสูง 

- แข็งแรงทนทาน 

- ติดตั้งงาย 

- สวยงาม 

- รักษาดูแลงาย 

แฝงดวยเอกลักษณของชุมชน ตอบสนองความตองการของชุมชน 

- การมีหลังคาจั่ว มีชาน มีระเบียง มีใตถุน ซึ่งเปนเอกลักษณบาน 

ไทย 

- จัดสวนวางตําแหนงใหมีรานคาของหองสมุดใหขายอยูตําแหนง 

ที่เหมาะสม 

- ลานกิจกรรม อเนกประสงค 

อากาศบริสุทธิ์ ไรกลิ่น ไรเสียงรบกวน ดวยกระบวนการออกแบบ 

ประสานเทคโนโลยี 

- การใชระบบปรับอากาศควบคุมคุณภาพอากาศ 

- หลบหลีกสียงรบกวนจากภายนอก จัดการ ควบคุมคุณภาพ 

เสียงของภายในใหเหมาะสม 

หองน้ํามาเปนจุดดึงดูด เปนหองน้ําลอยฟา สวยงาม โดดเดน โชวได 

- พลิกผันคานิยมเดิมไมใหเหมือนใคร จากที่หองน้ําที่เคยตองเปนมุมมองที่อุจาด ควรหลบเลี่ยงไปจากมุมมองที่ 

เห็นเปนหนาตาของอาคาร ใหกลายเปนหองน้ําสุขาวดี นาเชยชม 

- วางหนาอาคารใหเปนจุดสนใจ ใหหองน้ําไมใชสิ่งหนาเกลียด แตหองน้ําเปนสิ่งสวยงาม โดดเดน ดึงดูด นาใช 

งาน และใหประโยชนกับชุมชนได

756 

ทฤษฏีที่เกี่ยวของ 

ตัวแปรที่สําคัญที่มีอิทธิพลตอการออกแบบอาคารหองสมุดสาธารณะตนแบบยุคใหม 

ดานความยั่งยืน การใชทุนธรรมชาติ โปรแกรม การบริหาร จัดการ ของอาคาร 

ดานการใชงาน แสงสวางที่พอเหมาะ สภาวะนาสบาย คุณภาพเสียงที่ดี 

ดานการประหยัดงาน ปริมาณการใชพลังงานไฟฟาที่ใชในการทําความเย็นตอพื้นที่ใชสอยของอาคาร 

ความเย็นสามารถคํานวณไดจากสมการ ดังตอไปนี้ 

E = U *S/ A * ΔT*1/COP 

เมื่อ 

E = ปริมาณพลังงานไฟฟาที่ใชในการทําความเย็นตอพื้นที่ใชสอยของอาคาร (energy/area) 

หนวยเปนวัตตตอตารางเมตร (W/m 2 ) 

U = คาเฉลี่ยของคาสัมประสิทธิ์การถายเทความรอนของเปลือกอาคาร หนวยเปนวัตตตอตาราง 

เมตรตอความแตกตางอุณหภูมิ 1 องศาเซลเซียส (W/m 2 •°C) 

S/A = สัดสวน (ratio) ระหวางพื้นที่ผิวเปลือกอาคาร (surface) ตอพื้นที่ใชสอย (usable area) 

ΔT = คาความแตกตางระหวางอุณหภูมิอากาศของสภาพแวดลอมภายนอกอาคารและอุณหภูมิ 

อากาศภายในอาคาร หนวยเปนองศาเซลเซียส (°C) 

COP = ตัวเลขประสิทธิภาพของเครื่องปรับอากาศ มาจากคําวา Coefficient of performance 

หมายถึง อัตราสวนระหวางพลังงานความเย็นที่ไดจากเครื่องปรับอากาศ (energy output) ตอพลังงาน 

ไฟฟาที ่ใช (energy input) 

จากสมการจะเห็นไดวาตัวแปรหลักที่สงตอปริมาณภาระการทําความเย็น คือ 

- วัสดุเปลือกอาคาร ซึ่งจะมีผลตอคาสัมประสิทธิ์การถายเทความรอน (U) 

- รูปทรงอาคาร ซึ่งจะมีผลตอพื้นที่วัสดุของอาคารนั้น (S/A) 

- สภาพแวดลอม ซึ่งจะมีผลตอคาความแตกตางอุณหภูมิของอุณหภูมิอากาศระหวางผิวทั้งสองดานของ 

วัสดุ (ΔT) 

- ประสิทธิภาพของเครื่องปรับอากาศ (cop) 

ผลของการศึกษาตัวแปรในการออกแบบ 

การเลือกใชวัสดุ และเทคนิคการกอสรางที่เหมาะสม มีผลอยางมากตอการเปนหองสมุดสาธารณะที่ดี 

สมบูรณแบบ และมีศักยภาพสูง การเลือกใชวัสดุที่มีคาความเปนฉนวนสูง และ กันการถายเทความชื้นไดดี ไม 

กักเก็บ และสะสมความชื้นนั้น จะสงผลตอ 

คุณภาพในดานสภาวะนาสบายภายในอาคาร 

ทําใหลดภาระทําความเย็น และรีดความชื้นของ 

ระบบปรับอากาศ ก็จะสงผลตอการประหยัด 

พลังงานไฟฟา การเลือกใชวัสดุที่มีคุณภาพ 

ติดตั้งงาย จะสงผลใหคุมคากับงบประมาณที่ 

เสียไป ประหยัดคาแรงงานและเครื่องมือในการ 

ติดตั้ง ประหยัดคาบํารุงรักษา แข็งแรง ทนทาน 

ยั่งยืน 

ภาพที่ 1 เปรียบเทียบคาสัมประสิทธิ์การถายเทความรอน (U-value) ของผนังทึบ 3 ชนิด 

(ปรับปรุงจาก: ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง ลําดับที่1, หนา 198)

757 

รูปทรงอาคาร มีผลตอคาใชจายในการเสีย 

ไปกับปริมาณของวัสดุเปลือกอาคาร กลาวคือ 

ในขณะที่อาคารมีพื้นที่ใชสอยเทากันนั้น หากอาคาร 

มีพื้นที่ผิวอาคารมากก็จะเปลืองวัสดุ และคาใชจาย 

ในการกอสรางมากกวาอาคารที่มีพื้นที่ผิวนอย ใน 

กรณีที่เปนอาคารที่ใชระบบปรับอากาศ รูปทรงอาคาร 

ยิ่งเปนตัวแปรสําคัญที่มีผลตอการสิ้นเปลืองในภาระ 

ของระบบปรับอากาศในอาคาร เพราะยิ่งมีพื้นที่ผิว 

เปลือกอาคารมากก็จะมีผลตอปริมาณการถายเท 

ความรอน และความชื้น จากภายนอกเขามาสูภายใน 

มากขึ้น ทําใหระบบปรับอากาศตองทํางานหนักมาก 

ขึ้นจึงทําใหสิ้นเปลืองพลังงานมากที่สุด 

แผนภูมิที่ 2 คาอัตราสวนพื้นที่เปลือกอาคารตอพื้นที่ 

ใชสอยในอาคารที่มีรูปทรงตาง(ปรับปรุงจากการออก 

แบบประสานระบบมหาวิทยาลัยชินวัตร, หนา74) 

การปรุงแตงสภาพแวดลอมให 

เหมาะสม ไมวาจะเปนการใชประโยชนจากตนไม 

ใหญ การใชประโยชนจากพืชคลุมดิน แหลงน้ํา 

วัสดุปูพื้นผิว เนินดิน และ การใชประโยชนจาก 

ลม ลวนเปนวิธีที่ชวยใหสภาพแวดลอมเย็น ลง 

ลดความรุนแรงของอุณหภูมิในชวงกลางวัน 

หองสมุดที่ใชระบบปรับอากาศนี้สามารถควบคุม 

สภาวะนาสบายอยางไดผล พรอมทั้งชวยลด 

ภาระการทํางานของเครื่องปรับอากาศไดเปน 

อยางดี ทําใหประหยัดพลังงาน ลดคาใชจายดาน 

อัตราการใชไฟฟา แตคงไวซึ่งสภาวะนาสบาย 

อาคารนาใชงาน นาอานหนังสือ 

ภาพที่ 2 เปรียบเทียบiลักษณะการปรุงแตงสภาพแวดลอมที่เหมาะสม และไมเหมาะสม 

โปรแกรม และวิธีการบริหาร จัดการหองสมุด อาคารหองสมุดสาธารณะจําเปนตองเปนอาคารที่ยั่งยืน 

อยูไดดวยตัวเองได รวมทั้งตองสรางประโยชนแกชุมชนดวย โปรแกรม และการบริหาร จัดการหองสมุดที่ดี จะ 

เปนสิ่งที่ชวยสนองตอบความจําเปนดังกลาว และตอบสนองความตองการที่แทจริงของชุมชนที่มีตอหองสมุด 

สาธารณะไดนอกจากการเปนหองสมุดที่ดี มีคุณภาพ และมีรายไดที่จะเขาสูตัวหองสมุดอยางสม่ําเสมอซึ่งเปน 

ผลจากโปรแกรม และการบริหารจัดการนั้นแลว ยังมีผลตอการมีความสุขในเบื้องลึกของจิตใจ รวมทั้งความพึง 

พอใจของประชาชนในชุมชนดวยที่ไดรับประโยชนโดยตรงจากหองสมุดนี้

758 

ผลของการวิเคราะห 

แผนภูมิที่ 3 แสดงแนวคิด และวิธีการออกแบบหองสมุดที่จะนําไปสูการเปนหองสมุดตนแบบ 

ออกแบบและกอสรางหองสมุดสาธารณะตนแบบดวยแนวคิดแนวใหม 

แบบรางครั้งที่ 1 

+ = 

ก ข ฃ 

ภาพ ก - ฃ แสดงแบบและขั้นตอนการออกแบบบางสวนในระยะแบบรางครั้งที่ 1 

แนวความคิด : พยายามนําเอารูปทรงที่มีพื้นผิวนอยมาใช พยายามจัดวางอาคาร และพื้นที่ใชสอยให 

ไดใชประโยชนจากสภาพแวดลอมไมวาจะเปน การใชประโยชนความเย็นจากดิน เนินดิน การใชประโยชนจาก 

แสงแดด โดยคํานึงถึงตําแหนงการติดตั้ง solar cell ในอนาคต

759 

แบบรางครั้งที่ 2 

ค 

ฅ 

ฆ 

ภาพ ค - ฆ แสดงแบบและขั้นตอนการออกแบบบางสวนในระยะแบบรางครั้งที่ 2 

แนวความคิด : แกไขปรับแบบจากเดิม และไดเลือกวิธีการกอสรางที่เปนเทคนิคใหม คือ การใช 

โครงสรางระบบผนัง และ หลังคาเปนวัสดุแผนฉนวนสําเร็จรูปไสโฟมหนา 8 นิ้ว ซึ่งมีคุณสมบัติความเปนฉนวน 

สูง แข็งแรง ทนทาน รับน้ําหนักไดดี ติดตั้งงาย โดยคํานึงถึงขนาด และสัดสวนของอาคารใหใชวัสดุนี้โดยใหเหลือ 

เศษนอยที่สุด ระบุใหมีขนาดแตละชิ้นมีขนาดที่เหมาะสม เพื่องายตอการขนยาย และ ติดตั้ง 

แบบรางครั้งสุดทาย 

ง 

จ 

ฉ 

ช 

ซ 

ภาพ ง – ซ แสดงแบบและขั้นตอนการออกแบบบางสวนในระยะแบบรางครั้งสุดทาย 

แนวความคิด : เสริมฟงชั่นการใชงานที่สนองตอความยั่งยืน และความตองการของชุมชน เชน รานคา 

ลานกิจกรรม หองน้ําเสริมรายได ออกแบบภูมิทัศน ปรุงแตงสภาพแวดลอม ใหเอื้อตอ ภาวะนาสบาย และ การ 

ประหยัดพลังงานของอาคาร และออกแบบชองแสงใหเหมาะสม โดยคํานึงถึงประสิทธิภาพของแสง ของแตละ 

ตําแหนง แตละทิศทาง รวมทั้งเลือกใชกระจกที่มีประสิทธิภาพสูง

760 

หมวดงานโครงสราง 

6% 

หมวดงานอื่นๆ 

หมวดงานระบบ 

20% 

ประกอบการอาคาร 4% 

หมวดงานสถาปตยกรรม 

14% 

หมวดงานเปลือก 

อาคารภายนอก, 56% 

แผนภูมิที่ 4 

ภาพที่ 3 ประโยชนใชสอยหลักๆของโครงการ อัตราสวนคาใชจายการกอสรางหองสมุดตนแบบ 

ขั้นตอน และ วิธีการกอสรางหองสมุดสาธารณะตนแบบ อ.ปากชอง จ.นครราชสีมา 

ฌ 

ญ 

ฎ 

ฏ 

ฐ 

ฑ 

ฒ 

ณ 

ภาพที่ ฌ - ณ แสดงขั้นตอนการกอสรางจริงหองสมุดสาธารณะชุมชนตนแบบ 

1. ปรับหนาดินใหงายตอการขึ้นอาคาร โดยคงไวซึ่งระดับใกลเคียงระดับเดิม 

2. ขึ้นฐานสวนอาคารหลักเปนคอนกรีตหนา 60 ซม. โดยไมตองมีเสาเข็มเนื่องจากพื้นที่ที่ใชสราง 

