Pobierz publikację - KSNG Nazwy geograficzne - Główny UrzÄ d ...

Adjectives from names ending with -in/-yn, -ina/-yna,
-ino/-yno, -iny/-yny, e.g. Rypin – rypiński, Olsztyn –
olsztyński, Pszczyna – pszczyński, Gryfino – gryfiński,
Brzeziny – brzeziński sound the same. In adjective forms, n in
the base is palatalized and pronounced as ń (-iński/-yński).
Sometimes, however, adjectives are derived in a different
way (i.e. from a shortened form of the stem of the basic
name) and are popularly used in such an exceptional form,
e.g. Kościerzyna – kościerski, Lublin – lubelski, Proszowice
– proszowski, Włocławek – włocławski, Milanówek –
milanowski, Wieliczka – wielicki, Hajnówka – hajnowski,
Sokółka – sokólski, Suwałki – suwalski, Olesno – oleski.
For phonetical reasons, the -ski suffix has positional
variants -cki and -dzki. The choice of a phonetic variant of
the -ski suffix is dependent on the ending of the base stem.
Stems ending with -b, -p, -w, -m, -n, -ń, -r, or -aj do not
cause any phonetic problems and combine with the -ski
suffix, e.g. Golub – golubski, Gołdap – gołdapski, Iława
– iławski, Wrocław – wrocławski, Warszawa – warszawski,
Chełm – chełmski, Kamień – kamieński, Bieruń –
bieruński, Gostyń – gostyński, Jawor – jaworski, Góra –
górski, Biłgoraj – biłgorajski.
In the case of other endings of the stem, the following
phonetical transformations take place:
a) in the case of stems ending with -c, -ć, -cz, -t, -k, the
suffix is -cki, e.g. Ostrowiec – ostrowiecki, Gorlice
– gorlicki, Kielce – kielecki, Noteć – notecki, Biecz
– biecki, Madryt – madrycki, Rybnik – rybnicki,
Białystok – białostocki;
b) in the case of stems ending with -d, -dz, -dź, -dż, the
suffix is -dzki, e.g. Sieradz – sieradzki, Łódź – łódzki,
Dobrudża – dobrudzki, Bagdad – bagdadzki, Środa –
średzki, Brody – brodzki;
c) in the case of stems ending with -ch, -g, -rz, -s, -sz, -z,
-ż and consonant groups, such as for example -śl, -szcz,
-rg, -rk, -st, -zd, -ść, the suffix is -ski, however, phonetic
changes (simplification) occur in the stem, e.g. Tychy
– tyski, Zurych – zuryski, Wałbrzych – wałbrzyski,
Elbląg – elbląski, Nowy Targ – nowotarski, Praga
– praski, Ryga – ryski, Tarnobrzeg – tarnobrzeski,
Sandomierz – sandomierski, Kazimierz – kazimierski,
Prusy – pruski, Kalisz – kaliski, Suez – sueski, Książ
– ksiąski, Białowieża – białowieski, Przemyśl – przemyski,
Bydgoszcz – bydgoski, Hamburg – hamburski,
Malbork – malborski, Babimost – babimojski, Nowe
Miasto – nowomiejski, Ujazd – ujejski, Zamość – zamojski,
Pakość – pakoski.
In order to avoid the above presented phonetical
changes, expanded variants of the suffix -ski are sometimes
used, for example -ański: Górno – górniański,
Pajęczno – pajęczański, Kordoba – kordobański, Odra
– odrzański, Warta – warciański, Bug – bużański, Pompeje
– pompejański, Zabrze – zabrzański, Nisko – niżański,
nych na -in/-yn, -ina/-yna, -ino/-yno, -iny/-yny, np. Rypin
– rypiński, Olsztyn – olsztyński, Pszczyna – pszczyński,
Gryfino – gryfiński, Brzeziny – brzeziński. W formach
przymiotnikowych n w podstawie ulega zmiękczeniu do
ń (-iński/-yński).
Bywa jednak, że przymiotniki są utworzone inaczej
(mianowicie od skróconej formy tematu nazwy podstawowej)
i w takiej wyjątkowej formie utrwalone w społecznym
obiegu, np. Kościerzyna – kościerski, Lublin – lubelski,
Proszowice – proszowski, Włocławek – włocławski,
Milanówek – milanowski, Wieliczka – wielicki, Hajnówka
– hajnowski, Sokółka – sokólski, Suwałki – suwalski, Olesno
– oleski.
Przyczyny fonetyczne powodują, że sufiks -ski ma pozycyjne
warianty -cki, -dzki. O wyborze wariantu fonetycznego
sufiksu -ski decyduje zakończenie tematu podstawy.
Tematy zakończone na -b, -p, -w, -m, -n, -ń, -r, -aj nie nastręczają
problemów fonetycznych i łączą się z sufiksem
-ski, por. Golub – golubski, Gołdap – gołdapski, Iława –
iławski, Wrocław – wrocławski, Warszawa – warszawski,
Chełm – chełmski, Kamień – kamieński, Bieruń – bieruński,
Gostyń – gostyński, Jawor – jaworski, Góra – górski,
Biłgoraj – biłgorajski.
W przypadku innych zakończeń tematu dochodzi do
przekształceń fonetycznych:
a) przy tematach zakończonych na -c, -ć, -cz, -t, -k sufiks
ma postać -cki, np. Ostrowiec – ostrowiecki, Gorlice
– gorlicki, Kielce – kielecki, Noteć – notecki, Biecz –
biecki, Madryt – madrycki, Rybnik – rybnicki, Białystok
– białostocki;
b) przy tematach zakończonych na -d, -dz, -dź, -dż sufiks
ma postać -dzki, np. Sieradz – sieradzki, Łódź – łódzki,
Dobrudża – dobrudzki, Bagdad – bagdadzki, Środa –
średzki, Brody – brodzki;
c ) przy tematach zakończonych na -ch, -g, -rz, -s, -sz, -z,
-ż oraz grupy spółgłoskowe, takie jak np. -śl, -szcz, -rg,
-rk, -st, -zd, -ść sufiks ma postać -ski, jednakże w temacie
dochodzi do zmian fonetycznych (uproszczeń), np.
Tychy – tyski, Zurych – zuryski, Wałbrzych – wałbrzyski,
Elbląg – elbląski, Nowy Targ – nowotarski, Praga
– praski, Ryga – ryski, Tarnobrzeg – tarnobrzeski,
Sandomierz – sandomierski, Kazimierz – kazimierski,
Prusy – pruski, Kalisz – kaliski, Suez – sueski, Książ
– ksiąski, Białowieża – białowieski, Przemyśl – przemyski,
Bydgoszcz – bydgoski, Hamburg – hamburski,
Malbork – malborski, Babimost – babimojski, Nowe
Miasto – nowomiejski, Ujazd – ujejski, Zamość – zamojski,
Pakość – pakoski.
W celu uniknięcia przedstawionych wyżej zmian fonetycznych
stosuje się niekiedy rozszerzone warianty sufiksu
-ski, takie jak -ański, np. Górno – górniański, Pajęczno
– pajęczański, Kordoba – kordobański, Odra – odrzański,
Warta – warciański, Bug – bużański, Pompeje – pompe-
21