อาคารเคยมีการถมที่และบดอัดหนาดินมาแลวประมาณ 6–7 ป จึงมีลักษณะดินที ่แนน และ 

แข็งแรงมาก และตัวอาคารซึ่งจะมีสวนประกอบหลักเปนแผนฉนวนสําเร็จรูปไสโฟม ซึ่งมีน้ําหนัก 

เบามาก 

3. ขึ้นโครงสรางเสาหลักรับพื้นชั้น 2 ซึ่งพื้นเปนโครงสรางคอนกรีตเทกับที่ ประหยัด รวดเร็ว แข็งแรง 

4. ขึ้นโครงสรางผนัง และหลังคาดวยแผนฉนวนสําเร็จรูปไสโฟม หนา 8 นิ้ว ดวยแรงคน และอุปกรณ 

การยึดกันดวยอุปกรณการติดตั้งจากผูผลิต ซึ่งทําไดงาย และ รวดเร็ว เปน dry process 

5. อาคารหองน้ําใชผนังโฟม EIFS หนา 8 นิ้ว บุตาขาย fiber ฉาบดวยbasecoat ไรเสา คาน มีคา 

ความเปนฉนวนสูง 

6. ใชประโยชนจากดิน ขุดปรับแตง เพิ่มพื้นที่การใชงาน และตกแตงภูมิทัศน ปรุงแตงสภาพแวดลอม

761 

แผนภูมิที่ 5 

การคํานวณเปรียบเทียบประสิทธิผลในกาออกแบบ 

ระหวางอาคารหองสมุดทั่วไปกับหองสมุดตนแบบ 

ซึ่งคํานวณเฉพาะสวนผนังทึบ 

ด 

คาใชจายในการกอสรางอาคารหองสมุด 

สาธารณะชั้นดีทั่วไปอยูที่ 14,000-18,000 บาท/ตร.ม. 

แตอาคารหองสมุดสาธารณะตนแบบนี้ หากรับการ 

ออกและกอสรางตามแผน และถูกหลัก จะเหลือ 

คาใชจายในการกอสรางเพียง 9,000 – 12,000 บาท/ 

ตร.ม. เทานั้น ซึ่งลดคาใชจายในการกอสรางลงไดถึง 

ประมาณ 40% ดวยการออกแบบและกอสรางดวย 

ระบบนี้สามารถลดระยะเวลาการกอสราง ลด 

คาแรงงาน ลดคาสิ้นเปลืองวัสดุ และประหยัด 

พลังงานไดถึง 60 เทา หากเปรียบเทียบกับระบบการ 

กอสรางดวยระบบทั่วไปในขนาดที่ใกลเคียงกัน โดยที่ 

ยังคงไวซึ่งคุณภาพการใชงาน อาคารที่มีประสิทธิภาพ 

สูง 

ผลการออกแบบและกอสรางหองสมุดตนแบบ 

ต 

ถ 

ท 

ธ 

ภาพที่ ด – ธ แสดงผลสรุปของการแบบหองสมุดสาธารณะชุมชนตนแบบ 

นวัตกรรมที่เกิดขึ้นจากการประยุกตใชผลการวิจัยสูการเปนวิธีการออกแบบหองสมุดสาธารณะชุมชน 


- นวัตกรรมการเลือกใชรูปทรงของอาคารหองสมุด 

- นวัตกรรมการเลือกใชวัสดุ 

- นวัตกรรมเทคนิคและวิธีการกอสราง 

- นวัตกรรมการปรุงแตงสภาพแวดลอม 

- นวัตกรรมการจัดการ บริหาร ของหองสมุดยุคใหม

762 

จากที่ไดทําการวิจัยเพื่อศึกษานวัตกรรมในการออกแบบหองสมุด ซึ่งมีการแสดงใหเห็นถึงวิธีการ 

ออกแบบยุคใหมที่เหมาะสมสําหรับการเปนลักษณะของหองสมุดที่มีคุณภาพสูง เพื่อนําวิธีการออกแบบและ 

เทคนิคการกอสรางไปใชเปนตนแบบของหองสมุดอื่นๆอีกตอๆไป เพื่อยกระดับคุณภาพของหองสมุดสาธารณะ 

และพัฒนาการทางดานวิชาการและความรูสูชุมชนทําใหไดทราบถึงตัวแปรสําคัญ แนวทาง และวิธีการตางๆ ที่มี 

ผลตอการออกแบบและกอสราง ที่ทําใหไดมาซึ่งแบบหองสมุดสาธารณะชุมชนตนแบบที่มีคุณภาพสูง 



นัฐพล จิรัฐติกาลกิจ. แนวทางการออกแบบประสารระบบเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพดานพลังงานในอาคาร 

สาธารณะขนาดเล็ก. วิทยานิพนธปริญญาสถาปตยกรรมศาสตรมหาบัณฑิต, จุฬาลงกรณ 


ผุสดี ทิพทัส. เกณฑในการออกแบบสถาปตยกรรม. กรุงเทพมหานคร: สํานักพิมพแหงจุฬาลงกรณ 


สุนทร บุญญาธิการ. การออกแบบประสานระบบมหาวิทยาลัยชินวัตร. กรุงเทพมหานคร:โรงพิมพจุฬาลงกรณ 


สุนทร บุญญาธิการ. เทคนิคการออกแบบบานประหยัดพลังงานเพื่อคุณภาพชีวิตที่ดีกวา. กรุงเทพมหานคร:โรง 

พิมพจุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย,2542. 

สุนทร บุญญาธิการ. บานชีวาทิตย บานพลังงานแสงอาทิตย เพื่อคุณภาพชีวิตผลิตพลังงาน. กรุงเทพมหานคร: 

โรงพิมพจุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย,2547. 

สุนทร บุญญาธิการ และ วรสัณฑ บูรณากาญจน. ความพอเพียงในการใชพลังงาน. หัวขอบรรยายโครงการ 

ประชุมวิชาการระดับชาติขับเคลื่อนปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง. กรุงเทพฯ: ศูนยเชี่ยวชาญเฉพาะ 

ทางดานเทคโนโลยีอาคารและสิ่งแวดลอม คณะสถาปตยกรรมศาสตรจุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย, 2553 


ASHRAE . Handbook of Fundamentals (1997). Atlanta: American Society of Heating,Refigerating and 

Air-conditioning Engineers, 1997. 

ASHRAE . Handbook of Fundamentals (2001). Atlanta: American Society of Heating,Refigerating and 

Air-conditioning Engineers, 2001. 

Stein, Benjamin and Reynolds. Mechanical and Electrical Equipment for Buildings. 7th ed. NewYork: 

John Wiley & Sons, 1992.

763 

การประเมินสมดุลกาซคารบอนไดออกไซดในวัฏจักรชีวิตของอาคาร 

กรณีศึกษา อาคารหองสมุดสารนิเทศสารนุกรมไทยตนแบบ จังหวัดนครราชสีมา 

CARBONDIOXIDE BALANCE ASSESSMENT IN LIFE-CYCLE OF BUILDING 

CASE STUDY : ENCYCOPEDIA LYBRARY INFORMATION, NAKHONRATCHASIMA PROVINCE 

วราภรณ บุตรจันทร 

หลักสูตรปริญญาสถาปตยกรรมศาสตรมหาบัณฑิต ภาควิชาสถาปตยกรรมศาสตร 

คณะสถาปตยกรรมศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย 



ปญหาภาวะโลกรอนไดกลายเปนปญหาที่ประเทศตางๆ ทั่วโลกไดใหความสําคัญ จากผลกระทบของ 

ปญหาภาวะโลกรอนที่ทวีความรุนแรงและขยายผลกระทบเปนวงกวางขึ้น สาเหตุหลักของโลกรอนคือการสะสม 

ของกาซเรือนกระจก โดยเฉพาะคารบอนไดออกไซด (รอยละ 72 ของกาซเรือนกระจกทั้งหมด) และมีเทน (รอย 

ละ 18) ในชั้นบรรยากาศโลก เนื่องจากความไมสมดุลของปริมาณการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดที่มี 

ปริมาณมากกวาการดูดซับ สงผลใหอุณหภูมิพื้นผิวโลกสูงขึ้น ซึ่งการสะสมของกาซเหลานี้สวนใหญเกิดจาก 

กิจกรรมของมนุษย 

การเกิดกาซคารบอนไดออกไซด เกิดจากกิจกรรมทางอุตสาหกรรม รวมทั้งกิจกรรมในการดํารงชีวิต 

ประชําวันของมนุษย การใชพลังงานในป พ.ศ. 2548 (ค.ศ. 2005) กระทรวงพลังงานระบุวา กิจกรรมการใช 

พลังงานของผูใชพลังงานรวม มีการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดมากถึงรอยละ 56 ของปริมาณการ 

ปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดรวมทั้งหมดในป และมีแนวโนมเพิ่มขึ้นทุกป การใชพลังงานโดยรวม เกิดจาก 

การใชชีวิตประจําวันของมนุษย ไมวาจะเปนการใชพลังงานไฟฟา การขนสง ตลอดจนการกอสรางอาคาร ลวนมี 

การใชพลังงาน และพลังงานก็มีสวนสําคัญในการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดขึ้นสูชั้นบรรยากาศ 

Recycle 

ชวงกอนการใชงาน 


ชวงการใชงาน 


ภาพที่ 1 แสดงวัฏจักรชีวิตของอาคาร 

กิจกรรมที่เกี่ยวของกับอาคารมีการใชพลังงานอยูทุกชวงวัฏจักรชีวิตของอาคาร จากชวงชีวิตของ 

อาคารรูปภาพที่ 2 แบงเปน 3 ชวง คือ ชวงกอนการใชงานอาคาร ชวงการใชงานอาคาร และชวงหลังการใช 

อาคาร และไดจัดกิจกรรมที่เกี่ยวของกับอาคารออกเปน 5 ขั้นตอน ไดแก การผลิตวัสดุ การขนสง การกอสราง 

การใชอาคาร และการรื้อถอนอาคาร โดยงานวิจัยนี้เปนการศึกษาเปรียบเทียบพื้นที่ตนไมในการดูดซับ 

คารบอนไดออกไซดใหสมดุลการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดที่เกิดการการใชพลังงานของวัฏจักรชีวิต 

อาคารทั้ง 5 ขั้นตอนของอาคารสาธารณะตนแบบและอาคารสาธารณะทั่วไป 

- ชวงกอนการใชงานอาคาร 

การใชพลังงาน - ชวงการใชงานอาคาร 

- ชวงหลังการใชงานอาคาร 

ปริมาณการ 

ปลดปลอย C0 2 

ภาพที่ 2 แสดงกรอบแนวคิดในการวิจัย 

Reuse 

ชวงหลังการใชงาน 


เทากับ 

Waste 

พื ้นที่ตนไมในการ 

ดูดซับ C0 2

764 

อาคารมีชวงการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดในทุกชวงวัฏจักรชีวิตของอาคาร ดังนั้นหากมีการ 

ประเมินสมดุลคารบอนไดออกไซดขึ้นในอาคาร ซึ่งเปนการประเมินเปรียบเทียบการชดเชยผลกระทบตอ 

สิ่งแวดลอมที่เกิดขึ้น โดยเปรียบเทียบปริมาณการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดที่เกิดขึ้นจากการใช 

พลังงานโดยรวมในวัฎจักรของชีวิตอาคาร กับปริมาณความสามารถในการดูดซับคารบอนไดออกไซดของพื้นที่ 

ตนไม ยอมจะสงผลตอปริมาณการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดที่เกิดจากการใชพลังงานในปจจุบันได 

การวิจัยนี้จึงเกิดขึ้นมาเปนแนวทางการออกแบบเพื่อสมดุลกาซคารบอนไดออกไซดของอาคาร ซึ่งจะเปนแนว 

ทางการลดสภาวะโลกรอนที่เกิดขึ้นในปจจุบัน 

วัตถุประสงคของการวิจัย 

1. เพื่อศึกษาปจจัยที่มีผลตอการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดและเก็บรวบรวมขอมูลการ 

ปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดของอาคาร ในแตละขั้นตอนของวัฏจักรชีวิตของอาคาร ไดแก ขั้นตอนการ 

ผลิตวัสดุ การขนสง การกอสราง การใชอาคาร และการรื้อถอนอาคาร 

2. เพื่อวิเคราะหความสมดุลคารบอนไดออกไซด ที่เกิดขึ้นจากปริมาณการการปลดปลอยกาซ 

คารบอนไดออกไซดของวัฏจักรชีวิตของอาคารและความสามารถในการดูดซับกาซคารบอนไดออกไซดของพื้นที่ 

ตนไมของตนแบบและเปรียบเทียบกับอาคารทั่วไป 

3. เสนอแนวทางการออกแบบเพื่อสมดุลกาซคารบอนไดออกไซดของอาคารตนแบบ 

ขอบเขตของการศึกษา 

1. ในการศึกษาวิจัยครั้งนี้ ใชอาคารหองสมุดสารนิเทศสารานุกรมไทย ตนแบบ จ.นครราชสีมา ขนาด 

พื้นที่ใชสอยประมาณ 250 ตารางเมตร สถานที่ตั้ง อําเภอปากชองจังหวัดนครราชสีมา ละติจูดที่ 16 องศา 16 

ลิปดาเหนือ สูงจากระดับน้ําทะเล 356 เมตร 1 และเปรียบเทียบอาคารตนแบบกับอาคารทั่วไปที่มีพื้นที่ใชสอยและ 

การใชงานอาคารเหมือนกัน 

2. การศึกษาการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซด ในชวงกอนการใชงานอาคารในขั้นตอนการผลิต 

วัสดุ การขนสงและการกอสราง การศึกษาวิจัยครั้งนี้ไดศึกษาเฉพาะการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดที่เกิด 

จากวัสดุเปลือกอาคารเทานั้นไมไดรวมถึงโครงสรางและฐานรากของอาคาร 

3.การศึกษาการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดในชวงการใชงานอาคารศึกษาการปลดปลอยกาซ 

คารบอนไดออกไซดที่เกิดจากภาระการทําความเย็นของอาคาร โดยใชฐานขอมูลอุณหภูมิอากาศและอุณหภูมิ 

ดิน อําเภอปากชอง จังหวัดนครราชสีมาป พ.ศ. 2553 ของกรมอุตุนิยมวิทยา 1 

นิยามและคําจํากัดความที่เกี่ยวของกับงานวิจัย 

สมดุลคารบอนไดออกไซด หมายถึง ความเทากันของปริมาณการปลดปลอยกาซ 

คารบอนไดออกไซดและความสามารถในการดูดซับกาซคารบอนไดออกไซดของพื้นที่ตนไม 

1 กรมอุตุนิยมวิทยา. รายงานภูมิอากาศประเทศไทย(ออนไลน). เขาถึงไดจาก http://www.tmd.go.th/climate/climate.php . 

(วันที่คนขอมูล: 30 กันยายน 2553).

765 

อาคารตนแบบ หมายถึง อาคารที่ออกแบบและกอสรางโดยใหความสําคัญในเรื่องของการประหยัด 

พลังงาน และมีประสิทธิผลในการประหยัดพลังงาน 

อาคารทั่วไป ในงานวิจัยชิ้นนี้หมายถึง อาคารที่ออกแบบและกอสรางดวยระบบการกอสรางโดยทั่วไป 

และขาดประสิทธิผลในการประหยัดพลังงาน 

การประเมินสมดุลคารบอนไดออกไซด เปนแนวความคิดในการออกแบบสถาปตยกรรมที่ตองมี 

การพิจารณาถึงปริมาณการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดและการชดเชยผลกระทบตอสิ่งแวดลอมที่เกิดขึ้น 

ตลอดทั้งวัฏจักรชีวิตอาคาร 

วัฏจักรชีวิตของอาคาร เปนกระบวนการตั้งแตเริ่มตนจนถึงการสิ้นสุดของอาคาร ซึ่งในการประเมิน 

จักรชีวิตของอาคารครั้งนี้เริ่มประเมินจากขั้นตอนในผลิตวัสดุ การขนสง การกอสราง การใชงานอาคารและการ 

รื้อถอนทําลาย 

โดยทั่วไปอาคาร มีชวงอายุการใชงานประมาณ 30-50 ป อายุการใชงานขึ้นอยูกับลักษณะโครงสราง 

อาคาร การใชงาน และการบํารุงรักษา การประเมินการใชงานอาคารในการศึกษาวิจัยนี้จึงประเมินผลกระทบที่ 

เกิดขึ้นในชวงการใชงานอาคาร 1ป และประเมินการสมดุลคารบอนไดออกไซดในระยะเวลา 50 ป 

ชวงกอนการใชงาน 


พลังงานในการกอสราง 

- พลังงานที่ใชในการผลิตวัสดุ 

- พลังงานที่ใชในการขนสง 

- พลังงานที่ใชในการกอสราง 

การใชพลังงาน 

ในวัฏจักรชีวิตของ 


ชวงการใชงาน 


ชวงหลังการใชงา 

นอาคาร 

พลังงานที่ใชในอาคาร 

พลังงานในการรื้อถอน 

-ภาระการทําความเย็นของ 

เครื่องปรับอากาศ 

เปลือกอาคาร ไฟฟาแสงสวาง 

การรั่วซิม ผูใชอาคาร 

คอมพิวเตอรและอุปกรณ 

- พลังงานที่ใชในการรื้อถอน 

ภาพที่ 3 แสดงการใชพลังงานที่ใชแตละขั้นตอนของวัฏจักรชีวิตในชวงอายุอาคาร 

ระเบียบวิธีการศึกษา 

1.ศึกษาและเก็บรวบรวมขอมูล ทฤษฎี และงานวิจัยที่เกี่ยวของกับปริมาณการใชพลังงานและการ 

ปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดในแตละขั้นตอนของการประเมินวัฏจักรของอาคาร 

การกักเก็บคารบอนไดออกไซด การสังเคราะหแสงของตนไมสามารถการเก็บคารบอนในรูปน้ําตาล 

(C 6 H 12 O 6 ) ซึ่งเปนการหมุนเวียนของคารบอนในรูปคารบอนไดออกไซดผานกระบวนการสังเคราะหดวยแสง ดัง 

สมการ 

6CO 2 + 6H 2 O C 6 H 12 O 6 + 6O 2 

ขอมูลจากโครงการ Billion Tree campaign ของโครงการสิ่งแวดลอมแหงสหประชาชาติ (UNEP: 

United Nations Environment Program, 2011) ที่วาดวยการปลดปลอยคารบอนไดออกไซดกลาววา พื้นที่

766 

ตนไม 1 เฮกตาร(hectare) จะสามารถดูดซับคารบอนไดออกไซด ไดเทากับ 6 ตันคารบอนไดออกไซด ตอป2 หรือ 

เทียบเทา พื้นที่ตนไม 1 ตารางเมตรจะสามารถดูดซับคารบอนไดออกไซด ไดเทากับ 0.6 กิโลกรัม 

คารบอนไดออกไซด ตอป 

การลดการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซด ศึกษาพลังงานทดแทนโดยศึกษา จากการเก็บกัก 

กาซมีเทนจากการยอยสลายของอุจจาระจากสวม จากขอมูล อุจจาระ 1 kg หากหมักในสภาวะไรออกซิเจนจะ 

เกิดกาซ มีเทน 0.020-0.028 ลูกบาศกเมตร และกาซมีเทนมีคาความรอน 39.4 เมกะจูล/ลบ.ม. ซึ่งเทียบเทา 

พลังงานไฟฟา 9.7 kWh 3 

ปริมาณการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซด 

ปริมาณการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดในแตละขั้นตอนของวัฏจักรชีวิตของอาคารนั้นเกิดจาก 

การใชพลังงานในแตละขั้นตอน ซึ่งในแตละขั้นตอนมีกระบวนการปลดปลอยจากแหลงพลังงานและปริมาณการ 

ปลดปลอยที่แตกตางกัน ในการคํานวณปริมาณการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดจากขั้นตอนตางๆ ดังนี้ 

1.1 ขั้นตอนการผลิตวัสดุ เก็บรวบรวมขอมูลการผลิตวัสดุจากผูผลิต โดยอางอิงจากขอมูลขั้นตอน 

ของการกอสรางเพื่อทราบถึงชนิดและปริมาณของวัสดุที่ตองใชเพื่อนํามาพิจารณาหาปริมาณการปลดปลอยกาซ 

คารบอนไดออกไซดของอาคารตนแบบและอาคารทั่วไป โดยการคํานวณ ดังนี้ คาการปลดปลอยกาซ 

คารบอนไดออกไซดในขั้นตอนการผลิต(kg-CO 2 )เทากับคาการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดในการผลิต 

วัสดุเปลือกอาคาร(kg-CO 2 /kg) 4 คูณกับน้ําหนักของวัสดุเปลือกอาคารที่ใช(kg) 

1.2 ขั้นตอนการขนสง เก็บรวบรวมขอมูลของระยะทางในการขนสงวัสดุในการกอสรางอาคาร ดวย 

รถบรรทุกที่ใชเชื้อเพลิงน้ํามันดีเซล ในการวิจัยนี้กําหนดระยะทางในการขนสงเทากับ 50 กิโลเมตร และ 

คํานวณหาปริมาณของวัสดุที่ใชในการกอสราง จํานวนเที่ยวในการขนสงวัสดุเขาสถานที่กอสราง เพื่อหาปริมาณ 

น้ํามันดีเซลที่ในการขนสงจากระยะการขนสงรวมทั้งหมดหารดวยอัตราการสิ้นเปลืองเชื้อเพลิงของรถบรรทุก 5 

และปริมาณการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดในขั้นตอนของการขนสงวัสดุกอสรางของอาคารตนแบบและ 

อาคารทั่วไป โดยการคํานวณดังนี้ คาการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดในขั้นตอนการขนสง(kg-CO 2 ) 

2 

United Nations Environment Programme. Billion Tree Campaign(Online). Available from 

http://www.unep.org/billiontreecampaign/ FactsFigures/FastFacts/index.asp (March 14, 2011). 

3 

สํานักอานามัยและสิ่งแวดลอม. สถานการณและประเด็นปญหาสําคัญดานอนามัยสิ่งแวดลอม 

(ออนไลน). เขาถึงไดจาก: http://env.anamai.moph.go.th(วันที่คนขอมูล: 30 มีนาคม 2554). 

4 

International Panel on Climate Change . 2008, IPCC NGGIP emission factors database (Online). 

Available from www. ipcc-nggip.iges.or.jp/EFDB/find_ef_ft.php (March 14, 2011) 

5 

วัชรินทร ดงบัง และ สุพจน ศิริเสนาพันธ. การศึกษาอัตราการสิ้นเปลืองเชื้อเพลิงของรถบรรทุกหนัก 

เอกสารประกอบการประชุมวิชาการเครือขายวิศวกรรมเครื่องกลแหงประเทศไทย ครั้งที่21 ภาควิชาวิศวกรรมเครื่องกล 

คณะวิศวกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยบูรพา, 2550.

767 

เทากับปริมาณน้ํามันดีเซลที่ใช(L.) คูณกับ คาความจุความรอนของน้ําในดีเซล( MJ/L.) 6 คูณกับคาการ 

ปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดจากน้ํามันดีเซล (kg-CO 2 /MJ ) 4 

1.3 ขั้นตอนการกอสราง เก็บรวบรวมขอมูลจากขั้นตอนการกอสรางอาคาร และคํานวณหาปริมาณ 

งานที่ใชในการกอสราง เพื่อ นํามาหาระยะเวลาที่ใชในการกอสราง เพื่อคํานวณหาปริมาณการปลดปลอยกาซ 

คารบอนไดออกไซดในขั้นตอนการกอสรางจากแรงงานคนที่ใชในการกอสราง โดยคํานวณจากการปลดปลอย 

กาซคารบอนไดออกไซดจากปริมาณการใชน้ํา ไฟฟา และน้ํามันที่ใชที่เกิดจากปริมาณงานในการกอสราง และ 

คนงานกอสรางของอาคารตนแบบและอาคารทั่วไป โดยการคํานวณดังนี้ คาการปลดปลอยกาซ 

คารบอนไดออกไซดในขั้นตอนการกอสราง(kg-CO 2 )เทากับปริมาณพลังงานที่ใชในการกอสรางคูณกับคาการ 

ปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดจากพลังงานที่ใช (kg-CO 2 ) 

1.4 ขั้นตอนการใชอาคาร ดําเนินการเก็บรวบรวมขอมูลจากการคํานวณปริมาณการใชพลังงาน 

ไฟฟาและปริมาณการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดที่เกิดขึ้นจากการใชงานอาคาร โดยคํานวณปริมาณ 

การใชพลังงานไฟฟาที่เกิดจากภาระในการทําความเย็นของเครื่องปรับอากาศของอาคารตนแบบและอาคาร 

ทั่วไป โดยคํานวณจากการวิเคราะหอัตราการใชพลังงานดวยวิธี การคํานวณภาระการทําความเย็นของ 

เครื่องปรับอากาศอันเนื่องมาจากความแตกตางของอุณหภูมิ(Cooling Load Temperature Difference.CLTD) 

เปนวิธีการประมาณคาภาระการทําความเย็นของเครื่องปรับอากาศดวยการคํานวณ ดังสมการดังนี้ (ASHRAE, 

1989) 

คาความรอนจากแหลงความรอนภายนอกอาคาร (External Load) 

คาความรอนจากผนัง (Wall) q wall = UA(CLTD wall ) 

คาความรอนจากพื้น (Floor) q floor = UA(t 0 - t i ) 

คาความรอนจากกระจก (Glass) q glass-solar = A(SC)(SHGF)(CLF) 

q glass-cond = UA(CLTD glass ) 

คาความรอนจากหลังคา (Roof) q roof = UA(CLTD roof ) 

คาความรอนจากการรั่วซึมของอากาศ (Infiltration) q v-lat = 4.5 x cfm x (H 0 - H i ) 

คาความรอนจากแหลงความรอนภายในอาคาร (Internal Load) 

คาความรอนจากไฟฟาแสงสวาง (Artificial Lighting) q l = Input x CLF 

คาความรอนจากผูใชอาคาร (Occupants) Sensible q p-sen = No.xSens.H.G.x CLF 

Latent q p-lat = No.xLat.H.G. 

คาความรอนจากผูใชอาคาร (Occupants) Sensible q p-sen = No.xSens.H.G.x CLF 

Latent q p-lat =No.xLat.H.G. 

จํากัด, 2545. 

6 

สุนทร บุญญาธิการและคณะ. พลังงานใกลตัว. กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพกรุงเทพ บริษัทเฟริ์ส ออฟเซท

768 

พลังงานไฟฟาที่ใชจากภาระการทําความเย็นของเครื่อง = ภาระในการทําความเย็นของเครื่องปรับอากาศ 

COP 

คาการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดในขั้นตอนการใชงานอาคาร(kg-CO 2 )เทากับปริมาณ 

พลังงานไฟฟา(kWh)คูณกับ คาการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดจากการผลิตกระแสไฟฟาในประเทศไทย 

(kg-CO 2 /kWh) 7 

ในการคํานวณชวงการใชงานของอาคารตนแบบและอาคารทั่วไปเทากัน กําหนดใหจํานวนผูเขาใช 

อาคารในหนึ่งชั่วโมงเทากับ 25 คน และคา COP ของอาคารทั่วไปเทากับ 2.8 สําหรับอาคารตนแบบคา COP 

เทากับ 4 ระยะเวลาการใชงานกําหนดใหมีการใชงานวันละ 11 ชั่วโมง เวลา 8.00-18.00 น. ใชงานตลอดทั้งป 

เทากับ 3,487 ชั่วโมง 

คํานวณการปลดปลอยกาซมีเทนที่เกิดจากการใชงานอาคารตลอดระยะเวลาการใชงานอาคารตลอด 

ระยะเวลาการใชงานอาคาร 50 ป หองน้ําสาธารณะจากรูปแบบอาคารที่ใชในการวิเคราะห มีทั้งหมด 12 หอง 

กําหนดใหมีการใชงานรอยละ 50 หองน้ํา การใชงานครั้งละ 6 นาทีตอคน ใน 1 ชั่วโมง มีคนเขาใชเทากับ 60 คน 

คิดคนเขาใชในการอุจจาระเปน รอยละ 30 จากจํานวนผูเขาใช ใน 1 วันจะได จํานวนคนที่อุจจาระเทากับ 198 

kg และไดอุจจาระเทากับ 79.2 kg 3 

1.5 ขั้นตอนการรื้อถอนอาคาร ศึกษาขอมูลขั้นตอนการรื้อถอนอาคารจากการทุบทําลายวัสดุดวย 

เครื่องจักรที่ใชพลังงานเชื้อเพลิงน้ํามันดีเซล เพื่อนํามาพิจารณาปริมาณการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซด 

ในขั้นตอนการรื้อถอนอาคารของอาคารตนแบบและอาคารทั่วไป โดยการคํานวณ ดังนี้ คาการปลดปลอยกาซ 

คารบอนไดออกไซดในขั้นตอนการขนสง(kg-CO 2 ) เทากับ ปริมาณน้ํามันดีเซลที่ใช(L.) คูณกับคาความจุความ 

รอนของน้ําในดีเซล( MJ/L.) 2 คูณกับ คาการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดจากน้ํามันดีเซล (kg-CO 2 /MJ) 4 

2.เปรียบเทียบปริมาณการใชพลังงานและปริมาณการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซด ของแตละ 

ขั้นตอนที่เกิดขึ้นของอาคารตนแบบ เปรียบเทียบกับอาคารทั่วไป และศึกษาวิธีการเพื่อสมดุลกาซ 

คารบอนไดออกไซดในวัฏจักรชีวิตของอาคารโดยศึกษาจากความสามารถในการดูดซับคารบอนไดออกไซดของ 

พื้นที่ตนไม คํานวณและวิเคราะหความสมดุลระหวางปริมาณการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดกับพื้นที่ 

ตนไม 

3.เสนอแนวทางการออกแบบเพื่อสมดุลคารบอนไดออกไซดในวัฏจักรชีวิตของอาคารจากการวิเคราะห 

เปรียบเทียบ 

7 

สํานักงานนโยบายและแผนพลังงาน. การปลอยกาซคารบอนไดออกไซดจากการใชพลังงานของไทย. 

(ออนไลน). เขาถึงไดจาก: http://www.eppo.go.th/info/9emission_stat.htm. (วันที่คนขอมูล: 1 กันยายน 2553).

769 

รูปแบบอาคารกรณีศึกษาที่ใชในการวิเคราะห 

ภาพที่ 4 แสดงรูปแบบอาคารกรณีศึกษาที่ใชในการวิเคราะห 

ตารางที่ 1 แสดงพื้นที่เปลือกอาคารและพื้นที่ใชสอยของอาคารกรณีศึกษาที่ใชในการวิเคราะห 

เปลือกอาคาร 

อาคารหองสมุดหลัก อาคารหองน้ําหญิง รัศมี 3.50 

ม. 

อาคารหองน้ําชาย รัศมี 3.00 

ม. 

พื้นที่เปลือก 

อาคารรวม 

(ตร.ม.) (ตร.ม.) (ตร.ม.) (ตร.ม.) 

ผนังทึบ 207.99 59.32 46.16 313.47 

หลังคา 289.24 35.92 26.26 351.42 

พื้น 84.43 38.5 28.5 151.43 

กระจก 14.8 1.13 1.13 17.06 

พื้นที่เปลือกอาคาร(S) 596.46 134.87 102.05 833.38 

พื้นที่ใชสอยในอาคาร(A) 177.6 38.5 28.5 244.6 

S/A 3.36 3.50 3.58 3.41 

ตารางที่ 2 แสดงวัสดุเปลือกอาคารและคาตานทานความรอนของอาคารหองสมุดหลัก 

อาคารตนแบบ คา U อาคารทั่วไป(กออิฐฉาบปูน) คา U อาคารทั่วไป(กออิฐมวเบา) คา U 

เปลือกอาคาร วัสดุ (h.ft 2 .F/Btu) วัสดุ (h.ft 2 .F/Btu) วัสดุ (h.ft 2 .F/Btu) 

ผนังทึบ Sandwich Panel หนา 0.20ม. 0.03 กออิฐมอญ หนา 0.10 ม. 0.66 กออิฐมวลเบาหนา 0.10 ม. 0.51 

หลังคา Sandwich Panel หนา0.20ม. 0.03 กระเบื้องลอนคู 0.45 กระเบื้องคอนกรีต 0.43 

พื้น โฟมคอนกรีต 0.13 คอนกรีต 0.71 คอนกรีต 0.71 

กระจก กระจกฮีตสต็อป หนา 6 มม. 0.27 กระจกใสหนา 6 มม. 1.06 กระจกสีเขียวหนา 6 มม. 1.06 

คา sc= 0.21 

คา sc=0.96 

คา sc= 

0.32 

ตารางที่ 3 แสดงวัสดุเปลือกอาคารและคาตานทานความรอนของอาคารหองน้ําชายและหองน้ําหญิง 

อาคารตนแบบ คา U อาคารทั่วไป(กออิฐฉาบปูน) คา U อาคารทั่วไป(กออิฐมวเบา) คา U 

เปลือกอาคาร วัสดุ (h.ft2.F/Btu) วัสดุ (h.ft2.F/Btu) วัสดุ (h.ft2.F/Btu) 

ผนังทึบ ฉนวนโฟม EPS หนา 0.20 ม. 0.03 กออิฐมอญ หนา 0.10 ม. 0.63 กออิฐมวลเบาหนา 0.10 ม. 0.49 

หลังคา ฉนวนโฟม EPS หนา 0.20 ม. 0.03 กออิฐมอญ หนา 0.10 ม. 0.55 กออิฐมวลเบาหนา 0.10 ม. 0.44 

พื้น โฟมคอนกรีต 0.13 คอนกรีต 0.71 คอนกรีต 0.71 

กระจก กระจกฮีตสต็อป หนา 6 มม. 0.27 กระจกใสหนา 6 มม. 1.06 กระจกสีเขียวหนา 6 มม. 1.06 

คา sc= 0.21 คา sc= 0.96 คา sc= 0.32

770 


ผลการวิเคราะหปริมาณการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซด 

ในการวิจัยเพื่อการประเมินสมดุลคารบอนไดออกไซดในวัฏจักรชีวิตของอาคาร เปนการศึกษาปจจัยที่ 

มีผลตอการปลดปลอยและและปริมาณการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดที่เกิดจากของวัสดุเปลือกอาคาร 

ซึ่งเปนการศึกษาเปรียบเทียบอาคารตนแบบ อาคารทั่วไปนั้น ไดแบงการศึกษาขอมูลของวัฏจักรชีวิตอาคาร 

ออกเปน 5 ขั้นตอน ไดแก ขั้นตอนการผลิตวัสดุ ขั้นตอนการขนสง ขั้นตอนการกอสราง ขั้นตอนการใชอาคารซึ่ง 

แตละขั้นตอนของวัฏรจักรชีวิตอาคารนั้นจะมีปริมาณการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดไมเทากันขึ้นอยูกับ 

ระยะเวลาและปริมาณการใชพลังงาน สวนขั้นตอนการรื้อถอนอาคารมีการใชพลังงานเทากัน 

Kg-CO 2 

(พื้นที่ใชสอยอาคาร244.60 ตารางเมตร) 

แผนภูมิที่ 1 ผลการเปรียบเทียบปริมาณการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดตออาคาร ของวัสดุเปลือกอาคาร ในวัฏจักรชีวิต 

ของอาคาร แตละขั้นตอน ตอการใชงานอาคาร 1ป 

ในชวงขั้นตอนของการใชงานอาคารนั้นจะมีการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดมากที่สุด ดังนั้นผล 

การวิเคราะหขอมูลในการวิจัยเพื่อประเมินสมดุลคารบอนไดออกไซดในวัฏจักรชีวิตของอาคารนั้นจะเนน 

ความสําคัญในเรื่องของ การใชงานอาคารและวิเคราะหปริมาณการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซด 

เปรียบเทียบตลอดชวงชีวิตของการใชงานอาคารในระยะเวลา 50 ป 

Kg-CO 2 

(พื ้นที่ใชสอยอาคาร244.60 ตารางเมตร) 

แผนภูมิที่ 2 สรุปผลการเปรียบเทียบปริมาณการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดตออาคาร ในแตละชวง ในวัฏจักรชีวิตอาคาร 

จากการใชงานอาคาร 50ป 

วิเคราะห ชวงวัฏจักรชีวิตของอาคารเปรียบเทียบกับการใชงานในชวงของการใชงานอาคาร 50 ป 

พบวาชวงการใชงานในอาคารมีการใชพลังงานมากที่สุดเมื่อเปรียบเทียบกับชวงกอนและหลังตัวอาคาร ซึ่ง 

ปริมาณการใชพลังงานนี้สงผลตอปริมาณการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดที่เพิ่มขึ้นสูชั้นบรรยากาศดวย 

ดังนั้น ในการออกแบบอาคารหากมีประเมินการปลดปลอยคารบอนไดออกไซดที่ปลดปลอยออกมาและชดเชย 

ผลกระทบที่เกิดขึ้น 

ผลการวิเคราะหสมดุลกาซคารบอนไดออกไซด 

ปริมาณการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดของวัฏจักรชีวิตอาคารมีผลตอจํานวณพื้นที่ตนไมใน 

การดูดซับคารบอนไดออกไซด อาคารมีการใชพลังงานและการปลดปลอยคารบอนไดออกไซดในทุกขั้นตอน 

ของวัฏจักรชีวิตอาคาร ดังนั้นเมื่อวิเคราะหจากปริมาณการใชพลังงานในวัฏจักรชีวิตของอาคารระยะเวลา 50 ป 

โดยการเปรียบเทียบความสมดุลปริมาณกาซคารบอนไดออกไซดที่เกิดขึ้นในชวงกอนการใชงานอาคาร และหลัง

771 

การใชงานอาคารรวมกับ ชวงการใชงานอาคาร1ป จากขอมูลพื้นที่ตนไมขนาด1ตารางเมตร สามารถดูดซับ 

คารบอนไดออกไซดได 0.6 กิโลกรัมคารบอนไดออกไซด ตอป เมื่อประเมินสมดุลกาซคารบอนไดออกไซดในชวง 

อายุการใชงานอาคารตลอด 50 ป 

Kg-CO 2 

(พื ้นที่ใชสอยอาคาร244.60 ตารางเมตร) 

แผนภูมิที่ 3 สรุปผลการเปรียบเทียบปริมาณการปลดปลอยคารบอนไดออกไซดตออาคาร ของวัสดุเปลือก 

อาคาร ในวัฏจักรชีวิตของอาคาร แตละขั้นตอน ตอการใชงานอาคาร 50 ป 

จากผลการวิเคราะหสมดุลคารบอนไดออกไซดในวัฏจักรชีวิตของอาคาร พบวาหากตองการสราง 

อาคารโดยคํานึงถึงการสมดุลคารบอนไดออกไซดนั้น ตองใชพื้นที่ในการปลูกตนไมเปนจํานวนมาก และเมื่อมี 

การนําปริมาณการปลดปลอยกาซมีเทนในการใชหองสวมของอาคารในชวงของการใชงานอาคารมาวิเคราะห 

สมดุลคารบอนไดออกไซดในวัฏจักรชีวิตอาคาร พบวาดวยอาคารตนแบบที่ใชพลังงานจากกาซชีวภาพที่ไดจาก 

การปลดปลอยแกสมีเทนเปรียบเทียบกับอาคารทั่วไปที่ไมไดใชประโยชนจากกาซมีเทน 

สรุปผลการวิจัย 

ตารางที่ 4 ตารางสรุปผลการวิจัย 




ทั่วไป 

ผนังกอ 

อิฐมอญ 



ทั่วไป 

ผนังกอ 

อิฐมวล 


ชวงกอนการใชงานอาคาร ชวงการใชงานอาคาร ชวงหลังการใชงานอาคาร 

วัฏจักรชีวิตอาคาร 

ผลิต ขนสง กอสราง ใชงาน รื้อถอน 

การปลดปลอยCO 2 ตอปตออาคาร(kg-CO 2 ) 17,543.74 5,969.72 307.05 4481.95 808.61 

การปลดปลอยCO 2 ตอ 50 ปตออาคาร(kg-CO 2 ) 17,543.74 5,969.72 307.05 224,097.51 808.61 

CH 4 ที่เกิดขึ้นจากอุจจาระในใชหองสวมจากการใชงานอาคาร 1 ป(m 3 ) - - - 703.4 - 

พลังงานทดแทน(กาซชีวภาพ)ที่ผลิตได ตอ ป(kWh) - - - 6826.28 - 

การปลดปลอยCO 2 เทียบเทา CH 4 ในขั้นตอนการใชงานอาคาร(1ป) - - - -3,761.28 - 

การปลดปลอยCO 2 สุทธิเพื่อประเมินสมดุล CO 2 ตออาคาร(kg-CO 2 )(50ป) 350.87 119.39 6.14 720.95 16.17 

พื้นที่ตนไมในการดูดซับ CO 2 ตออาคาร (ไร) พื้นที่ใชสอยของอาคาร 244.60 ตารางเมตร ตอ พื้นที่ตนไม 1.26 ไร 

พื้นที่ตนไมในการดูดซับ CO 2 ตอพื้นที่ใชสอยของอาคาร 1m 2 (m 2 ) พื้นที่ใชสอยของอาคาร 1 ตารางเมตร ตอ พื้นที่ตนไม 8.24 ตารางเมตร 

การปลดปลอยCO 2 ตอปตออาคาร(kg-CO 2 ) 38,575.88 15,604.87 733.78 23,685.33 808.61 

การปลดปลอยCO 2 ตอ 50 ปตออาคาร(kg-CO 2 ) 38,575.88 15,604.87 733.78 1,184,266.74 808.61 


พลังงานทดแทน(กาซชีวภาพ)ที่ผลิตได ตอ ป(kWh) - - - - - 

การปลดปลอยCO 2 เทียบเทา CH 4 ในขั้นตอนการใชงานอาคาร(1ป) - - - 11,599.77 - 

การปลดปลอยCO 2 สุทธิเพื่อประเมินสมดุล CO 2 ตออาคาร(kg-CO 2 ) 1098.29 35285.10 16.17 

พื้นที่ตนไมในการดูดซับ CO 2 ตออาคาร (ไร) พื้นที่ใชสอยของอาคาร 244.60 ตารางเมตร ตอ พื้นที่ตนไม 37.9 ไร 

พื้นที่ตนไมในการดูดซับ CO 2 ตอพื้นที่ใชสอยของอาคาร 1m 2 (m 2 ) พื้นที่ใชสอยของอาคาร 1 ตารางเมตร ตอ พื้นที่ตนไม 248.02 ตารางเมตร 

การปลดปลอยCO 2 ตอปตออาคาร(kg-CO 2 ) 41,586.24 15,249.09 711.09 17,696.51 57,546.42 

การปลดปลอยCO 2 ตอ 50 ปตออาคาร(kg-CO 2 ) 41,586.24 15,249.09 711.09 884,825.46 57,546.42 


พลังงานทดแทน(กาซชีวภาพ)ที่ผลิตได ตอ ป(kWh) - - - - - 

การปลดปลอยCO 2 เทียบเทา CH 4 ในขั้นตอนการใชงานอาคาร(1ป) 11,599.77 

การปลดปลอยCO 2 สุทธิเพื่อประเมินสมดุล CO 2 ตออาคาร(kg-CO 2 ) 1150.93 29296.28 16.17 

พื้นที่ตนไมในการดูดซับ CO 2 ตออาคาร (ไร) พื้นที่ใชสอยของอาคาร 244.60 ตารางเมตร ตอ พื้นที่ตนไม 31.73 ไร 

พื้นที่ตนไมในการดูดซับ CO 2 ตอพื้นที่ใชสอยของอาคาร 1m 2 (m 2 ) พื้นที่ใชสอยของอาคาร 1 ตารางเมตร ตอ พื้นที่ตนไม 207.57 ตารางเมตร

จากการวิเคราะหปริมาณการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดในแตละขั้นตอนในวัฏจักรชีวิตของ 

อาคารที่เกิดจากวัสดุเปลือกอาคาร พบวาปจจัยที่มีอิทธิพลตอปริมาณการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซด 

ในวัฏจักรชีวิตของอาคารคือ ชนิดของเปลือกอาคาร ปริมาณวัสดุ ระยะเวลาและประสิทธิภาพของวัสดุเปลือก 

อาคารที่ใช ซึ่งเปนผลจากการออกแบบและกอสรางอาคาร ชวงที่มีการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดมาก 

ที่สุดคือชวงการใชงานอาคาร 

ผลการประเมินสมดุลกาซคารบอนไดออกไซดในจักรชีวิตของอาคารตนแบบและอาคารทั่วไป พบวา 

อาคารทั่วไปที่กอสรางดวยผนังกออิฐฉาบปูนตองใชพื้นที่ตนไมในการดูดซับกาซคารบอนไดออกไซดมากที่สุด 

ดวยพื้นที่ประมาณ 25 ไร รองลงมาคือ อาคารทั่วไปที่กอสรางดวยผนังกออิฐมวลเบา ตองใชพื้นที่ตนไม 20 ไร 

นอยที่สุด คือ อาคารตนแบบ ตองใชพื้นที่ตนไม 5 ไร ซึ่งนอยกวา 4 เทาและ 5เทาตามลําดับ 

ผลการวิจัยนําไปสูแนวทางการออกแบบอาคารโดย ในการสมดุลกาซคารบอนไดออกไซดนั้น หากมี 

แนวทางการออกแบบอาคารที่คํานึงถึงการใชพลังงานในชวงการใชงานอาคาร ซึ่งเปนชวงระยะเวลาที่ยาวนาน 

สงผลตอปริมาณการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดมากที่สุดนั้น การใชงานอาคารนอกจากจะมีการ 

ปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดนั้น ยังมีการการปลดปลอยกาซเรือนกระจกอื่นๆดวย เชน กาซมีเทน ซึ่งเกิด 

จากการใชหองสวมของอาคาร และกาซมีเทนมีศักยภาพที่ทําใหเกิดโลกรอนมากกวาคารบอนไดออกไซต 

ประมาณ 23 เทา การออกแบบอาคารโดยนําประโยชนจากกาซชีวภาพที่ไดจากหองสวมนั้น จึงมีสวนสําคัญมาก 

ที่ตองคํานึงถึงในการออกแบบ การประเมินสมดุลกาซคารบอนไดออกไซดในวัฏจักรชีวิตของอาคารและนํา 

พลังงานทดแทนจากกาซชีวภาพที่เกิดการใชงานในอาคารมาใช จากการนําปริมาณกาซมีเทนที่ปลดปลอยมาใช 

กาซชีวภาพที่ไดในขั้นตอนการใชงานของอาคารตนแบบ เมื่อเปรียบเทียบอาคารตบแบบกับการใชอาคารทั่วไปที่ 

ไมมีการการประโยชนจากกาซมีเทน สามารถสรุปไดวา การสรางอาคารที่มีการชดเชยผลกระทบที่เกิดขึ้นตอ 

สิ่งแวดลอม อาคารตนแบบตองใชพื้นที่ตนไมในการดูดซับในการกอสรางอาคารพื้นที่ 244.6 ตารางเมตตร เพียง 

1.2 ไร ซึ่งหากกอสรางอาคารดวยการออกแบบทั่วไปตองใชพื้นที่ตนไมในการดูดซับมากกวา 30 ไร หรือหาก 

เปรียบเทียบตอพื้นที่ใชสอย 1 ตารางเมตร อาคารตนแบบตองใชพื้นที่ปลูกตนไม เพียง 8.24 ตารางเมตร แต 

หากเปนการกอสรางอาคารทั่วไปตองใชพื้นที่ปลูกตนไมมากกวา 200 ตารางเมตร การออกแบบอาคารมีสวน 

สําคัญในการลดปญหาสภาวะโลกรอนได ดวยการออกแบบอาคารโดยคํานึงถึงการสมดุลคารบอนไดออกไซดนี้ 

จึงสงผลตอการลดปญหาสภาวะโลกรอนที่กําลังทวีความรุนแรงขึ้นในปจจุบันได 

772

773 



กรมอุตุนิยมวิทยา. รายงานภูมิอากาศประเทศไทย(ออนไลน). เขาถึงไดhttp://www.tmd.go.th/climate/climate.php. 

(วันที่คนขอมูล: 30 กันยายน 2553). 

กัมปนาท กระภูชัย. แนวทางการสรางแบบประเมินอาคารปรับอากาศเพื่อประสิทธิภาพการประหยัด 

พลังงานในภูมิอากาศเขตรอนชื้น. วิทยานิพนธปริญญามหาบัณฑิต, สาขาวิชาสถาปตยกรรม 

ภาควิชาสถาปตยกรรมศาสตร คณะสถาปตยกรรมศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย, 2546. 

วรสัณฑ บูรณากาญจน. การปฏิวัติแกนความคิดทางสถาปตยกรรม Paradigm Shift in Architecture, 

วารสารอาษา สมาคมสถาปนิกสยามในพระบรมราชูปถัมภ. 2551. 

วัชรินทร ดงบัง และ สุพจน ศิริเสนาพันธ. การศึกษาอัตราการสิ้นเปลืองเชื้อเพลิงของรถบรรทุกหนัก. 

เอกสารประกอบการประชุมวิชาการเครือขายวิศวกรรมเครื่องกลแหงประเทศไทย ครั้งที่ 21 ภาควิชา 

วิศวกรรมเครื่องกล คณะวิศวกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยบูรพา, 2550. 

สุนทร บุญญาธิการและคณะ. พลังงานใกลตัว. กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพกรุงเทพ บริษัทเฟริ ์ส ออฟเซท 

จํากัด, 2545. 

สุนทร บุญญาธิการ. เทคนิคการออกแบบบานประหยัดพลังงานเพื่อคุณภาพชีวิตที่ดีกวา. พิมพครั้งที่ 2. 

กรุงเทพฯ : โอเอส พริ้นติ้งเฮาส, 2545. 

สุนทร บุญญาธิการ. เทคนิคการออกแบบบานประหยัดพลังงาน. กรุงเทพมหานคร : สํานักพิมพจุฬาลงกรณ 


สุรชัย. วิศวกรรมโยธา. สัมภาษณ, 24 มกราคม 2554. 

สํานักอานามัยและสิ่งแวดลอม. สถานการณและประเด็นปญหาสําคัญดานอนามัยสิ่งแวดลอม(ออนไลน). 

เขาถึงไดจาก: http://env.anamai.moph.go.th(วันที่คนขอมูล: 30 มีนาคม 2554). 

สํานักงานนโยบายและแผนพลังงาน. การปลอยกาซคารบอนไดออกไซดจากการใชพลังงานของไทย 

(ออนไลน). เขาถึงไดจาก: http://www.eppo.go.th/info/9emission_stat.htm. (วันที่คนขอมูล: 1 

กันยายน 2553). 

อมรรัตน พงศพิศิษฎสกุล. การออกแบบบานพักอาศัยเพื่อการประหยัดพลังงานดวยแนวคิด 

สถาปตยกรรมยั่งยืน.วิทยานิพนธปริญญามหาบัณฑิต, สาขาวิชาสถาปตยกรรม ภาควิชา 

สถาปตยกรรมศาสตร คณะสถาปตยกรรมศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย, 2547. 

อัจฉรียา ชัยยะสมุทร. การประเมินวัฏจักรชีวิตและการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดของวัสดุผนัง 

ทึบในอาคารบานพักอาศัย. วิทยานิพนธปริญญามหาบัณฑิต, สาขาวิชาสถาปตยกรรม ภาควิชา 

สถาปตยกรรมศาสตร คณะสถาปตยกรรมศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย, 2551. 


America Society of Heating, Refrigerating and Air Conditioning Engineerings. ASHRAE Applications 

Handbook. I-P Edition. Atlanta Geogia : (n.p.), 2001.

774 

Buranakarn, Vorasun. Evaluaion of Recycling and Reuse of Building Materials using the Emergy 

Analysis Method. Dissertation (Ph.d.), Department of Architecture, University of Florida, 

1998. 

International Panel on Climate Change . 2008, IPCC NGGIP emission factors database (Online). 

Available from www. ipcc-nggip.iges.or.jp/EFDB/find_ef_ft.php (March 14, 2011) 

Stein, Benjamin and Reynolds. Mechanical and Electrical Equipment for Buildings. 7th ed. NewYork : 

John Wiley & Sons, 1986. 

United Nations Environment Programme. Billion Tree Campaign(Online). Available from 

http://www.unep.org/billiontreecampaign/FactsFigures/FastFacts/index.asp (March 14, 2011)

775 

การศึกษาการออกแบบทางกายภาพและจัดสิ่งอํานวยความสะดวก 

เพื่อปรับปรุงภายในหองพักอาศัยสําหรับลูกคาชาวญี่ปุน 

กรณีศึกษา : โครงการเซอรวิสอพารทเมนทในพื้นที่ อําเภอศรีราชา จังหวัดชลบุรี 

The Study of Design & Facilities Arrangement Improvement of Guest Room Unit for 

Japanese Resident : A Case Study of Serviced Apartment in Sri Racha District, 

Chonburi Province 

พรอมวุทธิ์ ภัทรนุธาพร 





เนื่องมาจากนโยบายในแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติฉบับที่ 8-9 (พ.ศ.2540-2549) ที่สําคัญ 

2 ขอ คือ นโยบายขอ(2)การจัดตั้งเขตนิคมอุตสาหกรรมภาคตะวันออกที่มีชื่อเรียกวา EASTERN SEABOARD 

ในเขตพื้นที่ของ จ.ชลบุรี โดยการพัฒนา 8 นิคมอุตสาหกรรม ซึ่งครึ่งหนึ่งตั้งอยูรอบพื้นที่ อ.ศรีราชา นโยบายขอ 

(3)การยายทาเรือพาณิชยหลักของประเทศคือทาเรือคลองเตยมายังทาเรือน้ําลึกแหลมฉบัง อ.ศรีราชา จ.ชลบุรี 

ซึ่งเปนนโยบายในการกระจายความเจริญสูพื้นที่โดยรอบกรุงเทพมหานคร เพื่อตองการลดความแออัดหนาแนน 

ของประชากร สงผลใหมีการกระจายตัวของกลุมคนทํางานทั้งชาวไทยและชาวตางชาติมาในพื้นที่ โดยเฉพาะ 

ชาวญี่ปุนเพราะบริษัทที่เกี่ยวของมีการยายสํานักงานและโรงงานมาตั้งอยูในพื้นที่นิคมอุตสาหกรรมที่ไดรับการ 

พัฒนา 

จังหวัด จํานวน(คน) ป จํานวน(คน) 

กรุงเทพมหานคร 33,152 2009 3,264 

ชลบุรี 3,264 2008 2,996 

เชียงใหม 2,442 2007 2,812 

ปทุมธานี 998 2006 2,615 

ตารางที่ 1.1 (ซาย) แสดงสถิติจํานวนชาวญี่ปุนที่พํานักอยูในประเทศไทยแยกตามจังหวัดและ (ขวา) แสดงสถิติจํานวน 

ชาวญี่ปุนที่พํานักอยูใน จังหวัดชลบุรี ที่ขึ้นทะเบียนตอสถานเอกอัคราชทูตญี่ปุนประจําประเทศไทย 

ที่มา: ตารางสถิติจํานวนชาวญี่ปุนที่พํานักอยูในประเทศไทย[ออนไลน]. กรุงเทพมหานคร: สถานเอกอัคราชทูตญี่ปุน 

ประจําประเทศไทย, 2552. http://www.th.embjapan.go.jp/jp/consular/zairyuto.htm#?? 

เมื่อพิจารณาจากตารางที่ 1.1 (ซาย) ขางตน จะเห็นไดวา จ.ชลบุรี มีจํานวนชาวญี่ปุนที่พักอาศัยอยูสูง 

เปนอันดับที่2 ของประเทศ รวมทั้งมีจํานวนเพิ่มมากขึ้นทุกปตามตารางที่ 1.1 (ขวา) ซึ่งจากการศึกษาพบวาเปน 

กลุมชาวตางชาติที่มีรายไดเฉลี่ยตอหัวสูง 50,000-150,000 บาท/เดือน (65.4%) และ150,001-300,000 บาท/ 

เดือน ขึ้นไป (24.6%) และเลือกอาศัยอยูในโครงการประเภทเซอรวิสอพารทเมนทในพื้นที่มากที่สุด โดยมีบริษัท

776 

ชวยออกคาใชจายให1 รวมทั้งในป พ.ศ.2549-2550 บริษัท ไนทแฟรงค ชารเตอร (ประเทศไทย) จํากัด ไดเขามา 

ทําการศึกษา พบวา “แนวโนมตลาดเซอรวิสอพารทเมนทใน อ.ศรีราชา จ.ชลบุรี ยังเติบโตอยางตอเนื่องในอัตรา 

2-3% ทั้งในดานอุปทานและอุปสงค ประกอบกับบริษัทและโรงงานสวนใหญในนิคมอุตสาหกรรมในยานอ.ศรี 

ราชานั้นจะจัดสงผูบริหารชาวตางชาติเขามาดูแลโครงการในระยะเวลา 6 เดือน-1 ป ซึ่งสวนใหญเปนผูบริหาร 

ระดับกลาง-สูง เชนชาวญี่ปุน เกาหลี ยุโรป อเมริกา ซึ่งเปนกลุมที่มีกําลังซื้อสูงมาก เนื่องจากไดรับเงินเดือนและ 

คาสวัสดิการจากบริษัทแมจํานวนมาก ตองการความสะดวกสบายและความเปนสวนตัวเปนหลัก ซึ่งตลาด 

เซอรวิสอพารทเมนทระดับบนสวนใหญจะมีอัตราการเขาพักที่ 90% ตลอดทั้งป จํานวนยูนิตรวมนั้นพบวายังไม 

เพียงพอตอความตองการ มีเพียง1559 ยูนิตเทานั้น ที่เหลือสวนใหญจึงกระจายตัวออกไปเชาโครงการพวกทาวน 

เฮาส ตึกแถว บานจัดสรรแทน เพื่อรอเวลาที่หองวาง จากผลสํารวจ พบวากลุมลูกคาหลักจะเปนชาวญี่ปุน ซึ่งมี 

ความตองการโครงการประเภทเซอรวิสอพารทเมนท มากกวาโครงการประเภทอื่นทั้งหมด และในชวงปพ.ศ. 

2548-2550 จะมีโครงการประเภทนี้เปดเพิ่มขึ้นอีกหลายสิบโครงการรอบๆตัวเมือง มีอัตราการขยายตัวถึง 15% 

ซึ่งมากกวาในกรุงเทพมหานครหลายเทา อีกทั้งยังเปนเมืองที่อยูชิดริมชายทะเลเปนจุดขาย ทําใหเปนที่สนใจของ 

ชาวตางชาติมากเหมาะที่จะทําการลงทุนในโครงการประเภทนี้2 ” 

จากที่กลาวมาในเบื้องตน จึงมีความนาสนใจที่จะทําการศึกษาถึงรูปแบบการออกแบบทางกายภาพ 

และการจัดสิ่งอํานวยความสะดวกภายในหองพักอาศัย ในพื้นที่ อ.ศรีราชา จ.ชลบุรี เพื่อพัฒนาปรับปรุงและ 

สรางเปนแนวทางประกอบการตัดสินใจสําหรับผูประกอบการที่สนใจตองการจะลงทุน หรือผูออกแบบอาคาร 

บริการประเภทนี้ในพื ้นที่ศึกษา หรือพื้นที่ที่มีลักษณะทางกายภาพใกลเคียงกัน ตอไปในอนาคต 


การศึกษาครั้งนี้เพื่อหาขอมูลที่เกี่ยวของมาเปรียบเทียบใหทราบถึง คาสูงสุด ต่ําสุด คาเฉลี่ย คาความถี่ 

สูงสุด และเปรียบเทียบกับมาตรฐานที่เปนสากลเพื่อเสนอเปนแนวทางในการลงทุน ออกแบบและปรับปรุง โดย 

1.เก็บขอมูลฑุติยภูมิทางดานพื้นฐานและทฤษฎีจากการสัมภาษณผูเชี่ยวชาญ หนังสือ สิ่งพิมพ 

ออนไลน เอกสารวิชาการ งานวิจัยที่เกี่ยวของ และจากมาตรฐานที่เปนสากลประกอบไปดวย 1.มาตรฐานที่อยู 

อาศัยในอาคารพักอาศัยประเภทอาคารชุดการเคหะแหงชาติ 2.กําหนดรายการมาตรฐานแหงประเทศไทย ที่อยู 

อาศัยและสิ่งแวดลอมระดับต่ําสุด (กรุงเทพฯ : สถาบันวิจัยวิทยาศาสตรแหงประเทศไทย, ม.ป.ป.)3.มาตรฐานที่ 

อยูอาศัยขั้นต่ําของการเคหะแหงชาติ 4.Office of Housing and Urban Development Washington, D.C.และ 

5.มาตรฐานการทองเที่ยวไทย : มาตรฐานที่พักเพื่อการทองเที่ยว ประเภทบริการหองชุด (Serviced Apartment) 

(กรุงเทพ : สํานักพัฒนาการทองเที่ยว กระทรวงการทองเที่ยวและกีฬา) 

1 ดาริน ศิริวัลลภ. การศึกษาปจจัยที่มีผลตอความตองการและความพึงพอใจทางดานสวนประสมการตลาดของที่อยู 

อาศัยสําหรับชาวญี่ปุนในอําเภอศรีราชา จังหวัดชลบุรี. วิทยานิพนธปริญญามหาบัณฑิต. สาขาวิชาการจัดการวิสาหกิจขนาดกลาง 

และขนาดยอมคณะมนุษยศาสตรและสังคมศาสตร มหาวิทยาลัยบูรพา, 2551. 

2 

บริษัท ไนทแฟรงค ชารเตอร (ประเทศไทย) จํากัด ,Knight Frank Chartered Thailand Co., Ltd., “บทวิจัยภาพรวม 

ตลาดโครงการเซอรวิสอพารทเมนท ของ อําเภอศรีราชา จังหวัดชลบุรี ชวงป พ.ศ.2549-2550”

777 

2.เก็บขอมูลปฐมภูมิทางดานภาคสนาม (Field Research) จากการลงสํารวจ โดยเลือกกลุมตัวอยาง 

หองพักอาศัยจํานวน 25 กรณีศึกษา คือ หองแบบสตูดิโอ 12 กรณีศึกษา หองแบบ 1-หองนอน 9 กรณีศึกษา 

และหองแบบ-2 หองนอน 4 กรณีศึกษา จากโครงการเซอรวิสอพารทเมนท 8 แหงในพื้นที่ อ.ศรีราชา จ.ชลบุรี 

ดวยวิธีแบบเฉพาะเจาะจง แบบบังเอิญและแบบบอกตอ เก็บขอมูลดวยวิธีเฝาสังเกต จดบันทึก ถายภาพและ 

สัมภาษณ 

3.นําผลการศึกษาที่ไดมาทําการวิเคราะหเพื่อใหทราบถึง คาสูงสุด ต่ําสุด คาเฉลี่ย คาความถี่สูงสุด 

เพื่อสรุปเปนตารางแนวทางในการออกแบบทางกายภาพและจัดสิ่งอํานวยความสะดวกจากกรณีศึกษาในพื้นที่ 

โดยแบงหัวขอยอยออกเปน 8 สวนตามตารางที่ 1.2 ดานลาง 

ตารางที่ 1.2 แสดงแนวทางในการออกแบบทางกายภาพและจัดสิ่งอํานวยความสะดวกจากกรณีศึกษา 

ในพื้นที่ศึกษา อ.ศรีราชา จ.ชลบุรี 

1. ขอมูลทั่วไปของโครงการ 

เกณฑ คาสูงสุดที่พบ คาต่ําสุดที่พบ 

1. ที่ตั้งโครงการ 

2. ลักษณะโครงการ 

3. จํานวนชั้นของโครงการ 

4. จํานวนอาคารตอโครงการ 

5. จํานวนหองพักอาศัย 

6. รูปแบบหองพักอาศัย 

7. ปที่เปดดําเนินการ 

8. อายุอาคาร 

9. ระดับโครงการ 

10. ระบบการกอสราง 

ต.ศรีราชา อ.ศรีราชา จ.ชลบุรี 

แบบโรงแรมผสมเซอรวิสอพารทเมนท 

19 ชั้น 

2 หลัง/โครงการ 

300 ยูนิต/โครงการ 

3 รูปแบบ/โครงการ 

โครงการแรกที่เปด คือ ป พ.ศ.2533 

โครงการลาสุดที่เปด คือ ป พ.ศ. 2551 

โครงการสวนใหญเปดในชวง ปพ.ศ. 2545-2551 

21 ป 

3 ดาว 

ระบบเสา พื้นคอนกรีตระบบอัดแรง หรือ 

POSTENSION 

2. ขอมูลเกี่ยวกับการจัดสิ่งอํานวยความสะดวกเพื่อบริการลูกคาในพื้นที่สวนกลาง 

ต.สุรศักดิ์ อ.ศรีราชา จ.ชลบุรี 

แบบเซอรวิสอพารทเมนทอยางเดียว 

3 ชั้น 

มากกวา 2 หลัง/โครงการ 

79 ยูนิต/โครงการ 

2 รูปแบบ/โครงการ 

3 ป 

4 ดาว 

ระบบเสา-คาน พื้นคอนกรีตสําเร็จรูป 

และหลอสําเร็จ 

เกณฑ พบทุกโครงการ พบบางโครงการ(เรียงจากมากไปหานอย) 

1. สิ่งอํานวยความสะดวก 

เพื่อบริการลูกคาในพื้นที่ 

สวนกลาง 

1.ลอบบี้หรือโถงตอนรับ 2.รานอาหาร 

3.สระวายน้ํา 4.หองออกกําลังกายหรือฟตเนส 

5.FRONT OFFICE 6. BUSINESS CENTRE 

7.หองประชุม 8.ลานจอดรถยนต 

9.บริการรถรับ-สง 10.บริการรถเชา 

11.บริการ ROOM SERVICE 12.บริการขนกระเปา 

13.บริการอินเตอรเน็ตพื้นที่สวนกลาง 

14.บริการ GUEST RELATION 

15.บริการเจาหนาที่พูดภาษาญี่ปุนได 

16.ระบบรักษาความปลอดภัย 24 ชม. 

17.ระบบกลองวงจรปด 18.ลิฟต 

19.ระบบ SMOKE DETECTOR 

20.ระบบ SPRINKLE SYSTEM 

1.หอง SAUNA หรือ STREAM ROOM 

2.หองอานหนังสือ หรือ READING ROOM 

3.รานคา หรือ MINIMART 

4.สระแบบ JACUZZI 

5.บริการ BABY SITTING หรือ พี่เลี้ยงเด็ก 

6.บริการใหเชา DVD ภาษาญี่ปุน 7.หองสปา 

8.สนามเด็กเลน 9.LOUNGE 

10.ลานจอดรถใหญ 11.สระวายน้ําเด็ก 

12. KID ROOM 

13.สวน 

14.หองเลนสนุกเกอร หรือ บิลเลียด 

15. MINI GOLF 

16. FUNCTION ROOM

778 

3. ขอมูลเกี่ยวกับอัตราคาเชาหองพักอาศัย 

เกณฑ คาสูงสุดที่พบ คาต่ําสุดที่พบ คาเฉลี่ย 

ก. หองพักแบบหองสตูดิโอ 

2. อัตราคาเชาแบบรายวัน 

3. อัตราคาเชาแบบราย 7 คืน 8 วัน 

4. อัตราคาเชาแบบรายเดือน 

5. อัตราคาเชารายเดือนตอพื้นที่ 

(บาท/ตารางเมตร/เดือน) 

ข. หองพักแบบหอง 1-หองนอน 


3. อัตราคาเชาแบบราย 7 คืน 8 วัน 


5. อัตราคาเชารายเดือนตอพื้นที่ 

(บาท/ตารางเมตร/เดือน) 

2,700 บาท 

18,300 บาท 

48,000 บาท 

1,266.67 บาท 

/ตารางเมตร/เดือน 

4,000 บาท 

27,400 บาท 

55,000 บาท 

833.34 บาท 


1,400 บาท 

9,200 บาท 

28,000 บาท 

690.90 บาท 


2,100 บาท 

14,100 บาท 

31,030 บาท 

569.51 บาท 


1. รูปแบบการตั้งอัตราคาเชา 



4. ขอมูลเกี่ยวกับรูปแบบการวางผังหองพักอาศัยกรณีศึกษา 

เกณฑ รูปแบบที่พบมากที่สุด 

ก. รูปแบบการวางผัง 

หองพัก 

แบบหองสตูดิโอ 

2,045.45 บาท 

13,866.67 บาท 

40,090.90 บาท 

952.58 บาท 


2,861.12 บาท 

18,358.34 บาท 

42,921.12 บาท 

728.44 บาท 


มี 2 แบบดวยกัน คือ 1.แบบรายวัน 2.แบบรายเดือน 

ราคาสุทธิที่คิดรวมภาษีมูลคาเพิ่ม (Tax.) 7% คาบริการ (Service Charge) 5 -10% คา 

น้ําประปา คาไฟฟา และ คาบริการอาหารเชาแลว 

ราคาไมรวมภาษีมูลคาเพิ่ม (Tax.) 7% คาบริการ (Service Charge) 5-10% คาน้ําประปา 

คาไฟฟา และ คาบริการอาหารเชา 

ภาพที่ 6.1 แสดงรูปแบบการวางผังหองพักอาศัยแบบสตูดิโอที่พบมากที่สุด 

ที่มา : จากการสํารวจและวาดโดยผูวิจัย 

1.การวางผังหองพักที่แบงพื้นที่ 4 สวน คือ สวนอเนกประสงค, หองน้ํา, ครัว และระเบียง มีตําแหนง 

หองน้ําและหองครัวอยูภายในหองพักติดกับโถงทางเดิน โดยเปดประตูเขามาทางสวนครัว สวน 

เอนกประสงคแบงแยกยอยออกเปน 2 สวน คือ สวนนั่งเลน และสวนพักผอน โดยสวนนั่งเลนอยูชิดสวน 

หองครัว สวนพักผอนอยูชิดระเบียง มีระเบียงกวางเต็มความกวางของหองพัก โดยตัวหองมีขนาดความ 

กวาง 4-5.7 เมตร ยาว 6.5-10.35 เมตร ขนาดหองพัก 40-55 ตารางเมตร

779 

4. ขอมูลเกี่ยวกับรูปแบบการวางผังหองพักอาศัยกรณีศึกษา(ตอ) 


ข. รูปแบบการวางผัง 

หองพักแบบ1-หองนอน 

ภาพที่ 6.2 แสดงรูปแบบการวางผังหองพักอาศัยแบบ1-หองนอนที่พบมากที่สุด ที่มา : จากการสํารวจและวาดโดยผูวิจัย 

1.การวางผังหองพักแบบทรงสี่เหลี่ยมจตุรัส แบงพื้นที่ออกเปน 2 สวนใหญ คือ 1.สวนหองนั่งเลน มี สวน 

ครัว สวนนั่งเลน และระเบียง 2.สวนหองพัก มี สวนหองพัก หองน้ําและระเบียง โดยหองน้ํา 1 หอง อยู 

ภายในสวนหองพักติดกับโถงทางเดิน หองครัว 1 หอง อยูภายในสวนหองนั่งเลนติดกับโถงทางเดิน โดย 

เปดประตูเขามาทางสวนหองครัว มี 2 ระเบียงเต็มความกวางหองทั้งสวนหองนั่งเลนและสวนหองพัก ตัว 

หองมีขนาดความกวาง 7.40-8.10 เมตร ยาว 7.60-9.15 เมตร ขนาดหองพักประมาณ 60-70 ตารางเมตร 

2.การวางผังหองพักแบบทรงสี่เหลี่ยมจตุรัส แบงพื้นที่ออกเปน 2 สวนใหญ คือ 1.สวนหองนั่งเลน มี สวน 

ครัว สวนนั่งเลน และระเบียง 2.สวนหองพัก มี สวนหองพัก และหองน้ํา โดยหองน้ํา 1 หอง อยูภายในสวน 

หองพักติดกับโถงทางเดิน หองครัว 1 หอง อยูภายในสวนหองนั่งเลนติดกับโถงทางเดิน โดยเปดประตูเขา 

มาทางสวนหองครัว มี 1 ระเบียงเต็มความกวางหองนั่งเลน ระเบียงของสวนหองนอนถูกลดขนาดลงและ 

ใชเปนที่ตั้งเครื่องคอยลรอนแทน 

ค. รูปแบบการวางผัง เนื่องจากมีกลุมตัวอยางเพียง 4 กรณีศึกษา รวมทั้งมีรูปแบบที่แตกตางและหลากหลายทางการจัดวางผัง 

หองพักแบบ 2-หองนอน และขนาดพื้นที่จึงไมสามารถสรุปรูปแบบการวางผังที่แนนอนได 

5. วิเคราะหและสรุปขอมูลเกี่ยวกับรูปแบบการวางผังหองน้ําของหองพักอาศัยกรณีศึกษา 


รูปแบบการวางผัง 

หองน้ําของหองพักอาศัย 

กรณีศึกษา 

ภาพที่ 6.3 แสดงรูปแบบการวางผังหองน้ําที่พบมากที่สุด ที่มา : จากการสํารวจและวาดโดยผูวิจัย 

รูปแบบที่พบมากที่สุดมี 2 แบบ ไดแก 

1.รูปแบบที่ประกอบไปดวย 4 สวนที่สําคัญ คือ 1.อางลางหนา 2.โถสวม 3.ที่ยืนอาบน้ํา 4.อางอาบน้ํา 

2.รูปแบบที่ประกอบไปดวย 3 สวนที่สําคัญ คือ 1.อางลางหนา 2.โถสวม 3.อางอาบน้ํา

780 

6. ขอมูลเกี่ยวกับการจัดแบงพื้นที่ใชสอยภายในหองพักอาศัยกรณีศึกษา 

เกณฑ คาสูงสุดที่พบ 

(ตารางเมตร) 

คาต่ําสุดที่พบ 


ก. หองพักแบบหองสตูดิโอ 

1. พื้นที่สวนอเนกประสงค(สวนนั่งเลนและหองพัก) 33.33 

2. พื้นที่สวนหองน้ํา 

7.90 

3. พื้นที่สวนครัว 

8.50 

4. พื้นที่สวนระเบียง 

7.40 

5. พื้นที่ใชสอยรวม 

55.00 

ข. หองพักแบบหอง 1-หองนอน 

1. พื้นที่สวนอเนกประสงค (สวนหองพัก) 

23.28 

2. พื้นที่สวนอเนกประสงค (สวนนั่งเลน) 

29.50 

3. พื้นที่สวนหองน้ํา 

10.45 

4. พื้นที่สวนครัว 

10.04 

5. พื้นที่สวนระเบียง 

9.00 

6. พื้นที่ใชสอยรวม 

70.00 

7. วัสดุและการตกแตงภายในหองพักอาศัยกรณีศึกษาที่พบสูงที่สุด 

16.72 

3.57 

3.31 

2.50 

30.00 

17.15 

12.28 

4.28 

3.36 

2.06 

48.00 

คาเฉลี่ย 


26.63 

6.42 

6.26 

4.46 

43.00 

19.06 

20.82 

7.20 

5.70 

6.77 

58.78 

จํานวนกรณีศึกษา 

ที่ไมผานมาตรฐาน 

1 

- 

4 

- 

- 

- 

- 

- 

6 

1 

- 

เกณฑ ก. หองพักแบบหองสตูดิโอ ข. หองพักแบบหอง 1-หองนอน 

วัสดุปูพื้น 

1. สวนอเนกประสงค(นั่งเลนและหองพัก) 

1.1 สวนอเนกประสงค (สวนนั่งเลน) 

1.2 สวนอเนกประสงค (สวนหองพัก) 

2. สวนครัว 

3. สวนหองน้ํา 

4. สวนระเบียง 

วัสดุปูผนัง 







ไมปารเกแบบเขาลิ้น 5 X 30 ซม 

- 

- 

กระเบื้องCeramic Tile 30 X 30 ซม. 




ผนังกออิฐฉาบปูนเรียบทาสี 

- 

- 




- 







- 



กระเบื้อง Mosaic Tile 5 X 5 ซม. 


ผนังกออิฐฉาบปูนเรียบทาสี

781 

7. วัสดุและการตกแตงภายในหองพักอาศัยกรณีศึกษาที่พบสูงที่สุด(ตอ) 


วัสดุบุฝาเพดาน 







วัสดุสวนเฟอรนิเจอรและสุขภัณฑ 





ฝายิปซั่มบอรดฉาบเรียบทาสี 

- 

- 


ฝายิปซั่มบอรดฉาบเรียบทาสีชนิดกันชื้น 

- 

- 




ฝายิปซั่มบอรดฉาบเรียบทาสีชนิดกันชื้น 

- 

เฟอรนิเจอรไมสีธรรมชาติ 

- 

- 

ตัวตูวัสดุไมอัดประสาน (Particle Board) 

ปดผิวดวย HPL ลายไมธรรมชาติ Top 

หินเทียม (Solid surface) สีเทา 


สุขภัณฑสีขาวและ CHROME 

8. ขอมูลเกี่ยวกับการจัดสิ่งอํานวยความสะดวกภายในหองพักอาศัยกรณีศึกษา 

- 



ตัวตูวัสดุไมอัดประสาน (Particle Board) 

ปดผิวดวย HPL ลายไมธรรมชาติ Top หิน 

เทียม (Solid surface) สีเทา 

สุขภัณฑสีขาวและ CHROME 


1. สวนหองพัก 

1.1 พบทุกกลุม 

ตัวอยางกรณีศึกษา 

1.2 พบบางกลุม 


(จากมากไปหานอย) 


2.1 พบทุกกลุม 


2.2 พบบางกลุม 



1.เครื่องปรับอากาศ 2.ชุดโตะแตงตัว 3.เตียงนอน 

4.ชุดโตะหัวเตียง 5.ชุดเครื่องนอน 6.ชั้นวางของ 

7.โทรทัศน 8.เครื่องเลน DVD 9.เคเบิ้ลทีวี 

10.ชอง NHK World 11.ตูนิรภัย 12.คียการด 

13.กริ่งบริเวณประตู 14.อินเตอรเน็ต 15.โทรศัพท 

16.รูปภาพประดับ 17.ระเบียง 18.ถังขยะ 

1.ชุดโตะทานอาหาร 2.ชุดโซฟา 3.เตียงเด็ก 

4.กระถางตนไมประดับ 5.รม 6.ไฟฉาย 

7.เครื่องซักผา 

1.น้ําดื่มบรรจุขวด 2.กาตมน้ํารอนไฟฟา 3.ตูเย็น 

1.อางลางจาน 2.ชุดอุปกรณทานอาหาร 3.เตา 

ไมโครเวฟ 4.เครื่องปงขนมปงไฟฟา 5.มินิบาร 

6.ชุดอุปกรณทําอาหาร 7.เตาไฟฟา 8.ตูเก็บอาหาร 

1.เครื่องปรับอากาศ 2.ชุดโตะทานอาหาร 3.ชุดโซฟา 

4.ชุดโตะแตงตัว 5.เตียงนอน 6.ชุดโตะหัวเตียง 

7.ชุดเครื่องนอน 8.ชั้นวางของ 9.โทรทัศน 10.เครื่องเลน 

DVD 11.เคเบิ้ลทีวี 12.ชอง NHK World 13.ตูนิรภัย 

14.คียการด 15.กริ่งบริเวณประตู 16.อินเตอรเน็ต 

17.โทรศัพท 18.รูปภาพประดับ 19.ระเบียง 20.ถังขยะ 

1.เตียงเด็ก 2.กระถางตนไมประดับ 3.เตารีดไฟฟา 

4.โตะรีดผา 5.เครื่องซักผา 6.รม 7.ไฟฉาย 

1.อางลางจาน 2.ชุดอุปกรณทําอาหาร 3.ชุดอุปกรณ 

ทานอาหาร 4.เตาไฟฟา 5.น้ําดื่มบรรจุขวด 6.กาตมน้ํา 

รอนไฟฟา 7.เตาไมโครเวฟ 8.เครื่องปงขนมปงไฟฟา 

9.ตูเก็บอาหาร 10.ตูเก็บอาหาร 11.ตูเย็น 12.มินิบาร 

-

782 

8. ขอมูลเกี่ยวกับการจัดสิ่งอํานวยความสะดวกภายในหองพักอาศัยกรณีศึกษา(ตอ) 

เกณฑ ก. หองพักแบบหองสตูดิโอ ที่พบสูงที่สุด ข. หองพักแบบหอง 1-หองนอน ที่พบสูงที่สุด 


3.1 พบทุกกลุม 


3.2 พบบางกลุม 



1.อางลางมือ 2.ชุดของใชในหองน้ํา 

3.ชุดคลุมอาบน้ํา 4.รองเทาแตะ 5.โถสวม 

6.กระดาษชําระ 7.สายฉีดชําระ 8.ที่เปาผม 

1.อางอาบน้ํา 2.เครื่องทําน้ํารอน 3.ที่ยืนอาบน้ํา 

4.เครื่องทําน้ําอุน 

1.อางลางมือ 2.อางอาบน้ํา 3.ชุดของใชในหองน้ํา 

4.ชุดคลุมอาบน้ํา 5.รองเทาแตะ 6.โถสวม 7.กระดาษ 

ชําระ 8.สายฉีดชําระ 9.เครื่องทําน้ํารอน 10.ที่เปาผม 

1. ที่ยืนอาบน้ํา 

ที่มา : จากการสํารวจและสรุปโดยผูวิจัย 

4.นําแนวทางที่ไดไปเปรียบเทียบกับขอมูลฑุติยภูมิทางดานมาตรฐานที่เปนสากล(มาตรฐานที่พักเพื่อ 

การทองเที่ยว ประเภทบริการหองชุด (Serviced Apartment) ของสํานักพัฒนาการทองเที่ยว กระทรวงการ 

ทองเที่ยวและกีฬา) เพื่อประเมินผลการออกแบบทางกายภาพและจัดสิ่งอํานวยความสะดวกที่ตองปรับปรุงตาม 

ตารางที่ 1.3 

ตารางที่ 1.3 แสดงเปรียบเทียบผลการศึกษาการออกแบบทางกายภาพและจัดสิ่งอํานวยความสะดวก 

กลุมตัวอยางหองพักอาศัยกรณีศึกษาในพื้นที่ กับมาตรฐานที่เปนสากล 

มาตรฐานที่พักเพื่อการทองเที่ยว ประเภทบริการหองชุด (Serviced Apartment) 

ของสํานักพัฒนาการทองเที่ยว กระทรวงการทองเที่ยวและกีฬา 

จํานวนกรณีศึกษาที่ไมผาน 

เกณฑ 

หมวดที่ 3 หองพักแบบ สตูดิโอ 1-หองนอน 

เกณฑ ตัวชี้วัด 3ดาว 5ดาว 3ดาว 5ดาว 

1. เฉพาะ 

หองพักแบบ 

สวีต 1-หอง 

2. ขนาดของ 

หองพัก 

มีพื้นที่ไมนอยกวา 60 ตารางเมตร (ไมรวมหองน้ํา และระเบียง) - - - 9 

มีหองน้ําในสวนของหองรับแขก ที่สามารถใชไดโดยตรง - - - 4 

มีโทรทัศนสี ขนาดไมนอยกวา 25 นิ้ว พรอมรีโมทคอนโทรล หรือสิ่งทดแทน - - - 3 

36 ตารางเมตรขึ้นไป (รวมหองน้ํา) - 2 - - 

***มีพื้นที่สําหรับปรุงอาหาร 6 ตารางเมตรขึ้นไป พรอมอุปกรณ 4 4 6 6 

มีพื้นที่รับแขก แยกจากพื้นที่ทานอาหาร และมีพื้นที่รวมกัน 9 ตารางเมตรขึ้นไป - 5 - - 

***มีแผนผังทางหนีไฟแสดงอยางชัดเจนที่ประตู 5 5 2 2 

4.องคประกอบ 

ภายในหองพัก มีหองพักซึ่งมีองคประกอบ และเฟอรนิเจอรสําหรับคนพิการอยางนอย1 หอง - 12 - 9 

5.เฟอรนิเจอร 

ภายในหองพัก 

6. 

เครื่องใชไฟฟา 


***มีที่วางสัมภาระอยางเพียงพอ 7 7 9 9 

มีโตะ และเกาอี้ทํางาน - 12 - 1 

มีกระจกเงาซึ่งสามารถสองไดทั้งตัว - 11 - 9 

มีชุดรับแขก แยกจากชุดทานอาหาร โดยแตละชุด ไมนอยกวา 4 ที่นั่ง - 12 - 9 

***มีอางลางจาน อยางนอย 1 หลุม พรอมพื้นที่สําหรับคว่ําจาน 2 2 - - 

มีตูเย็นขนาดไมเล็กกวา 4 คิว - 1 - - 

มีเครื่องตมน้ํารอน หรือชงกาแฟ - 1 - - 

***มีเตาไฟฟา หรือเตาไมโครเวฟ 1 - - - 

มีเตาไฟฟา หรือเตาไมโครเวฟ ทุกหองพัก - 1 - - 

มีเตารีดไฟฟาที่อยูในสภาพใชงานไดดี และปลอดภัย - 12 - 6

783 

7.ของใช 


8. หองน้ํา 


มีผาปูเตียงที่อยูในสภาพดี และสะอาด 3 ผืน / เตียง หรือดูเอ 1 ผืน / เตียง - 12 - 9 

มีเสื้อคลุมอาบน้ําที่สะอาด 2 ชุด - 6 - - 

***มีที่แขวนเสื้อผาที่อยูในสภาพดี ไมนอยกวา 8 อัน 7 7 - - 

มี Laundry List - 2 - - 

มี Laundry Bag (ควรเปนถุงผาเพื่อลดปริมาณการใชพลาสติก) - 2 - - 

มีบริการขัดรองเทา หรือ Shoe Shine Kit - 12 - 9 

****มีมินิบารที่บรรจุเครื่องดื่ม และของขบเคี้ยว 5 - 6 - 

มีมินิบารที่บรรจุเครื่องดื่ม เครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอลล และของขบเคี้ยว - 8 - 6 

มีที่ใสน้ําแข็ง และที่คีบน้ําแข็งที่สะอาด - 1 - - 

***มีฝกบัวอาบน้ําหรืออางอาบน้ํา และอุปกรณพรอมมาน หรือผนังกั้น 4 - 4 - 

มีฝกบัวอาบน้ําหรืออางอาบน้ํา และอุปกรณพรอมมาน หรือผนังกั้น 

- 4 - 4 

ตองมีทั้งฝกบัวอาบน้ําและอางอาบน้ํา ซึ่งมีมาน หรือผนังกั้นแยกจากกัน 

มีโทรศัพทพวง - 12 - 9 

มีเครื่องชั่งน้ําหนักที่ใชงานไดดี - 12 - 9 

มีอางลางมือ พรอมกระจกเงา และกระจกขยาย - 12 - 9 

มีผาเช็ดมือ ที่อยูในสภาพดี และสะอาด 2 ผืน - 12 - - 

***มีกระดาษชําระในภาชนะที่สะอาด ไมเปยกน้ํา 4 4 - - 

***มี Sanitary Bag 4 4 - - 

***มีหมวกคลุมอาบน้ําที่สะอาด 2 ใบ 11 11 - - 

มีแปรงสีฟนที่สะอาด พรอมยาสีฟน 2 ชุด - 6 - 8 

***มีถังขยะที่สะอาด 4 4 - - 


5.นําผลการศึกษาที่ไดมาประเมินคะแนนเปรียบเทียบตามมาตรฐานที่เปนสากล (ประเมินตาม 

มาตรฐานที่พักเพื่อการทองเที่ยว ประเภทบริการหองชุด (Serviced Apartment) ของสํานักพัฒนาการทองเที่ยว 

กระทรวงการทองเที่ยวและกีฬา) 

ตารางที่ 1.4 แสดงผลประเมินคะแนนของหองพักอาศัยกรณีศึกษาแบบสตูดิโอตามมาตรฐานที่เปนสากล 

รายการ หองพักกรณีศึกษาที่ 

สวนหองพัก 01 02 05 08 11 14 18 19 20 21 23 25 

คะแนนรวมระดับ3ดาว 121 119 124 123 121 122 118.5 116.5 118.5 116.5 122 122.5 

ผาน/ไมผานเกณฑระดับ3ดาว 

คะแนนรวมระดับ5ดาว 134.5 132.5 135 135 133 125 123 124.5 131 127.5 132.5 135.5 

ผาน/ไมผานเกณฑระดับ5ดาว 


หมายเหตุ คะแนนเต็มของมาตรฐานระดับ3ดาว คือ 126.5 คะแนน 

ระดับการผานเกณฑมาตรฐานระดับ3ดาว (รอยละ 95 ของคะแนนเต็ม) คือ 121 คะแนนขึ้นไป 

คะแนนเต็มของมาตรฐานระดับ5ดาว คือ 152 คะแนน 

ระดับการผานเกณฑมาตรฐานระดับ5ดาว (รอยละ 95 ของคะแนนเต็ม) คือ 144.5 คะแนนขึ้นไป

คําจํากัดความที่ใชในการวิจัย 1. ระบบกอสราง

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?